ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΑ ΜΕΤΡΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΝΟΣΟΥ COVID- 19
Του ομότιμου καθηγητή του Συνταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Γιώργου Κασιμάτη
Μου τέθηκαν τα ακόλουθα ερωτήματα:
1. Η νομοθετική ή με άλλη πολιτειακή πράξη επιβολή υποχρέωσης εμβολιασμού και οποιουδήποτε μέτρου πρόληψης ή ελέγχου για την καταπολέμηση διάδοσης της νόσου Covid- 19 ή για τη θεραπεία της, εφόσον αποτελεί αναγκαστική επέμβαση στον οργανισμό του ανθρώπου, είναι έγκυρη με βάση τις συνταγματικές και τις διεθνούς δικαίου εγγυήσεις των δικαιωμάτων του ανθρώπου;
2. Σε περίπτωση αντισυνταγματικότητας των εν λόγω μέτρων και της πράξης εφαρμογής των, ποια είναι τα κατά το δίκαιο μέσα άμυνας του φυσικού προσώπου;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:
Μετά τις εμπειρίες των ειδεχθών εγκλημάτων κατά του ανθρώπου από τα καθεστώτα του φασισμού, του εθνικοσοσιαλισμού και άλλων μορφών αυταρχισμού, καθώς και των πολεμικών πράξεων του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, η παγκόσμια κοινότητα θέσπισε σαφείς και ιδιαίτερα στενούς και αυστηρούς κανόνες διεθνούς δικαίου για επιβολή περιορισμών των δικαιωμάτων του ανθρώπου, που είναι αναγκαίοι για την άμεση προστασία των θεμελιωδών αγαθών της ανθρώπινης ύπαρξης λόγω πραγματικής και απρόβλεπτης απειλή τους. Οι κανόνες αυτοί ισχύουν υποχρεωτικά για όλες τις χώρες και τους λαούς του πλανήτη (εκτός από τις χώρες με θεοκρατικά ή θρησκευτικά αυταρχικά καθεστώτα, οι οποίες λόγω πεποιθήσεων των λαών τους δεν τα τηρούν μεν, αλλά έγιναν κατ’ ανοχήν δεκτά ως μέλη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών). Με βάση αυτούς του θεμελιώδεις κανόνες του Διεθνούς Δικαίου και τους αντίστοιχους του Συντάγματος, ισχύουν, γενικά για όλα τα μέτρα που επιβάλλονται για προστασία της υγείας, τα ακόλουθα:
Α. Οι διεθνούς δικαίου και οι συνταγματικές βάσεις νομιμότητας
1. Οι θεμελιώδεις κανόνες του υπερκείμενου δικαίου (διεθνούς και συνταγματικού) για τη νομιμότητα των μέτρων. Οι γενικές βάσεις νομιμότητας και κύρους των μέτρων που επιβάλλονται από το κράτος για την προστασία του ανθρώπου και του κοινωνικού συμφέροντος στηρίζονται σε θεμελιώδεις κανόνες του Διεθνούς Δικαίου και του Συντάγματος της Ελλάδας:
Αυτοί είναι: η αρχή προστασίας και σεβασμού της αξίας του ανθρώπου, η αρχή προστασίας της ελευθερίας, της ανάπτυξης της προσωπικότητας, η δημοκρατική αρχή, η αρχή του κοινωνικού κράτους δικαίου και η αρχή της αναλογικότητας. Οι κανόνες αυτοί περιέχονται α) στον Καταστατικό Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και σε συνθήκες του διεθνούς δημοσίου δικαίου, όπως είναι η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) του 1952, το Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και πολιτικά Δικαιώματα του, Ν. Υόρκη 1966, κυρίως το άρθρο 7, η οποία κυρώθηκε από την Ελλάδα με τον ν. 2462/1997, η Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και της Αξιοπρέπειάς του σε σχέση με τις εφαρμογές της Βιολογίας και της Ιατρικής, με τον τίτλο: «Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και της Βιοϊατρικής» (ιδίως Κεφάλαιο ΙΙ, με τίτλο: «Συναίνεση», άρθρα 5 επ.), Oviedo 1997, που κυρώθηκε από την Ελλάδα με τον ν. 2619/1998, καθώς και από πολλές άλλες Συνθήκες του Διεθνούς Δικαίου, που εγγυώνται δικαιώματα του ανθρώπου ειδικών κατηγοριών (παιδιού, γυναίκας κ.ά.) ‧ β) στις Συνθήκες του Ευρωπαϊκής Ένωσης‧γ) στο Σύνταγμα της Ελλάδας, κυρίως στα άρθρα: 1, 2, 4, 5 παρ. 1-5 εδ. 1 (ως προς τη διάταξη της παρ. 5 εδ.2, υπερισχύουν οι διατάξεις των παραπάνω αναφερόμενων διεθνών συμβάσεων Oviedo και NewYork, βλ. τα αμέσως επόμενα πιο κάτω), 5Α, 7 παρ.2, 14 παρ. 1-2, 15 παρ. 1-2, 16 παρ. 1, 18 παρ. 3, 22 παρ. 3, 25 παρ. 1-2, 48, 120 παρ.2-4.
2. Η επίκληση της Ερμηνευτικής Δήλωσης του άρθρου 5 του Σ.
Ο κοινός νομοθέτης, για την επιβολή των ατομικών διοικητικών μέτρων κατά της νόσου Covid-19, επικαλείται την Ερμηνευτική Δήλωση της διάταξης της παραγράφου 4 του άρθρου 5 του Συντάγματος, της οποίας (διάταξης) το πρώτο εδάφιο απαγορεύει τα «ατομικά διοικητικά μέτρα που περιορίζουν σε οποιονδήποτε Έλληνα την ελεύθερη κίνηση ή εγκατάσταση στη Χώρα, καθώς και την ελεύθερη έξοδο και είσοδο σ’ αυτήν».