Μανώλης Κοττάκης Δεκ 29, 2022
ΑΚΟΥΣΑ πρό ἡμερῶν τόν Θεσσαλονικιό συνάδελφο Γιῶργο Χριστοφορίδη…
… νά ὑποστηρίζει σέ μιά ραδιοφωνική συνέντευξη, μέ τήν ἀφορμή τῆς ἔκδοσης τοῦ νέου βιβλίου του, ὅτι ὁ πατέρας του Βαγγέλης, δημοσιογράφος στό ἐπάγγελμα ἐπίσης, τόν προέτρεπε στά πρῶτα του βήματα νά πηγαίνει καί νά γυρίζει ἀπό τήν δουλειά του στό σπίτι πάντοτε μέ τό λεωφορεῖο. Γιατί στό λεωφορεῖο μπορεῖ νά ἀφουγκράζεται κανείς ἔγκυρα τήν κοινωνία. Ὅταν τόν ἄκουσα, προβληματίστηκα γιατί στήν δική μου ἀντίληψη τῶν πραγμάτων ὅλοι οἱ χῶροι δημοσίων συναθροίσεων, ὄχι μόνο τό λεωφορεῖο, εἶναι τόποι πού μπορεῖ κανείς νά ἀντιλαμβάνεται τήν περιρρέουσα κοινωνική ἀτμόσφαιρα. Νά παρατηρεῖ τούς ἀνθρώπους, νά ἀκούει τίς ἀτάκες τους, νά βλέπει τό ντύσιμό τους, τίς ἀντιδράσεις τους, τίς γκριμάτσες τους, τόν θυμό τους, τήν χαρά τους. Νά πιάνει γενικῶς τό κλῖμα.
Δύο μέρες μετά, πηγαίνοντας γιά κοινωνική συνάντηση στό καφέ τοῦ μουσείου Γουλανδρῆ τό ὁποῖο βρίσκεται πολύ κοντά στίς ἐγκαταστάσεις τῆς ἐφημερίδας μας, μέ σταμάτησε ἕνας σοβαρός κύριος, φιλελεύθερος ἀστός τοῦ πολιτισμοῦ, γιά νά μοῦ ἐκμυστηρευτεῖ κάτι: τήν ἀναίδεια μέ τήν ὁποία συμπεριφερόταν στούς ἐπιβάτες μιά ὁμάδα νεαρῶν Ἑλλήνων ἐφήβων στήν γραμμή τῶν ἀστικῶν λεωφορείων μέ προορισμό τήν Λούτσα. Ἅπλωναν τά πόδια τους προκλητικά ἐπάνω στά καθίσματα, φώναζαν δυνατά, ἄφησαν τό κουτάκι τῆς coca cola τοποθετημένο ἔτσι στό πάτωμα, οὕτως ὥστε νά χυθεῖ τό περιεχόμενό του. Ὁ ἄνθρωπος ἦταν ἀναστατωμένος, καί μοῦ ἐπισήμανε ὅτι ἐπιχείρησε μόνο νά τούς κάνει μία ἐλαφρά παρατήρηση. Γιατί ἀπό τό ὕφος τους καταλάβαινε πώς ἄν τούς ζητοῦσε τόν λόγο γιά τό πῶς διαχειρίζονται τήν δημόσια περιουσία, θά εἶχε κακά ξεμπερδέματα. Μοῦ ἐξομολογήθηκε ὅτι διηγήθηκε τό περιστατικό στόν ὁδηγό, ὁ ὁποῖος δήλωσε ἀνήμπορος νά κάνει κάτι. Τοῦ εἶπε μάλιστα ὅτι ἄν τολμοῦσε νά τούς μιλήσει γιά νά τούς καταγγείλει στήν ἀστυνομία, θά τοῦ ἔστηναν καρτέρι στό ἑπόμενο δρομολόγιο καί θά τοῦ ἔσπαγαν τά τζάμια τοῦ παρμπρίζ. Ἔχει συμβεῖ σέ συναδέλφους του. Γενικώτερα οἱ ὁδηγοί τῶν λεωφορείων ἀποφεύγουν νά ἐμπλέκονται σέ τέτοιες καταστάσεις γιατί στό τέλος βρίσκονται κατηγορούμενοι.
Ποιός ξεχνᾶ τόν δημόσιο διασυρμό ὁδηγοῦ λεωφορείου, ὁ ὁποῖος τόλμησε νά κάνει παρατήρηση σέ μία νεαρά ἡ ὁποία μπῆκε σχεδόν γυμνή σέ αὐτό κατ’ εὐθεῖαν ἀπό τήν παραλία τό περασμένο καλοκαίρι; Διαπομπεύτηκε ἀπό τά μέσα ἐνημέρωσης. Ὁ συνομιλητής μοῦ ζήτησε νά κάνω κάτι γιά τό θέμα αὐτό. Νά μιλήσω σέ ἁρμόδιους. Ἀναλογίστηκα ὅτι αὐτό πού μοῦ περιέγραφε εἶναι μᾶλλον πταῖσμα μπροστά σέ ἄλλα πού συμβαίνουν καθημερινά μέ νεαρούς, καί γρήγορα ἡ ἐπικαιρότητα μέ δικαίωσε. Μέ τήν ὑπόθεση τοῦ βιασμοῦ στό Ἴλιον. Δυστυχῶς πλέον κάνουμε τό λάθος νά θεωροῦμε τήν ἀταξία καί τήν ἀσχήμια πού ἐπικρατεῖ γύρω μας κανονικότητα. Καί δέν μᾶς ἐντυπωσιάζει. Ἐνῶ ἐπιβάλλεται.
Ἡ συνέχεια μοῦ ἐπιφύλασσε μία πολύ ἐνδιαφέρουσα σύμπτωση καί ἔκπληξη. Ὁ συνομιλητής μου στό καφέ τοῦ μουσείου, πολύ γνωστός πανεπιστημιακός μέ ἀναγνώριση στό ἐξωτερικό, ἄρχισε νά μοῦ διηγεῖται χωρίς νά γνωρίζει τί εἶχα πεῖ μέ τόν κύριο πού εἶχα μόλις χαιρετήσει τήν ἐμπειρία του ἀπό ἕνα πρόσφατο ταξίδι του στήν Γαλλία. Τήν ἐμπειρία του ἀπό τά λεωφορεῖα.
Σέ ἕνα ἀπό αὐτά, μετά τήν ἐπιβίβασή του, ἔκπληκτος, ὅπως καί οἱ ὑπόλοιποι ἐπιβάτες, παρατήρησαν ἕναν μουσουλμάνο νεαρό νά βάζει στήν διαπασῶν μέ τίς γνωστές βοήθειες τῆς τεχνολογίας στό κινητό του τήν προσευχή τοῦ μουεζίνη ἀπό ἕνα τέμενος τῆς μέσης Ἀνατολῆς. Ἔγινε χαμός. Τό μισό λεωφορεῖο ἄρχισε νά τοῦ φωνάζει ὅτι ἡ Γαλλία εἶναι κοσμικό κράτος, καί τό ἄλλο μισό τόν προέτρεπε μετά τό πέρας τῆς προσευχῆς νά βάλει στήν διαπασῶν ἀραβική μουσική. Τό περιστατικό ἔγινε μετά ἀπό μερικές μέρες ἀντικείμενο ἀρθρογραφίας στήν γαλλική ἐφημερίδα «Φιγκαρό». Λίγες μέρες ἀργότερα ὁ συνομιλητής μου ἐπιβιβάστηκε μιά βροχερή μέρα μέ τήν σύζυγό του σέ ἕνα ἀκόμη λεωφορεῖο ἀστικῶν συγκοινωνιῶν γιά νά πάει στόν προορισμό του στό κέντρο τῆς γαλλικῆς πρωτεύουσας. Ἀλλά τό λεωφορεῖο στά μισά τοῦ δρόμου, σέ μία στάση, ἄνοιξε ξαφνικά τίς πόρτες του καί ζήτησε ἀπό τούς ἐπιβάτες χωρίς καμμία αἰτιολογία νά ἀποβιβαστοῦν. Ὁ ἄνθρωπος ζήτησε ἀπό περιέργεια ἀπό τόν ὁδηγό νά τόν ρωτήσει τί ἀκριβῶς συνέβη. Καί ἐκεῖνος ἀτάραχος τοῦ ἀπάντησε ὅτι ἔχει λήξει τό ὡράριό του, τό γαλλικό δημόσιο δέν τοῦ πληρώνει ὑπερωρίες, καί γι’ αὐτό διέκοψε τό δρομολόγιο. Τό ἀπίθανο ἦταν, ὅπως μοῦ ἐξήγησε ὁ πανεπιστημιακός, ὅτι ὅλοι οἱ Γάλλοι ἐπιβάτες συνηθισμένοι πλέον σέ αὐτές τίς καταστάσεις δέν εἶχαν κουράγιο νά ρωτήσουν τί συνέβη καί νά διαμαρτυρηθοῦν. Πειθάρχησαν σιωπηρῶς.
Σύμφωνα μέ τόν συνομιλητή μου, αὐτό πού μπορεῖ κανείς νά παρατηρήσει στήν ἀτμόσφαιρα πλέον καί στήν Ἑλλάδα καί στήν Γαλλία, κυρίως στήν πατρίδα μας, εἶναι τό ἑξῆς: Πρόκειται γιά κοινωνίες πού δέν ἐξελίσσονται πλέον. Πού ἔπιασαν ταβάνι. Καί ὅταν οἱ κοινωνίες δέν ἐξελίσσονται σκληραίνουν, καί στό τέλος, κομματιάζονται, σπᾶνε. Ἡ Ἑλλάς, ὅπως μοῦ ἐξήγησε, κάθε μέρα πού περνᾶ καταρρέει ὡς ἐθνική ὀντότητα. Μειώνεται ὁ γηγενής πληθυσμός, αὐξάνονται οἱ μειονότητες, περιθωριοποιεῖται ἡ θρησκεία, μόνον ἡ γλῶσσα ἀπομένει νά θυμίζει ὅτι εἴμαστε ἔθνος, ὅπως ἔχει καταντήσει καί ἡ γλῶσσα. Τόν προέτρεψα νά γράψει ἕνα κείμενο, γι’ αὐτό καί σύντομα θά ἔχουμε ὁλοκληρωμένη τήν ἄποψή του. Εἶναι ὁ καθηγητής Θεόδωρος Φορτσάκης.
Φεύγοντας ἀπό τό μουσεῖο Γουλανδρῆ παρατήρησα ὅτι ἡ στάση τοῦ λεωφορείου πού βρίσκεται μπροστά ἀπό αὐτό ἦταν ἄδεια. Χωρίς τόν κόσμο πού περιμένει συνήθως. Ἔψαξα νά μάθω γιατί, καί πληροφορήθηκα ὅτι ἐκείνη τήν ἡμέρα μέχρι τό ἀπόγευμα, στίς πέντε, ἡ πρωτεύουσα δέν θά εἶχε λεωφορεῖα γιατί… οἱ ἐργαζόμενοι ἔκαναν τήν ἐτήσια γενική συνέλευσή τους.
Τελικῶς καί ὁ Παῦλος Νιρβάνας, ὁ ὁποῖος κάθε μέρα ἔμπαινε στό τράμ γιά νά κλέψει εἰκόνες καί νά γράψει τό χρονογράφημά του στήν «Ἑστία», ἀλλά καί ὁ Βαγγέλης Χριστοφορίδης, εἶχαν δίκιο. Στά λεωφορεῖα καταλαβαίνεις τήν ἀτμόσφαιρα. Καί στά λεωφορεῖα, γιά τήν ἀκρίβεια. Τά δύσκολα εἶναι μπροστά. Ἡ πλειονότης τῆς κοινωνίας μας κυριαρχεῖται ἀπό ἀπληστία, κυνισμό, βουλιμία γιά εὔκολο χρῆμα καί παντελῆ ἔλλειψη σεβασμοῦ στούς κανόνες, ἀλλά ταυτόχρονα ἡ ἰσχυρή μειονότης αὐτῆς δέν ἀντέχει αὐτήν τήν κατάσταση. Κάποια στιγμή θά ξεσπάσει. Σωστά μοῦ τό εἶπε ὁ κύριος καθηγητής: οἱ κοινωνίες πού δέν ἐξελίσσονται, σκληραίνουν καί σπᾶνε.
Ὑστερόγραφο: Ὁ δαίμων τοῦ τυπογραφείου μετέτρεψε χθές στό κείμενό μου ἕνα L σέ R μέ συνέπεια ἡ λέξη loyalty (ἀφοσίωση) νά μετατραπεῖ σέ κάτι ἐντελῶς ἄλλο, ἀταίριαστο μέ τό νόημα τοῦ κειμένου. Ζητῶ τήν κατανόησή σας. Ἀκόμη καί στά τέλη τῆς χρονιᾶς, οἱ δαίμονες μᾶς κυνηγοῦν.