Η ΒΙΒΛΟΣ ΤΗΣ ΝΗΣΤΕΙΑΣ

 

Μερικοί χριστιανοί ἰσχυρίζονται ὅτι ἡ νηστεία εἶναι ἀρχαία διάταξη ἡ ὁποία ὅμως στίς μέρες μας δέν ἔχει καμμία ἰσχύ. Ὡστόσο ἡ νηστεία εἶναι ἀρχαῖο δῶρο πού δέν παλιώνει καί δέν γηράσκει. Εἶναι ἕνας νόμος πού συνεχῶς ἀνανεώνεται, ἀνθίζει πάντοτε γιά νά φέρει ὥριμους καρπούς.

Πότε ὅμως ἡ ἐντολή τῆς νηστείας δόθηκε στόν ἄνθρωπο ἀπό τόν Θεό; Ἡ νηστεία εἶναι ἡ πρώτη ἐντολή τοῦ Θεοῦ πρός τόν Ἀδάμ. Ἀπό τότε πού ὁ Θεός εἶπε στούς πρωτοπλάστους τά ἀθάνατα λόγια «Ἀπό τό δένδρο τῆς γνώσεως καλοῦ καί κακοῦ οὗ μή φάγητε» (Γεν. 2, 17) μπῆκε στή ζωή τοῦ ἀνθρώπου καί ἡ νηστεία. Αὐτό, «τό δέν θά φάγετε» εἶναι νομοθεσία νηστείας καί ἐγκρατείας. Ἄρα δέν εἶναι, ὅπως ἴσως νομίζουν πολλοί ἀρχή τῆς νηστείας ἡ δεκάτη μέρα τοῦ ἕβδομου μήνα τῶν Ἑβραίων, δέν εἶναι ἡ ἡμέρα τοῦ ἐξιλασμοῦ. Ἡ ἀρχή τῆς νηστείας ἀνάγεται στόν παράδεισο. Ἄν ἡ Εὔα εἶχε νηστεύσει καμία ἀνάγκη δέν θά εἴχαμε ἀπ' αὐτή τή νηστεία. «Διότι δέν ἔχουν ἀνάγκη ἰατροῦ οἱ ὑγιεῖς, ἀλλά οἱ ἄρρωστοι» (Ματθ. 9, 12). Ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ὡς ἰατρός τῶν ψυχῶν καί τῶν σωμάτων γνωρίζει ὅτι ὁ ἄνθρωπος δέν μπορεῖ νά σωθεῖ ἀπό τήν ἁμαρτία χωρίς δυο ὅπλα. Τήν προσευχή καί τή νηστεία. «Τοῦτο τό γένος, εἶπε ἄλλοτε ὁ Κύριος, οὐκ ἐκπορεύεται εἰμή ἐν προσευχῆ καί νηστεία».

Ἡ νηστεία ἀδελφέ μου εἶναι ἐντολή τοῦ θεοῦ, στήν ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Η νηστεία ἔχει δύο ὄψεις : ΤΗΝ ΦΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ.

Ἡ μέν φυσική νηστεία, ὑπονοεῖ τήν ἀποχή ἀπό πλούσιες τροφές ὅπως γαλακτερά προϊόντα, αὐγά καί κάθε εἴδους κρεάτων. Ἡ δέ πνευματική νηστεία, ἀποτελεῖ τήν ἀποχή μας ἀπό κακές σκέψεις, ἐπιθυμίες , πράξεις καί πάθη γενικότερα.

«ΛΟΓΟΙ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΓΙΑ ΤΙΣ ΝΗΣΤΕΙΕΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΜΑΣ».

«Ἡ Νηστεία γεννᾶ τούς προφῆτες, δυναμώνει τούς δυνατούς. Ἡ Νηστεία κάνει σοφούς τους νομοθέτες, εἶναι τό καλό φυλακτό τῆς ψυχῆς, ὁ πιστός σύντροφος τοῦ σώματος, τό ὅπλο γι’ αὐτούς πού ἀριστεύουν, τό γυμναστήριο γιά τούς ἀθλητές. Αὐτή ἀποκρούει πειρασμούς, αὐτή προετοιμάζει  γιά τήν ἀπόκτηση εὐσεβείας, εἶναι σύντροφος τῆς νήψεως καί δημιουργός της σωφροσύνης. Ἡ Νηστεία ἀνεβάζει τήν προσευχή στόν οὐρανό, μέ τό νά γίνεται τρόπον τινά ἡ φτερούγα στήν πορεία πρός τά ἄνω. Ἡ νηστεία κάνει τά σπίτια νά προκόβουν, εἶναι ἡ μητέρα τῆς ὑγείας, ἡ παιδαγωγός τῆς νεότητας, τό στολίδι τῶν γερόντων, ἡ καλή σύντροφος τῶν ὁδοιπόρων, ὁ πιστός συγκάτοικος αὐτῶν πού συνοικοῦν.

Ἡ νηστεία προστατεύει τά νήπια, σωφρονίζει τόν νέο, κάνει σεβαστό τόν γέροντα. Διότι τά γεράματα μέ τήν νηστεία γίνονται πιό σεβαστά. Γιά τίς γυναῖκες εἶναι ὁ πιό κατάλληλος στολισμός, γι’ αὐτούς πού βρίσκονται στήν ἀκμή τῆς ἡλικίας τό χαλινάρι. Εἶναι τό φυλακτό τῶν συζύγων καί ἡ τροφός αὐτῶν πού παρθενεύουν. Μέ αὐτούς τούς τρόπους ἡ νηστεία βοηθᾶ σέ κάθε σπίτι». (Μέγας Βασίλειος)

«Πρέπει καί ἠμεῖς, ἀδερφοί μου, οἱ εὐσεβεῖς χριστιανοί, νά νηστεύουμε πάντοτε μά περισσότερο τή Τετράδη, διότι ἐπουλήθηκε ὁ ΚΥΡΙΟΣ καί τήν Παρασκευή διατί ἐσταυρώθη. Ὁμοίως ἔχουμε χρέος νά νηστεύουμε καί τες ἄλλες Τεσσαρακοστές καθώς ἐφώτισε τό Ἅγιον Πνεῦμα τούς Ἁγίους Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας καί μᾶς ἔγραψαν διά νά νηστεύωμεν, νά νεκρώνωμεν τά πάθη, νά ταπεινώνωμεν τή σάρκα καί τό σῶμα». (Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός).

«Νηστεύεις; Ἀπόδειξέ μου το διά μέσου τῶν ἴδιων ἔργων. Ποιά ἔργα ἐννοεῖ; Ἄν δεῖς φτωχό, νά τόν ἐλεήσεις. Ἄν δεῖς ἐχθρό, νά συμφιλιωθεῖς μαζί του. Ἄς μή νηστεύει λοιπόν μόνο τό στόμα, ἀλλά καί τό μάτι καί ἡ ἀκοή, καί τά πόδια καί τά χέρια καί ὅλα τά μέλη τοῦ σώματός μας. Νά νηστεύουν τά χέρια, παραμένοντας καθαρά ἀπό τήν ἁρπαγή καί τήν πλεονεξία. Νά νηστεύουν τά πόδια, ξεκόβοντας ἀπό τούς δρόμους πού ὁδηγοῦν σέ ἁμαρτωλά θεάματα. Δέν τρῶς κρέας; Νά μήν φᾶς καί τήν ἀκολασία διά μέσου τῶν ματιῶν. Ἄς νηστεύει καί ἡ ἀκοή. Καί νηστεία τῆς ἀκοῆς εἶναι νά μή δέχεται κακολογίες καί διαβολές….. Ἄς νηστεύει καί τό στόμα ἀπό αἰσχρά λόγια καί λοιδορίες. Διότι τί ὄφελος ἔχουμε, ὅταν ἀπέχουμε ἀπό τά πουλερικά καί τά ψάρια, δαγκώνουμε ὅμως καί κατατρώμε τους ἀδελφούς μας; (Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος).    

Ὅταν βλέπουμε στο παρόν ΝΗΣΤΕΙΟΔΡΟΜΙΟ «ΝΗΣΤΕΙΑ ΧΩΡΙΣ ΟΙΝΟΥ ΚΑΙ ΕΛΑΙΟΥ», σημαίνει φαγητό χωρίς λάδι και κρασί, δηλαδή ξηροφαγία. Ὁμοίως τρῶμε ὄσπρια, λαχανικά μαγειρεμένα μέ ἁλάτι καί νερό. Ἐπίσης τρῶμε ἐλιές, φροῦτα, μέλι, ταχίνι, χαλβά, ξηρούς καρπούς.

Ὅταν βλέπουμε «ΚΑΤΑΛΥΣΗ ΟΙΝΟΥ ΚΑΙ ΕΛΑΙΟΥ»,ἐπιτρέπεται τό κρασί τό λάδι, τά ὄσπρια, λαχανικά καί τά θαλασσινά ὀστρακοειδή, χταπόδια, καλαμάρια, σουπιές κ.λ.π.

Ὅταν βλέπουμε « ΚΑΤΑΛΥΣΗ ΠΑΝΤΩΝ» τότε ἐπιτρέπονται ὅλες οἱ τροφές. Κατά τήν ΤΥΡΙΝΗ ἑβδομάδα ἐπιτρέπονται τά ψάρια, αὐγά, τυριά καί ὅλα τά γαλακτοκομικά προϊόντα. Στήν κατάλυση ἰχθύος ἐπιτρέπονται τά ψάρια τό ἐλαιόλαδο καί τό κρασί. 

Οἱ Νηστεῖες τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μας.

Α) Ἡμέρες ΑΥΣΤΗΡΗΣ νηστείας εἶναι ἡ Τετάρτη καί ἡ Παρασκευή ὅλου του χρόνου καί ἰδιαίτερα τῶν περιόδων νηστείας τῶν Σαρακοστῶν. Νηστεία σημαίνει φαγητό χωρίς λάδι καί κρασί. Τήν Τετάρτη νηστεύουμε γιά νά θυμόμαστε τήν προδοσία τοῦ Ἰούδα τήν σύλληψη τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ καί τά Ἅγια Πάθη Του. Αὐτή τήν ἡμέρα πρέπει νά συνειδητοποιοῦμε καί ἐμεῖς παρ’ ὅτι εἴμαστε φίλοι καί μαθητές Του, ότι εἶναι δυνατόν ἐάν δέν προσέχουμε καί δέν ἀγωνιζόμαστε, νά Τόν προδώσουμε. Τήν Παρασκευή νηστεύουμε ἐπειδή σταυρώθηκε ὁ Κύριος καί σωτήρας μας. Σταυρώνουμε μέ τήν νηστεία τόν κακό ἑαυτό μας, γιά νά μᾶς ἐλεήσει τούς ἀναξίους, ὅπως ἐλέησε τόν ἐσταυρωμένο εὐγνώμονα ληστή.

Ὅταν τίς ἡμέρες πού ἔχουμε χρέος νά κάνουμε αὐστηρή νηστεία συμπέσει κάποια ἑορτή γίνεται κατάλυση δηλαδή χαλάρωση τῆς νηστείας. Ἄν εἶναι ἑορτή Ἁγίου τρῶμε λάδι, ἄν εἶναι ἑορτή τῆς Παναγίας ἤ τοῦ Τιμίου Προδρόμου τρῶμε ψάρι. Οἱ ἡμέρες Κυριακή, Δευτέρα, Τρίτη, Πέμπτη, Σάββατο εἶναι οἱ μέρες πού τρῶμε ἀπό ὅλα ὅ,τι θέλουμε ἐκτός ἀπό τίς περιόδους τῶν νηστειῶν. Τό Σάββατο καί τήν Κυριακή δέν ἐπιτρέπεται ποτέ νά γίνει αὐστηρή νηστεία δηλαδή χωρίς λάδι καί κρασί. Κατά τήν διάρκεια τοῦ χρόνου μόνο τό Μέγα Σάββατο νηστεύουμε τό λάδι ἐπειδή τήν ἡμέρα αὐτή ὁ Χριστός εἶναι στόν τάφο καί γι’ αὐτό πενθοῦμε.

Β) Οἱ Σαρακοστές  εἶναι οἱ ἑξῆς :  Πρῶτη ἡ Μεγάλη Τεσσαρακοστή πού ἀρχίζει τήν Καθαρά Δευτέρα καί τελειώνει τό Μέγα Σάββατο. Εἶναι ἡ πιό αὐστηρή νηστεία τοῦ χρόνου καί γίνεται πρός τιμήν τοῦ Κυρίου μᾶς Ἰησοῦ Χριστοῦ γιά τό Πάθος Του πρός τήν ἀνθρωπότητα. Κατά τήν διάρκεια τῆς  Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς γίνεται κατάλυση ψαριοῦ ὅποια ἡμέρα καί ἐάν τύχει τοῦ Εὐαγγελισμοῦ καί τήν Κυριακή τῶν Βαΐων. Κατάλυση οἴνου καί ἐλαίου γίνεται στίς 9 Μαρτίου τῶν Ἁγίων Τεσσαράκοντα μαρτύρων καί στίς 26 Μαρτίου τήν ἑορτή τῆς συνάξεως τοῦ Ἀρχαγγέλου Γαβριήλ.

Δεύτερη τεσσαρακονθήμερη νηστεία εἶναι τῶν Χριστουγέννων. Ἀρχίζει στίς 15 Νοεμβρίου μέχρι τίς 24 Δεκεμβρίου κατά τήν νηστεία αὐτή τρῶμε ψάρι ἀπό 21 Νοεμβρίου ἑορτή τῷ Εἰσοδίων τῆς Θεοτόκου, μέχρι τίς 17 Δεκεμβρίου ἑορτή τοῦ Ἁγίου Διονυσίου Ζακύνθου, ἐκτός τῶν ἡμερῶν Τετάρτης καί Παρασκευῆς τήν ὑπόλοιπη περίοδο καταλύεται λάδι καί κρασί.

Τρίτη ἡ εἶναι ἡ νηστεία τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων πού ξεκινάει ἀπό τήν Δευτέρα μετά τήν Κυριακή τῶν Ἁγίων Πάντων καί διαρκεῖ μέχρι καί τίς 28 Ἰουνίου. Ἐκτός τῶν ἡμερῶν Τετάρτης καί Παρασκευῆς τρῶμε ψάρι μέχρι τίς 28 Ἰουνίου, ἐπίσης τρῶμε ψάρι στίς 24 Ἰουνίου πού εἶναι ἡ ἑορτή τῶν Γενεθλίων του Προδρόμου ὅποια ἡμέρα καί ἄν πέσει. Ἐάν ἡ ἑορτή τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων Πέτρου καί Παύλου τύχει ἡμέρα Τετάρτης ἤ Παρασκευῆς τρῶμε μόνο ψάρι. Ἐπιπλέον ἐάν τύχει ἡμέρα Τετάρτης ἤ Παρασκευῆς ἡ σύναξη τῶν 12 Ἁγίων Ἀποστόλων (30 Ἰουνίου) καταλύεται λάδι καί κρασί. 

Τέταρτη δεκαπενθήμερη νηστεία εἶναι γιά τήν Παναγία. Ἀρχίζει τήν πρώτη Αὐγούστου μέχρι τίς 14 Αὐγούστου. Ἐάν ἡ ἑορτή τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου συμπέσει ἡμέρα Τετάρτη ἤ Παρασκευή τρῶμε μόνο ψάρι καί ὄχι κρέας. Νηστεύουμε πρός τιμήν τήν Παναγίας καί γιά τήν ψυχή μας ἐπειδή καί ἡ Παναγία νήστεψε 15 ἡμέρες πρίν Τήν Κοίμησή της γιά τήν ψυχή της. Ἡ νηστεία εἶναι αὐστηρή καί νηστεύουμε τό λάδι ὅλες τίς ἡμέρες ἐκτός Σαββάτου καί Κυριακῆς. Τρῶμε ψάρι μόνο τήν ἑορτή τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος στίς 6 Αὐγούστου.

Ἡμερήσιες νηστεῖες τοῦ Ἔτους. Στίς 5 Ἰανουαρίου παραμονή τῶν Θεοφανείων. Στίς 14 Σεπτεμβρίου,Ὕψωσις τοῦ Τιμίου Σταυροῦ ἡ ἡμέρα αὐτή ἔχει σταυρώσιμο χαρακτήρα καί κατά τά τυπικά «φέρει τά ἴσα της Ἁγίας καί Μεγάλης Παρασκευῆς». Στίς 29 Αὐγούστου, ἀποτομή της Τιμίας κεφαλῆς τοῦ Προδρόμου Ἰωάννου σέ ἔνδειξη πένθους γιά τήν ἄδικη θανάτωση τοῦ ἁγιοτέρου ἀνθρώπου τῆς παγκόσμιας ἱστορίας. Στίς 24 Δεκεμβρίου παραμονή Χριστουγέννων. Κατά τίς ἡμέρες αυτές δέν τρῶμε λάδι ἐκτός ἄν συμπέσουν Σάββατο ἤ Κυριακή.

Ἀπολυτές περίοδοι: Ἐκτός ἀπό τίς περιόδους νηστείας ἡ ἐκκλησία μᾶς καθόρισε καί περιόδους ἀπολυτές, κατά τίς ὁποῖες τρῶμε ἀπό ὅλα, ὅλες τίς ἡμέρες, καί τήν Τετάρτη καί τήν Παρασκευή πού περιλαμβάνονται σ’ αὐτές τίς περιόδους. Τέτοιες περίοδοι εἶναι οἱ ἑξῆς : Α) Τό δωδεκαήμερο. Εἶναι ἡ περίοδος ἀπό τίς 25 Δεκεμβρίου μέχρι τίς 6 Ἰανουαρίου μέ ἐξαίρεση τήν παραμονή τῶν Θεοφανείων κατά τήν ὁποία ὅπως προαναφέραμε ἔχουμε αὐστηρή νηστεία. Β) Η διακαινήσιμος ἑβδομάδα. Ἀρχίζει τήν Κυριακή του Πάσχα καί λήγει τήν Κυριακή του Θωμά. Γ) Η ἑβδομάδα μετά τήν Πεντηκοστή δηλαδή ἀπό τήν Κυριακή της Πεντηκοστῆς μέχρι τήν Κυριακή τῶν Ἁγίων Πάντων. Δ) Οἱ τρεῖς πρῶτες ἑβδομάδες τοῦ Τριωδίου. Τήν πρώτη ἑβδομάδα τοῦ Τελώνου καί Φαρισαίου τρῶμε ὅλες τίς μέρες ἀπό ὅλα. Τήν δεύτερη ἑβδομάδα ἀπό τήν Κυριακή του ἀσώτου μέχρι τήν Κυριακή τῶν Ἀπόκρεω τρῶμε ἀπό ὅλα, ἐκτός ἀπό τήν Τετάρτη καί τήν Παρασκευή κατά τίς ὁποῖες νηστεύουμε καί τό λάδι. Τήν Τρίτη ἑβδομάδα τῆς Τυρινῆς τρῶμε ἀπό ὅλα ὅλες τίς ἡμέρες ἐκτός ἀπό κρέας τήν Τετάρτη καί τήν Παρασκευή. Σέ περιόδους νηστείας ἡ σωματική νηστεία πρέπει νά συνδυάζεται καί μέ τήν πνευματική νηστεία. Δηλαδή μέ περισσότερη προσευχή καί μελέτη τῆς Ἁγίας Γραφῆς, καθώς καί ἄλλων πνευματικῶν βιβλίων. Τά ὄπλα τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου εἶναι: ἡ μετάνοια, ἡ ἐξομολόγηση, ἡ νηστεία, ἡ προσευχή, ὁ ἐκκλησιασμός καί ἡ Θεία Κοινωνία.

  

                            Ἐπιμέλεια:    Χαράλαμπος Βασιλ. Παντελίδης 

                                                       Ἐπισμηναγὸς ἐ.α.