Τρίτη 2 Απριλίου 2013

Ερμηνεία εις την Αποκάλυψη 2η συνέχεια από τη 4η Ομιλία που έγινε στις 9-11-1980



Δημοσιευμα Εφημερίδος : ΑΓΩΝΑΣ  α.φ.189
http://www.agonas.org
Αποκαλυψη του Ιωαννου
Ομιλίες στο βιβλίο της Αποκάλυψης του Αγ. Ιωάννου του Θεολόγου από το μακαριστό γέροντα π. Αθανάσιο Μυτιληναίο.
Ερμηνεία εις την Αποκάλυψη 2η συνέχεια από τη 4η Ομιλία που έγινε στις 9-11-1980
(συνέχεια από τον προηγούμενο φύλλο)
«Καὶ ἀπὸ τῶν ἑπτὰ πνευμάτων,
ἃ ἐνώπιον τοῦ θρόνου αὐτοῦ»
Θά δοῦμε ἕνα ἄλλο ὄνομα τοῦ Θεοῦ· τό «Α καὶ τὸ Ω»9. Θά πεῖ «Α» ἡ ἀρχή, τό «Ω» τό τέλος· συνεπῶς «Ἐγὼ εἰμι τὸ Α καὶ τὸ Ω», ἤτοι ὅ,τι ἔχει ἀρχή ὑπάρχει σέ μένα, καί ὅ,τι ἔχει τέλος ὑπάρχει σέ μένα· ἀπό μένα τά πάντα ἀρχίζουν καί σ’ ἐμένα τά πάντα τελειώνουν.
Καί πράγματι, ἐάν ὁλόκληρη ἡ φράση ἀναφέρεται στόν Πατέρα, τότε τό «εἰρήνη ἀπὸ Θεοῦ» σημαίνει τόν ἕνα Τριαδικό Θεό, ὅπου διαφοροποιοῦνται τά ἐπί μέρους Πρόσωπα. Γι’ αὐτό βλέπουμε, ἀμέσως παρακάτω, νά ἀναφέρονται τά «ἑπτά πνεύματα»10 , δηλαδή τό Ἅγιο Πνεῦμα, ὅπως θά δοῦμε, καί στόν Ἰησοῦ Χριστό, σαφῶς, ὅπου Τόν θέτει τελευταῖο χάριν ἀναδείξεως, ὅπως καί αὐτό θά τό δοῦμε. Συνεπῶς, ἀφοῦ ἀναφέρει τό Πνεῦμα τό Ἅγιο παρακάτω καί πιό κάτω τόν Ἰησοῦ Χριστό, ἄρα τό «ὁ ὢν καὶ ὁ ἦν καὶ ὁ ἐρχόμενος», ὁλόκληρο, μπορεῖ νά ἀ-ναφερθεῖ μόνο στόν Πατέρα.
Καί ἀναλύουμε περισσότερο: «καὶ ἀπὸ τῶν ἑπτὰ πνευμάτων, ἃ ἐνώπιον τοῦ θρόνου αὐτοῦ» 11. Ἐξυπακούεται τό «χάρις ὑμῖν καὶ εἰρήνη»· πάντα μένει ὁ χαιρετισμός. Δηλαδή: Σέ σᾶς ἡ χάρις καί ἡ εἰρήνη ἀπό τόν Θεό Πατέρα, ἀπό τά ἑπτά πνεύματα, πού εἶναι ἐνώπιον τοῦ θρόνου Αὐτοῦ.
Πρόκειται ὅμως γιά τό τρίτο Πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος, τό Ὁποῖο προηγεῖται τοῦ δευτέρου Προσώπου. Βάζει τό πρῶτο καί τό τρίτο καί μετά βάζει τό δεύτερο, ὅπως σᾶς εἶπα προηγουμένως, χάριν ἀναδείξε-ως τοῦ ἐνανθρωπήσαντος Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, διότι πιό κάτω θά ἀσχολη-θεῖ πλατύτερα ὁ ἱερός Εὐαγγελιστής μέ τό δεύτερο Πρόσωπο τῆς Ἁγί-ας Τριάδος καί τό ὁποῖο Πρόσωπο εἶναι τό ἐπίκεντρο ὁλόκληρου τοῦ βιβλίου τῆς Ἀποκαλύψεως.
Ἐδῶ, ἀγαπητοί, τό Πνεῦμα τό Ἅγιο καλεῖται «ἑπτὰ πνεύματα ἐνώπιον τοῦ θρόνου τοῦ Θεοῦ». Πάνω στόν θρόνο βεβαίως νοεῖται ὁ Πατήρ· ὁ δέ ἀριθμός ἑπτά φανερώνει πληρότητα καί τελειότητα τοῦ Ἁγίου Πνεύ-ματος, ὅπως ἐκφράζεται ὡραιότατα στόν προφήτη Ἡσαΐα αὐτή ἡ ἑ-πταπλῆ ἀνάδειξη τῶν ἰδιοτήτων ἤ τῶν χαρισμάτων ἤ τῶν ἐνεργειῶν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
Λέει ὁ προφήτης Ἡσαΐας στό 11ο κεφάλαιο, στίχος 2, τά ἑξῆς. Θά ζηλεύατε ἅμα τά ἀκούγατε! πού μάλιστα χρησιμοποιοῦμε ὅλα αὐτά ὅταν ἔχουμε τήν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς. Ἐκεῖ ὁ ἱερός Συντάκτης τῶν τροπαρίων ἐκεῖ παίρνει ἀπό τήν Ἁγία Γραφή ὅλα αὐτά γιά νά τιμήσει τό Πνεῦμα τό Ἅγιο. Γράφει λοιπόν ὁ Ἡσαΐας: «Πνεῦμα σοφίας, πνεῦμα συνέσεως, πνεῦμα βουλῆς, πνεῦμα ἰσχύος, πνεῦμα γνώσεως, πνεῦμα εὐσεβεί-ας, πνεῦμα φόβου Θεοῦ.»12 . Τό ἴδιο τό Πνεῦμα Ἅγιο, τό ἕνα καί ἀδιαίρετο, διαιρεῖ τά χαρίσματα· Αὐτό δέ μένει ἕνα καί ἀδιαίρετο. Ἔτσι ἐκφράζε-ται τό Πνεῦμα τό Ἅγιο ὡς «ἑπτὰ πνεύματα».
Ἀντιληφθήκατε λοιπόν γιατί τό βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως μᾶς λέει γιά τά «ἑπτά πνεύματα»; Εἶναι τό ἕνα Ἅγιο Πνεῦμα.
Ἐδῶ μιά μικρή παρένθεση ἑρμηνευτική. Ὅπως θά ξέρετε, μέθοδος εἶναι, τήν ὁποία χρησιμοποιοῦν οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, ὅτι ἡ Ἁγία Γραφή ἑρμηνεύει τήν Ἁγία Γραφή. Ἡ λέξη «ἑπτὰ πνεύματα» μήπως κάπου ἀλλοῦ ὑπάρχει στήν Γραφή; Καί ἐκεῖ τί λέει; καί πῶς ἀναφέρεται; Καί μόνο ἔτσι μποροῦμε νά ἑρμηνεύσουμε πραγματικά καί ὀρθά τόν λόγο τοῦ Θεοῦ.
Ἀλλά γιατί ὅμως τό Πνεῦμα τό Ἅγιο ἐκφράζεται ὡς «ἑπτά πνεύματα»;
Πρῶτον· διά τό ἕτοιμον καί πού εἶναι ἐνώπιον τοῦ θρόνου τοῦ οὐράνιου Πατρός, διά τό ἕτοιμον καί πρόχειρον πρός ἀποστολήν ἐπί σκοπῷ ἁγιαστικῷ. Δηλαδή τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ περιμένει, ἀνά πᾶσα στιγμή, νά ὁρμήσει..... Χρησιμοποιῶ τήν λέξη ὁρμῶ. Θυμηθεῖτε στήν Πεντηκοστή. Ἀκούστηκε ὡς ἄνεμος, ὡς «πνοὴ βιαία»13 , δηλαδή ἄνεμος ὁρμητικός. Γι’ αὐτό χρησιμοποιῶ τή λέξη ὁρμῶ..... ἕτοιμο νά ὁρμήσει στόν κόσμο, γιά νά δώσει τά χαρίσματά Του, ἀπό τήν ὑπερβολή τῆς ἀγάπης πού ἔχει τό Πνεῦμα τό Ἅγιο πρός τόν κόσμο! Τί περιμένει ὅμως; Τήν βουλή τοῦ Θεοῦ Πατρός καί τόν δρόμο πού θά ἀνοίξει ὁ Υἱός. Τά τρία Πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος ἐργάζονται τήν σωτηρία τοῦ κόσμου.
Ἐκεῖνο πού καί ἄλλοτε σᾶς ἔχω πεῖ, τό ὑπέροχο, ὅτι τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ «ἐπεφέρετο» ἐπάνω τῶν ὑδάτων, ἐπάνω τῆς ἀβύσσου, ἐπάνω τῶν ὑδάτων, ὅταν ἔγινε ὁ κόσμος. «Ἐν ἀρχῇ ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν. ἡ δὲ γῆ ἦν ἀόρατος καὶ ἀκατασκεύαστος, καὶ σκότος ἐπάνω τῆς ἀ-βύσσου, καὶ πνεῦμα Θεοῦ ἐπεφέρετο ἐπάνω τοῦ ὕδατος.»14 καί λίγο πιό κάτω ἐπάνω τῶν ὑδάτων! Γιατί τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ; Ὅπως ἐμφανίσθηκε μέ τήν εἰκόνα τῆς περιστερᾶς, μᾶς δίδει ὡραιότατα τήν εἰκόνα τοῦ πουλιοῦ πού ἔρχεται νά ἐπωάσει τή ζωή μέσα στά νερά –γιατί πράγματι ἡ πρώτη ζωή ἐμφανίσθηκε μέσα στά νερά – καί τρόπον τινά τά ἀγκα-λιάζει τά νερά τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, τά θερμαίνει, τά κλωσσᾶ, τά ἐπω-άζει, τά κλωσσᾶ... καί ξεπετιέται μέσα ἀπό τά νερά ἡ ζωή!... Τί ὡραῖο! Ὅταν λέει ὁ εὐαγγελιστής Ἰωάννης «χάρις ὑμῖν καὶ εἰρήνη ἀπὸ τῶν ἑπτὰ πνευμάτων, ἃ ἐνώπιον τοῦ θρόνου αὐτοῦ», αὐτό θέλει νά δείξει· ὅτι τώρα θά ἔρθει σέ σᾶς ἡ χάρις καί ἡ εἰρήνη ἀπό τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ.
Δεύτερον· τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ ἐξαποστέλλεται τόσο ἀπό τόν Πατέρα, ὅσο καί ἀπό τόν Υἱό. Λέει ὁ ἴδιος ὁ Κύριος: «ὅταν ἔλθῃ ὁ παράκλητος ὃν ἐγὼ πέμψω ὑμῖν», πού ἐγώ θά στείλω σέ σᾶς, ἐγώ ὁ Υἱός, «παρὰ τοῦ πατρός», ἀπό τόν Πατέρα, «τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας ὃ παρὰ τοῦ πατρὸς ἐκπορεύεται...»15 . Ὥστε τό Πνεῦμα τό Ἅγιο ἐξαποστέλλεται καί ἀπό τόν Πατέρα καί ἀπό τόν Υἱό· ἀλλά ἐκπορεύεται μόνο ἀπό τόν Πατέρα.
Ἐάν μέ ρωτήσετε «Τί θά πεῖ ἀποστέλλεται;», θά σᾶς πῶ, ἀγαπητοί μου: δέν καταλαβαίνω τίποτε! Ἄν μοῦ πεῖτε «Τί θά πεῖ ἐκπορεύεται;», θά σᾶς ἀπαντήσω: δέν καταλαβαίνω τίποτα! Λέει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος: «Ἐάν καταλάβεις τί θά πεῖ ὅτι ὁ Πατήρ γεννᾶ τόν Υἱό, ἄλλο τόσο θά μπορεῖς νά ἀντιληφθεῖς τί θά πεῖ τό Πνεῦμα τό Ἅγιο ἐκπορεύεται ἀπό τόν Πατέρα.»16 . Μένουμε μόνο, ἀγαπητοί, σ’ αὐτές τίς ἐκφρά-σεις, οἱ ὁποῖες ἀποτελοῦν δοξολογία τοῦ Θεοῦ, διότι ἐκφράζουν μιάν ἀκρίβεια ὡς πρός τίς σχέσεις τῶν τριῶν Προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος, ἀλλά δέν ξέρουμε ἀκριβῶς ὅλα αὐτά πῶς νοοῦνται στήν ζωή τῆς Ἁγίας Τριάδος.
Ἀκόμη τό ἴδιο τό βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως μᾶς λέει: «Καὶ τῷ ἀγγέλῳ, λέει ἐκεῖ ὁ Χριστός στόν Ἰωάννη, τῆς ἐν Σάρδεσιν ἐκκλησίας γράψον· τάδε λέγει ὁ ἔχων τὰ ἑπτὰ πνεύματα τοῦ Θεοῦ»17 , αὐτά λέει Ἐκεῖνος πού ἔχει τά ἑ-πτά πνεύματα τοῦ Θεοῦ, δηλαδή πού ἔχει τό Πνεῦμα τό Ἅγιο, τό Ὁποῖο ἀποστέλλει μέ τά χαρίσματά Του.
Ἀκόμη στό βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως, στό 5ο κεφάλαιο, μᾶς γράφει ὁ Εὐαγγελιστής: «Καὶ εἶδον ἐν μέσῳ τοῦ θρόνου καὶ τῶν τεσσάρων ζῴων καὶ ἐν μέσῳ τῶν πρεσβυτέρων ἀρνίον ἑστηκὸς ὡς ἐσφαγμένον.». Στεκόταν· ἦταν ὅμως σάν σφαγμένο. Πῶς στεκόταν καί ἦταν σάν σφαγμένο, ὅταν φθάσουμε στό οἰκεῖο σημεῖο θά τό ἀναλύσουμε. «ἔχον κέρατα ἑπτὰ», εἶχε ἑπτά κέρατα, «καὶ ὀφθαλμοὺς ἑπτὰ», καί ἑπτά ὀφθαλμούς, «ἅ εἰσι», τά ὁποῖα εἶναι, «τὰ ἑπτὰ πνεύματα τοῦ Θεοῦ ἀποστελλόμενα εἰς πᾶσαν τὴν γῆν» 18. Εἶναι μεγαλόπρεπες εἰκόνες, φοβερές εἰκόνες, πού θέλουν νά δείξουν πῶς τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ ἀποστέλλεται γεμᾶτο ἀπό τά χαρίσματά Του, γιατί ὁ ἀριθμός ἑπτά εἶναι συμβολικός, εἶναι σχηματικός, θέλει νά δείξει τό πλῆθος. Ἔρχεται φορτωμένο νά δώσει τά δῶρα Του, τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, στόν κόσμο.
Ἀλλά ἀκόμη τό Πνεῦμα τό Ἅγιο εἶναι μπροστά στόν θρόνο τοῦ Θεοῦ ὡς «ἑπτά πνεύματα», διότι εἶναι διεισδυτικό· δηλαδή διεισδύει τό Πνεῦμα τό Ἅγιο παντοῦ. Θυμηθεῖτε ἐκεῖνο πού λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος, ὅτι τό Πνεῦμα τό Ἅγιο «πάντα ἐρευνᾷ, καὶ τὰ βάθη τοῦ Θεοῦ» 19! δηλαδή, ἐπειδή ἀκριβῶς εἶναι Θεός, διεισδύει μέσα σ’ αὐτή τήν οὐσία τοῦ Θεοῦ!
Λέει πάλι τό βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως, 4, 5 –ὁ πρῶτος ἀριθμός εἶναι κεφάλαιο, ὁ δεύτερος εἶναι τό χωρίο: «καὶ ἐκ τοῦ θρόνου ἐκπορεύον-ται ἀστραπαὶ καὶ φωναὶ καὶ βρονταί· καὶ ἑπτὰ λαμπάδες πυρὸς καιόμεναι ἐνώπιον τοῦ θρόνου, αἵ εἰσι τὰ ἑπτὰ πνεύματα τοῦ Θεοῦ»20, καίονται αὐτές οἱ λαμπάδες, πού εἶναι τά πνεύματα τοῦ Θεοῦ, τό Ἅγιο Πνεῦμα.
Ἀλλά ὡραῖα μᾶς τό λέει ὁ προφήτης Ἰεζεκιήλ αὐτό, ἀγαπητοί, ὡς ἑξῆς. Προσέξετε! Γιατί λέω πότε Ἡσαΐας καί πότε Ἰεζεκιήλ; Ἀγαπητοί μου, οἱ εἰκόνες εἶναι κοινές. Οἱ εἰκόνες εἶναι κοινές στήν Παλαιά καί στήν Καινή Διαθήκη, γιά νά δοῦμε ἀκριβῶς ὅτι ὑπάρχει ἡ συμφωνία. «Καὶ ἐν μέσῳ τῶν ζῴων –τῶν τεσσάρων– ὅρασις ὡς ἀνθράκων πυρὸς και-ομένων», εἶδα σάν κάρβουνα ἀναμμένα, «ὡς ὄψις λαμπάδων συστρεφομένων», σάν λαμπάδες, κεριά, λαμπάδες, πού ἦταν ἀναμμένες καί στριφογύριζαν· ὄχι ἐπάνω σ’ ἕνα κηροπήγιο, ἀλλά στριφογύριζαν! «ἀναμέσον τῶν ζῴων καὶ φέγγος τοῦ πυρός, καὶ ἐκ τοῦ πυρὸς ἐξεπορεύετο ἀστραπή.»21 .
Τί δείχνει τό ὅτι συστρέφονται οἱ «λαμπάδες τοῦ πυρός»; Τό Πνεῦμα τό Ἅγιο διεισδύει παντοῦ, γνωρίζει τά πάντα· δέν ὑπάρχει τίποτε πού νά Τοῦ ξεφεύγει.
Εἶναι ὅμως πολύ χαρακτηριστική αὐτή ἡ διεισδυτικότητα, ὅπως μᾶς τήν σημειώνει ὁ προφήτης Ἰεζεκιήλ, γιατί δείχνει τήν παγγνωσία τοῦ Θεοῦ· ὁ Θεός τά γνωρίζει ὅλα· τό Πνεῦμα τό Ἅγιο, πού εἶναι Θεός, τά γνωρίζει ὅλα.
Θά θυμᾶστε στήν Παλαιά Διαθήκη ὅτι πρό τῆς κιβωτοῦ ὑπῆρχε μία ἑπτάφωτος λυχνία;22  Τό γνωρίζουμε αὐτό καί ἀπό τά Θρησκευτικά τοῦ σχολείου μας. Ἡ κιβωτός τῆς διαθήκης εἶναι τύπος τοῦ «θρόνου» τοῦ οὐρανίου Πατρός, καί πρό τῆς κιβωτοῦ ἦταν ἡ ἑπτάφωτος λυχνία· εἶναι τά «ἑπτά πνεύματα τοῦ Θεοῦ» ἕτοιμα νά σταλοῦν στόν κόσμο, γιά νά τοῦ δώσουν τοῦ κόσμου, τά «ἑπτά πνεύματα», τό Πνεῦμα τό Ἅγιο, νά τοῦ δώσει τά χαρίσματά Του.
«Καὶ ἀπὸ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὁ μάρτυς ὁ πιστός, ὁ πρωτότοκος τῶν νεκρῶν καὶ ὁ ἄρχων τῶν βασιλέων τῆς γῆς.» 23
«Καὶ ἀπὸ Ἰησοῦ Χριστοῦ»· ὑπονοεῖται τό «χάρις ὑμῖν καὶ εἰρήνη». Δηλαδή: Ἔχετε τήν χάρη καί τήν εἰρήνη ἀπό τόν Θεό Πατέρα –«ὁ ὢν ὁ ἦν καὶ ὁ ἐρχόμενος»– ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα –«τὰ ἑπτὰ πνεύματα»– καί ἀπό τόν Ἰησοῦ Χριστό.
Βλέπετε; μπαίνει τελευταῖος ὁ Χριστός· μπαίνει τελευταῖος χάριν ἀναδείξεως· εἶναι τό δεύτερο Πρόσωπο. Ἀλλά ἡ ἀναφορά σαφῶς ἐδῶ στόν Ἅγιο Τριαδικό Θεό.
Προσέξετε. Παρατηρεῖται νέος σολοικισμός –σολοικισμός θά πεῖ ἀ-συνταξία. Ἡ ὀρθή γραφή εἶναι: «καὶ ἀπὸ Ἰησοῦ Χριστοῦ, τοῦ μάρτυρος τοῦ πιστοῦ». Ἀλλά τί λέει; «καὶ ἀπὸ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὁ μάρτυς ὁ πιστός»! Βάζει ὀνομαστική ἀντί νά βάλει γενική! Καί αὐτό γίνεται πάλι χάριν ἀ-ναδείξεως ἑνός καινούργιου τριμεροῦς ἐπιθετικοῦ προσδιορισμοῦ, πού ἀναφέρεται στόν Ἰησοῦ Χριστό.
Ποιός εἶναι αὐτός ὁ τριμερής ἐπιθετικός προσδιορισμός;
Συνεχίζεται στο επόμενο

9. Ἀποκ. 1, 8· 21, 6· 22, 13.
10. Βλ. Ἀποκ. 1, 4.
11. Ἀποκ. 1, 4.
12. Ἡσ. 11, 2-3. Ἴδε καί Ζαχ. 12, 10.
13 . Πράξ. 2, 2.
14 . Γέν. 1, 1-2.
15. Ἰωάν. 15, 26.
16 . Ἅγ. Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, Περὶ δόγματος καὶ καταστάσεως ἐπισκόπων, παρ. ΙΑ΄, MPG 35.
17 . Ἀποκ. 3, 1.
18. Ἀποκ. 5, 6.
19. Α΄ Κορ. 2, 10.
20. Ἀποκ. 4, 5.
21. Ἰ¬εζ. 1, 13.
22. Ἔξοδ. 25, 37.
 23. Ἀποκ. 5.


ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΔΟΓΜΑΤΙΚΗ 26ον (συνέχεια)
του πρωτοπρ. π. Ευσταθίου Κολλά
Η αλήθεια από Χριστιανικής επόψεως δεν είναι ιδέα, αλλά ένα ερχόμενο Πρόσωπο. Είναι η αλήθεια η οποία έρχεται και σε συναντά. Ο Θεός έρχεται προς όλους τους ανθρώπους. Έρχεται για να οδηγήσει τον άνθρωπο στην αυτογνωσία. Ερχόμενος ο Θεός και αποκαλυπτόμενος προς τον άνθρωπο, ταυτόχρονα αποκαλύπτει, ξεσκεπάζει τον άνθρωπο, διότι η αποκάλυψη ταυ Θεού είναι συγχρόνως και αποκάλυψη του ανθρώπου. Με την αποκάλυψη του Θεού στον άνθρωπο, ο άνθρωπος ανακαλύπτει την αμαρτία του, τα σφάλματά του, δηλαδή έχει συναίσθηση της αμαρτωλότητός του, αυτογνωρίζεται. Αποκάλυψη δηλαδή σημαίνει αυτογνωσία. Ήτοι, ο Θεός αποκαλύπτει το νόημα ταυ ανθρώπου: Ποίος είναι ο άνθρωπος; Από που προέρχεται; ( ότι δηλ. είναι υιός του Θεού ). Πού πηγαίνει; Πώς ζη, και πώς θα έπρεπε να ζη; Τί είναι ο θάνατος του ανθρώπου; κλπ. Από τη γνώση του Θεού ο Οποίος αποκαλύφτηκε στο Χριστό, τελείως, συνειδητοποιεί ο άνθρωπος ποίος είναι. Χωρίς τη γνώση του Θεού, λέγω ότι είμαι καλός, έχω μια έπαρση (= αλαζονεία) για τον εαυτό μου, ενώ με τη γνώση του Θεού δεν έχω καλή ιδέα για τον εαυτό μου και ταπεινούμαι. Μεταξύ ήρωος και Αγίου υπάρχει μεγάλη αντίθεση. Ο ήρωας έχει συναίσθηση της δύναμής του, και καυχιέται, ενώ ο Άγιος έχει συναίσθηση της αμαρτωλότητός του, και ταπεινώνεται.
ΤΟ ΑΔΥΝΑΤΟΝ ΤΗΣ ΓΝΩΣΕΩΣ ΤΗΣ ΥΠΕΡΦΥΣΙΚΗΣ ΑΠΟΚΑΛΥΨΕΩΣ: 
   Σε αντίθεση προς την φυσική αποκάλυψη την οποίαν μπορεί να την γνωρίσει ο άνθρωπος διά της λογικής, δεν μπορεί ο άνθρωπος με τη λογική του να γνωρίσει την υπερφυσική αποκάλυψη του Θεού. Ο Θεός αποκαλύπτεται μόνος Του στον άνθρωπο, γιατί ο άνθρωπος δεν μπορεί να γνωρίσει από μόνος του το Θεό. Ενώ στη Φιλοσοφία για να τελειωθείς πρέπει να εντείνεις τις προσπάθειές σου, στην υπερφυσική αποκάλυψη πρέπει να εγκαταλείψεις την αυτοπροσπάθεια και να ανοίξεις χώρο στη καρδιά σου για να έλθει ο Θεός. Χρειάζεται δηλαδή αυτοσυναίσθηση της μηδαμινότητός σου για να έλθει ο αποκαλυπτόμενος Θεός μέσα σου. Ο άνθρωπος προχωρεί στην φυσική αποκάλυψη μόνο με την ακοή και την υπακοή στην ακοή του αυτή. Αδυναμία κατά βάθος σημαίνει άδειασμα από το κοσμικό στοιχείο, αποτίναξη της κυριαρχίας του κόσμου από πάνω μας, σημαίνει μετάνοια.
ΓΝΗΣΙΑ ΘΕΟΓΝΩΣΙΑ ΣΤΗΝ ΥΠΕΡΦΥΣΙΚΗ ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ, σημαίνει αυτογνωσία και αυτοσυνειδησία, ήτοι: α΄.-) Συναίσθηση - συνειδητοποίηση της ιδίας αμαρτωλότητος και β΄.-) Υπερνίκηση του κόσμου «εν Χριστώ». Η υπερφυσική αποκάλυψη στρέφεται γύρω από δύο πόλους (= σημεία): α΄.-) Γύρω από τη ζωή, και β΄.-) Γύρω από το θάνατο. Ο άνθρωπος ζη και γνωρίζει ότι θα πεθάνει, αλλά τη ζωή του δεν την αλλάζει με κανένα αγαθό. Η συνείδηση της τραγικότητας του θανάτου οδηγεί τον άνθρωπο στη σκέψη του Αποστόλου Παύλου «Ταλαίπωρος εγώ άνθρωπος! τις με ρύσεται εκ του σώματος του θανάτου τούτου; » [Ρωμ. 7,24]. Πού υπάρχει ζωή για να ζήσω; Ο Θεός αποκαλύπτεται μόνο και μόνον για να σώσει τον άνθρωπο από το θάνατο, που δημιούργησε από μόνος του ο άνθρωπος, και να ζήσει. Ό,τι φανερώθηκε, με την υπερφυσική αποκάλυψη του Θεού, είναι ΖΩΗ. Ο Χριστός κατάργησε το θάνατο, είναι το φως της ζωής. Επομένως ο πιστεύων στο Χριστό έχει ζωή αιώνια μέσα του. Η σωτηρία λοιπόν «εν Χριστώ» είναι νίκη κατά του θανάτου. Ο θάνατος είναι ο μεγαλύτερος εχθρός του ανθρώπου και του κόσμου, γιατί συντρίβει (= θρυματίζει, δηλητηριάζει) τη ζωή. Η μόνη δύναμη που νίκησε το θάνατο είναι ο Χριστός και σε Αυτόν μόνον υπάρχει η μοναδική ελπίδα για να ζήσουμε.
[ ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ ]