Ἀναφορά
διά τά ἱερά Ἡσυχαστήρια ἐν ὄψει τῆς ἐκδικάσεως τῆς προσφυγῆς των εἰς τό Συμβούλιον τῆς Ἐπικρατείας
(Δημοσίευσις τοῦ ὑπ΄ἀριθ.574/15-11-2019 ἐγγράφου πρός τήν Ἱεράν Σύνοδον)
Μακαριώτατον Ἀρχιεπίσκοπον
Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδος
Κύριον κ.ΙΕΡΩΝΥΜΟΝ
Πρόεδρον τῆς Ἱερᾶς Συνόδου
τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος
Ἰωάννου Γενναδίου 14
115 21 Ἀθήνας
Θέμα: «Περί τῶν Ἱερῶν Ἡσυχαστηρίων»
Μακαριώτατε ἅγιε Πρόεδρε,
Εὐλογεῖτε˙
Εὐσεβάστως προάγομαι, κατόπιν τοῦ ὑπ’ ἀριθ.4204/1993/18-9-2019 Ἐγκυκλίου Σημειώματος τῆς Ἱερᾶς ἡμῶν Συνόδου, (δι’ οὗ κοινοποιοῦντες ἡμῖν ἐπικαιροποιημένον σχέδιον Κανονισμοῦ «Περί τῶν Ἱερῶν Ἡσυχαστηρίων», μετά συνημμένου αὐτῷ ἐπεξηγηματικοῦ Ὑπομνήματος, πρός ἐνημέρωσιν καί μελέτην ὑφ’ ἡμῶν, ἀλλά καί δι’ ὑποβολήν τυχόν ἀπόψεων καί παρατηρήσεων ἐπ’ αὐτοῦ, ἐντός διμήνου ἀπό λήψεως αὐτοῦ), νά ὑποβάλω Ὑμῖν τάς κάτωθι ἡμετέρας ἀπόψεις – προτάσεις.
1. Ἐν πρώτοις θέλω νά ὑπομνήσω εἰς τήν Ὑμετέραν Μακαριότητα ὅτι ὡς Συνοδικόν μέλος τῆς Συνοδικῆς Περιόδου 2011-2012 συμμετέσχον εἰς τήν ἐν τῷ Διορθοδόξῳ Κέντρῳ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Πεντέλης συγκληθεῖσαν Ἡμερίδα Καθηγουμένων καί Ἐκπροσώπων τῶν Ἱερῶν Ἡσυχαστηρίων τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος τήν 15ην Μαρτίου 2012 ὑπό τήν Προεδρίαν τῆς Ὑμετέρας Μακαριότητος, παρουσίᾳ πολλῶν Σεβ. Μητροπολιτῶν, Καθηγητῶν, Νομικῶν συμβούλων καί μεγάλου ἀριθμοῦ ἐκπροσώπων τῶν Ἱερῶν Ἡσυχαστηρίων.
Κατά κοινήν ὁμολογίαν ἡ Ἡμερίς ἐκείνη κατέλιπεν ἀρίστας ἐντυπώσεις, καθότι κατά τήν διεξαγωγήν αὐτῆς ἐπεκράτησε κλῖμα ἀγάπης καί κατανοήσεως ἐν Χριστῷ εἰς πνευματικήν ἀτμόσφαιραν εἰλικρινείας καί μέ τήν δυνατότητα ἐλευθέρας διατυπώσεως γνωμῶν, παρατηρήσεων καί προτάσεων. Εἰς τήν ἐν θέματι Ἡμερίδα ἀντικείμενον συζητήσεως ἀπετέλεσε τό ὑπό τήν Προεδρίαν τῆς Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς ἐπί τοῦ Μοναχισμοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Μονεμβασίας καί Σπάρτης κ.Εὐσταθίου διαμορφωθέν «Προτεινόμενον σχέδιον Κανονισμοῦ περί τῶν Ἱερῶν Ἡσυχαστηρίων», τό ὁποῖον ἐβασίσθη εἰς τά πορίσματα καί συμπεράσματα τῆς εἰδικῶς συσταθείσης ὑποεπιτροπῆς ὑπό τήν Προεδρίαν τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Καστορίας κ.Σεραφείμ.
Ὅλον τό συναχθέν ὑλικόν, κατά τήν διεξαγωγήν τῆς ἐν θέματι Ἡμερίδος (πορίσματα, συμπεράσματα καί προτάσεις), ἀφοῦ ἐμελέτησε καί ἀπετίμησε ἡ ἁρμοδία Συνοδική Ἐπιτροπή ἐπί τοῦ Μοναχισμοῦ, διεμόρφωσε καί ὡλοκλήρωσεν εἰς τήν τελικήν μορφήν τό «Σχέδιον Κανονισμοῦ περί τῶν Ἱερῶν Ἡσυχαστηρίων», τό ὁποῖον καί ὑπέβαλε καθηκόντως εἰς τήν Διαρκῆ Ἱεράν ἡμῶν Σύνοδον, ἀλλ’ ἐάν ἐνθυμοῦμαι καλῶς δέν εἰσήχθη πρός συζήτησιν καί ἐπεξεργασίαν κατά τήν διάρκειαν τῆς Συνοδικῆς ἡμῶν θητείας τό τελικόν ἐκεῖνο σχέδιον. «Εἶναι προφανές ὅτι τό ὡς ἄνω τελικόν σχέδιον προέκυψεν, κατά τήν μαρτυρίαν τοῦ Πανοσιολ. Καθηγουμένου τοῦ Ἱεροῦ Ἡσυχαστηρίου Ἀναστάντος Χριστοῦ Ἱ.Μητροπόλεως Πειραιῶς Ἀρχιμ. π. Μεθοδίου Κρητικοῦ, κατόπιν σοβαρᾶς, ὑπευθύνου καί ἐνδελεχοῦς ἐργασίας, μετά εὐρείας συμμετοχῆς καί συνεργασίας ὅλων τῶν ἐνδιαφερομένων φορέων, ὥστε νά εἶναι βιώσιμον ἐξ ἀπόψεως ἱεροκανονικῆς, νομικῆς καί συνταγματικῆς, τόσον εἰς τό σύνολόν του, ὅσον καί εἰς τάς ἐπί μέρους διατάξεις. Περί τῆς τύχης τοῦ κατά τά ἀνωτέρω καταρτισθέντος σχεδίου οὐδεμίαν τυπικήν ἤ οὐσιαστικήν ἐνημέρωσιν ἐλάβομεν! Εἰλικρινῶς διερωτώμεθα, πῶς παρεγράφη καί ἐρρίφθη εἰς τό κενόν ὅλη ἐκείνη ἡ σοβαρά ἐργασία;».
2. Ἀντί τῆς, ὡς ἀνεμένετο, προωθήσεως καί ὑλοποιήσεως τοῦ ὡς ἄνω «Σχεδίου Κανονισμοῦ περί τῶν Ἱερῶν Ἡσυχαστηρίων», μετά παρέλευσιν ἑπτά ἐτῶν ἐσημειώθη ἐπιστροφή εἰς τό σχέδιον τοῦ 2010, τό ὁποῖον (ἐπικαιροποιημένον) Σχέδιον εἶναι προσηρμοσμένον πρός τάς ἐπελθούσας μεταβολάς τοῦ ἄρθρου 50§2 τοῦ Ν.4459/2018 (ΦΕΚ Α’ 142/3.8.2018) ἐπί τῶν ἄρθρων 1 παρ.4 καί 39 παρ.6 τοῦ Καταστατικοῦ Χάρτου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος (Κ.Χ.Ε.Ε. ν.590/1977).
3. Διά τάς ἐν θέματι μεταβολάς ἀπεστάλη ὑπό τῆς Ἱ.Συνόδου πρός τά Νομικά Πρόσωπα τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος τό ὑπ’ ἀριθ.1690/9-8-2018 ἐνημερωτικόν ἐγκύκλιον σημείωμα, μέ τό ὁποῖον προανηγγέλθη ἡ ἔκδοσις Κανονισμοῦ περί Ἱερῶν Ἡσυχαστηρίων ὡς κανονιστική πρᾶξις ἐπί τῶν γενομένων μεταβολῶν. Τό δέ προσφάτως ἀποσταλέν Ἐγκύκλιον Σημείωμα (4204/18-9-2019) μέ τό προτεινόμενον νέον Σχέδιον Κανονισμοῦ ἀποτελεῖ προδήλως συνέχειαν τῆς ἐξαγγελίας ἐκείνης.
Εἰς τό ἰσχῦον κείμενον τῆς παρ.4 τοῦ ἄρθρου 1 τοῦ Καταστατικοῦ Χάρτου (Κ.Χ.Ε.Ε.) προσετέθη ὅτι «…καί τά Ἱερά Ἡσυχαστήρια λειτουργοῦν ἐπί τῇ βάσει τῶν ὑφισταμένων μέχρι σήμερα ὀργανισμῶν αὐτῶν, οἵτινες δύνανται νά συμπληρώνονται καί νά τροποποιῶνται ἐφ’ ἑξῆς διά κανονιστικῶν ἀποφάσεων, ἐκδιδομένων ὑπό τῆς Ι.Σ.Ι. ἤ τῆς Δ.Ι.Σ., κατόπιν προτάσεως τοῦ οἰκείου Ἀρχιερέως, δι’ ὧν θά ρυθμίζωνται τά τῆς διοικήσεως, διαχειρίσεως ἐλέγχου καί ἐν γένει λειτουργίας αὐτῶν, ὡς καί τά τῆς ὑπηρεσιακῆς ἐν γένει καταστάσεως τοῦ προσωπικοῦ αὐτῶν».
4. Εἰς τήν παράγραφον 6 τοῦ ἄρθρου 39 τοῦ Κ.Χ.Ε.Ε. γίνεται ἡ προσθήκη : «Ὁ Μητροπολίτης ἀσκεῖ ἐπί τῶν Ἱερῶν Μονῶν τῆς ἐπαρχίας αὐτοῦ … τήν μέριμναν διά τάς κατά τούς Ἱερούς Κανόνας λειτουργίαν τῆς Μονῆς καί τόν ἔλεγχον τῆς νομιμότητος τῆς οἰκονομικῆς διαχειρίσεως αὐτῆς. Τά ἀνωτέρω ἰσχύουν καί ὡς πρός τά Ἱερά Ἡσυχαστήρια ἀσχέτως νομικῆς μορφῆς». «Ἡ διάταξις τῆς προηγουμένης περιπτώσεως ἐφαρμόζεται καί στά ὑφιστάμενα Ἱερά Ἡσυχαστήρια ἀσχέτως ἀντιθέτων προβλέψεων στά ἱδρυτικά τους κείμενα καί τοῦ ἕως σήμερα καθεστῶτος λειτουργίας τους».
Μακαριώτατε ἅγιε Πρόεδρε,
Κατόπιν τῶν ἀνωτέρω ἐκτεθέντων συνάγεται τό συμπέρασμα:
α) Τό νέον (ἐπικαιροποιημένον) Σχέδιον εἶναι προσηρμοσμένον πρός τάς ἐπελθούσας μεταβολάς τοῦ ἄρθρου 50 §2 τοῦ Ν.4459/2018 (ΦΕΚ Α’ 142/3.8.2018) ἐπί τῶν ἄρθρων 1 παρ.4 καί 39 παρ.6 τοῦ Κ.Χ.Ε.Ε. Τοῦτο ἔχει ὡς συνέπειαν τά Ἱερά Ἡσυχαστήρια νά ἐντάσσονται εἰς τά Ν.Π.Ι.Δ. τῆς §4 τοῦ ἄρθρου 1, παρ’ ὅτι ἡ νομική φύσις των εἶναι ὅλως διάφορος (ἐξ οὗ καί ἡ ἀρχική διάκρισις ἐν τῷ Κ.Χ.Ε.Ε.), ἐφ’ ὅσον τά μέν Ἱ. Ἡσυχαστήρια ἱδρύονται ὡς Μοναστικά καθιδρύματα ἐπί τῇ βάσει τοῦ Ἀστικοῦ Κώδικος καί εἶναι αὐτοτελῆ Ν.Π.Ι.Δ., τά δέ Ν.Π.Ι.Δ. τῆς §4 τοῦ ἄρθρου 1 τοῦ Κ.Χ.Ε.Ε. ἱδρύονται ἐπί τῇ βάσει τοῦ ἄρθρου 29, παρ.2 ὑπό τῆς Δ.Ι.Σ. κατόπιν σχετικῆς προτάσεως τοῦ οἰκείου Μητροπολίτου καί εἶναι παρεπόμενα (καί ὡς ἐκ τούτου ἐξηρτημέναι) ἐπικουρικαί ὑπηρεσίαι τῶν Ἱερῶν Μητροπόλεων. Συνεπῶς, δέν εἶναι δυνατόν νά συζητηθῇ οὐσιωδῶς, ἀλλά καί νά εἶναι βιώσιμος οἱοσδήποτε Κανονισμός περί Ἱερῶν Ἡσυχαστηρίων, ἐφ’ ὅσον ἐρείδεται ἐπί τῶν ἐπιμάχων μεταβολῶν τοῦ ἄρθρου 50§2 τοῦ Ν.4559/2018, διότι προσβάλλει τόν ὅρον τοῦ αὐτοδιοικήτου.
Ἄλλως, ἡ ἐπιβολή τῆς ἰσχύος τοῦ ἄρθρου 50§2 τοῦ Ν.4559/2018 θά ἀποτελῇ ἕν ἄκρως ἐπαχθές νομοθετικόν καθεστώς, περί τοῦ ὁποίου οὐδείς ἐκάλεσε τούς ἐνδιαφερομένους πρός ἔκθεσιν τῶν ἀπόψεών των, ἀλλά καί ἐκεῖνοι οὐδόλως ἔτυχον τῆς δεούσης ἐνημερώσεως.
β) Τούτου ἕνεκα μέ τόν ἐν θέματι νέον νόμον Ν.4559/2018 οἱ ὀργανισμοί τῶν Ἱ. Ἡσυχαστηρίων δύνανται πλέον νά τροποποιοῦνται ὑπό τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἱεραρχίας ἤ τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου, κατόπιν προτάσεως τοῦ οἰκείου Ἀρχιερέως, τοῦθ’ ὅπερ ἦτο ἀδιανόητον διά τά πρό τοῦ ἐν ἀγνοίᾳ τῶν Ἱερῶν Ἡσυχαστηρίων καί ἐν καιρῷ νηστείας τοῦ Δεκαπενταυγούστου ψηφισθέντος Ν.4459/2018 ἱδρυθέντα Ἱερά Ἡσυχαστήρια, βάσει τοῦ ἰσχύοντος Κ.Χ.Ε.Ε. (ν.590/1977), τῶν ὁποίων δέν μεταβάλλεται ὁ διά τῆς Ἱδρυτικῆς Πράξεως κατατεθείς καί ἐν συνεχείᾳ ἐγκριθείς Κανονισμός λειτουργίας αὐτῶν.
γ) Εὐλαβῶς προτείνεται αἱ ὑπ’ ἀριθ. 2 καί 3 παρ. τοῦ ἄρθρου 6 τοῦ ἐπικαιροποιημένου σχεδίου Κανονισμοῦ νά ἀπαλειφθοῦν ἐκ σεβασμοῦ πρός τό αὐτοδιοίκητον καί αὐτοτελές τῶν προϋπαρχόντων Ἱερῶν Ἡσυχαστηρίων Ν.Π.Ι.Δ., εἰς δέ τήν τελευταίαν σειράν τῆς παρ.1 τοῦ ἐν θέματι ἄρθρου 6, μετά τάς λέξεις «… καί τόν ἔλεγχο τῆς νομιμότητας τῆς οἰκονομικῆς διαχειρίσεώς του» δύναται νά προστεθῇ τό «ἐν ᾗ περιπτώσει προκύψῃ ἀναποδράστως διαχειριστικόν τι ζήτημα», καί
δ) Ἐξ ἀπόψεως νομικῆς, ἄλλωστε, τό κῦρος τοῦ κανονισμοῦ καί τῶν ὅρων λειτουργίας ἑνός ἑκάστου Ἱεροῦ Ἡσυχαστηρίου προστατεύεται σαφῶς ὑπό τοῦ Συντάγματος (ἄρθρον 109), βάσει τοῦ ὁποίου αἱ γενόμεναι μεταβολαί κρίνονται σαφῶς ὡς ἀντισυνταγματικαί.
Μακαριώτατε ἅγιε Πρόεδρε,
Ἀναμφιβόλως, τό ἀποσταλέν ἡμῖν ἐπικαιροποιημένον σχέδιον Κανονισμοῦ προβλέπεται ὅτι ὡς ἔχει θά προκαλέσῃ προβλήματα δυσλειτουργίας, δι’ οὕς λόγους ἐπεκαλέσθημεν. Εὐχῆς ἔργον θά ἦτο νά ἀνασυρθῇ ἐκ τῶν ἑρμαρίων τό προμνημονευθέν «Σχέδιον Κανονισμοῦ περί τῶν Ἱερῶν Ἡσυχαστηρίων», τό ὁποῖον εἶναι καρπός εἰλικρινοῦς καί ἀγαστῆς συνεργασίας τῶν ἐν τῇ Ἡμερίδι τῆς 15ης Μαρτίου 2012 συναχθέντων καί θά συντελέσῃ τά μάλα εἰς τήν εἰρηνικήν διευθέτησιν τοῦ σοβαροτάτου ζητήματος τῆς συντάξεως τοῦ ἐνδεδειγμένου Κανονισμοῦ περί τῶν Ἱερῶν Ἡσυχαστηρίων. Αἱ εὐχαί τῶν Ἁγίων Πατέρων τοῦ παρελθόντος 20οῦ αἰῶνος, Ἁγίου Νεκταρίου Ἐπισκόπου Πενταπόλεως τοῦ χαριτοβρύτου καί τῶν Ὁσίων Πορφυρίου τοῦ Καυσοκαλυβίτου καί Παϊσίου τοῦ Ἁγιορείτου, οἱ ὁποῖοι ἵδρυσαν Ἱερά Ἡσυχαστήρια καί προΐσταντο πνευματικῶς αὐτῶν, ἀλλά καί τῶν ἀειμνήστων Ἱεραρχῶν, τοῦ ἐπιφανοῦς Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδος κυροῦ Χρυσοστόμου Παπαδοπούλου, ἐπί τῆς Ἀρχιεπισκοπείας τοῦ ὁποίου ἀνεγνωρίσθη ὡς Ἱερόν Ἡσυχαστήριον ἡ Ἱερά Μονή Ἁγίας Τριάδος-Ἁγίου Νεκταρίου Αἰγίνης καί τοῦ ἁγίου Μητροπολίτου Ὕδρας, Σπετσῶν καί Αἰγίνης κυροῦ Ἱεροθέου, κατά τήν Ἀρχιερατείαν τοῦ ὁποίου πολλά Ἱερά Ἡσυχαστήρια ἤνθησαν ἐν τῇ Ἱερᾷ αὐτοῦ Μητροπόλει, ὡς ἐπίσης καί τοῦ νεωτέρου διακεκριμένου Κανονολόγου τῆς Ἐκκλησίας μας ἡγιασμένου πατρός Ἐπιφανίου Θεοδωροπούλου, Ἱδρυτοῦ τοῦ Ἱεροῦ Ἡσυχαστηρίου Κεχαριτωμένης Θεοτόκου Τροιζῆνος, ἄς στερεώσουν ἐπί τήν πέτραν τῶν θείων ἐντολῶν τήν ὕπαρξιν καί θεοφιλῆ διακονίαν ἐν τῇ Ἁγίᾳ ἡμῶν Ἐκκλησίᾳ τῶν Ἱερῶν αὐτῶν Ἡσυχαστηρίων εἰς δόξαν Θεοῦ καί σωτηρίαν ψυχῶν.
Εὐκτέον καί θεοφιλές εἶναι νά μή ἀναγκασθοῦν οἱ ἐνδιαφερόμενοι ἀδελφοί μας τῶν Ἱερῶν Ἡσυχαστηρίων νά προβοῦν εἰς τήν νόμιμον ἀκυρωτικήν διαδικασίαν κατά τῶν ἐπιμάχων κατά τά ὡς ἄνω διατάξεων πρός διαφύλαξιν τοῦ κανονικοῦ αὐτοδιοικήτου καί αὐτεξουσίου τῶν Ἱερῶν Μοναστικῶν Καθιδρυμάτων - Ἡσυχαστηρίων, τά ὁποῖα κατά τεκμήριον ἔχουν γράψῃ καί γράφουν μίαν φωτεινήν ἱστορίαν καί διαδρομήν.
Καί ἐπί τούτοις, ὑποσημειούμενος εὐλαβῶς, διατελῶ
Μετά τοῦ προσήκοντος σεβασμοῦ
Ὁ Μητροπολίτης
†Ὁ Κυθήρων & Ἀντικυθήρων Σεραφείμ
