Ο Άγιος Νικόλαος (Βελιμίροβιτς), Επίσκοπος Αχρίδος (1881-1956) ανήκει στις επιφανέστερες και με οικουμενικό κύρος θεολογικές μορφές της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Σερβίας του τελευταίου αιώνος, μαζί και με τον πνευματικό του υιό, τον γνωστό Γέροντα και Θεολόγο Άγιο Ιουστίνο Πόποβιτς, της Μονής του Τσέλιε, Καθηγητή (1935-1945) της Δογματικής στη Θεολογική Σχολή Βελιγραδίου.
Ο Νικόλαος Βελιμίροβιτς, διδάκτωρ της Θεολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βέρνης (1908) και της Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμο της Γενεύης (1909), ακολούθησε μετέπειτα την οδό της αφιερώσεως στον Χριστό και την Εκκλησία Του. Υπηρέτησε την Εκκλησία της Σερβίας ως Επίσκοπος Ζίτσας (1919, 1934-1941) και Αχρίδος (1920-1934). Μετά την επικράτηση των Γερμανών στη Γιουγκοσλαβία (1941) υπέστη διώξεις και κατέληξε στο στρατόπεδο συγκεντρώσεως Νταχάου, όπου υπέστη κακουχίες και βασανιστήρια. Μετά το πέρας του Β΄ Π.Π. και την επικράτηση του κομμουνισμού στη Νοτιοσλαβία, κατέφυγε στις Η.Π.Α. όπου δίδαξε σε διάφορες Ορθόδοξες Χριστιανικές Πανεπιστημιακές Σχολές και Σεμινάρια. Ανακηρύχθηκε Άγιος από την Ιερά Σύνοδο της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Σερβίας το έτος 2003, εορταζόμενος στις 18 Μαρτίου (ημερομηνία κοιμήσεως).
Ο Άγιος Νικόλαος Αχρίδος χαρακτηρίζεται και πράγματι υπήρξε και διατελεί παρά Θεώ ως «Ποιμένας με ιδιαίτερη διακριτικότητα, λόγιος με βαθιά καλλιέργεια, πνευματικός άνθρωπος με μεγάλη απήχηση και διεθνή ακτινοβολία» [1].
Η εν προκειμένω αποτίμηση και προειδοποίηση του Αγίου Νικολάου Αχρίδος έναντι του επικίνδυνου φαινομένου της Μασονίας, προέρχεται από τα – εν πολλοίς άγνωστα και δυσεύρετα – Πρακτικά της Προκαταρκτικής Επιτροπής των Αγίων Ορθοδόξων Εκκλησιών της συνελθούσης εν τη εν Αγίω Όρει Ιερά Μεγίστη Μονή του Βατοπεδίου, επί Πατριαρχίας Φωτίου Β΄. Η Επιτροπή άρχισε τις εργασίες της την Κυριακή της Πεντηκοστής, 8 Ιουνίου, του 1930 και συγκρότησε συνολικά 15 συνεδρίες υπό την προεδρία του Μητροπολίτου Ηρακλείας Φιλαρέτου. Η εν λόγω Διορθόδοξος Επιτροπή συγκλήθηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο με σκοπό να καταρτίσει κατάλογο θεμάτων προς συζήτηση στη μελλοντική Προσύνοδο, η οποία θα προετοίμαζε τη μέλλουσα Οικουμενική Σύνοδο της Ορθοδοξίας. Σημαντική θέση στη σχεδιαζόμενη Προσύνοδο θα είχε το ζήτημα της ημερολογιακής μεταρρυθμίσεως και του Πασχαλίου. Αφορμή της συγκλήσεως στο Άγιον Όρος αυτής της Διορθοδόξου Προκαταρκτικής Επιτροπής ήταν η έκρυθμη κατάσταση που είχε δημιουργηθεί στην Ελλάδα με την ημερολογιακή μεταρρύθμιση (1923), η οποία κατέστησε φανερή την επικινδυνότητα βεβιασμένων και μεμονωμένων αποφάσεων από τις Τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες.
Κατά την τελευταία, ΙΕ΄ Συνεδρία, στις 23 Ιουνίου 1930, καθορίσθηκε και εγκρίθηκε ο κατάλογος των θεμάτων, 16 συνολικά, τα οποία θα έπρεπε να απασχολήσουν την μελλοντική Προσύνοδο (βλ. σελίδες 143-145 των Πρακτικών). Ως έκτο θέμα καταχωρίσθηκε η «Εξεύρεσις τρόπου συνεργασίας των Ορθοδόξων Εκκλησιών προς απόκρουσιν του αθεισμού και των διαφόρων πεπλανημένων Συστημάτων, οίον: Μασωνισμού, Θεοσοφισμού, Πνευματισμού κ.λ.π.» (σελ. 144 των Πρακτικών).
Άραγε, εξακολουθεί σήμερα να παραμένει το θέμα της Μασονίας – και μάλιστα ως εσωτερικού εχθρού – στη λίστα των προς συζήτηση θεμάτων από τη σχεδιαζόμενη Οικουμενική Σύνοδο και τις Διορθόδοξες Προπαρασκευαστικές Επιτροπές των εσχάτων δεκαετιών; Η μήπως το ζήτημα «εξαφανίσθηκε», όπως εξαφανίσθηκαν η επιλύθηκαν με μεμονωμένες και όχι γενικά ορθοδόξως αποδεκτές αποφάσεις έτερα φλέγοντα θέματα της Ορθοδόξου Εκκλησιολογίας, όπως ο τρόπος εισδοχής των αιρετικών και σχισματικών στους κόλπους της Μιάς, Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας;
Στη σχετική με τη Μασονία εισήγησή του ο Άγιος Νικόλαος επισημαίνει τα εξής σημαντικά στοιχεία (εκ της Συνεδρίας Γ΄· § Η΄Προτάσεις της Σερβικής Αποστολής · Τρίτη, 10η Ιουνίου 1930):
(α) Το ζήτημα της Μασονίας είχε υποτιμηθεί από το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως ως προς τις άλλες αιρέσεις, όπως η Ουνία και ο Χιλιασμός, που τέθηκαν για συζήτηση στην Προκαταρκτική Σύνοδο (τότε ακόμη η παπική Ουνία εθεωρείτο ορθώς αίρεση, μέχρι και την ολέθρια συμφωνία του Balamand το 1993).
(β) Ο κίνδυνος από τη Μασονία είναι ο μεγαλύτερος όλων, διότι ο Ελευθεροτεκτονισμός είναι εχθρός και εξωτερικός και εσωτερικός της Εκκλησίας.
(γ) Για τον ίδιο λόγο η Μασονία είναι εχθρός μεγαλύτερος και από τον Μπολσεβικισμό (τα δε φοβερά αυτά λόγια λέχθηκαν τη στιγμή που ο «κόκκινος τρόμος» στη Σοβιετική Ένωση ήταν στο αποκορύφωμά του, αλλά και η εκκλησιαστική κατάσταση της Ρωσίας πάνδεινη, λόγω του διχασμού μεταξύ αφ’ ενός του Πατριαρχείου Μόσχας υπό τον Πατριάρχη Άγιο Τύχωνα, αφ’ ετέρου δε των σχισματικών της αριστεριστικής, λεγομένης «Ζώσης Εκκλησίας», θέμα που απασχόλησε σε μεγάλη έκταση και την παρούσα αυτή Επιτροπή του 1930).
(δ) Αρκετοί από τους διανοουμένους είχαν ήδη την εποχή εκείνη εμπλακεί στη Μασονία.
(ε) Ο Ελευθεροτεκτονισμός (Μασονία) είναι νέος Αρειανισμός (διότι απορρίπτει την πλήρη θεότητα του Υιού του Θεού, δηλ. του Χριστού, την ομοουσιότητά και ισότητά Του προς τον Θεόν Πατέρα).
(στ) Η Μασονία εξισώνει τον Χριστό με τον Μωϋσή, τον Βούδδα, τον Μωάμεθ, αρχηγούς «θρησκειών» και επομένως καταργεί τον Χριστό, το Ευαγγέλιο και την Πίστη της Εκκλησίας, που τονίζει ότι η Ορθοδοξία είναι η μόνη αληθής θρησκεία (διότι ο Χριστός είναι ο Παντοκράτωρ Θεός).
(ζ) Μπροστά μας βρίσκεται μέγας αγώνας εναντίον της Μασονίας, τον οποίον πρέπει να αναλάβουμε χωρίς φόβο, εν ονόματι του Θεού (οι σημερινές εξελίξεις, εκκλησιαστικές και εθνικο-πολιτικές, επιβεβαιώνουν τις εκτιμήσεις αυτές του Αγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς).
Ιδού η τοποθέτηση του Αγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς επί λέξει [2] :
«3). Το ζήτημα του Ελευθέρου Τεκτονισμού. Η Μεγάλη Εκκλησία Κωνσταντινουπόλεως εσημείωσεν εν τω Καταλόγω αυτής αιρέσεις τινάς ονομαστί, ως τον Ουνιτισμόν, Χιλιασμόν κ.τ.λ., αλλ’ ο Μασωνικός κίνδυνος υπερβαίνει πάντας, και δυστυχώς ικανοί των διανοουμένων είνε συνδεδεμένοι μετ΄ αυτού. Ούτος είνε ο νέος Αρειανισμός και ενώπιον ημών πρόκειται μέγας αγών, ον οφείλομεν άνευ φόβου να αναλάβωμεν εν ονόματι του Θεού. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος του Χριστιανισμού εν τω κόσμω δεν είνε ο Μπολσεβικισμός η άλλο τι, αλλ’ ο Τεκτονισμός, διότι είνε εχθρός εξωτερικός και εσωτερικός. Ημείς λέγομεν ότι η Χριστιανική Θρησκεία είνε η Θρησκεία, η μόνη Θρησκεία, και η Ορθοδοξία η μόνη αληθής, αυτοί δ’ αρνούνται το Ευαγγέλιον και τον Χριστόν, θέτοντες αυτόν εν ίση γραμμή προς τον Μωϋσήν, τον Βούδδαν, τον Μωάμεθ».
Βλ. τις επισυνημμένες φωτογραφίες του κειμένου.
Το θέμα της Μασονίας και των («αδελφικών» της, σημειώνουμε εμείς) συστημάτων του θεοσοφισμού και του πνευματισμού, συζητήθηκαν εκτενέστερα σε άλλη συνεδρία, την ΙΑ΄, (σελ. 127-128 των Πρακτικών), όπου κατά την πληροφορία των Πρακτικών και χωρίς περαιτέρω διευκρινίσεις, «διεξάγεται μακρά συζήτησις, καθ’ ην πολλαί αναπτύσσονται γνώμαι περί της φύσεως, του σκοπού των ως άνω συστημάτων και της επί του Λαού επιδράσεως αυτών» (σελ. 128). Βεβαίως, καθώς ανέφερε (σελ. 127) και ο Μητροπολίτης Ερμουπόλεως Νικόλαος, 2ος αντιπρόσωπος του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας, περί της Θεοσοφίας υπήρχε ήδη καταδικαστική συνοδική απόφαση, η δε κατά της Μασονίας αντιρρητική γραμματεία ήταν τότε πολύ μεγάλη : «[…] ο Θεοσοφισμός έχει καταδικασθή παρά Ιεράς Συνόδου, περί Μασωνισμού δεν γνωρίζει αν υπάρχη καταδικαστική Συνοδική απόφασις, αλλ’ έχουσι τόσα κατ’ αυτού γραφή, ώστε η ατμόσφαιρα να είναι κεκορεσμένη».
Παρά την απόφαση που ελήφθη από την Προκαταρκτική Επιτροπή στην Ι.Μ.Μ. Βατοπεδίου το 1930, δυστυχώς εκ μέρους τουλάχιστον των ελληνοφώνων Ορθοδόξων Εκκλησιών, μόνη η Εκκλησία της Ελλάδος πήρε αρκετά στα σοβαρά το θέμα του Ελευθεροτεκτονισμού – Μασονίας, ώστε στηριζόμενη ονομαστικώς στις αποφάσεις της Προκαταρκτικής αυτής Επιτροπής του 1930 εν Αγίω Όρει, να λάβει το έτος 1933 την πρώτη επίσημη – από τρεις συνολικά (1933, 1972, 1996) – καταδικαστική της Μασονίας απόφασή της, στη Συνεδρία της 7ης Οκτωβρίου 1933 και να εκδώσει ειδική Πράξη (Εκκλησία 48/1933, σελ. 37-39). Σύμφωνα με αυτήν η Μασονία είναι «διεθνής μυητικός οργανισμός» και «μυσταγωγικό σύστημα, όπερ υπομιμνήσκει τας παλαιάς εθνικάς μυστηριακάς θρησκείας η λατρείας, από των οποίων κατάγεται και των οποίων συνέχειαν και αναβίωσιν αποτελεί»· επίσης, η Σύνοδος κατηγορεί τη Μασονία για συγκρητισμό, πράγμα που επιβεβαιώνει την καταγωγή της από τα αρχαία ειδωλολατρικά μυστήρια, τα οποία δέχονταν στις μυήσεις τους κάθε λάτρη, οποιουδήποτε Θεού· η Μασονία «ανυψοί ανεπαισθήτως εαυτήν εις είδός τι υπερθρησκείας, θεωρούσα πάσας τας θρησκείας, μηδέ της Χριστιανικής τοιαύτης εξαιρουμένης, ως υποδεεστέρας αυτής» [3].
Η θεολογική κινητικότητα που αναπτύχθηκε ως συνέπεια της εν λόγω προβληματικής στις αρχές της δεκαετίας του 1930 προφανώς υπήρξε και το έναυσμα για τη συγγραφή από τον μακαριστό Καθηγητή Π.Ν. Τρεμπέλα των έργων του Μασωνισμός και Θεοσοφία, το 1932, και Πνευματισμός το 1936 [4] .
Παρά την αβάσιμη αμφισβήτηση σήμερα στη Σερβία από μερικούς κύκλους της αντι-μασονικής στάσεως του Αγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς, η παραπάνω κρυστάλλινη θέση του επιβεβαιώνεται και από άλλα γραπτά του, όπως την Επιστολή (115) Στην αδελφότητα του «Αγίου Ιωάννου» για τα αποκαλυπτικά φαινόμενα της εποχής μας, η οποία γράφηκε σε κάποιο χρόνο μεταξύ 1937-1941. Και εκεί γράφει τα εξής [5] :
«Διαβάσατε την Αποκάλυψη του Ιωάννη και σας κυρίευσε φόβος. Σας φαίνεται ότι εκείνες οι φοβερές περιγραφές αναφέρονται ακριβώς στην εποχή μας. Κάποιος σας ερμήνευσε ότι όλοι εκείνοι οι φοβεροί δράκοι και τα θηρία ήδη ήρθαν στον κόσμο: Και ο κόκκινος δράκος (Απ. 12, 3) ως «σοσιαλισμός», και το μαύρο δεκατοκέρατο θηρίο (Απ. 13, 1) ως «μασονισμός» και το δικέρατο θηρίο (Απ. 13, 11) ως «αίρεση». Και όλα αυτά τα τέρατα στον πόλεμο εναντίον του χριστιανισμού! Ακριβώς έτσι είναι, αδέλφια μου. Στην εποχή μας η κόλαση έχει ξεσηκώσει όλες τις στρατιές της εναντίον του Χριστού και οι πραγματικοί χριστιανοί πρέπει χωρίς φόβο να κοιτούν μπροστά τους, με δυνατή πίστη και εμπιστοσύνη στον μοναδικό Ανίκητο».
Από την ίδια περίοδο προέρχεται μεταξύ πολλών άλλων επιστολών του Αγίου, και μία ακόμη παρεμφερής στο θέμα μας, όπου ο Άγιος Νικόλαος προειδοποιεί κάποιον Χριστιανό για την δαιμονική προέλευση ενός οράματος που είδε ο πιστός με περιεχόμενο «διαθρησκειακής εναρμόνισης». Γράφει ο αγιόσοφος ποιμένας [6] :
«Είχατε ένα ασυνήθιστο όραμα στην Εκκλησία κατά τη διάρκεια της προσευχής. Είδατε πως ο Χριστός βγήκε από το ιερό και στάθηκε. Ύστερα βγήκε κάποιος σαν Εβραίος ραβίνος, και στάθηκε εξ αριστερών του Χριστού. Τελικά βγήκε πάλι κάποιος με τη μαντήλα στο κεφάλι, και στάθηκε εκ δεξιών του Χριστού. Τότε και οι δυό τους από τις πλευρές έδωσαν τα χέρια στον Χριστό και έκαναν χειραψία μαζί Του. Τέτοιο όραμα είχατε. Ενώ σαν ερμηνεία του δήθεν ερμηνευτή ανακοινώνετε το εξής: ο Θεός θέλει να συμφιλιωθούν όλες οι θρησκείες και να δημιουργηθεί μία πίστη στον κόσμο ! Ο καθένας που είναι μυημένος στα μυστήρια της Βασιλείας του Θεού μπορεί να σας πεί ότι και το όραμα είναι ψευδές και η ερμηνεία είναι ψευδής. Το φάντασμα που είδατε μπροστά σας δεν είναι από τον Θεό, αλλά από εκείνον που πάντα σηκώνει τα κέρατά του εναντίον της πίστης του Χριστού […] Από που τέτοιο όραμα, ρωτάτε. Από εκείνον που βάζει σε πειρασμούς. Επιθεωρήστε τη ζωή σας και θα καταλάβετε. Στις μέρες μας πολύ ακούγεται – από τους ολιγόπιστους, βέβαια – περί της συμφιλίωσης και εξίσωσης όλων των θρησκειών […] Μπερδέψατε τις έννοιες. Άλλο πράγμα είναι η κοινωνική και πολιτική ειρήνη και άλλο η συμφιλίωση των θρησκειών. Και άλλο πράγμα είναι η εξίσωση στα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των πολιτών και άλλο η ισοπέδωση των θρησκειών. Στους χριστιανούς έχει αυστηρά διαταχθεί η ελεημοσύνη προς όλους τους ανθρώπους, χωρίς διαφορά στην πίστη, αλλά ταυτόχρονα και η αυστηρή τήρηση της αλήθειας του Χριστού. Ως χριστιανός εσείς μπορείτε να θυσιάσετε για τους αλλοθρήσκους και την περιουσία και τη ζωή σας, αλλά με τίποτα την αλήθεια του Χριστού, αφού εκείνο είναι, ενώ αυτό όχι, δική σας ιδιοκτησία. Εδώ βρίσκεται ο λίθος προσκόμματός σας, σε τούτη τη μη διαφοροποίηση. Από τούτη την μη διαφοροποίηση ήρθε και η σύγχυση στην ψυχή. Στη πραγματικότητα εσείς δεν είδατε ούτε τον Χριστό ούτε τον Μωάμεθ, είδατε μόνο τη δική σας ψυχή. Ο Θεός ας σπεύσει σε βοήθειά σας».
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ – ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] Σημείωμα για την έκδοση εν ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΒΕΛΙΜΙΡΟΒΙΤΣ, Δρόμος δίχως Θεό δεν αντέχεται…, Ιεραποστολικές Επιστολές Α΄, εκδόσεις «Εν πλω», Αθήνα 2010(4), σελ. 15.
[2] Πρακτικά της Προκαταρκτικής Επιτροπής των Αγίων Ορθοδόξων Εκκλησιών της συνελθούσης εν τη εν Αγίω Όρει Ιερά Μεγίστη Μονή του Βατοπεδίου (8-23 Ιουνίου 1930), τύποις «Φαζιλέτ» Τάσσου-Βακαλοπούλου, εν Κωνσταντινουπόλει 1930, σελ. 73.
Βλ. το σύγγραμμα στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κρήτης
[3] ΑΡΧΙΜ. ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ ΤΣΙΑΚΚΑΣ, Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Θρησκειών και Αιρέσεων, Παραχριστιανικών-Παραθρησκευτικών Ομάδων και Σύγχρονων Ιδεολογικών Ρευμάτων, εκδ. Ι.Μ. Τροοδιτίσσης, 2002, σελ. 583.
[4] ΕΜΜ. Ι. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, «Τρεμπέλας Παναγιώτης» εν ΘΗΕ 11 (1967), στ. 847
[5] ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΒΕΛΙΜΙΡΟΒΙΤΣ, Δρόμος δίχως Θεὸ δὲν ἀντέχεται…, Ἱεραπο-στολικὲς Ἐπιστολὲς Α΄, ἐκδόσεις «Ἐν πλῷ», Ἀθήνα 2010(4), σελ. 286.
[6] Επιστολή (127) Στον συνταξιούχο Π.Ν. για ένα όραμα εν ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΒΕΛΙΜΙΡΟΒΙΤΣ, Δρόμος δίχως Θεό δεν αντέχεται…, Ιεραποστολικές Επιστολές Α΄, εκδόσεις «Εν πλω», Αθήνα 2010(4), σελ. 313ε.315.
