Γράφει ὁ Παναγιώτης Μυργιώτης
Ὁ Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος, ὁ ἐπονομαζόμενος καὶ Βαπτιστής, εἶναι μεγάλη φυσιογνωμία. Ὁ ἴδιος ὁ Ἰησοῦς Χριστός του ἀπένειμε τὸν τίτλο αὐτὸ λέγοντας κανεὶς ἄνθρωπος δὲ στάθηκε μεγαλύτερος αὐτοῦ. Ὁ Ἰωάννης εἶναι σύγχρονος τοῦ Χριστοῦ, συγγενὴς καὶ ἡλικιακὰ λίγο μεγαλύτερος ἀπὸ τὸν Θεάνθρωπο Κύριο. Ζεῖ στὸ μεταίχμιο δυὸ ἐποχῶν. Τῆς πρὸ Χριστοῦ ἐποχῆς καὶ τῆς μετὰ Χριστόν. Ἀποτελεῖ, κατὰ κάποιο τρόπο, τὴ γέφυρα ποὺ ἑνώνει τὶς δυὸ ἱστορικὲς περιόδους. Εἶναι προφήτης ποὺ προαναγγέλλει τὴν ἔλευση τοῦ Κυρίου καὶ ὁ Πρόδρομος καὶ Βαπτιστής Του. Μεγίστη τιμὴ καὶ εὐλογία γιὰ τὸν Ἰωάννη νὰ γίνει ὁ Βαπτιστὴς τοῦ Κυρίου τῶν πάντων.
Ὁ Ἰωάννης (ἐξελληνισμένος τύπος τοῦ ἑβραϊκοῦ ὀνόματος Γιοχανάν, ποὺ σημαίνει «παρὰ Θεῶ εὗρον χάριν»), γιὸς τοῦ Ζαχαρία καὶ τῆς Ελισάβετ, γεννήθηκε κατὰ θαυμαστὸ τρόπο ἀπὸ τοὺς ὑπέργηρους γονεῖς του. Ὁ ἐρχομὸς του προφητεύτηκε ἀπὸ τοὺς προφῆτες Ἠσαΐα καὶ Μαλαχία (Ἠσαΐας 40,3. Μαλαχίας 3,1. Ματθαῖος 3,3 καὶ 11,13-14). Ὁ Θεὸς εἰσάκουσε τὶς προσευχὲς τῶν γονιῶν του οἱ ὁποῖοι θεωροῦσαν ντροπὴ νὰ εἶναι ἄτεκνοι καὶ ἔστειλε ἄγγελο γιὰ νὰ ἀναγγείλει τὸ χαρμόσυνο γεγονὸς στὸν Ζαχαρία. Ὁ Ζαχαρίας χάρηκε, ἀλλὰ ἀμφέβαλε καὶ διὰ τοῦτο ἔχασε τὴν φωνή του μέχρι τὴν ὥρα ποὺ ἔγραψε στὸ πινάκιο τὸ ὄνομα τοῦ παιδιοῦ Ἰωάννης, ὅπως προανήγγειλε ὁ ἄγγελος. Τὸν Ἰωάννη ἀναφέρουν καὶ οἱ τέσσερεις εὐαγγελιστές. Περὶ τῆς νεανικῆς ζωῆς τοῦ Ἰωάννη καὶ τοῦ ἰδιωτικοῦ του βίου καμία πληροφορία δὲν ὑπάρχει ἐκτός τῆς πολὺ λιτῆς ἀναφορᾶς τοῦ Εὐαγγελιστῆ Λουκᾶ ὅτι: «τὸ παιδίον ηὔξανε καὶ ἐκραταιοῦτο πνεύματι καὶ ἧν ἐν ταῖς ἐρήμοις ἕως ἡμέρας ἀναδείξεως αὐτοῦ πρὸς τὸν Ἰσραήλ» (Λουκᾶς 1,80). Μὲ τὴ λέξη «ἐρήμοις» χαρακτηρίζονται τὰ διάφορα μέρη τῆς ἴδιας τῆς ἐρήμου τῆς Ἰουδαίας οἱ ὁποῖες ἔφεραν διάφορες ἐπιμέρους ὀνομασίες καὶ ἀσχολοῦνταν μὲ τὴ μελέτη τῶν γραφῶν, νηστεία καὶ προσευχή. Φοροῦσε μάλλινο ἔνδυμα ἀπὸ τρίχες καμήλας καὶ στὴ μέση του δερμάτινη ζώνη.
Ἡ διατροφή του ἦταν πολὺ λιτή, ἄγριο μέλι καὶ ἀκρίδες (Ματθαῖος 3,1-5). Προετοίμαζε τὸν κόσμο νὰ ὑποδεχτεῖ τὸν ἀναμενόμενο Μεσσία, τὸν Κύριο ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστό. Τὸ κήρυγμά του εἶχε ὡς κύριο ἄξονα ἀναφορᾶς τὴ ρήση «ἤγγικε γὰρ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν». Καλοῦσε τοὺς ἀνθρώπους σὲ μετάνοια καὶ βάπτιζε τοὺς μετανοοῦντας μὲ νερό, προτυπώνοντας τὸ βάπτισμα «δι᾿ ὕδατος καὶ Πνεύματος» ποὺ μᾶς προσφέρει σήμερα ὁ Χριστὸς στὴν Ἐκκλησία. Περιέρχονταν σὲ ὅλη τὴν περιοχὴ τοῦ Ἰορδάνη κηρύσσοντας βάπτισμα μετανοίας (Ματθαῖος 3,1. Μάρκος 1,4. Λουκᾶς 3,3). Τὸ κήρυγμα τοῦ Ἰωάννη προσήλκυσε πάρα πολλοὺς ἀνθρώπους. Πολλοὶ πήγαιναν γιὰ νά τον ἀκούσουν ἀπὸ ὁλόκληρη τὴν Παλαιστίνη, ἀκόμη πῆγαν καὶ στρατιῶτες καὶ Φαρισαῖοι. Αὐτὸ πολὺ ἀνησύχησε τὸ Μεγάλο Συνέδριο τῶν Ἑβραίων τὸ ὁποῖο ἔστειλε ἀντιπροσωπεία γιὰ νὰ πάει τί δεῖ καὶ νὰ μάθει τί συνέβαινε μὲ τὸν Ἰωάννη, ἀπὸ τὴν ὁποία καὶ ἔλαβε ὡς ἀπάντηση σχετικὴ προφητικὴ ρήση τοῦ Προφήτη Ἠσαΐα "φωνὴ βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ, εὐθύνατε τὴν ὁδὸν Κυρίου" (κατὰ Ἰωάννη).
Στὸν Ἰορδάνη ποταμὸ πῆγε καὶ ὁ Χριστὸς καὶ ζήτησε ἀπὸ τὸν Ἰωάννη νὰ τὸν βαπτίσει. Ὁ Ἰωάννης ἀρνήθηκε γιατί ἤξερε ποιόν εἶχε μπροστά του, λέγοντας πὼς δὲν εἶναι ἄξιος οὔτε τὰ λουριὰ ἀπὸ τὰ παπούτσια Του νὰ λύσει. Ὁ Χριστός τοῦ ἀπάντησε ὅτι ἔτσι ἔπρεπε νὰ γίνει καὶ ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὑπάκουσε, βάπτισε τὸν Κύριο. Ὅταν ὁ Χριστὸς βαπτιζόταν τὰ νερὰ τοῦ Ἰορδάνη ἐστράφησαν πρὸς τὰ ὀπίσω, τὸ Πνεῦμα ἐφανερώθει ἐν εἴδη περιστερᾶς καὶ ἡ φωνὴ τοῦ Θεοῦ Πατέρα ἀκούστηκε ὀνομάζοντας τὸν βαπτισθέντα Κύριο Υἱό Του. Ἔχουμε τὴν φανέρωση τῆς ὁμοουσίου καὶ ἀδιαιρέτου Ἁγίας Τριάδος. Τοῦ Πατρός, τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Μετὰ ἀπὸ αὐτὸ ὁ Ἅγιος Ἰωάννης δείχνοντας τὸν Ἰησοῦ λέγει «Ἰδὲ ὁ ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ, ὁ αἴρων τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου». Αὐτὸς εἶναι ὁ ἀμνὸς ποὺ κουβαλάει στὸν ὦμο Του τὶς ἁμαρτίες ὅλου τοῦ κόσμου. Τὶς ἁμαρτίες τοῦ καθενός μας, τοῦ πεπτωκότος ἀνθρώπου. Τὸν πεσμένο στὴν ἁμαρτία ἄνθρωπο ἦλθε ὁ Χριστὸς στὸν κόσμο νὰ σώσει. Τοὺς ἁμαρτωλούς, ὄχι τοὺς ἀναμάρτητους. Οἱ μαθητὲς τοῦ Ἁγίου Ἰωάννη ὁ Ἀνδρέας καὶ ὁ Ἰωάννης ἔγιναν ἀργότερα μαθητὲς τοῦ Κυρίου (Ἰωάννης 1,35-41).
Ὅταν ὁ Χριστὸς ἄρχισε νὰ δραστηριοποιεῖται δημόσια μὲ λόγους, διδασκαλίες καὶ θαύματα ὁ κόσμος στράφηκε πρὸς Αὐτὸν καὶ ἄρχισε νὰ ἐγκαταλείπει τὸν Ἰωάννη. Ἀκολουθοῦσε τὸ πρότυπο καὶ ἐγκατέλειπε τὸν Πρόδρομο. Ὁ καθένας μᾶς θὰ περίμενε ὁ ἅγιος νὰ στεναχωρηθεῖ. Ἀπεναντίας αὐτὸς χαιρότανε πάρα πολύ. Ἦταν συμπεριφορὰ πραγματικοῦ χριστιανοῦ καὶ ὄχι ἀντίδραση ἑνὸς δασκάλου ἢ φιλοσόφου. Ἔβλεπε ὁ Πρόδρομος ὅτι ὁ σπόρος ποὺ ἔσπειρε ἄρχιζε νὰ δίνει καρπούς, διότι ὁ Κύριος ὁδηγοῦσε τὸν κόσμο στὴ σωτηρία.
Στὰ κηρύγματά του ἔλεγχε μὲ αὐστηρότητα τὶς παρανομίες καὶ τὴν ἀνηθικότητα ὅλων, ἀκόμα καὶ τῶν δυνατῶν τῆς ἐποχῆς του. Ἔλεγξε μὲ δριμύτητα, δημόσια, καὶ τὸν τετράρχη τῆς Γαλιλαίας καὶ Περαίας Ἡρώδη Ἀντύπα, γιὰ τὴν ἀνήθικη ζωή του. Ζοῦσε παράνομα μὲ τὴ σύζυγο τοῦ ζῶντος ἀδελφοῦ τοῦ Ἡρώδη Φιλίππου, τὴν Ἠρωδιάδα (Μάρκος 6,18. Λουκᾶς 3,19). «Οὐκ ἐξεστὶ σοὶ ἔχειν, τὴν γυναῖκα τοῦ ἀδελφοῦ σου». Δὲν σοῦ ἐπιτρέπεται ἀπὸ τὸ νόμο τοῦ Θεοῦ νὰ ἔχεις τὴ γυναῖκα τοῦ ἀδελφοῦ σου, ὁ ὅποιος ζεῖ ἀκόμα. Ὁ Ἡρώδης θεωροῦσε τὸν Ἰωάννη δίκαιο καὶ ἅγιο ἄνθρωπο καὶ φοβόταν νὰ τὸν τιμωρήσει ἀπὸ τὶς ἀντιδράσεις τοῦ κόσμου. Παρὰ ταῦτα ἀναγκάστηκε νὰ τὸ κάνει ὅταν δεσμεύτηκε στὴ Σαλώμη, τὴν κόρη τῆς Ἠρωδιάδας, νὰ τῆς κάνει ὡς δῶρο ὅ,τι τοῦ ζητήσει. Γιατί πρότεινε αὐτὸ ὁ Ἡρώδης;; Γιατί ἡ Σαλώμη χόρεψε πάρα πολὺ λάγνα καὶ προκλητικὰ στὰ γενέθλιά του καὶ ὑπὸ τὴν ἐπήρεια τοῦ οἴνου καὶ τῆς σαρκικῆς ἀπόλαυσης.
Αὐτὴ συμβουλεύτηκε τὴν μητέρα της Ἠρωδιάδα, ἡ ὁποία βρῆκε τὴν εὐκαιρία νὰ ἀπαλλαγεῖ ἀπὸ τὸν Ἅγιο, ὁ ὁποῖος τὴν ἔλεγχε γιὰ τὸν ἔκλυτο βίο της. Συζοῦσε μὲ ἄλλον παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι ὁ ἄνδρας της ζοῦσε. Ἡ Ἠρωδιάδα συμβούλευσε τὴν κόρη της νὰ ζητήσει τὴν κεφαλὴ τοῦ Ἁγίου ἐπὶ πίνακι, ὅπως μᾶς πληροφοροῦν οἱ εὐαγγελιστὲς Ματθαῖος (14,3-11) καὶ Μᾶρκος (6,17-29). Ἔτσι, ὁ Ἡρώδης ἀκούγοντας τὴν ἐπιθυμία τῆς Σαλώμης διέταξε τὸν ἀποκεφαλισμὸ τοῦ Ἁγίου. Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος βρῆκε μαρτυρικὸ θάνατο καὶ παρέδωσε τὴ ψυχή του στὸν Κύριο. Τὸ σῶμα του ἐνταφιάστηκε ἀπὸ τοὺς μαθητές του (Ματθαῖος 14,12. Μάρκος 6,29), οἱ ὁποῖοι μετὰ πῆγαν νὰ ἀναγγείλουν τὸ θλιβερὸ γεγονὸς στὸν Ἰησοῦ (Ματθαῖος 14,12). Ἡ κεφαλή του μετὰ ἀπὸ ἐντολὴ τῆς Ἠρωδιάδας, ἐνταφιάστηκε κοντὰ στὸ ἀνάκτορο τοῦ Ἡρώδη στὴ Μαχαιροῦντα, ὅπου βρέθηκε ἀπὸ δύο μοναχοὺς ποὺ εἶδαν τὸν Ἅγιο στὸ ὄνειρό τους. Ἡ κεφαλὴ τοῦ Ἁγίου Ἰωάννη χάθηκε ἄλλες δύο φορὲς καὶ ὅταν βρέθηκε μεταφέρθηκε ὁριστικὰ στὴν Κωνσταντινούπολη.
Ὁ Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος συγκαταλέχθηκε στὴν χορεία τῶν μεγάλων Ἁγίων τῆς Ἐκκλησίας μας καὶ ἡ μνήμη του τιμᾷται στὶς 7 Ἰανουαρίου. Ἀξίζει νὰ σημειωθεῖ, ἡ Ἐκκλησία ἀναφέρει πάντα τὸ ὄνομα τοῦ Ἁγίου μετὰ τὴν Παναγία καὶ βρίσκεται πάνω ἀπὸ κάθε ἄλλο Ἅγιο τῆς Ἐκκλησίας μας, σύμφωνα μὲ τὸ λόγο τοῦ Κυρίου «Ἀλήθεια σᾶς λέω δὲν ἔχει ἐγερθεῖ μεταξὺ τῶν γεννημένων ἀπὸ γυναῖκες μεγαλύτερος ἀπὸ τὸν Ἰωάννη τὸν Βαπτιστή» (Ματθ. 11,11). Ἀναγνωρίζεται ὡς ὁ μεγαλύτερος τῶν Προφητῶν ὅπως ἀναφέρεται στὸ Ἀπολυτίκιό του. Ὀνομάστηκε Βαπτιστὴς τοῦ λαοῦ καὶ τοῦ Χριστοῦ στὸν Ἰορδάνη ποταμό. Ὑπῆρξε Μάρτυρας γιατί ἀποκεφαλίστηκε ἐπισφραγίζοντας τὸ ἔργο του μὲ τὸ αἷμα του. Ὑπῆρξε μέγας ἀσκητὴς τῆς ἐρήμου, τρεφόμενος μὲ ἀκρίδες καὶ μέλι ἄγριο, σὰν νὰ ἦταν πουλί. Γι᾿ αὐτὸ σὲ πολλὲς εἰκόνες τῆς βυζαντινῆς ἁγιογραφίας ὁ Ἅγιος εἰκονίζεται μὲ δυὸ φτερὰ φυτρωμένα στοὺς ὤμους του καὶ τὴν ἐπιγραφὴ «τὸ πτηνὸν τῆς ἐρήμου». Εἰκονίζεται στὰ εἰκονοστάσια τῶν Ναῶν (τέμπλο) κατὰ κανόνα ἀριστερὰ τοῦ Κυρίου. Ἡ Ἐκκλησία βγάζει εἰδικὴ μερίδα στὴν Ἁγία Πρόθεση στὸ ὄνομα του. Κάθε Τρίτη εἶναι ὑμνολογικὰ ἀφιερωμένη στὴ μνήμη του.
Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος εἶναι δημοφιλὴς μεταξὺ τῶν Ἑλλήνων ὀρθοδόξων. Πολλοὶ ἄνθρωποι φέρουν τὸ ὄνομά του καὶ πολλὲς ἐκκλησίες καὶ ἐξωκκλήσια εἶναι ἀφιερωμένα στὴν ἁγία μνήμη του.
Ἡ ἁγία Ἐκκλησία μας τιμᾷ τὴν ἱερὰ μνήμη του κατ᾿ ἔτος στὶς παρακάτω ἡμερομηνίες:
7 Ἰανουαρίου, Σύναξη τοῦ Τιμίου Προφήτου Προδρόμου καὶ Βαπτιστοῦ Ἰωάννου.
24 Φεβρουαρίου, Α' καὶ Β' Εὕρεσις τῆς τιμίας κεφαλῆς τοῦ ἁγίου προφήτου, προδρόμου καὶ βαπτιστοῦ Ἰωάννου.
25 Μαΐου, Γ' Εὕρεσις τῆς τιμίας κεφαλῆς τοῦ ἁγίου προφήτου, προδρόμου καὶ βαπτιστοῦ Ἰωάννου.
24 Ἰουνίου, Γενέθλιον τοῦ Τιμίου Προφήτου Προδρόμου καὶ Βαπτιστοῦ Ἰωάννου.
29 Αὐγούστου, Ἀποτομὴ τῆς κεφαλῆς τοῦ Τιμίου Προφήτου Προδρόμου καὶ Βαπτιστοῦ Ἰωάννου. Ἡ ἡμέρα τιμᾷται μὲ αὐστηρὴ νηστεία.
23 Σεπτεμβρίου, Σύλληψις Τιμίου Προδρόμου.
Ἀπολυτίκιον Ἦχος δ'. Ταχὺ προκατάλαβε.
Ἡ πρώην οὐ τίκτουσα, στεῖρα εὐφράνθητι, ἰδοὺ γὰρ συνέλαβες, Ἡλίου λύχνον σαφῶς, φωτίζειν τὸν μέλλοντα, πᾶσαν τὴν οἰκουμένην, ἀβλεψίαν νοσοῦσαν, χόρευε Ζαχαρία, ἐκβοῶν παρῥησίᾳ· Προφήτης τοῦ Ὑψίστου ἐστίν, ὁ μέλλων τίκτεσθαι.
Κοντάκιον Ἦχος α'. Χορὸς Ἀγγελικὸς
Εὐφραίνεται λαμπρῶς, Ζαχαρίας ὁ μέγας καὶ ἡ πανευκλεής, Ἐλισάβετ ἡ σύζυξ, ἀξίως συλλαμβάνουσα, Ἰωάννην τὸν Πρόδρομον, ὃν Ἀρχάγγελος εὐηγγελίσατο χαίρων, καὶ οἱ ἄνθρωποι, ἀξιοχρέως τιμῶμεν, ὡς μύστην τῆς χάριτος.
Κάθισμα Ἦχος πλ. α'. Τὸν συνάναρχον Λόγον.
Ἐλισάβετ στειρώσεως ἠλευθέρωται, ἡ Παρθένος δὲ πάλιν Παρθένος ἔμεινεν, ὅτε φωνῇ τοῦ Γαβριήλ, γαστρὶ συνέλαβεν, ἀλλ᾿ ἐν νηδύϊ προσκιρτᾷ τὸν ἐν γαστρὶ παρθενικῇ, Θεὸν προγνοὺς καὶ Δεσπότην, ὁ Πρόδρομος Ἰωάννης, εἰς σωτηρίαν ἡμῶν σαρκούμενον.
Ἕτερον Κάθισμα Ἦχος δ'. Κατεπλάγῃ Ἰωσὴφ.
Θυμιῶντι ἐν ναῷ, τῷ Ζαχαρίᾳ Ἱερεῖ, Γαβριὴλ ἐξ οὐρανοῦ, ἐπέστη λέγων πρὸς αὐτόν· Ὅτι ἐν γῆρᾳ σου ἕξεις καρπὸν εὐκλεῆ. Καὶ στείρωσις ἡ πρίν, τῆς Ἐλισάβετ νυνί, λυθήσεται εὐθύς, καὶ ἀκαρπία γονῆς, καὶ συλλαβοῦσα τέξεται τὸν κήρυκα, τοῦ Ἰησοῦ τε καὶ Πρόδρομον. Αὐτῶν πρεσβείαις, Σωτὴρ τοῦ κόσμου, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.
Ὁ Οἶκος
Τὸ ἱερὸν Εὐαγγέλιον ἀναπτύξωμεν, ὁ Λουκᾶς ἡμῖν ἔγραψεν ὁ Ἱερὸς καὶ θαυμάσιος, καὶ τὴν τοῦ Προδρόμου θεασώμεθα σύλληψιν, τὴν φαιδρὰν καὶ ἐπίσημον· φησὶ γάρ, ὡς εἰσῆλθεν ὁ πρεσβύτης καὶ δίκαιος Ζαχαρίας, εἰς τὰ Ἅγια τῶν Ἁγίων τοῦ θυμιᾶσαι, τῷ τῆς ἐφημερίας καιρῷ, ἐπέστη αὐτῷ Γαβριήλ, εὐαγγελιζόμενος καὶ λέγων· Ἕξεις Ἱεράρχα υἱὸν ἐν τῷ γήρᾳ, Προφήτην τε καὶ Πρόδρομον, φωνὴν τε καὶ κήρυκα, καὶ λύχνον ἀείφωτον, τὸν μύστην τῆς χάριτος.
Μυργιώτης Παναγιώτης
Μαθηματικός
«Πᾶνος»
