Ένας απλός, ταπεινός μοναχός,
της Ιεράς Σκήτης της αγίας Άννας του Αγιωνύμου Όρους του Άθωνα, πριν πολλά
χρόνια (1895), έγραφε σε βιβλίο του: «Από τη μελέτη διαφόρων θεμάτων της
εκκλησιαστικής ιστορίας μας και τους αγώνες των Πατέρων της εκκλησίας
θαυμάζοντες, την προσοχή μου τράβηξε, ιδιαίτερα, ο Ιερός Μάρκος Αρχιεπίσκοπος
Εφέσου ο επικαλούμενος Ευγενικός, για τους αγώνες του υπέρ της Ορθοδοξίας και
για τα παθήματά του στην σύνοδο της Φλωρεντίας. Πολλές φορές συγκινήθηκα με
δάκρυα, για τα παθήματα αυτά». (Κάλλιστος Βλαστός)
Επίσης στην Εκκλησιαστική
ακολουθία του αγίου Μάρκου διαβάζουμε: «Τη 19η Ιανουαρίου μνήμην
επιτελούμεν του εν Αγίοις πατρός ημών Μάρκου Αρχιεπισκόπου Εφέσου του Ευγενικού
και της Ορθοδοξίας προμάχου και φύλακος.
Κρατεί μεν Άτλας μυθικώς ώμοις
πόλον, κρατεί δε αληθώς, Μάρκος Ορθοδοξίαν. Το μείναι εντός Ορθοδοξίας όρων,
Ανατολικοίς κλήρος εκ Μάρκου μόνου».
Τα λόγια του μοναχού είναι η
διαχρονική αναγνώριση εκ μέρους των Ορθοδόξων, της θεολογικής και αγωνιστικής
προσφοράς του αγίου. Μετά από την αναγνώριση της μακράς και πολύπαθης προσφοράς
του, μετά από μια διαδρομή σκληρής και παρατεταμένης Εκκλησιαστικής πάλης,
έρχεται ο έπαινος της Εκκλησίας, που εκφράζεται στις γραμμές και στις σελίδες
της ακολουθίας του.
Ο Άγιος Μάρκος ήταν, μόνος
αυτός, ο αντίλογος στη σοφιστική θεολογία του Πάπα Ρώμης Ευγενίου Δ΄, όταν
επιχειρήθηκε η ένωση της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας με τους παπικούς
(1438-1440) στην ψευδοσύνοδο της Φερράρας – Φλωρεντίας στην Ιταλία.
Η ιστορία αναφέρει: «Γινώσκων δε
ο Πάπας Ευγένιος οπόσην ισχύν είχεν η του Εφέσου υπογραφή (στον όρο ενώσεως),
ηρώτησε, τον όρον υπογράφων, ει υπέγραψεν ο Εφέσου, κα ακούσας ότι ουχ
υπέγραψεν, έφη∙ Λοιπόν εποιήσαμεν ουδέν!»
Αυτή είναι η δύναμη της
Ορθόδοξης άμυνας ποιοτικά, όταν ποσοτικά η κρίσιμη ανθρώπινη μάζα ανατροπής
μιας συνοδικής απόφασης ήταν μόνο ένας άνθρωπος! Στην κυριολεξία ανατράπηκε ο
ανθρώπινος συσχετισμός δυνάμεων.
Ο π. Φιλόθεος Ζερβάκος
υπογραμμίζει: «Ο Άγιος Μάρκος εστάθη πιστός εις την Ορθόδοξον πίστην και τας
Αποστολικάς και πατρικάς παραδόσεις και ανέτρεψε τα των Λατίνων σαθρά δόγματα».
Στ’ αλήθεια, ποιο ήταν το
ψυχολογικό – θεολογικό βάθος του μεγάλου Επισκόπου και Πατέρα της Εκκλησίας,
Αγίου Μάρκου Ευγενικού, που φθάνει να υπερβαίνει ως άνθρωπος τα όρια της
αυτοσυντήρησης, να αντιστέκεται πνευματικά στα πολιτικά κέντρα ελέγχου
ολόκληρης της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και να παρακάμπτει την επίσημη
εκκλησιαστική ηγεσία, που είχε προσχωρήσει σε μια συνοδική αλλοίωση – προδοσία
της Ορθοδοξίας;
Όλοι πίστευαν (1423-1440),
Εκκλησία και Πολιτεία, ότι έσχατος ιστορικός ρόλος της αυτοκρατορίας ήταν η
θρησκευτική ένωση με τη Δύση, για να διατηρήσουν (Ανατολή και Δύση) τη θέση
τους στην υπάρχουσα, τότε, εθνικοθρησκευτική διαίρεση των λαών.
Περίπλοκες στην εποχή του Αγίου,
οι κοινωνικές, πολιτικές και εκκλησιαστικές συνθήκες.
Η πολιτική σκοπιμότητα και η
προδοσία της επίσημης θεσμικής Ορθοδοξίας δεν λύγισαν την ορθόδοξη
αυτοσυνειδησία του. Κινήθηκε στον πνευματικό άξονα: Ευαγγέλιο – Αποστολική
διδασκαλία και Πατερική παράδοση. Να υπογραμμίσουμε, ως απάντηση στο παραπάνω
ερώτημα, ότι στην καρδιά του Αγίου υπήρχε η πραγματικότητα της Ορθοδοξίας, ως
πίστη και ζωή. Πολλοί λίγοι, αναμφίβολα, ανυψώνονται στην μαρτυρική βίωση του
Ευαγγελίου (Αποκ. 2, 10), όπως ο επίσκοπος Εφέσου Μάρκος ο Ευγενικός.
Σήμερα, τηρουμένων των
αναλογιών, οι αντικειμενικές πολιτικές και εκκλησιαστικές συνθήκες είναι ίδιες.
Η πλειοψηφία των Ορθοδόξων στέκεται μουδιασμένα και δειλά, μπροστά στις
πολιτικές και εκκλησιαστικές υποχωρήσεις.
Οι υγιείς ποιοτικά αντιδράσεις,
που γίνονται έναντι της «συνόδου της Κρήτης», έναντι της αιρέσεως του
οικουμενισμού, που εκδηλώνονται στον πνευματικό – αγωνιστικό άξονα του Αγίου
Μάρκου, μήπως είναι και οι τελευταίες στην ιστορία του όλου αξιακού
πνευματικού οικοδομήματος της διαχρονικής Ορθοδοξίας, που θα λάβει τη μορφή
μικρού ποιμνίου;
Ο Χριστός προειδοποίησε: «πλην ο
υιός του ανθρώπου ελθών άρα ευρήσει την πίστιν επί της γης;» (Λουκ. 18, 8).
Η υπεράσπιση της Ορθοδοξίας
είναι Θεία εντολή, διότι πριν ακόμη έλθει η Πεντηκοστή, πριν ακόμη υπάρξουν
επίσκοποι και ιερείς και Ορθόδοξη Εκκλησία, όπως τα βιώνουμε σήμερα, ο Χριστός
μίλησε για την προσωπική και Εκκλησιαστική ομολογία στα όρια της Ευαγγελικής
αποκάλυψης.
Αυτή η εντολή τηρήθηκε από τους
Αποστόλους και την παρέλαβε η Ορθόδοξη Εκκλησία, που δεν βρίσκεται σε διάσπαση,
όπως πιστεύει αιρετικά ο οικουμενισμός. Είναι η μία και μοναδική Εκκλησία.
Τέλος, είναι απόλυτα αναγκαίο να
κατανοήσουν οι Ορθόδοξοι, η βάση, την πνευματική παρακαταθήκη του Αγίου Μάρκου:
«Ουκ εστι δεν εν λόγοις ο αγών, αλλ’ εν πράγμασιν, ουδέν ρητών και αποδείξεων
καιρός, αλλά δει τους αγαπώντας τον Θεόν έργοις αυτοίς γενναίοις παρατετάχθαι
και πάντα κίνδυνον ετοίμους είναι παθείν υπέρ της ευσεβείας και του μη τη
κοινωνία χρανθήναι των ασεβών».
ΝΙΚΟΣ Ε.
ΣΑΚΑΛΑΚΗΣ
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΣ
