Πρωτοπρεσβ. Ἄγγελος Ἀγγελακόπουλος 15-06-2022
Στήν εἰσήγηση, πού ἐξεφώνησε ἡ ἐλάχιστότητά μας, μέ τίτλο «Ἡ στάση τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος στό θέμα τοῦ Οὐκρανικοῦ ΄΄αὐτοκεφάλου΄΄»[1] κατά τήν διεξαγωγή τῆς Θεολογικῆς Ἡμερίδος μέ θέμα «Τὸ Οὐκρανικὸ Αὐτοκέφαλο καὶ ἡ νέα Ἐκκλησιολογία τοῦ Φαναρίου»[2], πού διοργανώθηκε μέ μεγάλη ἐπιτυχία στήν αἴθουσα τοῦ ξενοδοχείου PORTO PALACE τῆς Θεσσαλονίκης τὸ Σάββατο 22 Ἰουνίου 2019, εἴχαμε τονίσει καί ὑπογραμμίσει μεταξύ ἄλλων καί τό ἑξῆς : «Μετά τήν Οὐκρανική ΄΄αὐτοκεφαλία΄΄ σειρά θά ἔχει ἡ ἀπόδοση ΄΄αὐτοκεφαλίας΄΄ στούς σχισματικούς τῶν Σκοπίων καί τοῦ Μαυροβουνίου. Ἐάν ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος ἀποδεχθεῖ τήν οὐκρανική ΄΄αὐτοκεφαλία΄΄, θά ἐνθαρρύνει τήν τακτική τοῦ Φαναρίου καί θά πρέπει συνεπῶς νά ἀποδεχθεῖ καί τίς ἑπόμενες νέες ΄΄αὐτοκεφαλίες΄΄». Καί νά πού τώρα, τρία σχεδόν χρόνια μετά, αὐτό ἔγινε πραγματικότητα. Ἡ ἀπόδοση «αὐτοκεφαλίας» στήν σχισματοαιρετική κοινότητα τῶν Σκοπίων εἶναι πραγματικότητα.
Ἀλλά, ἄς πάρουμε τά πράγματα ἀπό τήν ἀρχή.
1. Τό ἱστορικό τοῦ σχίσματος
Σύμφωνα μέ τόν ὁμότιμο καθηγητή Σλαυικῶν Σπουδῶν τοῦ ΑΠΘ, Ἰωάννη Ταρνανίδη[3], ἀπό τόν Ὀκτώβριο τοῦ 1958 τό Σερβικό Πατριαρχεῖο βασανίζει έἕνα σοβαρό πρόβλημα : Πῶς νά ἀντιμετωπίσει τό σχίσμα, πού δημιουργήθηκε ἀπό τήν αὐθαίρετη διάσπαση τῶν τριῶν νοτιότερων ἐπαρχιῶν της, δηλαδή τῆς μητροπόλεως Σκοπίων, τῆς μητροπόλεως Ζλετόβου-Στρώμνιτσας καί τῆς ἐπισκοπῆς Ἀχρίδος-Βιτωλίων. Οἱ ἐπαρχίες αὐτές ἀποτελοῦν τό τμῆμα ἐκεῖνο τοῦ Σερβικοῦ Πατριαρχείου, πού βρίσκεται στά νότια τῆς Σερβίας μέ ἔδρα τά Σκόπια.
Ἡ ἱστορία γύρω ἀπ’ αὐτό τό σχίσμα ἄρχισε, ἀφοῦ τελείωσε ὁ δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος. Τόν Ἀπρίλιο τοῦ 1941 οἱ Βούλγαροι εἶχαν καταλάβει τή Νότια Σερβία καί ἀνάμεσα στά ἄλλα μέτρα, πού πῆραν γιά τήν προσάρτηση τῆς περιοχῆς στή Βουλγαρική Ἐξαρχία, ἦταν καί ἡ ἐκδίωξη τοῦ μητροπολίτη Σκοπίων Ἰωσήφ καί τοῦ ἐπισκόπου Ζλετόβου - Στρώμνιτσας Βικεντίου. Ὅταν μετά τόν πόλεμο ἡ περιοχή αὐτή ξαναῆρθε στά χέρια τῶν Γιουγκοσλάβων, οἱ ἀρχές δέν ἐπέτρεψαν στούς διωγμένους ἀπό τούς Βουλγάρους ἱεράρχες νά γυρίσουν στίς θέσεις τους. Ἦταν τό πρῶτο βῆμα κάποιου ἄγνωστου μέχρι τότε σχεδίου γιά τήν διάσπαση τῆς περιοχῆς άπό τό σῶμα τοῦ Σερβικοῦ Πατριαρχείου. Λίγο ἀργότερα, τόν Μάρτιο τοῦ 1945, συνῆλθε στά Σκόπια μιά κληρικολαϊκή συνέλευση, στήν ὁποία πρώτη φορά διατυπώθηκε καθαρά ἡ ἀπόφαση γιά τήν ἀπόσχιση τῆς Νότιας Σερβίας, ἡ ὀποία πῆρε τό ὄνομα «Μακεδονία», ἀπό τό Σερβικό Πατριαρχεῖο καί ἡ ἀνασύσταση τῆς «ἀρχιεπισκοπῆς Ἀχρίδος»!
Ἡ νέα αὐτή σχισματική κοινότητα ἔχρισε σάν ἱδρυτή καί προστάτη της τόν Ἅγιο Κλήμη, προφανῶς σέ ἀντιπερισπασμό πρός τόν Ἅγιο Σάββα, πού ἦταν ἰδρυτής καί προστάτης τοῦ Σερβικοῦ Πατριαρχείου.
Ἡ στάση τοῦ Πατριαρχείου καί τῆς Ἱερᾶς Συνόδου ὑπῆρξε ἀπό τήν πρώτη κιόλας στιγμή πολύ ἀποφασιστική. Τίς ένέργειες αὐτές τίς κατεδίκασε σάν αὐθαίρετες καί ἀντικανονικές καί κάλεσε τόν κλῆρο νά παραμείνει πιστός στήν κανονική του ἡγεσία. Ἡ κατάσταση αὐτή ἔμεινε γιά ἕνα διάστημα ἀξεκαθάριστη καί μάλιστα οὔτε τό κῦρος τοῦ ἡρωϊκοῦ Πατριάρχη Γαβριήλ, πού εἶχε ἐκθρονιστεῖ ἀπό τούς Γερμανούς καί τώρα ἐπέστρεψε στόν θρόνο του, δέν μπόρεσε νά βοηθήσει στήν ρύθμισή της. Ἔτσι πέρασε καί τό ύπόλοιπο μέρος τῆς πατριαρχίας τοῦ Γαβριήλ, δηλαδή ἀπό τό 1946 μέχρι τό 1950, ὅταν στόν πατριαρχικό θρόνο ἀνέβηκε ὁ Βικέντιος (1950-1958). Τά πράγματα στίς μέρες του φάνηκαν γιά λίγο ὅτι βαδίζουν πρός τήν διευθέτησή τους, ἀφοῦ καί οἱ ἀπαιτήσεις τῶν ἐπαναστατημένων περιοχῶν εἶχαν περιοριστεῖ. Ζητοῦσαν νά τούς δοθεῖ τό δικαίωμα νά χρησιμοποιοῶν τό τοπικό σλαβικό γλωσσικό ἰδίωμα στήν ἐκκλησιαστική διοίκηση καί στό κήρυγμα καί ἐπίσης νά τοποθετοῦν ντόπιους ἱεράρχες στούς ἄδειους ἐπισκοπικούς θρόνους.
Νέα καί ὀξύτερη φάση παρουσίασε τό πρόβλημα, ὅταν οἱ ἐκπροσωποι τῶν ἐπαρχιῶν αὐτῶν ἔκαναν μιά ξαφνική καί ἐκ πρώτης ὄψεως ἀδικαιολόγητη ὑπαναχώρηση, κατηγορώντας τό Πατριαρχεῖο ὅτι ἀρνεῖται νά ἀνταποκριθεῖ στίς ὑποσχέσεις, πού εἶχε δώσει. Μετά ἀπ’ αὐτό, τόν Ὀκτώβριο τοῦ 1958 συγκλήθηκε νέα κληρικολαϊκή συνέλευση, αὐτή τή φορά στήν Ἀχρίδα, ἡ ὁποία α) ἀνεκήρυξε τήν ἀνανέωση τῆς νέας ἀρχιεπισκοπῆς Ἀχρίδος, β) ἐξέλεξε πρῶτο μητροπολίτη τῆς ἀρχιεπισκοπῆς αὐτῆς τόν μέχρι τότε βικάριο ἐπίσκοπο τοῦ Σερβικοῦ Πατριαρχείου Δοσίθεο Stojkovic, γ) ψήφισε τό Καταστατικό τῆς νέας «ἐκκλησίας», δ) ἐξέλεξε νέους «ἐπισκόπους» καί ε) ἀποφάσισε ἡ «ἐκκλησία» αὐτή, πού ὀνομάστηκε «Μακεδονική Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία» νά βρίσκεται σέ κανονική ἑνότητα μέ τήν Σερβική Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία διά τοῦ πατριάρχη της. Σύμφωνα μέ τό ἄρθρο 1 τοῦ Καταστατικοῦ, ἡ ἀρχιεπισκοπή αὐτή ἀποτελεῖται ἀπό τήν «ἀρχιεπισκοπή Ἀχρίδος καί Σκοπίων, μέ ἔδρα τά Σκόπια, καί ἀπό τίς ἐπισκοπές Πρέσπας-Βιτωλίων, μέ ἔδρα τά Βιτώλια (Μοναστήρι), καί Ζλετόβου-Στρώμνιτσας, μέ ἔδρα τό Στίπ».
Τό Σερβικό Πατριαρχείο, στόν θρόνο τοῦ ὁποίου ἀνέβηκε ἀπό τό 1958 ὁ Πατριάρχης Γερμανός, ἀντιστάθηκε μέ σθένος καί ἀπέκρουσε τήν παραχώρηση αὐτονομίας στίς παραπάνω ἐπαρχίες. Τό 1966 ἡ «σύνοδος» τῆς αὐτοδημιουργημένης αὐτῆς «ἐκκλησίας» ζήτησε ἀπό τό Σερβικό Πατριαρχεῖο μέ ἔγγραφο τήν ἀναγνώρισή της σάν αὐτοκέφαλης. Τήν αἴτηση, ὅμως, αὐτή ἀπέρριψε καί πάλι ἡ Ἱερά Σύνοδος τῆς Σερβικῆς Ἐκκλησίας σέ εἰδική συνεδρία, πού ἔγινε τό ἑπόμενο ἔτος 1967. Σάν ἀπάντηση, ἡ ἡγεσία τῆς σχισματικῆς κοινότητος προχώρησε στήν μονόπλευρη ἀνακήρυξή της σέ αὐτοκέφαλη. Μετά ἀπ' αὐτό τό γεγονός συγκλήθηκε ἔκτακτη Σύνοδος τῆς Ἱεραρχίας τῆς Σερβικῆς Ἐκκλησίας, στίς 14-15 Σεπτεμβρίου 1967, καί ἀποφάσισε ὁμόφωνα τήν διακοπή τῆς λειτουργικῆς καί κανονικῆς ἐπικοινωνίας της μέ τήν «ἱεραρχία» τῆς σχισματικῆς κοινότητος, ἐφ’ ὅσον μέ δική της θέληση καί ἐνεργώντας ἀντίθετα μέ τούς κανόνες ἀποσχίστηκε ἀπό τήν Μητέρα Ἐκκλησία καί ἀποτέλεσε σχισματική θρησκευτική ὀργάνωση. Αὐτή ἠ κατάσταση ἐπεκράτησε καί ἐπί τῆς πατριαρχείας τῶν ἑπομένων δύο Πατριαρχῶν Σερβίας, τοῦ Παύλου (1990-2009) καί τοῦ Εἰρηναίου (2010-2020). Ἄλλαξε, ὅμως, ἐπί τῆς Πατριαρχείας τοῦ νῦν Πατριάρχου Σερβίας Πορφυρίου (2021) , ὅπως θά δοῦμε παρακάτω.
2. Ἱστορική καί κανονική θεώρηση τοῦ προβλήματος
Γιά τήν ἀντικανονικότητα καί τό αὐθαίρετο τῆς ἀνεξαρτησίας τῆς μητροπόλεως Σκοπίων δέν εἶναι δυνατόν νά ἀμφιβάλλει κανείς. Ὅλες οἱ ἐνέργειες, πού ἔγιναν, καί αὐτή ἡ ὀνομασία της σάν αὐτοκέφαλης, εἶναι, ὄχι μόνο παράνομες καί ἀντικανονικές, ἀλλά τίς πιό πολλές φορές ἐνέχουν καί κάποια δόση θεληματικῆς περιφρονήσεως τῶν ἐκκλησιαστικῶν θεσμῶν. Μ’ ὅλα ταῦτα εἶναι πιά γνωστό καί μᾶς τό δίδαξε ἡ Ἱστορία ὅτι ἡ ἀπόδειξη τῆς ἀντικανονικότητας μιᾶς ἐνέργειας δέν σημαίνει πάντα καί τήν ἀκύρωσή της. Οἱ κανόνες τῆς Ἐκκλησίας δέν ἀποτέλεσαν ποτέ καί πολύ περισσότερο δέν ἀποτελοῦν σήμερα ἀναγκαστικούς νόμους τῆς ὁποιασδήποτε Πολιτείας.
α) Ἐπιχειρηματολογία σχισματικῶν
Εἶναι ἐπιτακτική ἀνάγκη νά ἀναλύσουμε τήν ἐπιχειρηματολογία τῆς σχισματικῆς κοινότητος, πού προσπαθεῖ μ’ αὐτή νά ἐμφανίσει τήν θέση της σάν κανονική καί νά ἐνισχύσει τό κῦρος της.
Σάν βασικά ἐπιχειρήματα, γιά τήν στήριξη τοῦ «αὐτοκεφάλου» τῆς μητροπόλεως Σκοπίων, προβάλλονται τά ἀκόλουθα : 1) Ὅτι ἀποτελεῖ συνέχεια τῆς τέως αὐτοκέφαλης ἀρχιεπισκοπῆς Ἀχρίδος καί οὐσιαστικά ἀνασύσταση ἐκείνης, καί 2) ὅτι ἀποτελεῖ ξεχωριστή ἐθνική «ἐκκλησία», πού, σύμφωνα μέ τόν 34ο Ἀποστολικό Κανόνα, πρέπει νά ἔχει δική της κεφαλή : «Τούς ἐπισκόπους ἑκάστου ἔθνους εἰδέναι χρή τόν ἐν αὐτοῖς πρῶτον. καί ἡγεῖσθαι αὐτόν ὡς κεφαλήν, καί μηδέν τι πράττειν ἄνευ τῆς ἐκείνου γνώμης»[4].
β) Ἡ σχισματική κοινότητα τῶν Σκοπίων δέν ἀποτελεῖ συνέχεια καί ἀνασύσταση τῆς παλαιᾶς αὐτοκεφάλου Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀχρίδος
Τό πρῶτο ἐπιχείρημα φάνηκε τόσο ίσχυρό, πού μιά μερίδα ἱστορικῶν, θέλοντας νά προσβάλλουν τό κῦρος τοῦ αὐτοκέφαλου αὐτῆς τῆς σχισματικῆς κοινότητος, ἔφτασαν στό σημεῖο νά ἀμφισβητήσουν τήν κανονικότητα καί τό κῦρος τοῦ αὐτοκεφάλου τῆς τέως ἀρχιεπισκοπῆς Ἀχρίδος[5]. Ἴσως δέν χρειάζεται νά ποῦμε πώς ὁ τρόπος αὐτός εἶναι λαθεμένος καί καταδικασμένος σέ ἀποτυχία. Τό αὐτοκέφαλο τῆς παλαιᾶς ἀρχιεπισκοπῆς Ἀχρίδος ἦταν θεμελιωμένο στήν πράξη καί κατοχυρωμένο ἀπό αἰώνων ἐκκλησιαστική ζωή καί δραστηριότητα. Ἡ ἀρχιεπισκοπή αὐτή, ὅπως μαρτυροῦν τά ἱστορικά κείμενα τῆς ἐποχῆς, ὑπῆρχε ἀπό τόν 10ο αἰώνα καί μάλιστα ἀμέσως μετά τήν διάλυση τοῦ πρώτου Βουλγαρικοῦ κράτους ἀπό τόν αὐτοκράτορα Ἰωάννη Τσιμισκή, τό 972. Ὅλα τά στοιχεῖα δείχνουν πώς ἀποτέλεσε τήν συνέχεια τοῦ Βουλγαρικοῦ Πατριαρχείου, πού εἶχε καταργήσει ὁ Τσιμισκής. Τό 1018 ἐνίσχυσε τό κῦρος της ὁ αὐτοκράτορας Βασίλειος Β' Βουλγαροκτόνος μέ εἰδικά σιγίλλια γράμματα καί ἀπό τότε ἡ ἀρχιεπισκοπή ἄρχισε νά δέχεται μιά ἔντονη ἑλληνική ἐπίδραση. Πάντως, γιά τήν κανονικότητα αὐτῶν τῶν ἀρχιεπισκόπων, πού ἐκλέγονταν ἀπ' εὐθείας ἀπό τόν αὐτοκράτορα, ἀρκεῖ νά θυμήσουμε πώς ἔπαιρναν μέρος στίς συνόδους τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καί ὑπέγραφαν τά σχετικά πρακτικά. Αὐτό καί μόνο φτάνει, γιά νά διαλύσει κάθε ἀμφιβολία γιά τήν κανονικότητά τους.
Ἐκεῖνο, ὅμως, πού πρέπει νά δεῖ ὁ ἐρευνητής, ἱστορικός ἤ κανονολόγος, εἶναι πιά σχέση μπορεῖ νά ἔχει ἡ μητρόπολη Σκοπίων μέ τήν παλαιά ἀρχιεπισκοπή Ἀχρίδος. Προκαταβολικά θά πρέπει νά ποῦμε πώς ἡ μοναδική σχέση μεταξύ τους εἶναι ὅτι ἕνα ἐλάχιστο τμῆμα τῆς τωρινῆς μητροπόλεως περιλαμβάνει γεωγραφικά τήν ἔδρα τῆς παλαιᾶς ἀρχιεπισκοπῆς. Πρέπει δέ νά προσθέσουμε ὅτι τό μέγιστο μέρος ἐκείνης τῆς ἀρχιεπισκοπῆς, τόσο γεωγραφικά ὅσο καί ἀπό ἄποψη πληθυσμοῦ, δέν ἀνήκει στή σημερινή μητρόπολη. Καί τίθεται τό ἐρώτημα, πῶς ἕνα ἐλάχιστο τμῆμα τῆς παλαιᾶς ἀρχιεπισκοπῆς διεκδικεῖ γιά τόν ἑαυτό του τόν τόσο μεγάλο τίτλο, χωρίς νά ρωτηθεῖ τό μέγιστο μέρος τοῦ πληρώματος ἐκείνης τῆς ἐκκλησίας, πού ἀνῆκε τότε εἴτε στό Οικουμενικό Πατριαρχεῖο, εἴτε στό Πατριαρχείο Βουλγαρίας;
Ἀλλά, ἄς δοῦμε πιό συγκεκριμένα ποιά σχέση ἔχουν οἱ σημερινές ἐπαρχίες τῆς σχισματικής αὐτῆς κοινότητος μέ τήν ἀρχιεπισκοπή Ἀχρίδος.
Ἡ ἐπαρχία Σκοπίων, πού ἦταν ἀρχαιότερη ἀπό ἐκείνη τῆς Ἀχρίδος, προσαρτήθηκε στήν τελευταία γύρω στά τέλη τοῦ 10ου αἰώνα, ἐπί τσάρου Σαμουήλ. Στίς άρχές τοῦ 11ου αἰώνα ξαναγύρισε στήν δικαιοδοσία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καί μετά τήν κατάληψη τῆς περιοχῆς ἀπό τόν αὐτοκράτορα Βασίλειο Β' Βουλγαροκτόνο καί μέχρι στίς άρχές τοῦ 13ου αἰώνα, δηλαδή ἐπί ἕνα αἰώνα, ἔμεινε στήν δικαιοδοσία τῆς ἀρχιεπισκοπῆς Ἀχρίδος. Ἀπό τήν ἐποχή, ὅμως, τοῦ κράλη Μιλούτιν (1282) καί μέχρι τίς μέρες μας, μέ μικρές μόνο διακοπές, ἀποτελοῦσε τμῆμα τοῦ Σερβικοῦ Πατριαρχείου καί μητρόπολή του. Ἕνα μεγάλο διάστημα μάλιστα, ἀπό τήν κατάργηση μέχρι τήν ἀνασύσταση τοῦ Σερβικού Πατριαρχείου (1766-1920), ὐπάγονταν στό Οἰκουμενικό Πατριαρχείο. Τό 1920 παραχωρήθηκε στό ἐπανιδρυμένο Σερβικό Πατριαρχείο μέ κανονικό Τόμο.
Τήν ἴδια περίπου πορεία εἶχε καί ἡ ἐπισκοπή Ζλετόβου-Στρωμνίτσης, πού παραχωρήθηκε στό Σερβικό Πατριαρχείο τό 1920, μέ τόν ἴδιο ἕνωτικό Τόμο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου. Στόν μεσαίωνα καί αὐτή ἀπετέλεσε τμῆμα τῆς ἀρχιεπισκοπῆς Ἀχρίδος, ἀλλά ἀπό τό 1347, ὅταν ὁ Δουσάν ἀνεκήρυξε τήν Σερβική Ἐκκλησία σέ Πατριαρχείο, ἡ ἐπισκοπή αὐτή μεταβλήθηκε σέ τμῆμα τῆς μητροπόλεως Σκοπίων.
Ἔτσι, οἱ σημερινές ἐπαρχίες, πού καλοῦνται νά ἀπαρτίσουν τήν νέα ἀρχιεπισκοπή Ἀχρίδος, εἶναι οὐσιαστικά ξένες μέ τήν ἱστορία της καί τό σπουδαιότερο, ξένες πρός τό πνεῦμα ἐκείνης. Γιατί, μήν ξεχνᾶμε πώς μιά ἐκκλησιαστική κοινότητα καί μάλιστα αὐτοκέφαλη καί μέ ἱστορία αἰώνων ἔχει νά παρουσιάσει καί κάποια πνευματική ζωή, κάποια πνευματική φυσιογνωμία. Ἡ ἀρχιεπισκοπή Ἀχρίδος πράγματι εἶχε ἐπιβάλλει τήν παρουσία της στόν χώρο αὐτό, γιά τήν ἔντονη πνευματική της δραστηριότητα καί τό κύρος τῶν σπουδαίων ἐκκλησιαστικῶν ἀνδρῶν, πού τήν ἐποίμαναν. Στήν πλειοψηφία, ὅμως, καί ἀπό τόν 11ο αἰώνα καί μετά, αὐτοί οἱ ἡγέτες ἦσαν Ἕλληνες καί ἡ φυσιογνωμία τῆς ἀρχιεπισκοπής ἐπίσης Ἑλληνική. Ποιά σχέση, ὅμως μπορεϊ νά ἔχει ἡ ἀρχιεπισκοπή ἐκείνη μέ τήν σχισματική κοινότητα τῶν Σκοπίων; Ἡ ἐπίκληση τῆς λαμπρῆς ἐκείνης καί ἔνδοξης ἀρχιεπισκοπῆς ἀπό τήν γειτονική μέν, ἀλλά ξένη πνευματικά σχισματική κοινότητα ἀσφαλῶς δέν ἀποτελεῖ κανονικό λόγο οἰκειοποιήσεως τοῦ τίτλου της.
Στό ἴδιο πνεῦμα κινεῖται καί ὁ καθηγητής Ἀλέξιος Π. Παναγόπουλος[6], ὁ ὁποῖος λέγει ὅτι ὁ ἰσχυρισμὸς τῶν Σκοπιανῶν ἱστορικῶν ὅτι ἡ ψευδοεκκλησία τους ἀποτελεῖ συνέχεια τῆς βυζαντινῆς Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀχρίδος στερεῖται ἱστορικῶν καὶ νομοκανονικῶν ἐρεισμάτων γιὰ τοὺς ἑξῆς λόγους :
1. Ἡ Ἀρχιεπισκοπὴ Ἀχρίδος δὲν ὑπῆρξε ποτὲ μὰ ποτὲ Ἐθνικὴ Ἐκκλησία, ἀφοῦ δὲν ταυτίστηκε ποτὲ μὲ τὴν πολιτικὴ ὑπόσταση κανενὸς Σλαβικοῦ Κράτους, κι αὐτὸ διαχρονικά.
2. Δὲν ἔγινε οὔτε ἦταν ποτὲ Αὐτοκέφαλη Ἐκκλησία, ἀφοῦ δὲν ἱδρύθηκε μὲ Ἀπόφαση Ἐκκλησιαστικῆς Συνόδου, ἀλλὰ μὲ ἁπλὴ Αὐτοκρατορικὴ ἐντολή, ἡ ὁποία δὲν ἐπικυρώθηκε ποτὲ ἀπὸ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, ἀλλὰ ἀναγνωρίσθηκε ὡς de facto γιὰ λόγους διευκόλυνσης.
3. Ἡ Ἀρχιεπισκοπὴ Αχρίδος δὲν εἶχε ποτὲ τὴν ὀνομασία «Μακεδονική», ἀφοῦ ποτὲ δὲν εἶχε Μακεδονικὸ χαρακτῆρα. Τὸ ποίμνιό της ἦταν πάντοτε μεικτό. Δηλαδὴ : Ἑλληνικό, Σερβικό, Βουλγαρικὸ (κυρίως ἀπὸ τοὺς τελευταίους αὐτοὺς, ἀπὸ τοὺς ὁποίους αὐτοδημιουργήθηκαν οἱ αυτοαποκαλούμενοι σλαβο/«μακεδόνες»).
4. Ἐπιπλέον, ὅπως προκύπτει ἀπὸ τοὺς ἐκκλησιαστικοὺς Τίτλους καὶ τὶς ὑπογραφὲς τῶν Ἀρχιεπισκόπων τῆς Ἀχρίδος, ὅλοι τους, πλὴν τοῦ νῦν Ἰωάννου, ἦταν Ἕλληνες καὶ προωθοῦσαν τὰ ἑλληνικὰ γράμματα, τὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα καὶ παιδεία καὶ ὄχι τὴν Σλαβικὴ ἢ τὸν ἐθνοφυλετισμό της.
5. Ἀλλὰ, καὶ γεωγραφικὰ ἢ γεωπολιτικὰ νὰ τὸ δοῦμε, μόνο ἕνα μικρὸ τμῆμα τοῦ σημερινοῦ τεχνητοῦ κρατικοῦ μορφώματος τῶν Σκοπίων περιλαμβανόταν στὴν πάλαι ποτὲ Ἀρχιεπισκοπὴ Ἀχρίδος. Καθότι, τὸ μεγαλύτερο μέρος τῆς δικαιοδοσίας τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀχρίδος, τόσο γεωγραφικὰ, ὅσο καὶ πληθυσμιακὰ, ξεπερνοῦσε κατὰ πολὺ τὰ μικρὰ δικαιοδοτικά ὅρια τῆς σχισματικῆς ψευδοεκκλησίας τῶν Σκοπίων. Διότι, πλὴν τῆς πόλεως τῶν Σκοπίων καὶ τῆς μικρῆς περιοχῆς γύρω ἀπ᾿ αὐτήν, τὸ ὑπόλοιπο καὶ μεγαλύτερο μέρος ἦταν τῆς πάλαι ποτὲ Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀχρίδος.
6. Ἐπιπλέον ὅλων αὐτῶν τῶν ὡς ἄνω ἱστορικῶν ἀληθειῶν, ξέρουμε ἀπὸ τὶς ἱστορικὲς πηγὲς ὅτι ἡ ἐπίσημη δημόσια γλῶσσα τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀχρίδος ἦταν ἡ ἑλληνική. Ἦταν ἡ ἑλληνικὴ γλῶσσα καὶ ὄχι ἡ σλαβική, κι ἂς εἶχαν ποίμνιο μικτό. Καθότι οἱ μητροπολῖτες καὶ οἱ ἐπίσκοποι τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας αὐτῆς ἦταν οἱ περισσότεροι Ἕλληνες ἢ εἶχαν σπουδάσει μὲ ἑλληνικὴ Παιδεία, ἀφοῦ ἦταν ἀπόφοιτοι τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τῆς Χάλκης τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου. Τὸ ὅτι οἱ μητροπολῖτες γνώριζαν καὶ ἄλλες γλῶσσες ἢ καὶ τὴν σλαβική, αὐτὸ δὲν σημαίνει ὅτι ἡ Ἱεραρχία τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἀχρίδος ἦταν σλαβική. Ὁ δὲ ἀρχιεπίσκοπος Ἀχρίδος τιμητικὰ ἐκλέγονταν ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Σύνοδο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου τῆς Κωνσταντινουπόλεως καὶ ὄχι ἀπὸ τὸ Πατριαρχεῖο Σερβίας καὶ στέλνονταν στὴν ἔδρα τῆς ἀρχιεπισκοπῆς Ἀχρίδος.
γ) Ἡ σχισματική κοινότητα τῶν Σκοπίων δέν ἀποτελεῖ ἔθνος καί συνεπῶς δέν δικαιοῦται αὐτοκεφαλία
Ὕστερα ἀπ’ αὐτά μένει τό ἐπιχείρημα ὅτι ἡ θρησκευτική αὐτή κοινότητα δικαιοῦται νά ἀνακηρυχτεῖ αὐτοκέφαλη, γιατί ἀποτελεῖ μιά ξεχωριστή ἐθνική ἐκκλησιαστική κοινότητα καί, σύμφωνα μέ τόν Ἀποστολικό Κανόνα, πού ἀναφέραμε πιό πάνω, οἱ ἐπίσκοποι τοῦ ἔθνους αὐτοῦ πρέπει νά ἔxουν μιά ἀνεξάρτητη κεφαλή, στήν ὁποία καί μόνο θά ύπακούνε. Σάν άπάντηση στό ἐπιχείρημα αύτό, θά πρέπει πρῶτα νά ποῦμε ὅσα λέγει ὁ παρών Ἀποστολικός Κανών, ἀλλά καί ὅλοι οἱ Ἱεροί Κανόνες, ἰσχύουν καί ἐφαρμόζονται μόνο γιά κανονικούς, χειροτονημένους καί ἐντός Ἐκκλησίας Χριστοῦ κληρικούς καί ὄχι γιά σχισματικούς καί ἐκτός Ἐκκλησίας. Δεύτερον, ἡ ἔννοια τοῦ ὄρου «ἔθνος» δέν εἶναι ἀπόλυτα ξεκαθαρισμένη. Γιά τήν ἐποχή, πού γράφτηκε, σήμαινε μιά εὐρύτερη ἐπαρχία στά ὅρια τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας. Ἀνεξάρτητα, ὅμως, ἀπ’ αὐτό, ἄν κάθε ἔθνος δικαιοῦνταν νά ἔχει καί τόν δικό του αὐτοκέφαλο ἀρχιεπίσκοπο-πατριάρχη, τότε ἡ σχισματική αὐτή κοινότητα δέν θά ἔπρεπε νά ἔχει ἕναν μόνο, ἀλλά περισσσότερους ἀρχιεπισκόπους-πατριάρχες, ἀνάλογα μέ τήν σύσταση τοῦ πληθυσμοῦ αὐτῆς τῆς ἐπαρχίας.
Τό συμπέρασμα ἀπ' όλα αὐτά, πού εἴπαμε παραπάνω, εἶναι πώς ἡ σημερινή σχισματική κοινότητα τῶν Σκοπίων καταπατεῖ τούς Ἱερούς Κανόνες καί, ὑπακούοντας σέ ἀντιεκκλησιαστικές σκοπιμότητες, πιέζει τό Σερβικό Πατριαρχεῖο νά τῆς παραχωρήσει αὐτοκέφαλο. Μιά πίεση, πού, ὅπως θά δοῦμε παρακάτω, πέτυχε τόν στόχο της.
3. Ὁ σχισματικός, ἀχειροτόνητος καί φιλοπαπικός ψευδοαρχιεπίσκοπος τῆς σχισματοαιρετικῆς κοινότητος τῶν Σκοπίων Στέφανος
Ἡ σχισματοαιρετική κοινότητα τῶν Σκοπίων ἀποτελεῖ ἕναν ἀπό τούς βασικούς πυλώνες τῆς δημιουργίας τῆς «μακεδονικῆς ἐθνότητας». Ὁ ψευδοαρχιεπίσκοπός της Στέφανος δέχθηκε ἐπικρίσεις γιά τόν τρόπο ἀναρρήσεώς του στόν «ἀρχιεπισκοπικό θρόνο», ἀφοῦ ἐξελέγη σέ ἡλικία μόλις 44 ἐτῶν καί ἐπί προεδρίας Κίρο Γκλιγκόροφ.
Γεννημένος τήν 1η-05-1955 στά νότια τῶν Σκοπίων καί στήν εὐρύτερη περιοχή τοῦ Μοναστηρίου ὁ Στέφανος ἀποτελεῖ μέρος τῆς ὁμάδος ἐκείνων τῶν κληρικών, πού μεγάλωσαν καί ἀνατράφηκαν, ἐνῶ ἡ ψευδοεκκλησία τῆς πατρίδος τους βρισκόταν σέ σχίσμα ἀπό τό Πατριαρχεῖο Σερβίας καί ὅλες τίς Ὀρθόδοξες Τοπικές Ἐκκλησίες. Πρόκειται γιά τόν 5ο «ἀρχιεπίσκοπο Ἀχρίδος» καί, παρά τό γεγονός ὅτι σπούδασε στήν Θεολογική Σχολή τοῦ Βελιγραδίου, οἱ σχέσεις του τά τελευταία χρόνια μέχρι πρίν ἕνα μῆνα περίπου, μέ τούς Σέρβους Μητροπολίτες βρίσκονταν στό ναδίρ. Σύμφωνα μέ πολλούς, ἡ «ἐκλογή» του ὑποστηρίχθηκε ἀπό τόν Κίρο Γκλιγκόροφ, ὁ ὁποῖος ἦταν παρών τό 1999 στήν «τελετή ἐνθρονίσεώς» του στόν «ἀρχιεπισκοπικό θρόνο» στόν Ναό τῆς Ἁγίας Σοφίας τῶν Σκοπίων, γι’ αὐτό καί δέχθηκε πολλές επικρίσεις. Καί δέν εἶναι λίγες οἱ φορές πού, ὅταν κάποιος ξένος ἀξιωματούχος ἐπισκέπτεται τήν χώρα του ὁ Στέφανος τόν ξεναγεῖ στά μοναστήρια καί τούς ναούς, πού ὑπάγονται στήν «δικαιοδοσία» του, προάγοντας καί προωθώντας τίς ἀπόψεις καί τίς θέσεις τῶν Σκοπιανῶν γιά τό λεγόμενο «μακεδονικό ζήτημα».
Πρόκειται, δηλαδή γιά ἕναν ψευδοκληρικό, ὁ ὁποῖος βρίσκεται σέ ἄμεση συνεννόηση μέ τήν πολιτική ἡγεσία τῆς χώρας του, καί ἡ ψευδοεκκλησία, πού «ποιμαίνει», δημιουργήθηκε ἀπό τόν Τίτο, γιά νά στηρίξει τήν συγκρότηση τῆς λεγομένης «Δημοκρατίας τῆς Μακεδονίας» καί τοῦ λεγομένου «μακεδονικοῦ ἔθνους».
Ὁ Στέφανος κατά τήν διάρκεια τῶν τελετῶν γιά τούς ἁγίους Κύριλλο καί Μεθόδιο στήν Ρώμη τό 2008, εἶπε μεταξύ ἄλλων : «Σήμερα στή γενέτειρά σου πόλη ἔχουν γίνει ὅλα στάχτη καί σκόνη, καί δέν ἔμεινε οὔτε γράμμα ἀπό τήν γλῶσσα τή δική σου καί τή δική μας. Στήν περιοχή, ὅπου τότε ὄλοι μιλοῦσαν, ὅπως ἐσύ καί ὅπως κι ἐμεῖς, σήμερα ἀπαγορεύεται, ὄχι μόνο νά ὁμιλεῖται αὐτή ἡ γλῶσσα, ἀλλά καί νά ὑπάρχει».
Μήν ξεχνᾶμε, ἐπίσης, ὅτι πρόσφατα, στίς 10-03-2022, ὁ σχισματικός «μητροπολίτης» Βελεσῶν, ἐκφράζοντας τόν ἀλυτρωτισμό τῶν Σκοπιανῶν, παρουσίασε σέ τηλεοπτική ἐκπομπή[7] τόν χάρτη τῆς κατ’ αὐτούς δικῆς τους «Μεγάλης Μακεδονίας», ἡ ὁποία περιλαμβάνει τήν μία, ἐνιαία καί Ἑλληνικοτάτη Μακεδονία μας, καθώς καί τά Σκόπια, τό Μαυροβούνιο, τήν Βουλγαρία καί τήν Ἀλβανία.
Τό Βατικανό ἀποτελεῖ γιά τόν Στέφανο τό μόνο παράθυρο πρός τήν διεθνή χριστιανική κοινότητα. Τίς τελευταίες δεκαετίες ψευδοκληρικοί τῆς σχισματοαιρετικῆς κοινότητος τῶν Σκοπίων ἐπισκέπτονται τήν «Ἁγία Ἔδρα», ζητώντας μιά λύση στό πρόβλημά τους. Καί ὁ Στέφανος δείχνει πιό ἄνετος ὅποτε ταξιδεύει στήν Ιταλία, καθώς πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στόν Ἑλληνοβυζαντινό Πολιτισμό καί τήν Πατρολογία στό Μπάρι.
Τίς τελευταίες δεκαετίες ἔχουν ἐνισχυθεῖ οἱ προσπάθειες γιά τήν ἀνέγερση Ναοῦ στόν Νομό Ἐδέσσης ἀπό τόν καθηρημένο ἀπό τήν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος κληρικό, πού δηλώνει «μακεδόνας», Νικόδημο Τσαρκνιά, ὁ ὁποῖος ἔχει σχέσεις μέ τούς Σκοπιανούς. Ἐπισκέπτεται τήν Φλώρινα καί ἄλλες περιοχές, ἐνῶ ἔχει σχέσεις καί μέ τούς ὁμοεθνεῖς του, ὅπως τούς ἀποκαλεῖ, στήν Αὐστραλία, στή Γερμανία καί στόν Καναδά.
Ἀπό τήν ἡμέρα τῆς «ἐκλογῆς» του προσπάθησε νά βρεῖ πολλές φορές λύση στό πρόβλημά του, πού δέν εἶναι ἄλλο ἀπό τήν ἀναγνώριση τῆς ψευδοεκκλησίας του, ἐφ’ ὅσον ἀπό το 1967 βρίσκεται σέ σχίσμα. Παρά τό γεγονός ὅτι ἦταν ἀποκομμένος ἀπό τό σῶμα ὅλων τῶν ὀρθοδόξων Προκαθημένων, προσπάθησε νά βρεῖ λύση μέ τίς ἐπισκέψεις ἐκπροσώπων του στόν Πατριάρχη Βαρθολομαῖο, στόν Πατριάρχη τῶν Σέρβων κυρό Παῦλο, στόν Ἀρχιεπίσκοπο Τιράνων Ἀναστάσιο καί στόν Ἀρχιεπίσκοπο Ἀθηνῶν κυρό Χριστόδουλο[8].
4. Ὁ σχισματικός, ἀχειροτόνητος καί οἰκουμενιστής «ἀρχιεπίσκοπος» Ἀχρίδος καί «μητροπολίτης» Σκοπίων Ἰωάννης (κατά κόσμον Ζόραν Βρανισκόφσκι)
Τό 2005, μετά ἀπό διάλογο, πού δέν κατέληξε σέ συμφωνία μεταξύ τοῦ Πατριαρχείου τῆς Σερβίας καί τῆς σχισματοαιρετικῆς κοινότητος, τό Πατριαρχεῖο Σερβίας προχώρησε στήν ἴδρυση τῆς Αὐτόνομης Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀχρίδος στά Σκόπια.
Γιά τό Πατριαρχεῖο Σερβίας, Ἀρχιεπίσκοπος Ἀχρίδος καί Μητροπολίτης Σκοπίων ὑπῆρξε ἀπό τό 2005 μέχρι τόν Μάιο τοῦ 2022 ὁ Ἰωάννης ΣΤ΄ Βρανισκόφσκι.
Ὁ Ἰωάννης γενήθηκε στίς 28-02-1966, «χειροτονήθηκε» διάκονος, ἱερεύς καί ἐπίσκοπος μέσα στό πλαίσιο τῆς σχισματοαιρετικῆς κοινότητος τῶν Σκοπίων. Αὐτό σημαίνει ὅτι οἱ χειροτονίες του στούς τρεῖς βαθμούς τῆς ἱερωσύνης εἶναι ἄκυρες, διότι ἔγιναν ἀπό σχισματικούς καί ἐκτός Ἐκκλησίας.
Ὡς «ἐπίσκοπος» Βελεσῶν ἀπό τό 1998 συμμετεῖχε κανονικά στήν «σύνοδο» τῆς σχισματοαιρετικῆς κοινότητος τῶν Σκοπίων, ἡ ὁποία τό 2002 ἦρθε σέ ἀρχική συμφωνία μέ τό Πατριαρχεῖο Σερβίας γιά τήν ἐπάνοδό της στό Σερβικό Πατριαρχεῖο. Ἡ συμφωνία αὐτή (συμφωνία τῆς Νίς) προέβλεπε αὐτονομία στήν σχισματοαιρετική αὐτή κοινότητα καί τό ὄνομά της θά ἦταν «Ἀρχιεπισκοπή Ἀχρίδος».
Οἱ Σκοπιανοί, λαϊκοί καί πολιτικοί, ξεσηκώθηκαν, γιατί δέν ὀνομάστηκε «Μακεδονική Ἐκκλησία» καί ἡ «σύνοδος» ἀναγκάστηκε σχεδόν ἀμέσως νά πάρει πίσω τήν ἀρχική ἀπόφασή της, ἀρνούμενη τελικά τήν ἔνταξή της στό Σερβικό Πατριαρχεῖο.
Ὁ Ἰωάννης διαφώνησε, κι ἔτσι κι αὐτός καί ὅλη ἡ Μητρόπολή του ἐντάχθηκαν στό Σερβικό Πατριαρχεῖο, ὄχι ἀκριβῶς ἀκολουθῶντας τήν συμφωνία τῆς Νίς, ἀλλά μέ ἕναν ἄλλο, πλάγιο τρόπο, ὥστε νά μήν φαίνεται ὅτι ὁ Ἰωάννης ἀπορρίπτει τό αὐτοκέφαλο καί τήν ὀνομασία «Μακεδονική Ἐκκλησία» γιά τήν σχισματοαιρετική κοινότητα.
Ἡ σχισματοαιρετική κοινότητα τόν καθήρεσε καί τό κράτος τῶν Σκοπίων ἄρχισε τίς διώξεις ἐναντίον του. Στό σημεῖο αὐτό ὀφείλουμε νά τονίσουμε οἱ διώξεις και οἱ φυλακίσεις τοῦ Ἰωάννου δεν ὀφείλονται σε θέματα πίστεως, παρά μόνο σέ διοικητικά. Αὐτό τό τονίζουμε, διότι ὑπῆρξαν ἀρκετοί και κυρίως ὁ ὁμότιμος καθηγητής τοῦ ΑΠΘ Μιχαήλ Τρίτος, οἱ ὁποῖοι παρουσίαζαν τόν Ἰωάννη ὡς μέγα ὁμολογητή τῆς πίστεως, σύγχρονο μάρτυρα, ἥρωα κλπ., πράγμα πού δέν ἰσχύει.
Τό 2005 τό Σερβικό Πατριαρχεῖο τόν ἀνεβίβασε καί τόν χειροτόνησε «Ἀρχιεπίσκοπο Ἀχρίδος καί Σκοπίων» καί ὡς τέτοιος ἀναγνωριζόταν καί εἶχε πλήρη κοινωνία μέ ὅλες τίς ἄλλες Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες ὡς ὁ «κανονικός ἐπίσκοπος» τῶν Σκοπίων, ὑπαγόμενος στό Σερβικό Πατριαρχεῖο. Ὑποτίθεται ὅτι αὐτός καί οἱ ἄλλοι τρεῖς ἐπίσκοποι τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς του (χειροτονημένοι ἀπό τόν Σέρβο Πατριάρχη) ποιμαίνουν τούς Σέρβους τοῦ ψευδοκράτους τῶν Σκοπίων.
Τό μεγάλο πρόβλημα ἐδῶ εἶναι τό πῶς ἔγινε ἡ ἀποδοχή καί εἰσδοχή τοῦ σχισματικοῦ Ἰωάννη στο Πατριαρχεῖο Σερβίας; Ἀκολουθήθηκε ἡ τάξη, πού προβλέπουν οἱ Ἰεροί Κανόνες (η΄ τῆς Α΄, ζ΄ τῆς Β΄ κ.ἄ.); Δηλ. ἀποκήρυξη τοῦ σχίσματος διά λιβέλλου, ἀναχειροτονία; Προφανῶς, ὄχι. Καταλαβαίνουμε τί σημαίνει αὐτό!
Ὁ Ἰωάννης ἀνῆκει στήν χορεία τῶν οἰκουμενιστῶν. Συμμετεῖχε στήν ψευδούνοδο τῆς Κρήτης (Ἰούνιος 2016) ὡς μέλος τῆς ἀντιπροσωπείας τοῦ Σερβικοῦ Πατριαρχείου καί ὑπέγραψε τά αἱρετικά κείμενά της[9]. Ἐπίσης, μέ εἰσήγησή του, πού ἐξεφώνησε κατά τήν τελετή ἀναγόρευσής του σέ ἐπίτιμο διδάκτορα τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ ΕΚΠΑ, στίς 17-05-2017, μέ θέμα «Πρός τήν καινούργια, Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο»[10], ἐξύμνησε τήν ψευδοσύνοδο τῆς Κρήτης[11].
5. Οἱ νεώτερες ἐξελίξεις
α) Ἡ στάση τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου
Ὅλες οἱ ἀνωτέρω περιγραφεῖσες προσπάθειες τοῦ Στεφάνου γιά ἀναγνώριση τῆς ψευδοεκκλησίας του ἔπεσαν στό κενό, μέχρι τήν 9η Μαΐου 2022, ὅταν τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο ὑπό τόν ἐπικεφαλῆς του Πατριάρχη Βαρθολομαῖο μέ ἀνακοινωθέν ἀναγνώρισε τήν σχισματοαιρετική κοινότητα ὡς Ἐκκλησία μέ τόν τίτλο «Ἀχρίδος», ἡ δικαιοδοσία τῆς ὁποίας ἐκτείνεται μόνο ἐντός τῶν ὁρίων τῆς ἐπικρατείας τοῦ κράτους τῶν Σκοπίων, καί τήν δέχτηκε μονομερῶς καί ἀντικανονικῶς σέ ἐκκλησιαστική κοινωνία[12].
Ἡ σχισματοαιρετική κοινότητα καί ὁ πολιτικός κόσμος τῶν Σκοπίων δέχτηκε ἀσμένως τήν ἀπόφαση τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου.
Ἀκολουθῶντας τήν ἀνωτέρω ἀπόφαση, πρῶτος ὁ ψευδοηγούμενος τῆς νέας ψευδοαδελφότητος τῆς Μονῆς Ἐσφιγμένου Ἁγίου Ὄρους Βαρθολομαῖος, στίς 21-05-2022, ἐπισκέφθηκε τὴν Ἱερὰ Μονὴ Τιμίου Προδρόμου Μπιγκόρσκι τῆς σχισματοαιρετικῆς κοινότητος τῶν Σκοπίων καί συμπροσευχήθηκε μέ τούς σχισματικούς, παρέχοντάς τους «ἁγιορειτική κάλυψη»[13].
Ἡ ἐκκλησιαστική αὐτή κοινωνία ἔγινε πραγματικότητα : α) Μέ τήν συμμετοχή καί συμπροσευχή τοῦ Στεφάνου κατά τόν διαχριστιανικό ἑσπερινό τῶν ὀνομαστηρίων τοῦ Βαρθολομαίου, πού τελέστηκε στίς 09-06-2022 στήν Πατριαρχική Μονή Ζωοδόχου Πηγῆς Βαλουκλῆ[14], στόν ὁποῖο συμμετεῖχαν καί συμπροσευχήθηκαν παπικοί και ἀγγλικανοί ψευδοκληρικοί. Στό τέλος τοῦ ἑσπερινοῦ ὁ Βαρθολομαῖος ἐνεχείρισε στόν Στέφανο τήν Πατριαρχική καί Συνοδική Πράξη ἀποκαταστάσεως τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινωνίας. β) Μέ τό κοινό συλλείτουργο καί τό κοινό ποτήριο μεταξύ Βαρθολομαίου καί Στεφάνου στόν Ἱερό Ναό Ἁγίου Γεωργίου στό Φανάρι τήν Κυριακή τῆς Πεντηκοστῆς 12-06-2022[15],
Κατ’ ἀρχήν, γιά τό θέμα τῆς ὀνομασίας τῶν σχισματοαιρετικῶν τῶν Σκοπίων ὡς «Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀχρίδος», τό Πατριαρχεῖο σφάλλει μεγάλως καί ἰσχύουν ὅσα εἴπαμε στό κεφάλαιο 2.β.
Ἐπίσης, τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο ἔκανε εἰσπήδηση σέ ἔδαφος τῆς κανονικῆς δικαιοδοσίας τοῦ Σερβικοῦ Πατριαρχείου, πού εἶναι ἡ Μητέρα Ἐκκλησία.
Παραλλήλως, κατεπάτησε τούς σχετικούς Ἱερούς Κανόνες (η΄ καί ιθ΄ τῆς Α΄, ζ΄ τῆς Β΄, 95ος τῆς ΣΤ΄, ε΄ τῆς Ἀντιοχείας, ζ΄ καί η΄ τῆς Λαοδικείας, ε΄ και μζ΄ Μ. Βασιλείου)[16], πού μᾶς παραδίδουν τόν ὀρθό τρόπο ἀποδοχῆς, ἐπιστροφῆς καί ἐντάξεως τῶν σχισματοαιρετικῶν στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἐγκαινιάζοντας ἕναν νεωτερίστικο τρόπο ἀποδοχῆς τους μόνο μέ τόν λόγο καί ἔγγράφως, πρᾶγμα ἐντελῶς ἀμάρτυρο καί γι’ αὐτό ἄκυρο, καί βεβαίως χωρίς νά ὑπάρχει προηγουμένως μετάνοια, ἀποκήρυξη καί ἀναθεματισμός τῆς σχισματοαιρέσεως, κατήχηση, λίβελλος, σφραγίδα μύρου, χειροτονία.
Ἐπιπροσθέτως, ἡ ἀναγνώριση δόθηκε σέ ἐκτός Ἐκκλησίας, σχισματικούς καί ὄχι σέ κανονικούς κληρικούς.
Τέλος, ἡ συμπροσευχή καί πλήρης ἐκκλησιαστική κοινωνία, δηλαδή τό κοινό συλλείτουργο καί τό κοινό ποτήριο, μεταξύ Βαρθολομαίου καί Στεφάνου καί τῶν σύν αὐτοῖς, ἐκτός τοῦ ὅτι ἀποτελεῖ καταπάτηση τοῦ 33ου Ἱεροῦ Κανόνος τῆς ἐν Λαοδικείᾳ Τοπικῆς Συνόδου[17], καθιστᾶ τόν Πατριάρχη Βαρθολομαῖο γιά δεύτερη φορά, μετά τήν Οὐκρανική κακοκεφαλία, ἐκτός ἀπό μέγα οἰκουμενιστή καί αἱρετίζοντα, καί σχισματικό, σχίστη καί ἀκοινώνητο, βάσει τῶν 10ου καί 11ου Ἱερῶν Κανόνων τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων καί τοῦ 2ου Ἱεροῦ Κανόνος τῆς ἐν Ἀντιοχείᾳ Συνόδου[18].
β) Ἡ στάση τοῦ Πατριαρχείου Σερβίας
i) Τό Πατριαρχεῖο Σερβίας, ὑπό τόν ἐπικεφαλῆς του, Πατριάρχη Πορφύριο, μέ ἀπόφαση τῆς Συνόδου, στίς 16-05-2022, ἀναγνώρισε τό καθεστώς τῆς εὐρύτερης δυνατῆς αὐτονομίας, δηλαδή τῆς πλήρους ἐσωτερικῆς ἀνεξαρτησίας στήν σχισματοαιρετική κοινότητα τῶν Σκοπίων, πού χορηγήθηκε τό 1959, τό ὀποῖο ἐξήλειψε τούς λόγους τῆς διακοπῆς τῆς λειτουργικῆς καί κανονικῆς κοινωνίας, πού προκλήθηκε ἀπό τήν μονομερή ἀνακήρυξη τοῦ αὐτοκεφάλου τό 1967, καί καθιέρωσε μιά πλήρη λειτουργική καί κανονική κοινωνία. Τῆς ἔδωσε ἐπίσης τό δικαίωμα τῆς δικαιοδοσίας της, ὄχι μόνο μέσα στό ψευδοκράτος της, ἀλλά καί στήν διασπορά καί τῆς ἔδωσε τόν τίτλο «Μακεδονική Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία - Ἀρχιεπισκοπή Ὀχρίδας»[19].
Ἡ σχισματοαιρετική κοινότητα καί ὁ πολιτικός κόσμος τῶν Σκοπίων δέχτηκε ἀσμένως τήν ἀπόφαση τοῦ Πατριαρχείου Σερβίας[20].
ii) Στίς 19-05-2022 στόν Ἱερό Ναό τοῦ Ἁγίου Σάββα στό Βελιγράδι ἔγινε κοινό συλλείτουργο καί κοινό ποτήριο μεταξύ Πορφυρίου καί Στεφάνου καί τῶν συνόδων τους[21].
iii) Στίς 24-05-2022 στόν Καθεδρικό Ναό τοῦ Ἁγίου Κλήμεντος ἐπισκόπου Ἀχρίδος στά Σκόπια, ἔγινε κοινό συλλείτουργο καί κοινό ποτήριο μεταξύ Πορφυρίου καί Στεφάνου καί τῶν συνόδων τους, κατά τό ὁποῖο ὁ Πατριάρχης Πορφύριος ἀνεκοίνωσε τήν παραχώρηση αὐτοκεφαλίας στήν σχισματοαιρετική κοινότητα τῶν Σκοπίων[22].
iv) Στίς 05-06-2022 ἔγινε κοινό συλλείτουργο καί κοινό ποτήριο μεταξύ Πορφυρίου καί Στεφάνου καί τῶν συνόδων τους στόν Καθεδρικό Ἱερό Ναό τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαήλ στό Βελιγράδι, στό πέρας τοῦ ὁποίου ὁ πρῶτος παρέδωσε στόν δεύτερο τόν Τόμο Αὐτοκεφαλίας[23].
Τό κείμενο τοῦ Τόμου Αὐτοκεφαλίας ἔχει ὡς ἑξῆς[24] :
«Πορφύριος, διὰ τῆς χάριτος Θεοῦ, Ἀρχιεπίσκοπος Πεκίου, Μητροπολίτης Βελιγραδίου καὶ Καρλόβατς καὶ Σέρβος Πατριάρχης, μετὰ τῶν ἁγίων ἱεραρχῶν τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Σερβικῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας, χορηγεῖ στὸν Μακαριώτατο Ἀρχιεπίσκοπο Ὀχρίδας καὶ Μακεδονίας Στέφανο, σύμφωνα μὲ ἱερὰ καὶ ἁγία καὶ καθιερωμένη κανονικὴ τάξη τῆς Ἁγιωτάτης Ὀρθοδόξου τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας καὶ εἰδικότερα σύμφωνα μὲ τὸν 34ο Κανόνα τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων καὶ βάσει τῆς Ἀποφάσεως 55.65 τοῦ Ἱεροῦ Συμβουλίου τῶν Ἐπισκόπων τῆς Σερβικῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας τῆς 7ης Μαΐου τοῦ τρέχοντος ἔτους, ποὺ ἀποδέχεται τὸ αἴτημα τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῶν Ἱεραρχῶν τῆς Μακεδονικῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας - Ἀρχιεπισκοπῆς Ὀχρίδος, (ἀπόφαση αρ. 65 τῆς 18ης Μαΐου τοῦ τρέχοντος ἔτους) καὶ στὴν Ἐκκλησία στὴν ὁποία ἀναφέρεται, αὐτόνομη ἐντὸς τοῦ Σερβικοῦ Πατριαρχείου, τὸ κανονικὸ καθεστὼς τῆς αὐτοκέφαλης Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας, εὐλογώντας, παραχωρώντας καὶ ἀναγνωρίζοντας τὸ αἰτηθέν κανονικὸ καθεστὼς τῆς αὐτοκέφαλης Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας, μὲ τὴ Σύνοδο νὰ ἀναθέτει στὸ Ἱερὸ Συμβούλιο τῶν Ἐπισκόπων τῆς Σερβικῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας τὴν ἐπίλυση τῶν ἀπαραίτητων τεχνικῶν καὶ ὀργανωτικῶν ζητημάτων, μετὰ τὰ ὁποία ὁ Σέρβος Πατριάρχης θὰ ἀνακοινώσει ἐπισήμως καὶ δημοσίως τὴν ἀνωτέρω Συνοδικὴ Ἀπόφαση, θὰ ὑπογράψει τὸν ἀντίστοιχο Τόμο καὶ θὰ τὸν ὑποβάλει σὲ ὅλες τὶς ἀδελφὲς αὐτοκέφαλες Ἐκκλησίες πρὸς ἀποδοχή, διότι ἡ Σερβικὴ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία δὲν εἶναι ὁ μόνος παράγοντας γιὰ τὴν αυτοκεφαλία, ἀλλὰ μᾶλλον τὸ σύνολο τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας, γι' αὐτὸ εἶναι ἀπαραίτητη ἡ ἀποδοχὴ ἄλλων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν.
Καὶ λαμβάνοντας ὑπόψιν τὶς νέες ἐκκλησιαστικο-ἱστορικές καὶ λοιπὲς περιστάσεις καὶ μὲ πρωταρχικὸ στόχο νὰ ἀπολαμβάνει ὁ χριστεπώνυμος λαὸς τοῦ Θεοῦ τὸ μεγαλύτερο πνευματικὸ ὄφελος καὶ πρόοδο τῆς ὁδοῦ τῆς σωτηρίας, καθὼς καὶ τὴν ἀκώλυτη διαχείριση τῶν ἐκκλησιαστικῶν ὑποθέσεων ἠθελημένως, κανονικῶς καὶ εὐσεβῶς, ἡ ἁγία μας Σερβικὴ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ὡς κληρονόμος τοῦ ἀρχαίου καὶ ἐνδόξου Πατριαρχείου Πεκίου, εὐλογεῖ συνοδικῶς, ἐγκρίνει, παραχωρεῖ καὶ ἀναγνωρίζει τὸ αὐτοκέφαλο καθεστὼς τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Θεοῦ στὴ Δημοκρατία τῆς Βόρειας Μακεδονίας, ποὺ σήμερα ὀνομάζεται Μακεδονικὴ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἡ ὁποία εἶναι διάδοχος τῆς ἀρχαίας καὶ ἔνδοξης Ἀρχιεπισκοπῆς τῆς Οχρίδος, καὶ λόγῳ τῆς ὁποίας ὁ τίτλος τῆς περιλαμβάνει τὸ τιμητικὸ ὄνομα αὐτῆς καὶ ἡ ὁποία καλύπτει τὸν κανονικὸ χῶρο τῆς προηγούμενης καὶ ὀνομαζόμενης αὐτόνομης Ἐκκλησίας τοῦ Σερβικοῦ Πατριαρχείου μας τοῦ 1959.
Ἡ αὐτοκεφαλία τῆς νέας ἀδελφῆς Ἐκκλησίας εἶναι πλήρης αὐτοκεφαλία, πράγμα ποὺ σημαίνει ὅτι ἡ Σερβικὴ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία δὲν τὴν θέτει ὑπὸ ὄρους, ποὺ περιορίζουν τὴν κανονικὴ δικαιοδοσία τῆς καὶ τὴν ποιμαντικὴ μέριμνα γιὰ τὸν πιστὸ Ὀρθόδοξο λαὸ της στὴν πατρίδα καὶ στὴ διασπορά.
Ταυτοχρόνως, ἡ Σερβικὴ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία συνιστᾶ θερμῶς στὸν Μακαριώτατο προκαθήμενο καὶ τὴν Ἱερὰ Σύνοδο τῆς νέας ἀδελφῆς αὐτοκέφαλης Ἐκκλησίας νὰ ἐπιλύσουν τὸ ζήτημα τῆς ἐπίσημης ὀνομασίας της μέσῳ ἀδελφικοῦ διαλόγου μὲ τὴν ἑλληνόφωνη καὶ ἄλλες Τοπικὲς Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες.
Οἱ ἱεροὶ ναοὶ καὶ τὰ μοναστήρια, ἰδιαιτέρως οἱ σπουδαῖοι ἱεροὶ τόποι τῆς περιόδου Νεμάνια καὶ τῆς πιὸ πρόσφατης σερβικῆς παρουσίας, οἱ ἐκκλησιαστικὲς κατασκευὲς καὶ ἡ πολιτιστικὴ δημιουργία, στὸ ἔδαφος τῆς σημερινῆς Βόρειας Μακεδονίας, καθὼς καὶ ὁλόκληρη ἡ κινητὴ καὶ ἀκίνητη περιουσία τῆς Σερβικῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας ἐντὸς τῶν συνόρων της παραχωροῦνται στὴ χρήση τῆς νέας ἀδελφῆς αὐτοκέφαλης Ἐκκλησίας.
Πρὸς ἀπόδειξη, ἐπιβεβαίωση καὶ διαρκὴ μαρτυρία ὅλων ὅσων οὕτως κανονικῶς τακτοποιοῦνται καὶ καθορίζονται, στὸν Μακαριώτατο Ἀρχιεπίσκοπο Οχρίδος καὶ Μακεδονίας Στέφανο, τὸν ἀγαπητὸ μας ἀδελφὸ ἐν Κυρίῳ Ἰησοῦ Χριστῷ καὶ συλλειτουργὸ τῆς ἡμῶν Μετριότητος, μὲ ὅλους τοὺς αἰδεσιμωτάτους, Σεβασμιωτάτους καὶ θεοφιλεστάτους ἱεράρχες ἐναγκαλιζομένους αὐτόν, τοὺς ἀγαπητοὺς μας ἐν Πνεύματι ἀδελφοὺς καὶ συλλειτουργούς, ἐκδίδουμε αὐτὸν τὸν Πατριαρχικὸ καὶ Συνοδικὸ μας Τόμο, τοῦ ὁποίου τὸ πρωτότυπο, ἀληθινὸ καὶ ἀβλαβὲς διατηρεῖται στὸ ἱερὸ μας Πατριαρχεῖο.
Προσευχόμαστε στὸν Θεὸ - γιὰ τὴ χάρη Του, ποὺ μᾶς κάλεσε στὴν αἰώνια δόξα Του, μέσῳ τοῦ Χριστοῦ Ἰησοῦ τοῦ Κυρίου μᾶς, μὲ τὴ χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καὶ τὴν προσευχητική μεσιτεία τῆς Ἁγίας Του Ἐκκλησίας, νὰ δώσει στὴ μικρότερη ἀδελφὴ μας καὶ στὴν αὐτοκέφαλη Ἐκκλησία κάθε εὐλογία, κάθε καλὸ πνευματικὸ καρπὸ στὸν ἄρρηκτο δεσμὸ ἀγάπης καὶ ἑνότητας μὲ τὴ Σερβικὴ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καὶ μὲ ὅλες τὶς Ἅγιες Τοπικὲς Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες σὲ ὅλο τὸν κόσμο. Σ' Αὐτὸν εἶναι ἡ δόξα, ἡ τιμή, ἡ δύναμη καὶ ἡ λατρεία, πάντα δοξασμένες στὴν Τριάδα, στοὺς αἰῶνες τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
Σὲ αὐτόν, πάντα δοξασμένος στὴν Τριάδα, ἂς εἶναι δόξα, τιμή, δύναμη καὶ προσκύνηση στοὺς αἰώνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
Στὸ Πατριαρχεῖο Σερβίας στὸ Βελιγράδι, τὴν Κυριακὴ τῶν Ἁγίων Πατέρων τῆς Α' Οἰκουμενικῆς Συνόδου,
23 Μαΐου/5 Ἰουνίου, τὸ 2022 ἔτος Κυρίου
Ἀρχιεπίσκοπος Πεκίου, Μητροπολίτης Βελιγραδίου καὶ Καρλοβιτσίου, καὶ Σέρβος Πατριάρχης, Πορφύριος, Πρόεδρος τοῦ Ἱεροῦ Ἐπισκοπικοῦ Συμβουλίου τῆς Σερβικῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας».
Ὁ Στέφανος δέχτηκε μέν τόν Τόμο, ἀλλά μόλις μία ἡμέρα πρίν ἔδωσε συνέντευξη, στήν ὁποία δήλωσε ὅτι «μόνο τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο ἐκδίδει τόμους αὐτοκεφαλίας, ἐνῶ οἱ ἄλλες Ἐκκλησίες τό δέχονται αὐτό μέ σεβασμό»[25]. Το ἴδιο ἐπεσήμανε δύο μέρες μετά σέ ἀνακοίνωσή της ἡ σχισματοαιρετική κοινότητα, προσθέτοντας ὅτι ὁ Σερβικός Τόμος αὐτοκεφαλίας της δέν ἦταν Τόμος αὐτοκεφαλίας, ἀλλά ἕνα ἐπίσημο ἔγγράφο, ὡς τρόπον τινά πρόταση, μέ τήν ὁποία ἡ σχισματοαιρετική κοινότητα παρουσιάζεται ὡς ἔτοιμη καί ἀξία τοῦ αὐτοκεφάλου καθεστώτος[26].
Οἱ Σέρβοι δηλαδή, ὅπως καταλαβαίνουμε, τά ἔδωσαν ὅλα στούς σχισματοαιρετικούς. Καί ὀνομασία «Μακεδονική» καί διασπορά καί αὐτοκέφαλο. Κι ἄν ἀναρωτιόμαστε γιατί, ἡ ἀπάντηση εἶναι, διότι ἔτσι διέταξε ἡ Ἀμερική. Καί ἡ ἀπόδειξη εἶναι ὅτι μόλις δέκα μέρες πρίν τις ἐξελίξεις αὐτές, δηλαδή στίς 07-05-2022, ὁ Πατριάρχης Σερβίας Πορφύριος ὑποδέχθηκε τόν Πρέσβη τῶν ΗΠΑ στή Σερβία, Christopher Hill, στό Πατριαρχικό Μέγαρο, στό Βελιγράδι[27].
Κατ’ ἀρχήν, γιά τό θέμα τῆς ὀνομασίας τῶν σχισματοαιρετικῶν τῶν Σκοπίων ὡς «Μακεδονική Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία - Ἀρχιεπισκοπή Ὀχρίδας» τό Σερβικό Πατριαρχεῖο σφάλλει μεγάλως, ἀποδεικνύοντας τήν ἀνθελληνική πολιτική του, καί ἰσχύουν κι ἐδῶ ὅσα εἴπαμε στό κεφάλαιο 2.β.
Ἐπίσης, κατεπάτησε τούς σχετικούς Ἰερούς Κανόνες (η΄ καί ιθ΄ τῆς Α΄, ζ΄ τῆς Β΄, 95ος τῆς ΣΤ΄, ε΄ τῆς Ἀντιοχείας, ζ΄ καί η΄ τῆς Λαοδικείας, ε΄ και μζ΄ Μ. Βασιλείου), πού μᾶς παραδίδουν τόν ὀρθό τρόπο ἀποδοχῆς, ἐπιστροφῆς καί ἐντάξεως τῶν σχισματοαιρετικῶν στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, καί βεβαίως χωρίς νά ὑπάρχει προηγουμένως μετάνοια, ἀποκήρυξη καί ἀναθεματισμός τῆς σχισματοαιρέσεως, κατήχηση, λίβελλος, σφραγίδα μύρου, χειροτονία.
Ἐπιπροσθέτως, ἡ αὐτοκεφαλία δόθηκε σέ ἐκτός Ἐκκλησίας, σχισματικούς καί ὄχι σέ κανονικούς κληρικούς.
Δύο πράγματα εἶναι ἀπορίας ἄξια : Πρῶτον, πῶς οἱ Σέρβοι Ἰεράρχες κατέληξαν νά δώσουν αὐτοκεφαλία στούς Σκοπιανούς, τήν στιγμή πού οἱ ἴδιοι μέ τό συνοδικό τους ἀνακοινωθέν λίγες μέρες πρίν, στίς 16-05-2022, ἀνεγνώρισαν μόνο τό καθεστώς τῆς εὐρύτερης δυνατῆς αὐτονομίας στούς Σκοπιανούς; Καί δεύτερον, πῶς ἔτσι αὐτομάτως καί μαγικῶς καί μόνο μέ τόν λόγο αὐτή ἡ ἀναγνώριση τῆς αὐτονομίας τους ἐξήλειψε τούς λόγους τῆς διακοπῆς τῆς λειτουργικῆς καί κανονικῆς κοινωνίας, πού προκλήθηκε ἀπό τήν μονομερή ἀνακήρυξη τοῦ αὐτοκεφάλου τό 1967, καί καθιέρωσε μιά πλήρη λειτουργική καί κανονική κοινωνία;
Τέλος, ἡ πλήρης ἐκκλησιαστική κοινωνία, δηλαδή τά κοινά συλλείτουργα καί τά κοινά ποτήρια, μεταξύ Πορφυρίου καί Στεφάνου καί τῶν σύν αὐτοῖς, ἐκτός τοῦ ὅτι ἀποτελοῦν καταπάτηση τοῦ 33ου Ἱεροῦ Κανόνος τῆς ἐν Λαοδικείᾳ Τοπικῆς Συνόδου, καθιστᾶ τόν Πατριάρχη Πορφύριο καί τούς σύν αὐτῷ, ἐκτός ἀπό φιλοπαπικούς καί οἰκουμενιστές, καί σχισματικούς, σχίστες καί ἀκοινωνήτους, βάσει τῶν 10ου καί 11ου Ἱερῶν Κανόνων τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων καί τοῦ 2ου Ἱεροῦ Κανόνος τῆς ἐν Ἀντιοχείᾳ Συνόδου.
Ἑπομένως, τί σημασία ἔχει πλέον ἡ ἀντίδραση καί ἡ μή ἀναγνώριση τῶν σχισματοαιρετικῶν τοῦ Βαρθολομαίου στήν Οὐκρανία ἀπό τό Πατριαρχεῖο Σερβίας, τήν στιγμή πού τό ἴδιο ἀναγνωρίζει καί αὐτοκεφαλοποιεῖ τούς σχισματοαιρετικούς τῶν Σκοπίων; Καί οἱ δύο σχισματοαιρετικές κοινότητες εἶναι ἐκτός Ἐκκλησίας, καί οἱ ψευδοκληρικοί τους εἶναι ἀχειροτόνητοι καί δέν ἔχουν ἀποστολική διαδοχή, ἱερωσύνη καί μυστήρια.
γ) Ἡ στάση τοῦ Πατριαρχείου Μόσχας
Τό Πατριαρχεῖο Μόσχας, μέσῳ τοῦ ἀναπληρωτοῦ προϊσταμένου τοῦ ΤΕΕΣ, Πρωθιερέως Νικολάου Μπαλασώφ[28], καί τοῦ προέδρου τοῦ Τμήματος οἰκουμενιστοῦ μητροπολίτου Βολοκολάμσκ Ἰλαρίωνος[29], χαιρέτισαν τήν ἀπόφαση τοῦ Πατριάρχου Σερβίας.
Ἔχει δίκαιο μέν ὁ Ἰλαρίων, ὅταν λέει ὅτι ἦταν διαφορετικός ὁ τρόπος ἀναγνώρισης τῶν Σκοπιανῶν ἀπό τούς Οὐκρανούς, ἀλλά ξεχνᾶ ὅτι πρόκειται γιά δύο κοινότητες ἐξίσου σχισματοαιρετικές καί ἐκτός Ἐκκλησίας, χωρίς ἀποστολική διαδοχή, κανονική χειροτονία, ἱερωσύνη καί ἔγκυρα μυστήρια, καί ὅτι γιά καμμία ἀπό τίς δύο δέν ἐφαρμόστηκε ὁ ἱεροκανονικός τρόπος ἐπιστροφῆς τους στήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ.
Ἑπομένως, τί σημασία ἔχει πλέον γιά τό Πατριαρχεῖο Μόσχας ἡ ἀντίδρασή του καί ἡ μή ἀναγνώριση τῶν σχισματοαιρετικῶν τοῦ Βαρθολομαίου στήν Οὐκρανία, τήν στιγμή πού τό ἴδιο ἀναγνωρίζει τούς σχισματοαιρετικούς τῶν Σκοπίων, στούς ὁποίους ἀποδίδει κι αὐτό μέ τήν σειρά του τήν ὀνομασία «Μακεδονική», ἀποδεικνύοντας τήν ἀνθελληνική πολιτική του; Σαφέστατα τό Πατριαρχεῖο Μόσχας φλερτάρει μέ τό σχίσμα καί τήν ἀκοινωνησία. Αὐτό, πού ἀπέφευγε ἐδῶ καί τρία χρόνια νά πάθει μέ τούς Οὐκρανούς, κινδυνεύει νά τό πάθει τώρα μέ τούς Σκοπιανούς.
δ) Ἡ στάση τῆς κρατικῆς Ἑλλαδικῆς «ἐκκλησίας»
Κατ’ ἀρχήν, ἄς ὑπενθυμίσουμε ὅτι τόν Δεκέμβριο τοῦ 2021 τελέστηκε συλλείτουργο τοῦ ἀρχιγραμματέως τῆς Δ.Ι.Σ. καί τῆς Ι.Σ.Ι., ἐπισκόπου Ὡρεῶν Φιλοθέου Θεοχάρη μέ ψευδοκληρικούς τῆς σχισματοαιρετικῆς κοινότητος τῶν Σκοπίων ἀπό τήν Μονή Μπιγκόρσκι στόν Ἱ. Ν. Ἁγίου Παντελεήμονος Ἀθηνῶν.
Ἀπό τούς 82 Μητροπολῖτες, μόνο ἕνας ἔγραψε μιά ἐλλιπή καί λειψή ἀνοικτή ἐπιστολή ἐπί τοῦ θέματος στίς 18-05-2022, ὁ οἰκουμενιστής Μητροπολίτης Σιδηροκάστρου Μακάριος, ὁ ὁποῖος ἀσκεῖ μέν σκληρή κριτική στήν ἀπόφαση τοῦ Πατριαρχείου Σερβίας, ἀλλά ὡς φιλοπατριαρχικός καί βαρθολομαιϊκός ἀφήνει στό ἀπυρόβλητο καί συντάσσεται μέ τήν ἀπόφαση τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου[30].
Στίς 8/9-06-2022 συνῆλθε ἡ Δ.Ι.Σ.[31], ἡ ὁποία ἀποτελεῖται ἀπό τόν Ἀρχιεπίσκοπο Ἀθηνῶν καί πάσης Ἐλλάδος Ἱερώνυμο Β΄, ὡς πρόεδρο, καί μέλη τούς Μητροπολῖτες : Σάμου καί Ἰκαρίας Εὐσέβιο, Φλωρίνης, Πρεσπῶν καί Ἐορδαίας Θεόκλητο, Κασσανδρείας Νικόδημο, Σερρῶν καί Νιγρίτης Θεολόγο, Σιδηροκάστρου Μακάριο, Ἐδέσσης, Πέλλης καί Ἀλμωπίας Ίωήλ, Ἀργολίδος Νεκτάριος, Θεσσαλιώτιδος καί Φαναριοφερσάλων Τιμόθεο, Μεγάρων καί Σαλαμίνος Κωνσταντῖνο, Κεφαλληνίας Δημήτριο, Τρίκκης, Πύλης καί Γαρδικίου Χρυσόστομος, Καρπενησίου Γεώργιο καί τόν ἐπίσκοπο Ὠρεῶν Φιλόθεο, ὡς ἀρχιγραμματέα.
Ἡ Δ.Ι.Σ. ἐνημερώθηκε γιά τίς ἀποφάσεις τόσο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ὅσο καί τοῦ Πατριαρχείου Σερβίας. Συντάχθηκε πλήρως μέ τήν ἀπόφαση τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ἐνῶ διαμαρτυρήθηκε γιά τίς ἀποφάσεις τοῦ Πατριαρχείου Σερβίας, ἰδίως ὅσον ἀφορᾶ τήν ὀνομασία, τήν διασπορά καί τήν αὐτοκεφαλία.
Τέλος, παρέπεμψε τό θέμα στίς Συνοδικές Ἐπιτροπές : α) Δογματικῶν καί Νομοκανονικῶν ζητημάτων, καί β) Διορθοδόξων καί Διαχριστιανικῶν Σχέσεων, γιά νά μελετήσουν ἐπισταμένως τό ζήτημα καί νά εἰσηγηθοῦν πρός τήν «Σύνοδο» τόν τρόπο τοῦ περαιτέρω χειρισμοῦ του.
Ἡ Συνοδική Ἐπιτροπή ἐπί τῶν Δογματικῶν καί Νομοκανονικῶν Ζητημάτων ἀποτελεῖται ἀπό τόν Μητροπολίτη Σερρῶν καί Νιγρίτης Θεολόγος, ὡς Συνοδικό Σύνδεσμο 2021-2022, τακτικά μέλη τους Μητροπολῖτες Διδυμοτείχου, Ὀρεστιάδος καί Σουφλίου Δαμασκηνό, Μεσσηνίας Χρυσόστομο, Ἄρτης Καλλίνικο, Κηφισίας, Ἀμαρουσίου καί Ὠρωποῦ Κύριλλο καί τούς καθηγητές Βλάσιο Φειδᾶ καί Γεώργιο Ἀνδρουτσόπουλο, ἀναπληρωματικά μέλη τούς Μητροπολῖτες Νικοπόλεως καί Πρεβέζης Χρυσόστομο, Μαρωνείας καί Κομοτηνῆς Παντελεήμονα, Μάνης Χρυσόστομο, Περιστερίου Γρηγόριο καί τούς καθηγητές Θεόδωρο Γιάγκου καί Νικόλαο Ξιώνη, καί γραμματέα τόν Ἀρχιμ. Φιλόθεο Κολλιόπουλο.
Ἡ Συνοδική Ἐπιτροπή ἐπί τῶν Διορθοδόξων καί Διαχριστιανικῶν Σχέσεων ἀποτελεῖται ἀπό τόν Μητροπολίτη Σιδηροκάστρου Μακάριο, ὡς Συνοδικό Σύνδεσμο 2021-2022, τακτικά μέλη τους Μητροπολῖτες Δημητριάδος καί Ἁλμυροῦ Ἰγνάτιο, Σερρῶν καί Νιγρίτης Θεολόγο, Μεσσηνίας Χρυσόστομο, Ἰλίου, Ἀχαρνῶν καί Πετρουπόλεως Ἀθηναγόρα, Θερμοπυλῶν Ἰωάννη καί τόν καθηγητή Μιλτιάδη Κωνσταντίνου, ἀναπληρωματικά μέλη τούς Μητροπολῖτες Μητροπολίτης Νέας Ἰωνίας καί Φιλαδελφείας Γαβριήλ καί Κεφαλληνίας Δημήτριο καί τούς καθηγητές Γεώργιο Μαρτζέλο, Στυλιανό Τσομπανίδη καί Μαρίνα Κολοβοπούλου, καί γραμματέα τόν Ἀρχιμ. Ἰγνάτιο Σωτηριάδη.
Κατ’ ἀρχήν, γιά τό θέμα τῆς ὀνομασίας τῶν σχισματοαιρετικῶν τῶν Σκοπίων, ἡ Δ.Ι.Σ. δέν δέχεται μέν τόν ὄρο «Μακεδονική Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία», ἀλλά συμφωνεῖ καί ἀποδέχεται τόν ὄρο «Ἀρχιεπισκοπή Ἀχρίδος», μιά ὀνομασία, πού εἶναι κι αὐτή ἐντελῶς ἑσφαλμένη, ὅπως καταδείχτηκε στό κεφάλαιο 2.β.
Παραλλήλως, ἡ Δ.Ι.Σ. παραθεωρεῖ τούς σχετικούς Ἱερούς Κανόνες (η΄ καί ιθ΄ τῆς Α΄, ζ΄ τῆς Β΄, 95ος τῆς ΣΤ΄, ε΄ τῆς Ἀντιοχείας, ζ΄ καί η΄ τῆς Λαοδικείας, ε΄ και μζ΄ Μ. Βασιλείου), πού μᾶς παραδίδουν τόν ὀρθό τρόπο ἀποδοχῆς, ἐπιστροφῆς καί ἐντάξεως τῶν σχισματοαιρετικῶν στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, χωρίς νά ὑπάρχει προηγουμένως μετάνοια, ἀποκήρυξη καί ἀναθεματισμός τῆς σχισματοαιρέσεως, κατήχηση, λίβελλος, σφραγίδα μύρου, χειροτονία.
Ἐπιπροσθέτως, ἡ Δ.Ι.Σ. δέν λαμβάνει ὑπ’ ὄψιν ὅτι ἡ ἀναγνώριση ὡς «ἐκκλησίας» καί ἡ πλήρης ἐκκλησιαστική κοινωνία δόθηκε σέ ἐκτός Ἐκκλησίας, σχισματικούς καί ὄχι σέ κανονικούς κληρικούς.
Ἡ ἐξέλιξη τῆς ὑπόθεσης μέ τήν παραπομπή τοῦ Σκοπιανοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ζητήματος στίς ὡς ἄνω Συνοδικές Ἐπιτροπές, ἀναμοχλεύει στήν μνήμη μας τήν ἐξέλιξη τῆς ὑπόθεσης τῆς ἀναγνωρίσεως τῶν σχισματοαιρετικῶν τῆς Οὐκρανίας ἀπό τήν κρατική «ἐκκλησία» τῆς Ἑλλάδος. Καί τότε (Ὀκτώβριος 2019) τό Οὐκρανικό παραπέμθηκε στίς ἴδιες Συνοδικές Ἐπιτροπές μέ τίς ἴδιες οἰκουμενιστικές συνθέσεις, οἱ ὁποῖες ἀποδέχτηκαν τήν μεροληπτική εἰσήγηση τοῦ οἰκουμενιστοῦ καί φιλοπατριαρχικοῦ καθηγητοῦ Βλασίου Φειδᾶ, καί φτάσαμε στήν τελική ἀναγνώριση τοῦ Οὐκρανικοῦ ἀπό τήν Ἐκκλησία τῆς Ἐλλάδος. Ἀκριβῶς τό ἴδιο σκηνικό ἐπαναλαμβάνεται καί μέ τό Σκοπιανό καί ἡ ἐξέλιξη προοιωνίζεται ἀκριβῶς ἡ ἴδια. Δηλ. ἡ τελική ἀναγνώριση τῶν σχισματοαιρετικῶν τῶν Σκοπίων ἀπό τήν κρατική «ἐκκλησία» τῆς Ἑλλάδος, ἡ ὁποία θά ἔχει ὡς ἀποτέλεσμα νά καταστεῖ γιά δεύτερη φορά (μετά τό Οὐκρανικό) σχισματική καί ἀκοινώνητη, βάσει τῶν 10ο καί 11ο Ἱερῶν Κανόνων τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων καί τοῦ 2ου Ἱεροῦ Κανόνος τῆς ἐν Ἀντιοχείᾳ Συνόδου.
ε) Ἡ στάση τοῦ Πατριαρχείου Βουλγαρίας
Ἐκ μέρους τοῦ Πατριαρχείου Βουλγαρίας, ὁ Μητροπολίτης Λόβετς Γαβριήλ σέ συνέντευξή του[32] στίς 12-05-2022 προέβλεψε ὅτι ἡ κίνηση τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου «θά φέρει περισσότερα προβλήματα γιά τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία», τονίζοντας ὅτι «τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο δέν ἔχει περισσότερα δικαιώματα ἀπό ὁποιαδήποτε ἄλλη Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία» καί ὅτι «αὐτό εἶναι μία ἀφορμή γιά νά ἐνταθεῖ τό σχίσμα». Συνέχισε, σημειώνοντας ὅτι «ἡ Ἐκκλησία τῆς Βόρειας Μακεδονίας βρίσκεται στή δικαιοδοσία τῆς Σερβίας ἀπό τήν δεκαετία τοῦ 1920 καί ἀναγνωρίζεται ἀπό ὅλες τίς Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες ἀνά τόν κόσμο. Ἑπομένως, σύμφωνα μέ τούς κανόνες, ἡ Σερβική Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία εἶχε τό δικαίωμα νά παραχωρήσει Αὐτοκεφαλία στήν Ἐκκλησία τῆς Βόρειας Μακεδονίας ἤ μία Πανορθόδοξη Σύνοδος». Τέλος, ὑπογράμμισε πώς «δέν μπορεῖ στήν Ἐκκλησία τῆς Βόρειας Μακεδονίας νά δοθεῖ τό ὄνομα τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀχρίδος, καθώς πρόκειται γιά τήν ἱστορική ὀνομασία τῆς Βουλγαρικῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας ἀπό τό 1018 μέχρι τό 1767», ἐνῶ δέν παρέλειψε νά ὑπενθυμίσει ὅτι «μόλις τό 2017 ἡ Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Βόρειας Μακεδονίας εἶχε δηλώσει ὅτι ἀναγνωρίζει τό Πατριαρχεῖο Βουλγαρίας ὡς Μητέρα Ἐκκλησία».
Στό σημεῖο αὐτό ἄς ὑπενθυμίσουμε ὅτι τὸ 2017, ἡ σχισματοαιρετική «σύνοδος» τῶν Σκοπίων ἔκανε προσπάθεια νὰ ἀποκτήσει τὸ καθεστὼς τοῦ αὐτοκεφάλου, ἀπευθυνομένη στό Πατριαρχεῖο Βουλγαρίας, μὲ πρόταση νὰ τὴν ἀναγνωρίσει ὡς «μητέρα ἐκκλησία» της, μὲ ἀντάλλαγμα τὴν καθιέρωση τῆς εὐχαριστιακῆς κοινωνίας καὶ τὴν ἐπακόλουθη αυτοκεφαλία. Οἱ Βούλγαροι ἀπήντησαν θετικὰ καὶ στὶς 27-11-2017 ἡ Σύνοδος τοῦ Πατριαρχείου Βουλγαρίας υἱοθέτησε ψήφισμα, ποὺ ἀναφέρει ὅτι, «ἐὰν ἡ «Μακεδονικὴ Ἐκκλησία» τὴν ἀναγνωρίσει ὡς «μητέρα ἐκκλησία», τότε τό Πατριαρχεῖο «ἀναλαμβάνει νὰ παράσχει πλήρη βοήθεια, μεσιτεία ἐνώπιον τῶν Τοπικῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, ἀναλαμβάνοντας ὅ,τι εἶναι ἀπαραίτητο γιὰ τὴν καθιέρωση τοῦ κανονικοῦ καθεστῶτος τῆς Μακεδονικῆς Ἐκκλησίας». Μὲ ἄλλα λόγια, θὰ προσπαθοῦσε δηλαδὴ νὰ πείσει τὶς Τοπικὲς Ἐκκλησίες νὰ ἀναγνωρίσουν τὴν αὐτοκεφαλία τῶν Σκοπιανῶν ἀπὸ τοὺς Βούλγαρους. Το Πατριαρχεῖο μάλιστα δημιούργησε εἰδικὴ ἐπιτροπὴ γιὰ τὴν ὑπόθεση τῆς σχισματοαιρετικῆς ψευδοεκκλησίας ταῶν Σκοπίων καὶ ὁ Βούλγαρος Πατριάρχης Νεόφυτος δέχθηκε τὸν σχισματοαιρετικό Στέφανο σέ ἐκκλησιαστική κοινωνία.
Ὡστόσο, αὐτὴ ἡ ἰδέα συνήντησε ἀμέσως σοβαρὴ ἀντίσταση. Ἡ Σύνοδος τῆς Ἑλληνικῆς Ἐκκλησίας κήρυξε τὸ ἀπαράδεκτο τῆς παρέμβασης τῆς Βουλγαρικῆς Ἐκκλησίας στὴ δικαιοδοσία τῆς Σερβικῆς Ἐκκλησίας καὶ ἡ Σύνοδος τοῦ Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως δήλωσε ὅτι θεωρεῖ τὶς ἐνέργειες τῆς Βουλγαρικῆς Ἐκκλησίας ὡς ἀντικανονικὲς, διότι, κατὰ τὴ γνώμη τους, μόνο τὸ Φανάρι μπορεῖ νὰ δώσει αὐτοκεφαλία. Οἱ Βούλγαροι ὑποχώρησαν καὶ ἀρνήθηκαν τὸν τίτλο τῆς «Μητέρας Ἐκκλησίας» τῶν σχισματοαιρετικῶν Σκοπιανῶν[33].
Ὅ,τι δηλαδή κάνουν τώρα (2022) Φαναριώτες καί Σέρβοι, προσπάθησαν τότε (2017) νά τό κάνουν πρῶτοι οἱ Βούλγαροι, ἀναγνωρίζοντας ὄνομα, ἐκκλησιαστικότητα καί αὐτοκέφαλο στούς σχισματοαιρετικούς τῶν Σκοπίων. Ὁ δέ Πατριάρχης Νεόφυτος, ἐξαιτίας τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινωνίας, πού εἶχε μέ τόν σχισματοαιρετικό Στέφανο, καθίσταται σχισματικός καί ἀκοινώνητος, βάσει τῶν 10ο καί 11ο Ἱερῶν Κανόνων τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων καί τοῦ 2ου Ἱεροῦ Κανόνος τῆς ἐν Ἀντιοχείᾳ Συνόδου.
Ἐπίλογος
Στίς 12-06-2018 συνυπογράφτηκε ἡ ἐπαίσχυντη καί προδοτική «Συμφωνία τῶν Πρεσπῶν» μεταξύ τῆς τότε Ἑλληνικῆς Κυβερνήσεως τοῦ ΣΥ.ΡΙΖ.Α. (Ἀλέξης Τσίπρας, Νίκος Κοτζιᾶς) καί τῆς Σκοπιανῆς Κυβερνήσεως (Ζόραν Ζάεφ, Ντιμιτρόφ), μέ τήν ὁποία δόθηκε το ὄνομα «Βόρεια Μακεδονία» στο ψευδοκράτος τῶν Σκοπίων, ἡ ἰθαγένεια τῶν Σκοπιανῶν ὀρίστηκε ὡς «μακεδονική» καί ἀναγνωρίστηκε ἡ «μακεδονική γλῶσσα», ἀνήκουσα στήν οἰκογένεια τῶν νότιων σλαβικῶν γλωσσῶν.
Τέσσερα χρόνια μετά, Μάιος-Ἰούνιος 2022, συνυπογράφτηκε ἡ ἐπαίσχυντη καί προδοτική ἐκκλησιαστική «Συμφωνία τῶν Πρεσπῶν» ἀνἀμεσα στό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο, τό Πατριαρχεῖο Σερβίας καί τούς σχισματοαιρετικούς τῶν Σκοπίων, ἡ ὁποία γίνεται ἀποδεκτή ἀπό τό Πατριαρχεῖο τῆς Ρωσίας καί τήν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος.
Μεγάλοι νικητές ἀναδεικνύονται ὁ σχισματοαιρετικός Στέφανος, ὁ ὁποῖος κατάφερε να πάρει αὐτά, πού ἤθελε τόσα χρόνια (ἀναγνώριση ἐκκλησιαστικότητος, πλήρη ἐκκλησιαστική κοινωνία, ὀνομασία, αὐτοκέφαλο, διασπορά), και οἱ αὐτόν ὑποστηρίζοντες ἀνθέλληνες καί ἀντορθόδοξοι Βατικανό, Ἀμερική, ΝΑΤΟ καί οἰκουμενιστές
Μεγάλοι ἠττημένοι ἀναδεικνύονται ἡ μία και μοναδική Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καί ἡ μία, μοναδική καί ἑλληνικωτάτη Μακεδονία.
Οἱ δέ «λεβέντες μακεδονομάχοι Ἕλληνες Ἱεράρχες» τῶν πεπαλαιωμένων «Νέων Χωρῶν», πού κομπάζουν γιά τόν «Πατριάρχη τοῦ Γένους», σύντομα θά δρέψουν τούς καρπούς τῆς ἀφωνίας καί προδοσίας τους, γευόμενοι τήν ἄλωση καί ἐξαφάνισή τους ἀπό τό ἐπικείμενο ξέσπασμα τοῦ ἀλυτρωτισμοῦ τῶν Σκοπιανῶν.[3] ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΑΡΝΑΝΙΔΗΣ, Ἱστορία τῆς Σερβικῆς Ἐκκλησίας, ἐκδ. Ἀφῶν Κυριακίδη, Θεσ/κη 1998, σσ. 110-114.
[4] ΟΣΙΟΣ ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ ΑΓΙΟΡΕΙΤΗΣ, Πηδάλιον, ἐκ. Β. Ρηγόπουλος, Θεσ/κη 2003, σσ. 36-39.
[5] B. Gardasevic, Kanonicnost sticanja autokefalnosti srpske crkve 1219 godine (Ἠ κανονικότητα τῆς ἀπόκτησης αὐτοκεφάλου τῆς Σερβικῆς Ἐκκλησίας). Sveti Sana. Spomenica 1175-1975, Beograd 1977.
[6] ΑΛΕΞΙΟΣ Π. ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ, Ἡ ὑπόσταση τῆς σχισματικῆς ἐκκλησίας τῶν Σκοπίων μέσα ἀπό μία διαβαλκανική καί ἐθνική προσέγγιση, https://tasthyras.wordpress.com/2022/06/14/είναι-η-νατοΐκή-εκκλησία-των-σκοπια/#more-52087
[8] ΜΑΡΙΑ ΑΝΤΩΝΙΑΔΟΥ, «Στέφανος˙ ὁ Ἀρχιεπίσκοπος μέ τό ἐθνικιστικό λάβαρο», ἐν εφημερίδᾳ Τό Βῆμα, 01-06-2008.
[11] Ὀ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀχρίδος Ἰωάννης ἀναγορεύθηκε ἐπίτιμος διδάκτoρας τοῦ Τμήματος Κοινωνικῆς Θεολογίας, 17-05-2017, https://orthodoxia.info/news/ο-αρχιεπίσκοπος-αχρίδος-ιωάννης-αναγ/
[12] Τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο δέχθηκε σέ ἐκκλησιαστική κοινωνία τήν Ἀρχιεπισκοπή Σκοπίων, 09-05-2022, https://www.romfea.gr/epikairotita-xronika/49974-to-oikoumeniko-patriarxeio-anagnorise-tin-sxismatiki-ekklisia-ton-skopion
[13] Ὁ νεοεσφιγμενίτης δικαιώνει τὸ «Μακεδονικὸν» ψευδοαφήγημα; http://aktines.blogspot.com/2022/06/blog-post_4.html, https://www.youtube.com/watch?v=0MaA7osp4iA&t=1760s
[14] Ὀ Ἀχρίδος Στέφανος στόν Ἑσπερινό τῶν ὀνομαστηρίων τοῦ Πατριάρχη (Βίντεο), 09-06-2022, https://fosfanariou.gr/index.php/2022/06/09/o-axridos-stefanos-sta-onomastiria-ecum-patr/, Οἰκουμενικός Πατριάρχης στόν Ἀρχιεπίσκοπο Ἀχρίδος : «Νά εἶστε σταθεροί στίς δεσμεύσεις σας» (βίντεο), 09-06-2022, https://www.dogma.gr/kosmos/oikoumenikos-patriarchis-ston-archiepiskopo-achridos-na-eiste-statheroi-stis-desmefseis-sas-vinteo/144567/, Σέ θερμό κλίμα ἡ ἐπιστροφή τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀχρίδος στήν κανονικότητα, 10-06-2022, https://orthodoxia.info/news/aprothymos-o-vartholomaios-na-sygkroys/, Τά ὀνομαστήρια τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Βαρθολομαίου στό Φανάρι, https://fosfanariou.gr/index.php/2022/06/10/ta-onomastiria-tou-ecum-patr/, Οἰκουμενικός Πατριάρχης : Αἱ λύσεις ἀπαιτοῦν θυσίας καί γενναιότητα, 11-06-2022, https://fosfanariou.gr/index.php/2022/06/11/ecum-patr-oi-lyseis-apaitoun-thysies-kai-gennaiotita/
[15] Οἰκουμενικός σέ Ἀχρίδος : ''Ἐμπιστευθεῖτε καρδιακῶς τήν Μητέρα Σας Ἐκκλησία'', 12-06-2022, https://www.romfea.gr/epikairotita-xronika/50605-oikoumenikos-se-axridos-empisteftheite-kardiakos-tin-mitera-sas-ekklisia, Πατριαρχική καί Συνοδική Θεία Λειτουργία στό Φανάρι ἐπί τῇ ἑορτῇ τῆς Πεντηκοστῆς, 12-06-2022, https://fosfanariou.gr/index.php/2022/06/12/patriarxiki-kai-synodiki-leitourgia-epi-ti-eorti-tis-pentikostis/
[16] ΟΣΙΟΣ ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ ΑΓΙΟΡΕΙΤΗΣ, Πηδάλιον, σσ. 133-134, 147-148, 163-164, 304-305, 410, 422-423, 592-593, 617-618.
[17] Ὅ. π., σ. 433.
[18] Ὅ. π., σσ. 13, 14, 407-408.
[19] Τό Πατριαρχεῖο Σερβίας γιά τήν Ἐκκλησία τῶν Σκοπίων, 16-05-2022, https://www.romfea.gr/epikairotita-xronika/50091-to-patriarxeio-servias-gia-tin-ekklisia-ton-skopion
[20] Ἠ ''ΜΟΕ'' ἀποδέχθηκε τήν ἀπόφαση τοῦ Πατριαρχείου Σερβίας - Στόχος ἠ Αὐτοκεφαλία, 18-05-2022, https://www.romfea.gr/patriarxeia-ts/patriarxeio-serbias/50135-i-moe-apodexthike-tin-apofasi-tou-patriarxeiou-servias-stoxos-i-aftokefalia
[21] Πατριάρχης Σερβίας : ''Μετά ἀπό 55 χρόνια ἐπουλώθηκε ἕνα σχίσμα'' (ΦΩΤΟ), 19-05-2022, https://www.romfea.gr/epikairotita-xronika/50138-live
[22]Αὐτοκεφαλία στήν ''ΜΟΕ-ΑΑ'' ἀνακοίνωσε ὁ Πατριάρχης Σερβίας Πορφύριος, 24-05-2022, https://www.romfea.gr/epikairotita-xronika/50253-aytokefalia-edose-o-porfyrios-stin-moe
[23] Ὁ Πατριάρχης Σερβίας παρέδωσε τόν Τόμο στόν Ἀρχιεπίσκοπο Στέφανο, 05-06-2022, https://www.romfea.gr/epikairotita-xronika/50492-o-patriarxis-servias-paredose-ton-tomo-ston-arxiepiskopo-stefano
[24] Δρ. Ἀναστάσιος Βαβούσκος, Δικηγόρος, Ἄρχων Ἀσηκρήτης τῆς Μ.τ.Χ.Ε., Ἀρχιεπισκοπή Ἀχρίδος ἤ Ἀρχιεπισκοπή Σκοπίων; 09-06-2022, https://www.romfea.gr/epikairotita-xronika/50561-arxiepiskopi-axridos-i-arxiepiskopi-skopion, https://orthochristian.com/146559.html
[25] Ἀχρίδος Στέφανος : “Μόνο τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο ἐκδίδει τόμους αὐτοκεφαλίας”, 05-06-2022, https://www.ekklisiaonline.gr/nea/achridos-stefanos-mono-to-ikoumeniko-patriarchio-ekdidi-tomous-aftokefalias/
[26] Ἀρχιεπισκοπή Ἀχρίδος : Τόμο Αὐτοκεφαλίας χορηγεῖ μόνο τό Οἰκ. Πατριαρχεῖο – Διευκρινίσεις μετά τό συλλείτουργο στό Βελιγράδι, 07-06-2022, https://www.dogma.gr/kosmos/archiepiskopi-achridos-tomo-aftokefalias-chorigei-mono-to-oik-patriarcheio-diefkriniseis-meta-to-sylleitourgo-sto-veligradi/144245/
[27] Συνάντηση Πατριάρχη Σερβίας μέ Πρέσβη τῶν ΗΠΑ στή Σερβία, 07-05-2022, https://www.orthodoxianewsagency.gr/patriarxeia/patriarxio_serbias/synantisi-patriarxi-servias-me-presvi-ton-ipa-sti-servia/
[28] Ἡ Ἐκκλησία τῆς Ρωσίας χαιρετίζει τήν ἀπόφαση τοῦ Πατριάρχη Σερβίας, 25-05-2022, https://www.romfea.gr/patriarxeia-ts/patriarxeio-mosxas/50274-i-ekklisia-tis-rosias-xairetizei-tin-apofasi-tou-patriarxi-servias
[29] Ἰλαρίων : Ἡ ''ΜΟΕ'' δέν εἶναι δυνατόν νά τεθεῖ στό ἴδιο ἐπίπεδο μέ τούς Οὐκρανούς σχισματικούς, 01-06-2022, https://www.romfea.gr/patriarxeia-ts/patriarxeio-mosxas/50417-ilarion-i-moe-den-einai-dynaton-na-tethei-sto-idio-epipedo-me-tous-oukranoys-sxismatikoys
[30] Ἀνοιχτή ἐπιστολή Σιδηροκάστρου Μακαρίου γιά τήν Ἐκκλησία τῶν Σκοπίων, 18-05-2022, https://www.romfea.gr/epikairotita-xronika/50125-anoixti-epistoli-sidirokastrou-makariou-gia-tin-ekklisia-ton-skopion
[31] Ἀποφάσεις τῆς Ἱερᾶς Συνόδου γιά τή «ΜΟΕ-ΑΑ», 08-06-2022, https://www.romfea.gr/epikairotita-xronika/50545-apofaseis-tis-ieras-synodou-gia-ti-moe-aa
[32] Πατριαρχεῖο Βουλγαρίας γιά ἀναγνώριση ἐκκλησίας Σκοπίων : Ἀφορμή γιά νά ἐνταθεῖ τό σχίσμα. Τό Οἰκ. Πατριαρχεῖο δέν ἔχει περισσότερα δικαιώματα, 12-06-2022, https://www.ekklisiaonline.gr/nea/patriarchio-voulgarias-gia-anagnorisi-ekklisias-skopion-aformi-gia-na-entathi-to-schisma-to-ik-patriarchio-den-echi-perissotera-dikeomata/
[33] Τό Φανάρι πῆρε τόν δρόμο τῆς ἀναγνώρισης τῶν Μακεδόνων σχισματικῶν; 22-12-2021, https://orthodoxostypos.gr/το-φανάρι-πήρε-τον-δρόμο-της-αναγνώρισ/
