Στις 13 Δεκεμβρίου του 1943 στα Καλάβρυτα έγινε μια από τις μεγαλύτερες σφαγές αμάχων στην κατεχόμενη από τους ναζί Ευρώπη. Ακόμα και σήμερα, 68 χρόνια μετά, τρίζουν τα κόκαλα των θυμάτων και οι επιζήσαντες μετρώντας ακόμα τις πληγές τους, αισθάνονται να στριφογυρίζουν στο μυαλό τους οι νεκρές μορφές των συμπατριωτών, των φίλων, των συγγενών, των δασκάλων και καθηγητών, των παιδιών, που κοίτονταν πεσμένες στην αριστερή όχθη της χαράδρας, βουτηγμένες στο αίμα, με μάτια απλανή, γεμάτα αγανάκτηση• λες και καταριούνταν τους εκτελεστές τους…
Στα Καλάβρυτα δεν ξεχνούν, ούτε θα ξεχάσουν – όσα χρόνια και αν περάσουν – το στυγερό έγκλημα που διαπράχθηκε στο Δίστομο, στα Κερδύλια, στο Κομμένο, στο Δομένικο Ελασσόνας (με το οποίο θα ασχοληθούμε προσεχώς) και σε δεκάδες άλλα μαρτυρικά χωριά.
Και οι κυβερνώντες σήμερα σφυρίζουν αδιάφορα, τα δε Μ.Μ.Ε. σκόπιμα περνάνε το θέμα στα ψιλά ή το προσπερνάνε διακριτικά. Τυχαίο; Ασφαλώς όχι. Ενός κακού μύρια έπονται. Φιλοχρήματα και κενόδοξα ηγετικά κυκλώματα, αφού βύθισαν την πατρίδα σε οικονομικό χάος, εκπλιπάρησαν τη βοήθεια της Δύσης. Έτσι άρχισαν οι εξευτελιστικές εθνικές υποχωρήσεις καταρρακώνοντας πατρίδα και εκκλησία, σε βαθμό τέτοιο ώστε μόνοι μας να αλλοιώνουμε την ιστορία μας και να αποσιωπούμεν εγκλήματα των άσπονδων «φίλων» μας όπως το παραπάνω των Καλαβρύτων.
ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ
Από τις αρχές του 1943 στις περιοχές Αιγιαλείας και Καλαβρύτων συνέβησαν σημαντικά αντιστασιακά γεγονότα, με σημαντικότερο τη μάχη των Ραγών – Κερπινής (16-17 Οκτωβρίου) όπου οι Γερμανοί υπέστησαν συντριπτική ήττα από τις δυνάμεις των ανταρτών του ΕΛΑΣ, αφήνοντας δεκάδες νεκρούς στα πεδία μάχης και περίπου 80 αιχμαλώτους στα χέρια των νικητών, διαφεύγοντας τη σύλληψη μόνο 11 Γερμανοί στρατιώτες.
Αμέσως οι κατακτητές σχεδίασαν αντίποινα κατά του άμαχου πληθυσμού.
Κάποιες διαβουλεύσεις, με την μεσολάβηση της Εκκλησίας, για την απελευθέρωση των Γερμανών αιχμαλώτων από τους αντάρτες και την ταυτόχρονη απελευθέρωση Ελλήνων από τους Γερμανούς, δεν φέρνουν κανένα αποτέλεσμα, εξαιτίας της αδιαλλαξίας των κατακτητών και της αλαζονικής και προκλητικής τους πολιτικής.
Η «Επιχείρηση Καλάβρυτα» («Unternehmen Kalavrita» από 5 έως 15 Δεκεμβρίου 1943) όπως είναι γνωστή, αποφασίζει να δράσει με την 117η Μεραρχία Καταδρομέων της Βέρμαχτ.
Οι γερμανικές δυνάμεις, μηχανοκίνητες και πεζοπόρες ξεκίνησαν από Τρίπολη, Αίγιο και Πάτρα, ακολούθησαν ακτινωτή πορεία, σύμφωνα με τους γερμανικούς χάρτες, με κατεύθυνση την επαρχία Καλαβρύτων και κατάληξη στα Καλάβρυτα.
Η πρώτη ομάδα ξεκίνησε από την Πάτρα, στις 5/12/1943 με επικεφαλής τον αντισυνταγματάρχη Γιούλιους Βόλφιγκερ (G. Wolfinger) ακολουθώντας την διαδρομή Πάτρα-Χαλανδρίτσα-Καλάβρυτα, απόσταση 77 χιλιομέτρων.
Στο ξεκίνημα λεηλάτησαν και πυρπόλησαν τη Μονή Ομπλού, σε μικρή απόσταση νότια της Πάτρας.
Στις 7/12, τα πεζοπόρα τμήματα στο πέρασμά τους σκόρπισαν φωτιά και θάνατο σε όλα τα χωριά. Στην Κάτω Πλασιά σκότωσαν 3 άνδρες και 1 γυναίκα. Στο χωριό Κόλακο σκότωσαν 3 βοσκούς και έναν πολίτη.
Στις 8/12 πέρασαν από Μάνεσι και Σαροδί σκοτώνοντας 1 άνδρα.
Στις 9/12, έφθασαν στην διασταύρωση Σκεπαστού-Κλειτουργιάς και μπροστά στο εκκλησάκι της Αγίας Άννας συγκέντρωσαν όλο τον ανδρικό πληθυσμό του χωριού Βυσωκά και, μετά από μια σύντομη ομιλία, τους άφησαν ελεύθερους.
Στις 10/12 περνώντας από το χωριό Συρμάνι (Πριόλιθος) εκτέλεσαν 5 άνδρες και την ίδια μέρα, μπήκαν στα Καλάβρυτα.
Β΄ ομάδα
Οι γερμανικές δυνάμεις από το Αίγιο έχοντας επικεφαλής τον αντισυνταγματάρχη Χανς Εμπερσμπέργκερ (Ebersberger) ξεκίνησαν με 3 πεζοπόρα τμήματα.
Στις 6/12 ένα τμήμα από το Αίγιο ακολούθησε την πορεία από τον Κερενίτη ποταμό προς Πλατανιώτισσα, Βιλιβίνα και Μαμουσιά όπου και εγκαταστάθηκε και έστησε ενέδρα.
Άλλο τμήμα προχώρησε κάνοντας εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην οροσειρά Σταυριά και πάνω από το χωριό Ραγοί τοποθέτησαν μυδράλια και όλμους.
Στις 8/12 το πρωί μπήκαν στο χωριό Ρογούς. Έκαψαν ολοσχερώς το χωριό και εκτέλεσαν 65 άνδρες και παιδιά. Άλλη ομάδα μπήκε την ίδια μέρα στην Κερπινή, έβαλε φωτιά και εκτέλεσε 38 άνδρες και παιδιά. Στην συνέχεια, έκαψε την άνω και κάτω Ζαχλωρού και σκότωσε 19 άνδρες. Ακολούθως έφτασαν στη Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου σκοτώνοντας 16 άτομα, μοναχούς, επισκέπτες και υποτακτικούς, ενώ εκτέλεσαν και 9 μοναχούς, στη θέση «ψηλός Σταυρός».
Στις 9/12, έφτασαν στο χωριό Σούβαρδο, έβαλαν φωτιά και σκότωσαν 5 άνδες και άλλους 6 στο χωριό Βραχνί.
Στη στάση της Κέρκινης η γερμανική διμοιρία εκτέλεσε άλλους 4 άνδρες.
Στις 10/12 οι γερμανικές δυνάμεις του Ebersberger μπήκαν στα Καλάβρυτα και ενσωματώθηκαν με τις υπόλοιπες δυνάμεις που είχαν φθάσει από την Πάτρα.
Γ΄ ομάδα
Τα γερμανικά στρατεύματα από την Τρίπολη κατευθύνθηκαν προς Δημητσάνα και Λαγκάδια Αρκαδίας, με επικεφαλής τον Ταγματάρχη Gnass.
Στις 7/12 δόθηκε διαταγή μάχης ΚΟΚΕΡΤ να προχωρήσει από τα Παγκρατέϊκα Καλύβια, μέσω του χωριού Φίλια και Τσαρωτά, στο Μαζέϊκα (Κάτω Κλειτοριά). Την ίδια μέρα τα γερμανικά στρατεύματα μπήκαν στα Μαζέϊκα αναζητώντας την τύχη των Γερμανών αιχμαλώτων της μάχης Ρογών-Κερπίνης, χτενίζοντας όλα τα γύρω χωριά, και τη νύχτα της 7/12 προς 8/12 έφτασαν στο χωριό Μάζι. Το ίδιο απόγευμα οι αντάρτες είχαν εκτελέσει τους αιχμαλώτους.
Οι Γερμανοί με 12 Έλληνες οδηγούς, το Σάββατο βράδυ στις 11/12 προς 12/12 από το χωριό Μάζι κατευθύνθηκαν στην θέση Μαγέρου όπου βρήκαν τους εκτελεσθέντες Γερμανούς. Εκεί εκτέλεσαν 10 Μαζαίους. Στο χωριό Μάζι μετέφεραν τους διασωθέντες 11 Γερμανούς και έκαναν γνωστά τα γεγονότα στον Στρατηγό Καρλ Φον Λεν Σούϊρ, ο οποίος είχε ήδη φτάσει στην περιοχή…
Οι Γερμανοί δημιούργησαν έναν ασφυκτικό κλοιό γύρω από την πόλη των Καλαβρύτων, προκειμένου να μην μπορεί κανείς να ξεφύγει, ο δε Γερμανός Διοικητής διαβεβαίωνε τους Καλαβρυτινούς, ότι κανείς δεν θα πάθει τίποτε και ότι ο στόχος τους ήταν η εξόντωση των ανταρτών. Προχώρησαν αρχικά στην πυρπόληση σπιτιών που ανήκαν σε αντάρτες, άρπαξαν ό,τι πολύτιμα υπήρχε σε σπίτια, μαγαζιά, αποθήκες και ανάγκασαν τους Διευθυντές των Τραπεζών και των Δημοσίων Υπηρεσιών να παρουσιαστούν μαζί με τα χρήματα και όποια άλλα αποθέματα υπήρχαν. Τέλος όλο αυτό το πλιάτσικο το φόρτωσαν στο οδοντωτό τρενάκι.
Στις 12/12 φάνηκε ότι οι Γερμανοί άρχισαν να ετοιμάζονται για να αποχωρήσουν την επομένη. Το πρωί στις 13/12/1943 ημέρα Δευτέρα, πριν καλά, καλά ξημερώσει, χτύπησαν τις καμπάνες της κεντρικής Εκκλησίας διατάζοντας να συγκεντρωθούν όλοι οι κάτοικοι στο Δημοτικό Σχολείο, αφού πάρουν μαζί τους μια κουβέρτα και τρόφιμα μιας ημέρας.
Στο χώρο του Σχολείου έγινε ο διαχωρισμός. Τα γυναικόπαιδα κλείστηκαν στο σχολείο και οι άνδρες από 13 ετών και πάνω οδηγήθηκαν σε φάλαγγες στη κοντινή Ράχη του Καππή. Ο χώρος αυτός ήταν προσεκτικά επιλεγμένος. Η αμφιθεατρική του διαμόρφωση δεν θα επέτρεπε σε κανένα να γλυτώσει. Από την θέση αυτή θα έβλεπαν σε λίγο τις περιουσίες τους, τα σπίτια τους και ολόκληρη την πόλη να καίγονται και μαζί τους να παραδίδονται στη φωτιά οι γυναίκες και τα ανήλικα παιδιά τους, που ήταν έγκλειστα στο κτήριο του Σχολείου, όπου το φρουρούσαν πάνοπλοι στρατιώτες. Ευτυχώς τελευταία στιγμή σώθηκαν χάρη στη σωτήρια επέμβαση ενός Αυστριακού αντιναζιστή στρατιώτη που άνοιξε την πόρτα του Σχολείου.
Στις 12 το μεσημέρι από το ξενοδοχείο «Μέγας Αλέξανδρος» του Αλέκου Αναστασοβίτη, ρίχτηκε μια πράσινη φωτοβολίδα που διέσχισε το μαύρο από τους καπνούς των σπιτιών ουρανό. Αμέσως το δολοφονικό απόσπασμα και τα γύρω τμήματα ασφαλείας πήραν θέσεις επίθεσης. Δεν πέρασαν δευτερόλεπτα και μια δεύτερη φωτοβολίδα, κόκκινη αυτή τη φορά, αποτελούσε το σύνθημα του θανάτου, που είχε δώσει ο Γενικός Αρχηγός της επιχείρησης συνταγματάρχης Λάϊγκερ. Ακολούθησε, εν συνεχεία, το οριστικό σύνθημα του γερμανού φρούραρχου των Καλαβρύτων Τέννερ και αμέσως τα αυτόματα πολυβόλα άρχισαν να κροταλίζουν εξαπολύοντας καυτό ατσάλι και θερίζοντας τους Καλαβρυτινούς. Άλλοι σκοτώθηκαν με τις πρώτες ριπές και άλλοι πληγωμένοι δέχονται τη χαριστική βολή.
Το ημερολόγιο έγραφε 13 Δεκεμβρίου 1943, ο δε δείκτης του ρολογιού της Εκκλησίας σταμάτησε, δείχνοντας 2:34.
ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ
Από τους 1280 περίπου Καλαβρυτινούς, άνω των 13 ετών, γλίτωσαν τον όλεθρο του λόφου του Καππή, 13 άνδρες (14/12). Κάηκαν περίπου 1.000 σπίτια. Περισσότερα από 2.000 πρόβατα και άλλα μεγάλα κατοικίδια ζώα κατασχέθηκαν από τους Γερμανούς.
Στις 14/12, μετά τη φρικτή πράξη τους, πηγαίνοντας για την Πάτρα, ανέβηκαν στο Μοναστήρι της Αγίας Λαύρας – το σύμβολο της επανάστασης του 1821 – το οποίο αφού λεηλάτησαν, το πυρπόλησαν και εκτέλεσαν 6 άνδρες, μοναχούς, επισκέπτες και υποτακτικούς. Την ίδια ημέρα λεηλάτησαν το χωριό Βυσωκά, σκοτώνοντας 3 άνδρες, και στη συνέχεια έκαψαν το μοναστήρι του Μεγάλου Σπηλαίου.
Στο απόρρητο ραδιογράφημα της 117 Jager Division (αρ. 1595/43) καταγράφεται ο τελικός απολογισμός της επιχείρησης Καλάβρυτα… Καταστράφηκαν ολοκληρωτικά 28 χωριά και Μοναστήρια… Και εκτελέστηκαν… Έλληνες …
Ο τότε γενικός στρατιωτικός διοικητής των Γερμανών στην Ελλάδα Αλεξάντερ Λέερ σε αναφορά του ομολογεί ότι: «Το ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων συγκίνησε και συνένωσε τους Έλληνες δυναμώνοντας τον αγώνα τους κατά των γερμανικών στρατευμάτων».
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Η επομένη της αποχώρησης των Γερμανών από τα Καλάβρυτα βρίσκει τις γυναίκες να προσπαθούν να μεταφέρουν τους σκοτωμένους και να σκάφτουν πρόχειρους τάφους μέσα στην παγωμένη γη του Δεκέμβρη – σκηνή τραγική που κράτησε μέρες.
Ακολουθεί ένας τιτάνιος αγώνας για την επιβίωση των ζωντανών. Παλεύοντας κάτω από αντίξοες και εχθρικές συνθήκες τις βλέπεις σκυφτές μέσα στα χαλάσματα να προσπαθούν να φτιάξουν ένα υποτυπώδες σπίτι με τα εναπομείναντα αποκαΐδια.
Πέρασαν από τότε 68 χρόνια και θα περίμενε κανείς ότι οι θεωρούντες εαυτούς ανώτερη φυλή να ενεργήσουν ανάλογα. Και ζητώντας συγγνώμη από τα θύματα να συμβάλουν τουλάχιστον στην αποκατάστασή τους. Όμως κάτι τέτοιο όχι μόνο δεν έγινε αλλά και συνεχίζεται η βαρβαρότητά τους ακόμη και σήμερα. Κι ενώ υπήρξαν οι κύριοι αίτιοι της δεινής μας οικονομικής κατάστασης, παρουσιάζονται ως αυστηροί κατήγοροί μας, ειρωνευόμενοι το έθνος μας και απειλώντας το να το αφήσουν στην τύχη του! Αληθινά από ένα τέτοιο αλαζόνα λαό όλα θα μπορούσε κανείς να τα περιμένει. Αλλά ότι οι κυβερνώντες τη χώρα μας θα έφθαναν στο κατάντημα να πουλάν την πατρίδα μας αντί «πινακίου φακής», δεχόμενοι καρπαζιές χωρίς να κοκκινίζουν, αυτό δεν το περιμέναμε. Να φτάσουν στο σημείο να σιωπούν μπροστά στο έγκλημα που διαπράχθηκε σε βάρος της πατρίδας μας και ιδιαίτερα των Καλαβρύτων φανερώνει κατάντημα.
