Αρχιμ. Κυρίλλου Κωστοπούλου,Ιεροκήρυκος Ι. Μ. Πατρών, Δρος Θεολογίας
Για την Ορθόδοξη Εκκλησία δεν διασώζεται ορισμός. Οι αυθεντικοί ερμηνευτές της θείας αποκαλύψεως, οι Άγιοι Πατέρες και Διδάσκαλοί μας, δεν ορίζουν την Εκκλησία. Και τούτο γιατί δεν υπάρχει ορισμός, για να εκφράσει αληθινά και ορθά το ουσιαστικό μυστήριο της Εκκλησίας ως Σώματος Χριστού. Ως εκ τούτου η Εκκλησία δεν είναι «αντικείμενο» της θεολογίας, αλλά το ίδιο το υποκείμενο του «θεολογείν», η ουσιαστική πραγματικότητα, το Σώμα του Χριστού, η Βασιλεία του Θεού Πατρός. Αποκαλύπτοντάς την η θεολογία προσφέρει μια καινούργια ζωή και μαρτυρία, ζωή λυτρώσεως και σωτηρίας.
Κατά τον Απόστολο Παύλο η Εκκλησία είναι το μυστικό Σώμα του Χριστού, το οποίο έχει ως κεφαλή του Αυτόν τον Θεάνθρωπο Κύριο –«και αυτός (ο Ιησούς) εστίν η κεφαλή του σώματος της εκκλησίας» (Κολοσ. 1, 18)– και ως ψυχή της το Πανάγιο Πνεύμα. Ως μέλη της έχει τους πιστούς ορθοδόξους χριστιανούς, τους βεβαπτισμένους στο Όνομα του Τριαδικού Θεού. «Ούτως οι πολλοί έν σώμα εσμέν εν Χριστώ, o δέ καθ᾽ είς αλλήλων μέλη» (Ρωμ. 12, 5). Η σύναξη των πιστών στην Εκκλησία δεν εξαντλείται στην απλή συνάθροιση και δεν είναι ένα περιστασιακό γεγονός, αλλά συνιστά ένα ενιαίο σώμα ζωής. Οι πιστοί κοινωνούν ως αδελφοί, όπως τα αδέλφια, τα οποία αντλούν την ύπαρξή τους από την ίδια μήτρα. Καθίστανται μέλη ενός ζωντανού σώματος. Κορυφαίο γεγονός βιώσεως αυτής της κοινωνίας είναι η μετοχή των πιστών στο μυστήριο της θείας Ευχαριστίας, η οποία λέγεται και θεία Κοινωνία. Ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός γράφει επ᾽ αυτού (εδώ σε νεοελληνική απόδοση): «Κοινωνία λέγεται, αλλά και είναι πραγματικά, επειδή μέσω αυτής όχι μόνο κοινωνούμε με τον Χριστό και μεταλαμβάνουμε την τεθεωμένη σάρκα Αυτού, αλλά και ενωνόμαστε μεταξύ μας. Επειδή όλοι μεταλαμβάνουμε από έναν Άρτο, από αυτό το Σώμα και από αυτό το Αίμα του Χριστού, καθώς γινόμαστε σύσσωμοι με τον Χριστό, ενωνόμαστε και μεταξύ μας, ως μέλη ενός Σώματος» (Bλ. PG 94, 1153Α). Ας το ακούουν αυτό οι αρνησίχριστοι, οι οποίοι κηρύσσουν ότι μέσω της θείας Κοινωνίας θα υπάρξει μετάδοση του «κορωναϊού» και εκλαμβάνουν τους ιερούς ναούς ως απλά οικήματα, δυνατά να γίνουν εστίες υπερμεταδόσεως λοιμωδών νοσημάτων, εμποδίζοντας τους πιστούς να αντλήσουν δύναμη, μέσω της κοινωνίας τους μετά του Θεανθρώπου Κυρίου.
Αυτή η εκκλησιαστική κοινωνία δεν είναι μια μαζοποιημένη κοινωνία, όπως ακριβώς ημπορεί να λεχθεί για κοινωνίες πολιτικών και θρησκευτικών συστημάτων. Και τούτο για τον λόγο ότι, ενώ η κεφαλή της Ορθοδόξου Εκκλησίας, ο Θεάνθρωπος Κύριος, ενώνει τα μέλη σε ένα σώμα, το Πανάγιο Πνεύμα ξεχωρίζει τα πρόσωπα και τοιουτοτρόπως έχουμε την κοινωνία αγάπης διασωζομένου του προσώπου. Εκτός της κοινωνίας αυτής ο άνθρωπος μαζοποιείται ή διασπάται. Επομένως, η Εκκλησία η Ορθόδοξος δεν είναι μία οργάνωση, δεν είναι οργανωμένη ανθρώπινη ζωή, αλλά η Θεανθρώπινη κοινωνία, η ζωή του Θεού μέσα στον άνθρωπο και η ζωή του ανθρώπου μέσα στον Θεό.
Εκείνα, ωστόσο που χωρίζουν τον άνθρωπο από την εν Χριστώ κοινωνία και τον απεκκλησιοποιούν είναι η αίρεση και το σχίσμα. Πώς είναι δυνατόν η Ορθόδοξος Εκκλησία να δεχθεί σε συλλειτουργία ή συμπροσευχή εκείνον, ο οποίος φέρει «ετέραν διδασκαλίαν» και έχει εκπέσει της κοινωνίας της πίστεως και κατά συνέπεια της κοινωνίας των θείων μυστηρίων;
Η Ορθόδοξος Εκκλησία ως εκ τούτου είναι ο χώρος της οντολογικής λυτρώσεως. Είναι το κέντρο της μεταμορφώσεως, της ενοποιήσεως και της σωτηρίας του ανθρώπου. Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος μας λέγει: «Εκκλησίας ουδέν ίσον... η Εκκλησία ουδέποτε γηρά... πολεμουμένη νικά· επιβουλευομένη περιγίνεται· υβριζομένη, λαμπροτέρα καθίσταται... χειμάζεται, αλλά ναυάγιον ουχ υπομένει ... πυκτεύει, αλλ᾽ ου νικάται» (PG 53, 397). Ως εκ τούτου είναι ο χώρος της οντολογικής λυτρώσεως. Είναι το κέντρο της μεταμορφώσεως, της ενοποιήσεως και της σωτηρίας του ανθρώπου. Και πάλι ο Ιερός Χρυσόστομος αναφωνεί: «ουδέν γαρ Εκκλησίας ισχυρότερον. Η ελπίς σου η Εκκλησία, η σωτηρία σου η Εκκλησία, η καταφυγή σου η Εκκλησία» (PG 53, 402). Γι᾽ αυτό και είναι αδήριτος η ανάγκη να κατανοήσει κυρίως ο σημερινός άνθρωπος ότι ὁ χώρος της λυτρώσεως και αιωνίου σωτηρίας είναι η Ορθόδοξος Εκκλησία.
