Τοῦ κ. Δημ. Κ. Ἀναγνώστου, Θεολόγου
Εἶναι τώρα πολὺς καιρὸς ποὺ παρακολουθοῦμε μὲ θλίψη μία ἀλλαγή, ἂν ὄχι «μετάλλαξη», στὴν ὅλη στάση καὶ συμπεριφορὰ τοῦ Μητροπολίτου Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου κ. Ἱεροθέου (Βλάχου). Ἀλλαγή, ἡ ὁποία ἔχει ἀρνητικὸ πρόσημο, ἀφοῦ διαφοροποιεῖ τὴν εἰκόνα τοῦ παραδοσιακοῦ Ἐπισκόπου ποὺ ἐνδιαφερόταν ἀποκλειστικὰ γιὰ τὴν πνευματικὴ στήριξη τῶν πιστῶν καὶ τὴν ὑπεράσπιση τῆς ὀρθοδόξου ἀληθείας, σὲ πολυπράγμονα Μητροπολίτη ποὺ εὐκαίρως ἀκαίρως ἀποφαίνεται ἐπὶ παντὸς ἐπιστητοῦ, ἀκόμη καὶ ἐκτὸς τῶν ἁρμοδιοτήτων καὶ γνώσεών του. Καί, κυρίως, ἐκπλήσσει δυσάρεστα ταυτιζόμενος ἀκρίτως μὲ θέσεις καὶ ἀπόψεις ποὺ ἐκφράζουν τὸ “πολιτικῶς ὀρθὸν” ἤ, ἐπὶ ἐκκλησιαστικῶν ὑποθέσεων, τὶς νεοπαπικὲς ἐπιδιώξεις καὶ τοὺς οἰκουμενιστικοὺς σχεδιασμοὺς τοῦ Φαναρίου.
Ἡ ἀφετηρία αὐτῆς τῆς ἀλλαγῆς, χωρὶς νὰ ὑπεισερχόμεθα σὲ βαθύτερα αἴτια καὶ τυχὸν προδιαθέσεις, ἔχουμε ἐκτιμήσει ὅτι μπορεῖ νὰ ἐντοπιστεῖ χρονικὰ καὶ σημειολογικὰ στὴν ἀπόφαση τῆς συμμετοχῆς του στὴ διαβόητη πλέον «Σύνοδο τῆς Κρήτης», ποὺ πραγματοποιήθηκε τὸν Ἰούνιο τοῦ 2016 στὸ Κολυμπάρι Χανίων, καί, κυρίως, στὴ στάση του ἐντὸς καὶ ἔναντι αὐτῆς. Ἐκεῖ, ἐκτιμοῦμε ὅτι ὁ πολὺς Μητροπολίτης Ναυπάκτου κ. Ἱερόθεος διακινδύνευσε σοβαρῶς καὶ τελικῶς ἔπληξε ἀνεπανόρθωτα τὸ θεολογικό του κῦρος.
Ἡ «Σύνοδος τῆς Κρήτης» ἀπεδείχθη «ζυγὸς» (ζυγαριὰ) Ὀρθοδοξίας, τῶν μὲν (ὅσων συμμετεῖχαν καὶ τὴν ἀναγνωρίζουν) καταγομένων εἰς Ἅδην (ἀπιστίας καὶ ἀνυποληψίας) τῷ βάρει τῆς βλασφημίας (διὰ τῆς συμφωνίας πρὸς τὶς «ἀποφάσεις» της), τῶν δὲ (ὅσων ἀρνήθηκαν γιὰ λόγους Πίστεως νὰ συμμετέχουν ἢ διαφώνησαν μὲ τὴν ἀντικανονικὴ σύγκληση καὶ τὶς κακόδοξες ἀποφάσεις της) κουφιζομένων πταισμάτων πρὸς γνῶσιν (διὰ τῆς Ὁμολογίας) Θεολογίας. Μόνον ποὺ στὴν περίπτωση αὐτῆς τῆς ἀντὶ-Συνόδου, δυστυχῶς, δὲν ὑπῆρξαν….«δέ»! Ὅλοι οἱ συμμετασχόντες, εἴτε συμφωνοῦντες, εἴτε παγιδευθέντες, βαρύνονται μὲ τὶς βλασφημίες της. Αὐτὸ ἰσχύει καὶ γιὰ ὅσους δὲν τὴν ἀποκηρύσσουν ἢ σιωπηρῶς τὴν ἀνέχονται.
Βεβαίως, ὁ Μητρ. Ἱερόθεος διεφώνησε καὶ ἐπιφυλάχθηκε ἔναντι ὁρισμένων ἀποφάσεων τῆς ἐν λόγῳ ἀντὶ-Συνόδου τοῦ Κολυμπαρίου. Συνέγραψε μάλιστα καὶ δημοσίευσε ὀγκωδέστατο βιβλίο μὲ τὶς σχετικὲς ἀπόψεις του. Ἐπὶ τῆς οὐσίας, ὅμως, ἀμνήστευσε τὴ βλάσφημη παρεμβολὴ αὐτῆς τῆς «Συνόδου» στὸν ἐκκλησιαστικὸ χῶρο, ἡ ὁποία ἀποδεδειγμένως ὑπῆρξε ἡ πρώτη ἐπίσημη, ἂν καὶ λαβωμένη ὅσον ἀφορᾶ τὴν τυπικὴ «νομιμοποίησή» της, οἰκουμενιστική «Παν-“ὀρθόδοξος” Σύνοδος» στὸν χῶρο τῆς Ὀρθοδόξου Ἀνατολῆς. Καὶ αὐτὴ ἡ ἀμνήστευση τοῦ Μητρ. Ἱεροθέου συνίσταται στὴν πρωτοφανῆ καὶ πατερικῶς ἀμάρτυρη καὶ καινοτόμο θεωρία του ὅτι εἶναι δυνατὸν νὰ γίνονται ἀποδεκτὲς ἢ ἀνεκτὲς στὴν Ἐκκλησία Σύνοδοι, ὅπως ἡ περὶ οὗ ὁ λόγος, οἱ ὁποῖες μεταξὺ τῶν ἀποφάσεών των περιέχουν σαφῶς κακόδοξες, ἀλλὰ καὶ ἀμφιλεγόμενες, ἀπὸ πλευρᾶς Ὀρθοδόξου Πίστεως καὶ Θεολογίας, θέσεις!
Αὐτὸ ἀκριβῶς «στοιχειοθετεῖ» τὸ καταληκτικὸ συμπέρασμα-τοποθέτηση ὡς ἐπιστέγασμα τοῦ προαναφερθέντος πολυσέλιδου βιβλίου τοῦ Μητροπολίτου Ναυπάκτου κ. Ἱεροθέου, ὁ ὁποῖος παραπέμπει στὶς σύγχρονες ἐκκλησιαστικὲς καλένδες τὴν ἀποδοχὴ ἢ ἀπόρριψη ἢ καὶ «διόρθωση» (!) τῶν πεπραγμένων τῆς «Συνόδου» τοῦ Κολυμπαρίου, ὡσὰν νὰ εἶναι δυνατὴ καὶ ἀνεκτὴ ἡ συνύπαρξη (ἐφ’ ὅσον ὁμιλοῦμε περὶ Συνοδικῶν Ἀποφάσεων) ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ ἀληθείας καὶ ψεύδους, φωτὸς καὶ σκότους!
Ἐὰν ὅμως τὰ προαναφερθέντα, τὰ ὁποῖα ἀφοροῦν στὴν ἀφετηρία τῆς «μεταλλάξεως» τοῦ ἄλλοτε θεωρουμένου ὑπερασπιστοῦ τῆς Ὀρθοδοξίας ἔναντι τῶν συγχρόνων πολλῶν καὶ ποικίλων αἱρετιζόντων, Μητροπολίτου Ναυπάκτου κ. Ἱεροθέου, εἶναι ἀποκαρδιωτικά, ἡ συνέχιση αὐτῆς τῆς πορείας του καὶ ἡ παρατηρουμένη κλιμάκωσή της εἶναι ἄκρως ἀνησυχητική.
Καὶ τοῦτο διότι, πλέον, ὁ ἐν λόγῳ Μητροπολίτης, μὲ τὴν ὅλη στάση του, τὶς δημόσιες τοποθετήσεις καὶ τὶς πρωτοβουλίες του, ὑπεισερχόμενος (καὶ) σὲ τομεῖς πέραν τῶν «ἁρμοδιοτήτων» του καὶ τῶν γνώσεών του, προβάλλει, προωθεῖ καὶ προπαγανδίζει πράγματα περὶ τῶν ὁποίων δὲν μπορεῖ νὰ ἀναλάβει τὴ μεγάλη καὶ σοβαρὴ εὐθύνη τῶν ἐπιπτώσεων σὲ ὅσους εἶναι δυνατὸν νὰ ἐπηρεασθοῦν ἀπὸ αὐτά.
Ἀναφερόμαστε στὴν μὴ ἀναμενόμενη πειθήνια στάση του ἔναντι τῶν πρωτοφανῶν ἀπαγορευτικῶν κυβερνητικῶν μέτρων ὅσον ἀφορᾶ τὴ Θεία Λατρεία (κλείσιμο Ναῶν, ἀπαγόρευση συμμετοχῆς πιστῶν, ἐπιβολὴ χρήσεως μασκῶν ἐντὸς τῶν Ναῶν, πρακτικὴ μὴ προσκυνήσεως Εἰκόνων κ.ἄ.) λόγῳ τῆς ἐπιδημίας τοῦ κορωνοϊοῦ. Τελευταῖο δὲ δεῖγμα, ἢ «κροῦσμα», αὐτῆς τῆς στάσεώς του εἶναι ἡ ἀπροκάλυπτη προπαγάνδα ὑπὲρ τοῦ ἐμβολιασμοῦ τῶν πιστῶν μὲ τὰ συγκεκριμένα ἀμφιλεγόμενης παρασκευῆς (προελεύσεως), συστάσεως, δοκιμῆς, ἀσφαλείας καὶ ἀποτελεσματικότητος κυκλοφορηθέντα ἐμβόλια κατὰ τοῦ νέου “περίεργου” ἰοῦ covid-19.
Εἶναι ἐνδεικτικὸ τὸ πρωτοσέλιδο ἄρθρο τοῦ Μητρ. Ἱεροθέου στὸ φύλλο τῆς ἐφημερίδος τῆς Μητροπόλεως Ναυπάκτου «ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ» (Δεκ. 2020, ἀρ. τεύχ. 293), μὲ τὸν χαρακτηριστικὸ τίτλο «Γιατί ἐμβολιάστηκα», ὅπου μεταξὺ ἄλλων ἀναφέρει:
«Εἶμαι ἀπὸ τοὺς πρώτους στὴν Ἑλλάδα ποὺ ἔκανα τὸ νέο ἐμβόλιο…» , «Ὅλα πρέπει νὰ τεθοῦν στὴν ὑπηρεσία τῆς προστασίας τῆς σωματικῆς ὑγείας…», «ζοῦμε σὲ ἕνα ἰδιότυπο ἀόρατο πόλεμο καὶ μάλιστα παγκόσμιο….», «…δὲν δίνω συνωμοσιολογικὲς καὶ ἰδεολογικὲς ἑρμηνεῖες στὰ ἐμβόλια. Θεωρῶ ὅτι μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ μπορῶ νὰ παρατείνω τὴν βιολογικὴ ζωή, χωρὶς αὐτὸ νὰ εἶναι αὐτοσκοπός μου, ὥστε νὰ βοηθήσω ὅσο μπορῶ ὅσους μὲ ἔχουν ἀνάγκη….», «ὁ Ὑπουργὸς Ὑγείας κ. Βασίλειος Κικίλιας μοῦ τηλεφώνησε μοῦ πρότεινε νὰ εἶμαι ἐκεῖνος ἀπὸ πλευρᾶς Ἐκκλησίας ποὺ θὰ λάβω μέρος στοὺς πρώτους ἐμβολιασμούς.», «Τελικά, ὁ θεολόγος δὲν εἰσέρχεται στὸν χῶρο τῆς ἐπιστήμης, ἐκτὸς κι ἂν εἶναι συγχρόνως καὶ ἐπιστήμονας, καὶ ὁ ἐπιστήμονας δὲν εἰσέρχεται στὸν χῶρο τῆς θεολογίας, ἐκτὸς καὶ ἂν εἶναι συγχρόνως καὶ θεολόγος. Καὶ ὅταν κάνω λόγο γιὰ θεολόγο, ἐννοῶ τὸν θεούμενο ἅγιο.», «Γιὰ τὸ νέο ἐμβόλιο γίνεται συζήτηση ἐπειδὴ εἰσάγεται στὸ mRNA γενετικὰ τροποποιημένη πληροφορία, ποὺ κωδικοποιεῖ τὴν πρωτεΐνη τῆς ἐπιφάνειας τοῦ ἰοῦ, ὥστε νὰ ἐπιτευχθῆ ἀνοσολογικὴ ἀπάντηση. Ὅμως, οἱ Παγκόσμιοι Ὀργανισμοὶ ἔχουν ἀποφανθῆ γιὰ τὴν ἀσφάλειά του καὶ ἐν πάσῃ περιπτώσει μὲ αὐτό, παρὰ τὶς παρενέργειές του, ὅπως ἔχουν ὅλα τὰ φάρμακα, ἀντιμετωπίζεται τὸ φάσμα τοῦ θανάτου ποὺ θερίζει τὴν ἀνθρωπότητα.», «Καὶ τὸ ὅτι αὐξήθηκε τὸ προσδόκιμο ὅριο ἡλικίας τοῦ ἀνθρώπου ὀφείλεται στὴν προσφορὰ τῆς ἐπιστήμης. Αὐτὴ μᾶς βοηθᾶ στὴν παράταση τῆς βιολογικῆς ζωῆς, ὥστε νὰ βοηθήσουμε ὅσο μποροῦμε τοὺς συνανθρώπους μας καὶ νὰ προετοιμασθοῦμε καλύτερα μὲ τὴν μετάνοια καὶ τὴν προσευχή, γιὰ νὰ ἀντιμετωπίσουμε τὸν θάνατο καὶ νὰ συναντήσουμε τὸν Χριστό.», «Γίνεται διάλογος κατὰ πόσον ἡ Ἐκκλησία μπορεῖ νὰ συστήσει τὸν ἐμβολιασμὸ τοῦ ἀνθρώπου γιὰ τὴν ἀσθένεια covid-19. Ὑπάρχουν κάποιες ἀντιρρήσεις, ἀπὸ πλευρᾶς μερικῶν ἰατρῶν,…», «Ἐπίσης, ὑπάρχουν ἄλλοι ποὺ ἰσχυρίζονται ὅτι οἱ διεθνεῖς καὶ Εὐρωπαϊκοὶ ὀργανισμοί, ποὺ ἐνέκριναν τὸ νέο ἐμβόλιο, πιέστηκαν ἀπὸ διάφορα οἰκονομικὰ καὶ πολιτικὰ συμφέροντα. Αὐτό, ὅμως,…γίνεται καὶ γιὰ ἄλλες περιπτώσεις…», «Ὑπάρχουν, βέβαια, καὶ μερικοὶ συνωμοσιολόγοι, ποὺ βλέπουν καὶ στὸ θέμα αὐτὸ διάφορες συνωμοσίες….τὸ θέμα αὐτὸ δὲν εἶναι αὐστηρὰ θεολογικό, εἶναι καθαρὰ θέμα σωματικῆς ὑγείας τοῦ ἀνθρώπου, καὶ τὸν πρῶτο λόγο ἔχει ἡ ἰατρικὴ ἐπιστήμη καὶ ὁ θεράπων ἰατρὸς κάθε ἀνθρώπου, ὁ ὁποῖος γνωρίζει τὸ ἰατρικὸ ἱστορικό του. Ἂν θελήση κανεὶς νὰ βρῆ συνωμοσίες, σὲ ὅλα τὰ θέματα, τότε πρέπει νὰ κλεισθῆ σὲ μία «προστατευτικὴ γυάλα», νὰ μὴ χρησιμοποιῆ καθόλου τὴν σύγχρονη τεχνολογία ἢ νὰ ἀναχωρήση στὴν ἔρημο καὶ νὰ μὴ χρησιμοποιῆ τὰ ἐπιτεύγματα τῆς σύγχρονης ἐπιστήμης σὲ ὅλες τὶς πτυχὲς τῆς ζωῆς μας.», «τί πρέπει νὰ κάνη ἡ Ἐκκλησία στὸ θέμα αὐτό. Νομίζω…εἶναι ἕνα θέμα ἐλευθερίας τοῦ ἀνθρώπου,…Ὅπως σὲ ὅλα τὰ ἄλλα ἐμβόλια καὶ τὶς ἰατρικὲς θεραπεῖες δὲν ἀποφαίνεται ἡ Ἱερὰ Σύνοδος, ἔτσι δὲν μπορεῖ νὰ ἀποφανθῆ καὶ στὸ θέμα αὐτό.», «Πρέπει νὰ βοηθήσουμε, σεβόμενοι τὴν ἐλευθερία κάθε ἀνθρώπου, στὸ νὰ δημιουργηθῆ «ἀνοσία» στὸν πληθυσμό.», «Καὶ ἂν ὑπάρχουν μερικὲς παρενέργειες, ὅπως γίνεται σὲ ὅλα τὰ φάρμακα, θὰ εἶναι λιγότερες ἀπὸ τὰ καθημερινὰ κρούσματα καὶ τοὺς θανάτους, καὶ θὰ βοηθήση νὰ ἀποβληθῆ ὁ φόβος τοῦ θανάτου καὶ νὰ ἐπανέλθη ἡ κανονικότητα στὴν κοινωνία μας καὶ τὸ Κράτος, ἀλλὰ καὶ στὴν Ἐκκλησία γιὰ νὰ τελοῦμε ἐλεύθερα τὰ Μυστήρια καὶ τὶς ἀκολουθίες.», «ὁ πλοῦτος τῶν γνώσεών σας (σ.σ. πρόκειται γιὰ λόγους τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἱερωνύμου πρὸς τὸν Μητρ. Ἱερόθεο, τοὺς ὁποίους παραθέτει στὸ ἄρθρο του ὁ τελευταῖος) – πέρα ἀπὸ τὴν Θεολογία – καὶ μάλιστα στὸ κεφάλαιο τῆς ἰατρικῆς ἐπιστήμης, νὰ σᾶς βοηθάει ἄνετα, ὥστε νὰ κρατᾶτε τὰ ὅρια τῆς Ἐκκλησίας καὶ τῆς Ἐπιστήμης.», «ἐμβολιάσθηκα στὸ Νοσοκομεῖο Εὐαγγελισμὸς τὴν Κυριακὴ 27 Δεκεμβρίου ἐ.ἔ., στὶς 5:00 μ.μ.».
Τὰ ἀνωτέρω, καίτοι παρατίθενται ἀποσπασματικά, ὄχι ὅμως ἀλλοιωμένα, σχηματίζουν ἀνάγλυφη τὴν εἰκόνα τῶν θέσεων, τοποθετήσεων ἀλλὰ καὶ τῆς συλλογιστικῆς τοῦ Μητροπολίτου Ναυπάκτου κ. Ἱεροθέου. Αὐτὴ ὅμως ἡ εἰκόνα μπορεῖ νὰ ἱκανοποιεῖ τοὺς Κυβερνητικοὺς παράγοντες, τοὺς συνεργαζομένους μὲ αὐτοὺς ἐπιστήμονες, ἴσως καὶ τὸν Ἀρχιεπίσκοπο Ἀθηνῶν γιὰ τοὺς δικούς τους λόγους, ἀλλὰ μᾶλλον ἀπογοητεύει τοὺς πνευματικοὺς ἀνθρώπους, οἱ ὁποῖοι ἀνέμεναν ἀπὸ τὸν Σεβασμιώτατο λόγο πνευματικό, λόγο στηρίξεως, λόγο πίστεως, λόγο ποὺ ἱεραρχεῖ καὶ προσεγγίζει πατερικὰ καὶ θεολογικὰ τὰ ζητήματα.
Οἱ Ναοὶ ἔχουν «ἀδειάσει» ἐκ τοῦ σκοπίμως καλλιεργουμένου φόβου, οἱ πιστοὶ διχάζονται ἀπὸ τὴν κατευθυνομένη ἄθεη προπαγάνδα καὶ σκανδαλίζονται ἀπὸ τὴν παθητικὴ καὶ ἐνδοτικὴ στάση τῶν Ποιμένων των, ἡ Θεία Λατρεία διώκεται, τὰ ἱερὰ Μυστήρια χλευάζονται, ἡ διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας ὑπονομεύεται καὶ ἀλλοιώνεται, οἱ μελέτες γιὰ τὴν τεχνητὴ προέλευση τοῦ ἰοῦ ἔχουν δημοσιοποιηθεῖ χωρὶς ἀντίκρουση, οἱ φῆμες καὶ οἱ καταγγελίες μετὰ τεκμηρίων γιὰ τὴν πολιτικὴ ἐργαλειοποίηση τῆς λεγομένης πανδημίας ἔχουν κατακλύσει τὰ μὴ συστημικὰ μέσα ἐνημερώσεως, οἱ ἐπιστημονικὲς ἀντιρρήσεις γιὰ τὸν τρόπο ἀντιμετωπίσεως τοῦ ἰοῦ καὶ τὸν προτεινόμενο ἐμβολιασμὸ ἔχουν φθάσει στὰ ὅρια τῆς καταγγελίας ἐγκληματικῶν κατὰ τῆς ἀνθρωπότητος ἐνεργειῶν καὶ δεδομένων ὅλων αὐτῶν ὁ Μητροπολίτης Ναυπάκτου ἐπιλέγει νὰ σιωπᾶ μὲν ἐπ’ αὐτῶν, νὰ γράφει δὲ καὶ ὑποστηρίζει τὰ προεκτεθέντα!
Τί συμβαίνει; Ἆραγε ἀρέσκεται ἢ ἐπαναπαύεται στοὺς ἐπαίνους ποὺ τοῦ ἐπιδαψιλεύουν γιὰ προφανεῖς σκοπιμότητες οἱ ὑψηλὰ ἱστάμενοι τῆς κρατικῆς καὶ ἐκκλησιαστικῆς διοικήσεως ; [Σημείωση: Ἀξέχαστος θὰ μείνει στὰ Πρακτικὰ τῆς «συνόδου» στὸ Κολυμπάρι ὁ χειρισμὸς ἐκ μέρους τοῦ προεδρεύοντος κ. Βαρθολομαίου τῶν διαφωνιῶν τοῦ Μητρ. Ἱεροθέου πρὸς τὶς προωθούμενες θέσεις τοῦ Περγάμου Ἰωάννου (Ζηζιούλα). Ἀρκοῦσε ἡ ἐξυμνητικὴ ἀναφορὰ τοῦ πρώτου σὲ «δύο μεγάλες θεολογικὲς προσωπικότητες», γιὰ νὰ προσγειώσει συμβιβαστικά, ἐπὶ θέματος Πίστεως, τὸν «ζῆλο» τοῦ Μητροπολίτου Ναυπάκτου!]. Μήπως ἔχει πιστεύσει ἢ πεισθεῖ ὅτι εἶναι (καὶ) ἰατρὸς ἐπιστήμων καὶ νομιμοποιεῖται νὰ ἀποφαίνεται ἐπὶ ἰατρικῶν θεμάτων; Ἢ μήπως ἔχει δόση ἀληθείας ὁ ἰσχυρισμὸς ἢ μᾶλλον ἡ ἐκτίμηση ὁρισμένων, οἱ ὁποῖοι ὑποστηρίζουν ὅτι ἔτσι ὁ Μητρ. Ἱερόθεος δηλώνει παρών, μὲ τὸν δικό του τρόπο, ὡς ὑποψήφιος διεκδικητὴς ὑψηλοτέρων θρόνων; Κύριος οἶδεν!
Νὰ μᾶς συγχωρήσει, μόνον νὰ τοῦ ὑπενθυμίσουμε κάτι ποὺ ἰσχύει γιὰ ὅλους μας καὶ πρέπει νὰ τὸ προσέχουμε πάντοτε καὶ ἰδιαιτέρως στοὺς πονηροὺς καιρούς μας, τὸ ὁποῖο εἶναι καὶ ἐπιστημονικὸ καὶ θεολογικό. Ἴσως φανεῖ χρήσιμο. Προέρχεται δὲ ἀπὸ ἕνα ἀναμφισβήτητα εἰδήμονα στὴ διαπίστωση τῶν ψυχικῶν καὶ πνευματικῶν ἀσθενειῶν καὶ ἀληθινὸ θεολόγο, τὸν Ἅγιο Μάξιμο τὸν Ὁμολογητή, ὁ ὁποῖος πνευματικῶς ἀποφαίνεται ὅτι: «Ἀρχὴ τῶν κακῶν φιλαυτία, τέλος δὲ ὑπερηφάνεια». Ὁ Θεὸς νὰ μᾶς γίνει ἵλεως!
