Τοῦ πρωτοπρεσβυτέρου π. Διονυσίου Τάτση
Συχνὰ ἀκοῦμε στοὺς θρησκευτικοὺς κύκλους, ἀλλὰ καὶ σὲ ἱερατικὲς συνάξεις καὶ συναντήσεις, νὰ γίνεται λόγος γιὰ διάφορα σκάνδαλα μὲ πρωταγωνιστὲς κληρικοὺς ὅλων τῶν βαθμῶν καὶ μὲ μοναχοὺς ποὺ γιὰ κάποιο λόγο δραστηριοποιοῦνται στὸν κόσμο ἢ ὑπηρετοῦν στὰ μετόχια τῶν μοναστηριῶν τους.
Πολλοὶ διατυπώνουν τὴν ἄποψη ὅτι τὰ σκάνδαλα πρέπει νὰ ἐλέγχονται ἀπὸ τοὺς ὑπεύθυνους καὶ νὰ μὴ καλύπτονται. Νὰ μὴ παραπλανᾶται ὁ κόσμος. Εἶναι ἀναγκαία ἡ κάθαρση κι ἂς παρουσιάζει πολλὲς δυσκολίες. Μερικοὶ ἐπίσης βλέπουν τὸ θέμα καὶ ἀρνοῦνται τὸν ἔλεγχο γιὰ «πνευματικοὺς» λόγους. Νὰ μὴ σκανδαλιστοῦν περισσότεροι, ὑποστηρίζουν.
Προτοῦ νὰ δώσουμε ἀπάντηση στὸν προσβληματισμὸ τῶν ἐν Χριστῷ ἀδελφῶν, θὰ ἀναφέρουμε δύο περιστατικὰ πού μᾶς ἄφησαν ἀρνητικὴ ἐντύπωση.
α. Πρὸ ἐτῶν βρέθηκα σὲ μία γειτονικὴ μητρόπολη, συνοδεύοντας μαζὶ μὲ ἄλλους ἱερεῖς τὸ μητροπολίτη μας, ὁποῖος ἦταν καλεσμένος ἀπὸ τὸν ἐκεῖ μητροπολίτη σὲ κάποιο τραπέζι, μέρα διακαινήσιμης ἑβδομάδας. Μετὰ τὴ θεία Λειτουργία, ὁ φιλόξενος μητροπολίτης μᾶς παρέθεσε πλούσια τράπεζα. Ἦταν καὶ τρεῖς τέσσερις ἄλλοι μητροπολίτες μὲ τὶς συνοδεῖες τους. Σὲ ὑπερυψωμένο τραπέζι κάθησαν οἱ μητροπολίτες μὲ τοὺς πρωτοσυγκέλλους τους καὶ κάτω οἱ λοιποὶ ἱερεῖς.
Σὲ κάποια στιγμὴ ὁ οἰκεῖος μητροπολίτης, γιὰ νὰ δημιουργήσει ἀτμόσφαιρα, ἀπευθύνθηκε σὲ μένα χαριτολογώντας:
– Πάτερ Διονύσιε, σὲ φοβᾶμαι μήπως γράψεις καὶ γιὰ μένα στὴν ἐφημερίδα.
Τοῦ ἀπάντησα μὲ χαμόγελο:
– Ὄχι, Σεβασμιώτατε, γιατί ἐσεῖς εἶστε πάντα προσεκτικός, ἀλλὰ καὶ ἀκούραστος στὸ πολυσχιδὲς ποιμαντικό σας ἔργο.
Μετὰ ἀπὸ λίγα δευτερόλεπτα, ὅταν ἔσβησαν τὰ χαμόγελα, ἕνας πρωτοσύγκελλος ἀπὸ τοὺς συνδαιτυμόνες εἶπε:
– Ἐγὼ δὲν συμφωνῶ μὲ ὅσα γράφει ὁ πάτερ στὸν «Ὀρθόδοξο Τύπο».
Καὶ ἀμέσως χαμήλωσε τὰ μάτια του. Ἐγὼ δὲν ἀντέδρασα. Ἁπλὰ ἔστρεψα τὰ μάτια μου στὸ σκυμμένο πρόσωπό του καὶ ἔδωσα τὴν ἀπάντηση μὲ ἕνα μορφασμὸ ποὺ ἔδειχνε τὸ σεβασμό μου στὴν κρίση του, ἀλλὰ καὶ τὴν ἐπιμονή μου ὅτι θὰ συνεχίσω νὰ γράφω ἐλέγχοντας τὰ κακῶς κείμενα στὴν Ἐκκλησία.
Τὴν ἑπόμενη μέρα, ὅταν ἤδη εἶχα ἐπιστρέψει στὰ ἴδια, θυμήθηκα ὅτι ὁ συγκεκριμένος ἀδελφὸς εἶχε σφοδρὴ ἐπιθυμία νὰ ἀνέλθει στὸν τρίτο βαθμὸ τῆς ἱερωσύνης καὶ γι’ αὐτὸ προσπαθοῦσε νὰ εἶναι ἀρεστὸς στοὺς ἐκλέκτορες, σιωπώντας καὶ γιὰ κραυγαλέα σκάνδαλα, παρόλο ποὺ ὁ προκάτοχος τοῦ μητροπολίτη του καὶ δικός του πνευματικὸς παππούς, ἦταν ὑπέρμαχος τοῦ δημοσίου ἐλέγχου τῶν σκανδάλων, γιὰ νὰ διορθώνονται δυσάρεστες καταστάσεις καὶ νὰ παρηγοροῦνται οἱ σκανδαλιζόμενοι πιστοί!
β. Ἕνα καλοκαίρι ἦλθε στὴν περιοχὴ μας κάποιος κληρικὸς ποὺ ὑπηρετοῦσε στὴν Ἀρχιεπισκοπὴ Ἀθηνῶν, σὲ κεντρικὸ ναό, μὲ ὅλες τὶς ἀνέσεις, μὲ ἀρκετὰ τυχερὰ καὶ πολλὰ πνευματικὰ τέκνα, ποὺ τὸν θεωροῦσαν σχεδὸν ἅγιο. Ζήτησε νὰ μὲ δεῖ. Συναντηθήκαμε σὲ ἕνα ἵδρυμα τῆς μητρόπολης καὶ μετὰ τὰ κατὰ συνθήκην λόγια, χωρὶς νὰ τὸν προκαλέσω, μὲ συμβούλεψε ἀδελφικά:
– Παρακολουθῶ, πάτερ, τί γράφεις. Ὅμως δὲν πρέπει νὰ ἀσχολεῖσαι μὲ τὰ σκάνδαλα καὶ νὰ περιγράφεις καταστάσεις ποὺ εἶναι δυσάρεστες.
Τοῦ ἀπάντησα ἀμέσως:
– Τί νὰ κάνουμε, πάτερ, ὅ,τι μπορεῖ ὁ καθένας. Τὰ χαμόγελα τῆς συνάντησης γρήγορα χάθηκαν. Ἀκολούθησαν μὲ τρόπο ψυχρὸ παλιὲς ἀναμνήσεις ἀπὸ τὴν πρώτη μας γνωριμία, ὅταν ἐγὼ ὑπηρετοῦσα ὡς κληρικὸς στὸ χωριὸ καὶ αὐτὸς ἦταν ἀκόμα λαϊκὸς καὶ διατύπωνε ὑπερβολικοὺς ἐπαίνους γιὰ μένα.
Δὲν γνώριζε ὁ ἐν Χριστῷ ἀδελφὸς ὅτι οἱ δικές μου πνευματικὲς ἐμπειρίες ἦταν ἐντελῶς διαφορετικὲς ἀπὸ τὶς δικές του. Ἐκεῖνος στὸ Κλεινὸν Ἄστυ κι ἐγὼ στὶς ἄκρες – ἐπὶ τῶν συνόρων μὲ τὴν Ἀλβανία – σὲ ὀλιγάνθρωπες ἐνορίες, ὅπου δὲν εἶχα πνευματικὰ τέκνα νὰ μὲ ἐπαινοῦν καὶ νὰ μοῦ δημιουργοῦν ψευδαισθήσεις πώς εἶμαι κάτι !…
Ἐπανερχόμαστε στὸν προβληματισμὸ, ἂν πρέπει νὰ ἐλέγχουμε τὰ σκάνδαλα καὶ τὶς ἁμαρτωλὲς καταστάσεις στὸ χῶρο τῆς Ἐκκλησίας καὶ ὄχι μόνο. Ἕνας ἔμπειρος ἱεροκήρυκας, μὲ θερμὸ ζῆλο καὶ πολλὴ ἀγάπη πρὸς τὴν Ἐκκλησία, ἔλεγε: «Ὁρισμένοι τύποι γλοιώδους συνθέσεως καὶ βατραχοειδοῦς κατασκευῆς, ἔνοχοι κατὰ κανόνα, ἔχουν τὴ γνώμη ὅτι δὲν πρέπει νὰ λέγεται ἡ ἀλήθεια σύμφωνα μὲ τὸν τρόπο τοῦ Χρυσοστόμου, ὅταν μάλιστα τὸ μαστίγωμά της πρόκειται νὰ αὐλακώσει βαθιὰ τὴ ράχη ἀνώτερων ἢ κατώτερων κληρικῶν, ποὺ προδίδουν τὴν πίστη καὶ τὴν ἀρετή, μὲ τὸ σοφιστικὸ ἐπιχείρημα ὅτι οἱ ἄνθρωποι τῆς ἄρνησης ἐκμεταλλεύονται τὴν περίσταση καὶ βάλλουν κατὰ τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία ἀγωνίζεται τὸν ὑπὲρ ὅλων σκληρὸ ἀγώνα. Εἶναι ἄκρως ἐσφαλμένη ἡ ἀντίληψη αὐτή».
Ἡ σιωπὴ τῶν κληρικῶν καὶ τῶν πιστῶν ἀπέναντι στὰ σκάνδαλα δὲν βελτίωσε τὴν ἀπελπιστικὴ κατάσταση τῆς κοινωνίας, ἀλλὰ καὶ τὴν κατάσταση τῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας. Καὶ αὐτό, γιατί δίχως ἔλεγχο διαιωνίζονται οἱ ἀπαράδεκτες συμπεριφορές. Οὔτε πάλι ἐνισχύονται οἱ ἐχθροί τῆς Ἐκκλησίας μὲ τὸν ἔλεγχο τῶν σκανδάλων, θὰ λέγαμε ὅτι ἀνησυχοῦν οἱ ἐχθροί, γιατί ὑπάρχει θέληση καὶ ἀγώνας γιὰ τὸν περιορισμὸ τῆς δικῆς τους δραστηριότητας.
Περίεργο, ὡστόσο, εἶναι τὸ φαινόμενο ἐπίσκοποι μὲ ἠθικὴ ἀνωτερότητα καὶ δράση νὰ μὴ θέτουν στὴν Ἱερὰ Σύνοδο «ζητήματα ἠθικῆς κατασφαλίσεως τοῦ κύρους τῆς Ἐκκλησίας». Ἀντίθετα, δραστηριοποιοῦνται στὴ δίωξη τῶν ἐλάχιστων κληρικῶν, ποὺ μὲ παρρησία καὶ μετὰ ἀπὸ πολὺ πόνο, ἐλέγχουν τὰ κακῶς ἔχοντα στὴν Ἐκκλησία. Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ σκανδαλίζουν οἱ ἴδιοι περισσότερο τούς πιστούς, οἱ ὁποῖοι ἀρχίζουν νὰ πιστεύουν ὅτι οἱ συγκεκριμένοι ἀρχιερεῖς εἶναι ἀνάξιοι τῆς ἀποστολῆς τους καὶ ἔχουν ἁμαρτωλὸ βίο, ὅπως καὶ οἱ προστατευόμενοί τους, οἱ ὁποῖοι ἀποθρασύνονται καὶ προσθέτουν καθημερινὰ νέα σκάνδαλα!
Ἡ Ἐκκλησία, ἐννοοῦμε τοὺς μητροπολίτες, πρέπει νὰ συνειδητοποιήσει ὅτι πρὸ πολλοῦ μπῆκαν στὴ μάντρα της οἱ λύκοι καὶ ὁ πιστὸς λαὸς σκανδαλίζεται καὶ τὸ ὀρθόδοξο φρόνημα κάμπτεται. Περιμένει ὡστόσο ἀπὸ τοὺς ἀρχιερεῖς νὰ ἀντιμετωπίζουν τὸ θέμα ὄχι μόνο μὲ λόγους, ἀλλὰ καὶ μὲ τιμωρία τῶν σκανδαλοποιῶν. Νὰ ἔχουν πάντα ὑπόψη τους ὅτι οἱ ἄνθρωποι ταυτίζουν τοὺς κληρικοὺς μὲ τὴ θρησκεία καὶ τὴν πνευματικὴ βλάβη οἱ ἄνθρωποι τὴν ὑφίστανται ὄχι ἀπὸ τὴν προπαγάνδα τῶν ἐχθρῶν, ἀλλὰ ἀπὸ τὴν ἄτακτη καὶ σκανδαλώδη ζωὴ μερικῶν κληρικῶν.
Ἡ ἐμπειρία τῆς χριστιανικῆς ζωῆς μᾶς διαβεβαιώνει ὅτι ποτὲ ἕνας τυφλὸς δὲν ὁδήγησε τυφλό, οὔτε ἕνας λασπωμένος δὲν ἔπλυνε τὸν καθαρὸ καὶ ποτὲ πεσμένος δὲν σήκωσε ἄλλον πεσμένο καὶ ποτὲ ἕνας σκοτεινὸς δὲν φώτισε ἕνα σκοτισμένο.
Ἀπαιτεῖται, λοιπόν, ὁ ἔλεγχος τῶν σκανδαλοποιῶν, οἱ ὁποῖοι συχνὰ ἐμφανίζονται ὡς εὐσεβεῖς καὶ ἀθῶοι, ἐπικαλούμενοι μάλιστα καὶ τὴν προστασία τῶν προϊσταμένων ἐπισκόπων τους!
