Από τον Grégor Puppinck για το European Center for Law and Justice, ECLJ
Ενημερωτική επιστολή του ECLJ σχετικά με υπόθεση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Πρόκειται για την αξίωση πολυγαμικού μετανάστη Υεμένιου δικηγόρου να γίνουν δεκτοί ως μόνιμοι κάτοικοι στην Ολλανδία εκτός από τον ίδιο, την πρώτη του σύζυγο με τα 8 παιδιά τους και οι άλλες δύο σύζυγοι και τα 5 παιδιά τους. Η Ολλανδία απέρριψε το δεύτερο αίτημα, διότι δεν αποδέχεται την πολυγαμία. Ο Υεμένιος δικηγόρος καταγγέλλει τώρα την Ολλανδία στο ΕΔΑΔ. Το ECLJ έχει εξουσιοδοτηθεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο να υποβάλει υπόμνημα στην παρούσα υπόθεση, το οποίο είναι διαθέσιμο στον ιστότοπό του.
Αγαπητέ κύριε, κυρία,
Για πρώτη φορά, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, European Court of Human Rights, θα αποφανθεί για την πολυγαμία.
Η υπόθεση τέθηκε ενώπιον του Ευρωπαϊκού δικαστηρίου από τον Khaled Al-Anesi, έναν πολυγαμικό δικηγόρο από την Υεμένη, στον οποίο χορηγήθηκε άσυλο στην Ολλανδία μετά την Αραβική Άνοιξη. Αρχικά, έφερε την πρώτη του σύζυγο και τα οκτώ παιδιά τους στην Ολλανδία, βάσει των κανόνων επανένωσης οικογενειών. Στην συνέχεια, αποφάσισε να μην ζητήσει την άφιξη της δεύτερης και της τρίτης συζύγου του, γνωρίζοντας ότι η πολυγαμία απαγορεύεται στην Ολλανδία, αλλά ζήτησε να επιτραπεί στα πέντε παιδιά, που είχε μαζί τους, να τον συναντήσουν. Η Ολλανδία απέρριψε αυτό το νέο αίτημα, λόγω της απαγόρευσης της πολυγαμίας, υποστηρίζοντας ότι αυτά τα παιδιά δεν χρειαζόταν να έρθουν στην Ολλανδία, επειδή ήδη απολάμβαναν καλές συνθήκες διαβίωσης στην Τουρκία, όπου ήταν πρόσφυγες μαζί με τις δύο μητέρες τους.Ωστόσο, για να επιτραπεί αυτή η οικογενειακή επανένωση, οι ολλανδικές αρχές είχαν προτείνει στον άνδρα από την Υεμένη να χωρίσει τις δύο συζύγους του, κάτι που αυτός αρνήθηκε να κάνει. Για την πρώτη επανένωση, οι αρχές του είχαν ήδη ζητήσει να επιλέξει ποια από τις συζύγους του ήθελε να φέρει, μαζί με τα παιδιά τους. Αυτό το είχε κάνει.
Αυτός ο Υεμένιος πρόσφυγας δικηγόρος μηνύει τώρα την χώρα υποδοχής του, ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ), για παραβίαση του δικαιώματός του σεβασμού της οικογενειακής του ζωής, λόγω της άρνησης να δεχτεί τα άλλα πέντε παιδιά του.
Είναι η πρώτη φορά που το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο δέχεται να αποφανθεί για μια υπόθεση πολυγαμίας. Πρέπει να πάμε πίσω στο 1992 για να βρούμε μια απόφαση για το θέμα αυτό, που ελήφθη από την πρώην Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, European Commission of Human Rights. Η τωρινή όμως υπόθεση είναι πολύ σημαντική και ζημιογόνος, επειδή ο δικηγόρος δεν επιτίθεται μεν άμεσα στην ισχύουσα απαγόρευση της πολυγαμίας, αλλά υπονομεύει αυτή την απαγόρευση, γιατί αμφισβητεί την άρνηση να επιτραπεί στα παιδιά να ενωθούν με τους γονείς τους, η οποία υποστηρίζεται από το επιχείρημα της απαγόρευσης της πολυγαμίας.
Η υπόθεση αυτή δημιουργεί πολλά σημαντικά ζητήματα στο σύστημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στις αποφάσεις του Δικαστηρίου.
Πρώτον, δείχνει την αδυναμία του συστήματος προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων να αποτρέψει την ίδια την δική του εκμετάλλευση. Πράγματι, είναι σαφής η πρόθεση του Υεμένιου να φέρει τα παιδιά του και στην συνέχεια, στο όνομά τους, να φέρει και τις μητέρες τους. Εάν η οικογενειακή επανένωση των μητέρων ζητηθεί από τα ανήλικα παιδιά τους και όχι από τον σύζυγο, δεν μπορεί να απορριφθεί με το επιχείρημα της πολυγαμίας. Η απαγόρευση θα παρακαμφθεί τότε χάρη στα ανθρώπινα δικαιώματα. Ωστόσο, οι δικαστές αυτή τη στιγμή θα ασχοληθούν μόνο με τη συγκεκριμένη περίπτωση των παιδιών και δεν μπορούν να την κρίνουν με βάση τις μελλοντικές προθέσεις του αιτούντος. Αυτή η νομική στρατηγική για την παράκαμψη της απαγόρευσης θεωρείται απολύτως νόμιμη.
Αυτή η υπόθεση αποκαλύπτει τελικά ένα τρίτο σημαντικό πρόβλημα: την αδυναμία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου να δικαιολογήσει – επί της ουσίας – την απαγόρευση της πολυγαμίας. Το Δικαστήριο έχει αποδομήσει και έχει διευρύνει τόσο πολύ την έννοια της οικογένειας, στο όνομα της ατομικής ελευθερίας, που προφανώς επεκτείνεται και στις πολυγαμικές οικογένειες και τις προστατεύει. Έτσι, σύμφωνα με το Δικαστήριο, τα Κράτη θα πρέπει να αναγνωρίζουν και τις «ασυνήθιστες οικογενειακές σχέσεις» και να αποδέχονται «το γεγονός ότι δεν υπάρχει μόνο ένας τρόπος ή μία επιλογή όσον αφορά τη ζωή ενός ατόμου στην οικογένεια ή την ιδιωτική του ζωή».
Στην νομολογία του, το Δικαστήριο έχει αρνηθεί να παραχωρήσει οποιαδήποτε δυνατότητα επιρροής στους «ηθικούς ενδοιασμούς ή στην διατάραξη της κοινωνικής αποδοχής» ή στις «παραδόσεις, την κοινή γνώμη ή τις επικρατούσες κοινωνικές συμπεριφορές σε μια συγκεκριμένη χώρα», για να δικαιολογήσει μια απαγόρευση. Ως αποτέλεσμα, έχει καταστεί αδύνατο, με την τρέχουσα σκέψη, να δικαιολογηθεί η απόρριψη της πολυγαμίας στο όνομα της μονογαμίας, δηλαδή στο όνομα ενός ηθικού και θρησκευτικού κανόνα. Ωστόσο, η μονογαμία είναι το θεμέλιο του ελληνορωμαϊκού και χριστιανικού πολιτισμού. Είναι ζήτημα αξιών, όχι δικαίου. Η απόρριψη των παραδόσεων και της ηθικής τυφλώνει το Δικαστήριο, καθιστώντας το ανίκανο να αναγνωρίσει την πολιτισμική αξία της μονογαμίας και ανίκανο να συλλάβει ότι η διατήρηση της ευρωπαϊκής ταυτότητας και του πολιτισμού θα μπορούσε να δικαιολογήσει περιορισμούς στις ατομικές ελευθερίες.
Όσο για το επιχείρημα της ισότητας των φύλων, το Δικαστήριο το έχει ήδη απορρίψει στο όνομα της ελευθερίας. Όταν κλήθηκε να αποφανθεί σχετικά με την απαγόρευση της χρήσης πλήρους μουσουλμανικού πέπλου σε δημόσιους χώρους, (δηλ. της burka), το Δικαστήριο, συνεδριάζοντας στην πιο επίσημη σύνθεσή του, απέρριψε αυτό το αίτημα που προέβαλε η Γαλλία. Στην συνέχεια δήλωσε, -όπως αξίζει να θυμηθούμε- ότι «ένα Κράτος μέλος δεν μπορεί να επικαλεστεί την ισότητα των φύλων για να απαγορεύσει μια πρακτική που υπερασπίζονται οι ίδιες οι γυναίκες – όπως η προσφεύγουσα – στο πλαίσιο της άσκησης των δικαιωμάτων που κατοχυρώνονται στις εν λόγω διατάξεις, εκτός εάν γίνει κατανοητό ότι τα άτομα θα μπορούσαν να προστατευθούν σε αυτή τη βάση για την άσκηση των δικών τους θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών» (Υπόθεση S.A.S. κατά Γαλλίας). Λίγες γραμμές αργότερα, το Δικαστήριο συνέχισε δηλώνοντας ότι η χρήση του πλήρους πέπλου «είναι μια έκφραση μιας πολιτισμικής ταυτότητας που συμβάλλει στον πλουραλισμό που είναι εγγενής στη δημοκρατία». Όπως μπορούμε να δούμε, ο φιλελεύθερος ατομικισμός σαρώνει τα πάντα μπροστά του. Το μόνο που έχει σημασία είναι η ατομική αυτονομία.
Στην πραγματικότητα, η λογική του φιλελεύθερου ατομικισμού που βασίζεται στα δικαιώματα του «μεμονωμένου ανθρώπου» δεν έχει τίποτα να αντιτάξει στην πολυγαμία. Αντίθετα, οδηγεί σε αυτήν.
Επομένως, το Δικαστήριο, βρίσκεται εντελώς ανίσχυρο και έτοιμο να επιτρέψει στον εαυτό του να χειραγωγηθεί, διευκολύνοντας την παράκαμψη της απαγόρευσης της πολυγαμίας. Ωστόσο, γνωρίζει πόσο σκανδαλισμένες θα είναι ορισμένες κυβερνήσεις από την ρητή υποστήριξη της πολυγαμίας. Επομένως, υπάρχει φόβος ότι, στην πνευματική του αδυναμία, το Δικαστήριο θα καταλήξει σε υποκρισία, δηλαδή θα προσποιηθεί ότι δεν αποφαίνεται για την πολυγαμία, αλλά μόνο για την αποκατάσταση των παιδιών. Με αυτόν τον τρόπο, όμως, θα αποδεχθεί σιωπηρά ότι η πολυγαμία δεν αποτελεί επαρκή λόγο για την άρνηση της επανένωσης.
Μια άλλη προσέγγιση θα είναι να αναγνωριστεί ότι η πολυγαμία αποτελεί επαρκή λόγο άρνησης, ή να θυμηθεί ότι η Ευρωπαϊκή Σύμβαση εγγυάται «το δικαίωμα γάμου και δημιουργίας οικογένειας» μόνο μεταξύ ενός άνδρα και μιας γυναίκας σε ηλικία γάμου. Στην συνέχεια, θα μπορούσε να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι πολυγαμικές οικογένειες δεν απολαμβάνουν την προστασία που παρέχεται στις οικογένειες βάση αυτής της Σύμβασης. Εάν τα παιδιά βρίσκονταν πραγματικά σε κίνδυνο, θα μπορούσαν να υποβάλουν αίτηση ασύλου, αλλά όχι αίτηση για οικογενειακή επανένωση.
Μετάφραση και επιμέλεια κειμένου: «Μαμά, Μπαμπάς και Παιδιά»
Πηγή: eclj.org