Πέμπτη 15 Απριλίου 2021

Η Φιλαυτία



 

 

 

 

του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου


ΣυνημμέναΤετ, 14 Απρ, 10:04 π.μ. (πριν από 1 ημέρα)


ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Ο άνθρωπος που υποφέρει από φιλαυτία συνήθως ταυτίζεται με τον εγωιστή. Οι νηπτικοί Πατέρες, στα ασκητικά τους συγγράμματα περιγράφουν εκδηλώσεις της φιλαυτίας και τρόπους καταπολέμησής της. Η φιλαυτία χαρακτηρίζεται συμπύκνωση όλων των παθών. Εξαιτίας της ο σύγχρονος άνθρωπος, σαν τους πρωτοπλάστους, αναζητεί να γίνει «Θεός».

Ξεχνάει, σαν γνήσιο μεταπτωτικό τέκνο, ότι είναι εικόνα Θεού, ότι υιοθετείται κατά Θεόν με το βάπτισμα και ότι ακόμα και αυτή η θέωση του χαρίζεται (“καθ' ομοίωσιν”). Και όμως ζητάει την ατομική του αναγνώριση, την δική του (άδοξο) δόξα, την αυτοθέωση. Ο Κύριος, θέλοντας να μας βγάλει από τη νοσηρή αγάπη του εαυτού μας, μάς θέτει πρώτη εντολή να αγαπήσουμε από καρδίας το Θεό και κατ’ επέκταση τον συνάνθρωπο.

ΠΑΘΟΣ: Ο Απόστολος Παύλος λέει στον Τιμόθεο ότι οι άνθρωποι θα είναι φίλαυτοι, φιλάργυροι, αλαζόνες, υπερήφανοι, βλάσφημοι, κ.ά.. Βάζει πρώτη την φιλαυτία, διότι αυτή τίκτει τα υπόλοιπα πάθη, ως κατ' εξοχήν πτωτικό πάθος. Η φιλαυτία ονομάζεται “αρχή κακών” (Άγιος Μάξιμος), “βασίλισσα αμαρτιών” (Άγιος Γρηγόριος Διάλογος) και “νέκρωση θείας ζωής” (Άγιος Νικόδημος). Αν αγαπάμε τον εαυτό μας κολακεύοντάς τον, δεν θέλουμε ούτε να κοπιάσουμε, ούτε πειρασμό να υπομείνουμε, ούτε να κακοπαθήσουμε. Ο Άγιος Ησύχιος γράφει ότι η φιλαυτία γεννά: αυτοέπαινο, αυταρέσκεια, γαστριμαργία, πορνεία, κενοδοξία, φθόνο και υπερηφάνεια. Ο εγωκεντρικός φίλαυτος άνθρωπος, μη θέλοντας ή μη μπορώντας να αγαπήσει, νιώθει ότι ο πλησίον γίνεται η κόλασή του! Διαφωτισμός, ρομαντισμός και η σύγχρονη “Νεοεποχίτικη” φιλοσοφία άλλαξαν τη θεώρηση της ανθρώπινης κοινωνίας από Θεανθρωποκεντρική σε ανθρωποκεντρική. Η σύγχρονη δυτική «κοινωνία» χαρακτηρίζεται από την ανάδειξη του εαυτού. Ο καθένας θεωρεί πλέον “Αλήθεια”, αυτό που εκείνος παράγει νοητικά. Ο ουμανιστής επιζητεί αυτοδικαίωση, και αυτοθέωση, ακόμη και μέσω της καλά διαφημιζόμενης φιλανθρωπίας του. Το πρόσωπο έγινε άτομο, και η κοινωνία μάζα. Συνέπεια: ο άνθρωπος βιώνει τη μοναξιά. Είναι η “ερημία των πόλεων” (Μωυσής Αγιορ.). Ο Γέρων Ιωσήφ Βατοπαιδινός έλεγε: “H φιλαυτία διαιρείται σε υλική και πνευματική. Έτσι, ερεθίζονται και τα δύο είδη παθών, σωματικά και ψυχικά. Ο θυμός εμφανίζεται επειδή φράζεται ο δρόμος της φιλαυτίας. Στους εμπαθείς και αιχμαλώτους στα σωματικά πάθη, που κυριαρχούν οι παράλογες ορέξεις και οι ηδονές, ο θυμός κινείται από το φόβο της στερήσεως της ικανοποιήσεώς τους. Το ίδιο γίνεται και στους αιχμαλώτους ψυχικών παθών, όπως της φιλοδοξίας, του εγωισμού, της υπερηφάνειας” Ο Άγιος Ιωάννης ο Σιναϊτης συμβουλεύει: “Πρόσεχε τον εαυτό σου από τη φιλαυτία, πού είναι παράλογη αγάπη του σώματος. Απ' αυτή γεννιούνται εμπαθείς λογισμοί (...), γαστριμαργίας, φιλαργυρίας και κενοδοξίας, πού σχηματίζονται παίρνοντας αφορμή από την αναπόφευκτη τάχα ανάγκη του σώματος (...) Τη φιλαυτία αντιμάχονται ή αγάπη και ή εγκράτεια. Ο Γέρων Παϊσιος έλεγε; “Ο νους αν στραφεί στο Θεό, έχει δούλο το σώμα και του παρέχει μόνο όσα είναι απαραίτητα για την ζωή. Αν στραφεί προς την σάρκα, υποδουλώνεται στα πάθη και επιθυμεί συνεχώς να φροντίζει γι' αυτήν”.

Η ΑΛΛΗ ΦΙΛΑΥΤΙΑ: Υπάρχει και άλλο ένα παρακλάδι, δυσδιάκριτο όμως, της φιλαυτίας-εγωισμού, που συνδέεται με την θρησκευτικότητα. Τον γνωρίζουμε ως φαρισαϊσμό, θρησκοληψία, φονταμενταλισμό, ανεπίγνωτο ζήλο. Μπορεί κάποιος να είναι τυπικός τηρητής των θείων εντολών, αλλά η προαίρεση του, να μην ταυτίζεται με το θείο θέλημα, αλλά με την αναγνώρισή του και το “γέμισμα” της φιλαυτίας του. Είναι αυτός που μετατρέπει το εκκλησιαστικό ήθος σε σειρά ηθικιστικών κανόνων. Θεωρεί τον εαυτό του σωσμένο και φορτώνει τους γύρω του περιττές εντολές, μένει στους τύπους χωρίς διάκριση, χάνοντας την ουσία.

ΚΑΘΡΕΦΤΗΣ ΑΥΤΟΕΛΕΓΧΟΥ: Κατά τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη ο άνθρωπος πρέπει να εξετάσει και να δει πώς φέρεται στον εαυτό του. Εάν κολακεύει αγαπώντας τον εαυτό του άτακτα και άμετρα, δε θα μπορέσει ούτε να κοπιάσει, ούτε να θλιβεί, ούτε να κακοπαθήσει, ούτε πειρασμό να υπομείνει, ούτε να υποταχθεί στο θείο θέλημα. Και προσθέτει ο Αγιορείτης Πατέρας: “εσύ αν είσαι φίλαυτος και αγαπάς τον εαυτό σου, μισείς στ' αλήθεια τον εαυτό σου και θα τον καταστρέψεις”, τονίζοντας ότι “Χωρίς τη φιλαυτία ο διάβολος δεν μπορεί να βλάψει τον άνθρωπο ούτε στο παραμικρό”. Κατά τους Πατέρες ο Θεός ελπίζει στη μετάνοιά του ανθρώπου: “δι' αυτό μεν τοι και την ζωήν ταύτην ο Θεός συνεχώρησεν ημίν, τόπον μετανοίας παρεχόμενος.” (Γρηγόριος Θεσσαλονίκης). Στον αυτοέλεγχο που προτείνει ο Άγιος Νικόδημος συμπεριλαμβάνει τη μετάνοια: “Εξέτασε πρώτον τι λογής είναι η εσωτερική σου διάθεση και μετάνοια, η οποία συνίσταται στο να μισείς τις αμαρτίες σου περισσότερο από κάθε άλλο κακό.” Τέλος, προτείνει να εξετάζουμε τα έργα μας αν τα κάνουμε από αγάπη ή υποχρέωση.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ: Οι Άγιοι της Εκκλησίας κατέγραψαν την εξέλιξη της αρρώστιας του εγωκεντρισμού-φιλαυτίας, καθώς και την θεραπεία της. Ο ιερός Χρυσόστομος λέει ότι χρειάζεται ο φίλαυτος να αποκτήσει την ταπείνωση. Να ταπεινωθεί βλέποντας τη θυσία του Νυμφίου, βλέποντας την τελειότητα των δημιουργημάτων, την άπειρη σοφία Του. Βοηθητικό μέσο, είναι η Θεία Ευχαριστία, η νηστεία, η προσευχή, η άσκηση, η ανάγνωσης του Ευαγγελίου, ή βίων Αγίων. Τότε νιώθει την αδυναμία της δικής του ανθρώπινης φύσης καθώς και το ύψος οπού έφτασαν οι άγιοι με την χάρη του Θεού. Αν ο φίλαυτος δεν θέλει να διορθωθεί ας ακούσει την Αγία Γραφή: “Ο υψών εαυτόν ταπεινωθήσεται” (Λουκ. ιη΄ 14) και: “Υπερηφάνοις ο Θεός αντιτάσσεται” (Α’ Πετρ. ε΄ 5). Όταν ο άνθρωπος, δεν κατανοεί και δεν ωφελείται από την χάρη των δωρεών αλλά τα θεωρεί, ίσως, αιτία κενοδοξίας, τότε έρχεται η χάρη των πειρασμών. Ο άνθρωπος, σε κάποια χρονική στιγμή, συγκλονίζεται σε βάθος, μπορεί να χάσει όλα όσα νόμιζε δεδομένα, υγεία, περιουσία, οικείους. Κατά τον Άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή η “καταφρόνηση” του σώματος και της φιλαυτίας οδηγεί στη θέωση: “αν ο Γεδεών δεν έσπαγε τις στάμνες, δεν θα μπορούσε να δει το φως των λαμπάδων (Κριτ. ζ΄20). Έτσι και ο άνθρωπος, αν δεν καταφρονήσει το σώμα, δεν θα μπορέσει να δει το φως της Θεότητας.” Ο Θεός μας δείχνει με τον λόγο και την αγία ζωή Του την έξοδο από τη φιλαυτία, τη λύτρωση και την ελευθερία: “Όποιος θέλει, ας απαρνηθεί τον εαυτό του, ας πάρει το σταυρό του, και ας με ακολουθήσει”, “ανεχόμενοι αλλήλων εν αγάπη” ( Eφ. δ΄2), “μηδείς το εαυτού ζητείτω αλλά το του ετέρου” (A΄ Kορ. ι΄24), “αγαπάτε τους εχθρούς υμών, εύχεσθε υπέρ των επηρεαζόντων υμάς και διωκόντων»” (Ματθ. ε΄ 44), και τέλος: “ευλογείτε και μή καταράσθε” (Ρωμ. Ιβ΄14). Ευτυχής εκείνος ο οποίος Τον ακολουθεί διότι “ου μη περιπατήσει εν τη σκοτία αλλ’ έξει το φως της ζωής”.

ΕΠΙΜΥΘΙΟ: Ο σύγχρονος Αγιορείτης Πατέρας Γεώργιος Καψάνης έλεγε σε μια συνέντευξή του: “Όσο η καρδιά μας δεν έχει ελευθερωθεί από τη φιλαυτία, η Χάρις του Θεού δεν μπορεί να κατοικήσει μέσα της, να διώξει το σκοτάδι και να αναδείξει το κάλλος της θεοπλάστου ψυχής μας, να μας κάνει υιούς Θεού και κληρονόμους της Βασιλείας Του. Ο αγώνας κατά της φιλαυτίας είναι καθήκον όλων των Χριστιανών. Επειδή η μετοχή στη Βασιλεία του Θεού είναι κλήση για όλους τους Χριστιανούς. Εύχομαι με τη Χάρη του Χριστού να κάνουμε άπαντες αυτόν τον αγώνα κατά της φιλαυτίας, ώστε να γίνουμε συγκληρονόμοι της Βασιλείας του Θεού εν Χριστώ.


www.scribd.com/oikonomoukon


Βιβλιογραφία: 

Γέρων Παϊσιος, Γιατί επιτρέπει ο Θεός [από το βίο του Οσίου Αρσενίου του Καππαδόκου]

Νικόδημος Αγιορείτης, Αόρατος πόλεμος.

Ιωάννης Σιναϊτης, Κλίμαξ.

Iερομ. Γεώργιος Καψάνης, Η φιλαυτία είναι η συμπύκνωση όλων των παθών.

ΒΙΝΤΕΟ: https://www.youtube.com/watch?v=U7eNa-kqMmY&list=PLBIjTiUGfNYANDGajw9v1Y5WwGxuOeYxr&index=5


λεζαντα: ΠΗΤΕΡ ΜΠΡΙΓΚΕΛ Ο ΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΣ: ΤΑ ΕΠΤΑ ΘΑΝΑΣΙΜΑ ΑΜΑΡΤΗΜΑΤΑ