του Κωνσταντίνου
Αθ. Οικονόμου δασκάλου του 16ου Δ. Σχολείου
ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ: Οι άμεσες
πηγές που αντιστοιχούν στην περίοδο του μ. Κων/νου είναι οι ιστορικοί Ευσέβιος
(εκκλησιαστικός), Λακτάντιος και Γρηγόριος ο Θεολόγος. Έχουμε ακόμη τον
ειδωλολάτρη Ζώσιμο (425-518), που έγραψε την Ιστορία του 150 χρόνια μετά το
θάνατο του Κων/νου, βασιζόμενος σε ειδωλολατρικές πηγές, με αποτέλεσμα να μην επιβεβαιώνεται
από άλλη πηγή. Έτσι, παρ' όλο που δεν είναι σύγχρονος του Κων/νου, λιβελογραφεί
και εμφανίζεται απορριπτικός απέναντί του, αποδίδοντάς του την παρακμή
της αυτοκρατορίας, την εποχή μάλιστα που το κράτος είχε τη μεγαλύτερη έκταση
της Ιστορίας του. Τέτοιες “πληροφορίες” του
χρησιμοποιούνται από συγχρόνους αρνητές της αγιότητος του Μεγάλου Αυτοκράτορα.
Βασιζόμενοι στα έργα του Ζώσιμου πολλοί νεοπαγανιστές, χιλιαστές ή αθεϊστές
(Βολταίρος, Μοντεσκιέ) τοποθετούνται αρνητικά έναντι του Κωνσταντίνου. Στην
προσπάθεια αναίρεσης της προσφοράς του Μ. Κων/νου συνετέλεσε και η παπική αρχή
αποστρεφόμενη τον Μ. Κωνσταντίνο, επειδή μετέφερε την πρωτεύουσα στη Νέα Ρώμη
οδηγώντας στην αφάνεια την Παλαιά Ρώμη. Μάλιστα, μετά το Σχίσμα, κανένας πάπας
ή δυτικός ηγεμόνας, δεν ονομάσθηκε Κωνσταντίνος!
ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ: Ο Άγιος
Κωνσταντίνος με το έργο του ανέτρεψε τον ρου της Ιστορίας με σημαντικές
θρησκευτικές και κοινωνικές παρεμβάσεις. Έτσι:. Έδωσε τη δυνατότητα στους
δούλους να γίνουν απελεύθεροι, τιμωρούσε εκείνους που θανάτωναν τους σκλάβους
περιορίζοντας τη σωματική τιμωρία. Απαγόρευσε το στιγματισμό, με καμένο σπαθί,
στα πρόσωπα των σκλάβων. Υπήρξε αήτηττος εν πολέμοις. Κατήργησε την ποινή του
σταυρικού θανάτου, ανανέωσε το οικογενειακό δίκαιο, καταδίκασε τη μοιχεία, ανύψωσε
τη θέση της μητέρας, προστάτεψε τα παιδιά από καταχρήσεις της πατρικής
εξουσίας. Ρύθμισε ζητήματα διαζυγίου, κληρονομίας, προίκας. Θέσπισε
ευεργετήματα για ανάκληση εξορίστων, απελευθέρωση καταδικασμένων των
προηγούμενων διωγμών, νομοθέτησε για την τιμή των Αγίων και την επιστροφή των
κατασχεθέντων κτημάτων, ενώ προήγαγε Χριστιανούς σε αξιώματα και επιχορήγησε
την ανοικοδόμηση ή ανακαίνιση ναών. Ακόμη, προέτρεπε, χωρίς εξαναγκασμό, τους
ειδωλολάτρες να γίνουν Χριστιανοί, προστάζοντας να μην ενοχλείται κανείς για
την πίστη του. Θεσμοθέτησε την Κυριακή ημέρα προσευχής και ημέρα αργίας. Τα
κυριότερα όμως έργα του είναι: 1. Η συγκληση της Α΄Οικουμενικης Συνοδου, 2. Η
αποστολή της μητέρας του, Αγίας Ελένης, στα Ιεροσόλυμα και η ανεύρεση του
Τιμίου Σταυρού. 3. Η ολοκλήρωσή του στη χριστιανική πίστη με τη βάπτισή του και
4. Είναι ο πρώτος Ρωμιός-Ορθόδοξος αυτοκράτορας στην Ιστορία, γιατί
καταλαβαίνοντας ότι το μέλλον της αυτοκρατορίας ήταν στην Ανατολή, έχτισε τη
νέα πρωτεύουσα, στο μέσο του τότε γνωστού κόσμου, αποστρεφόμενος τη λατινόφωνη
Δύση.
ΙΣΑΠΟΣΤΟΛΟΣ: Η Εκκλησία
ανέδειξε τον Άγιο Κων/νο Ισαπόστολο, γιατί χάρη σε ενέργειές του φωτίστηκαν
γειτονικά έθνη, όπως οι Ινδοί (από το φιλόσοφο Μερόπιο και τους Αιδέσιο και
Φρουμέντιο), οι Ίβηρες (Γεωργιανοί) και οι Αρμένιοι. Ακόμη, ανησυχώντας για την
τύχη των Περσών χριστιανών, απέστειλε επιστολές στο βασιλιά της χώρας (οι
ανησυχίες του επαληθεύτηκαν, καθώς από το 343 ο Σαβώρ εξαπέλυσε διωγμούς σ' όλη
την Περσία, αναδεικνύοντας πλήθη Μαρτύρων). Ετοιμάστηκε μάλιστα, για εκστρατεία
κατά της ειδωλολατρικής Περσίας, μα περνώντας από τη Νίκαια ασθένησε και
κατέφυγε στην Ελενόπολη. Όμως η ασθένειά αυτή τον οδήγησε στο θάνατο, λίγους
μήνες αργότερα, (22/5/337, ανήμερα της Πεντηκοστής) έχοντας ο ίδιος βαπτισθεί.
ΤΑ “ΜΕΛΑΝΑ” ΣΗΜΕΙΑ: Ο ΜΑΞΙΜΙΑΝΟΣ: Ο Μαξιμιανός ήθελε
να γίνει αύγουστος, και διώχθηκε από τον γιο του Μαξέντιο. Έτσι κατέφυγε στην
κόρη του, Φαύστα, σύζυγο του Κων/νου, ζητώντας προστασία από τον Κωνσταντίνο.
Το 310, όμως, πήρε μέρος του στρατού μαζί του αυτοανακηρυσσόμενος αυτοκράτορας.
Ο Κωνσταντίνος επέστρεψε από τη Γερμανία, όπου πολεμούσε, και ο Μαξιμιανός
έντρομος κλείστηκε στο φρούριο της Μασσαλίας. Ο Κωνσταντίνος τον συνέλαβε, αλλά
τον συγχωρησε. Ακολούθησε νέα συνωμοσία του Μαξιμιανού και της Φαύστας, για να
δολοφονηθεί ο Κωνσταντίνος. Η προσπάθεια απέτυχε. Η Φαύστα ενοχοποίησε τον
πατέρα της. Ο Μαξιμιανός αναγκάστηκε να αυτοαπαγχονιστεί. Κατηγορούν γι’ αυτό
τον Κωνσταντίνο. Ο Κωνσταντίνος ήταν ο Ανώτατος Δικαστής (Pontifex maximus) και
ο ανώτατος αρχιερεύς. Επομένως, κάθε πράξη έπρεπε να δικαστεί από τον ανώτατο
δικαστή. Και οι ποινή στην περίπτωση αυτή ήταν η εκτέλεση του στασιαστή.
Ο ΚΡΙΣΠΟΣ: Επειδή ο Κων/νος
αγαπούσε πολύ το γιο του από τον πρώτο του γάμο, Κρίσπο, η Φαύστα τον μίσησε
πιστεύοντας πως θα επεσκίαζε τους δικούς της γιους. Έτσι κατήγειλε πως είχε
επιχειρήσει να την ατιμάσει και πως σχεδίαζε να δολοφονήσει τον Κων/νο! Ο
Κωνσταντίνος την πίστεψε, διατάζοντας επιπόλαια να θανατωθεί ο γιος του. Η Αγία
Ελένη ταράχτηκε και ήλεγξε αυστηρά τον Κων/νο. Εκείνος,
μετανοιωμένος, διέταξε ανακρίσεις. Όταν αποδείχθηκε η σκευωρία, η Φαύστα
τιμωρήθηκε με θάνατο. Τα δύο αυτά γεγονότα τον έκαναν να θρηνεί σ' όλη του τη
ζωή επιδιώκοντας τη μετάνοια. Γι' αυτά τια συμβάντα, επικριτές του Μ.
Κωνσταντίνου ξιφούλκησαν εναντίον του. Όμως, όταν συνέβησαν αυτά, ο
Κωνσταντίνος δεν ήταν Χριστιανός. Ακόμη, δεν ενέργησε εμπαθώς, αλλά έπεσε θύμα
συκοφαντίας, ενώ την εποχή εκείνη δεν υπήρχαν δικαστήρια για την απονομή
δικαιοσύνης. Η δικαστική εξουσία ήταν στα χέρια των αυτοκρατόρων, που δίκαζαν
σύμφωνα με καταθέσεις μαρτύρων, χωρίς να αποκλειστεί το λάθος. Πολλοί των Αγίων
υπήρξαν προηγουμένως αμαρτωλοί και χάρις στην έμπρακτη μετάνοιά τους
συγχωρέθηκαν από το Θεό και αναδείχτηκαν Άγιοι, μάλιστα θαυματουργοί. Έπραξαν έργα γνήσιας μετάνοιας, συγχωρέθηκαν,
ευαρέστησαν τον Θεό, αναδείκνυόμενοι τελικά και μεγάλοι Άγιοι! Ακόμη, η
Εκκλησία αναγνωρίζει πως
ο βαπτιζόμενος καθαρίζεται από το προπατορικό αμάρτημα και από κάθε άλλο
προσωπικό αμάρτημα (αν είναι ενήλικας).
“ΔΙΩΚΤΗΣ” ΕΙΔΩΛΟΛΑΤΡΩΝ: Κατά τον Ζώσιμο,
ο Άγιος Κωνσταντίνος προκάλεσε το μίσος των ειδωλολατρών, οι οποίοι βεβήλωσαν
τα αγάλματά του. Όμως εκείνος δεν καταδίωξε τους ειδωλολάτρες, αλλά ούτε και
τήρησε φιλική στάση απέναντί τους. Συμβούλευε κατοίκους ειδωλολατρικών περιοχών
να στραφούν προς τη χριστιανική πίστη, αλλά δεν αδίκησε
την εθνική θρησκεία. Άλλωστε, κατά τον Ζώσιμο, επέβλεψε την ανοικοδόμηση και
εθνικών ναών. Προσπαθούσε να
τηρήσει ισορροπία εξασφαλίζοντας ισονομία. Δεν ανακήρυξε το Χριστιανισμό
επίσημη κρατική θρησκεία,
εξασφάλισε ελευθερία σε κάθε θρήσκευμα. Η πριν το θάνατό του βάπτιση και η
ευμενής αντιμετώπιση της Εκκλησίας δεν ήταν καιροσκοπική. Διότι κανείς
πολιτικός δεν στηρίζεται στη μειοψηφία και, την εποχή που ο Μέγας Κωνσταντίνος
έδειχνε το ενδιαφέρον του για τον Χριστιανισμό, οι πιστοί αποτελούσαν το 10%
της Αυτοκρατορίας (Ά. Χάρμερ: Η εξάπλωση του Χριστιανισμού κατά τους πρώτους
αιώνες)!
Ο Μ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΑΓΙΟΣ: Η κηδεία του
Αγίου έγινε στο Ναό των Αγίων Αποστόλων, στο χώρο που είχε ο ίδιος ετοιμάσει,
δίπλα σε ιερά λείψανα Αποστόλων, όπως επιθυμούσε. Το τίμιο λείψανό του,
επετέλεσε πολλά θαύματα! Πρέπει να δοξάζουμε το Θεό, που ανέδειξε τον Κων/νο
αυτοκράτορα σε μια εποχή κρίσης αξιών, μετά από αιώνες διωγμών και θανατώσεων
εκατομμυρίων αθώων για την πίστη τους στον Χριστό. Ο Κωνσταντίνος ασπάσθηκε τον
χριστιανισμό, όχι μόνο ως ένας απλός πολίτης της, αλλ' ως ο αυτοκράτορας της!
Το ότι βαπτίσθηκε στο τέλος της ζωής του αποδεικνύει γνήσια εσωτερική ανάγκη. «Τους
δοξάζοντάς με, δοξάσω», λέγει ο Θεός. Μόνο ο Θεός, στην Ορθοδοξία,
ανακηρύσσει δοξάζοντας τους Αγίους Του. Ο Κωνσταντίνος αξιώθηκε, ζων, άμεσης
θεϊκής καθοδήγησης, όπως στην περίπτωση του οράματος με το Σταυρό, (Τούτω Νίκα)
καθιστάμενος “σκεύος εκλογής” στα χέρια της θείας Προνοίας για την
επικράτηση της λατρείας του Τριαδικού Θεού. Αλλά και μετά θάνατον τον δόξασε ο
Κύριος! Δεν πρέπει να παραβλέπεται πως μετά την κοίμησή του οι προσευχές και
μεσιτείες του προς τον Θεό θαυματουργούν. Σημαντικό στοιχείο ακόμη είναι το ότι
ο Κωνσταντίνος «εκράτηνε την πίστην της Νικαίας», διότι συνέβαλε στο να
συγκληθεί η Σύνοδος και να αποφασίζει η Σύνοδος, με τη Χάρη του Θεού.
Συμπερασματικά: δεν υπάρχει αγιοποίηση στην Ορθόδοξη Εκκλησία αλλά αναγνώριση
της αγιότητος.
ΣΧΕΤΙΚΗ ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ Π. Γ. ΜΕΤΑΛΛΗΝΟΥ: https://www.youtube.com/watch?v=SfPvlXOcqNg
ΚΑΙ ΤΟ ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟ: https://www.youtube.com/watch?v=5aZ9AYs7g_0
