Ο Ιερός Χρυσόστομος για όσα είπε ο Κύριος για τους εσχάτους χρόνους, σύμφωνα με το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο (1ο)
[Μέρος πρώτο: υπομνηματισμός των εδαφίων Ματθ.24,1-13: πρόρρηση για την καταστροφή του ναού της Ιερουσαλήμ, σημεία πριν από το τέλος του κόσμου]
«Καὶ ἐξελθὼν ὁ Ἰησοῦς ἐπορεύετο ἀπὸ τοῦ ἱεροῦ· καὶ προσῆλθον οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ ἐπιδεῖξαι αὐτῷ τὰς οἰκοδομὰς τοῦ ἱεροῦ. ὁ δὲ Ἰησοῦς εἶπεν αὐτοῖς· οὐ βλέπετε ταῦτα πάντα; ἀμὴν λέγω ὑμῖν, οὐ μὴ ἀφεθῇ ᾧδε λίθος ἐπὶ λίθον, ὃς οὐ καταλυθήσεται(:και αφού βγήκε ο Ιησούς από τον ναό, έφευγε οριστικώς πλέον από το ιερό, για να μην επανέλθει σε αυτό. Τότε Τον πλησίασαν οι μαθητές Του για να Του δείξουν τις οικοδομές του ιερού.Ο Ιησούς όμως τους είπε: “Δεν βλέπετε με θαυμασμό όλα αυτά τα ωραία κτήρια; Αληθινά σας διαβεβαιώνω ότι δεν θα μείνει πέτρα πάνω στην πέτρα που να μην γκρεμισθεί κάτω”)» [Ματθ. 24,1-2].Επειδή δηλαδή είπε ότι «ἰδοὺ ἀφίεται ὑμῖν ὁ οἶκος ὑμῶν ἔρημος (:ιδού, εγκαταλείπεται η πόλη σας και ο ναός σας έρημος και απροστάτευτος από τον Θεό. Αυτή θα είναι η τιμωρία σας και η καταστροφή σας)» [Ματθ. 23,38] και προφήτευσε προηγουμένως σε αυτούς πάρα πολλές συμφορές, ακολούθως οι μαθητές όταν άκουσαν αυτά, από έκπληξη μάλλον, Τον πλησίασαν για να Του δείξουν το κάλλος του ναού, και επειδή απορούσαν, εάν πράγματι εξαφανιστούν τόσο ωραία πράγματα και πολυτελή υλικά και ποικίλα απερίγραπτα καλλιτεχνήματα, δεν τους ομιλεί πλέον απλά για ερήμωση, αλλά προφητεύει εξ ολοκλήρου τον αφανισμό του ναού αυτού· διότι λέγει: «Δεν τα βλέπετε όλα αυτά και τα θαυμάζετε και μένετε κατάπληκτοι; Δεν θα μείνει λίθος επάνω σε λίθο».
«Πώς λοιπόν τότε», αναρωτιέται ίσως κάποιος, «έμεινε;». Και τι σημασία έχει αυτό; Διότι ούτε έτσι έμεινε ανεκπλήρωτη η προφητεία· διότι ή τα έλεγε αυτά υπαινισσόμενος την ολοκληρωτική καταστροφή, ή εννοούσε την καταστροφή του τόπου εκείνου στον οποίο βρισκόταν· διότι υπάρχουν μέρη του ναού που είναι εξαφανισμένα εκ θεμελίων. Μαζί δε με αυτά και εκείνο θα μπορούσαμε να πούμε, ότι από όσα συνέβησαν και από τα όσα διασώθηκαν πρέπει να πείθονται όσοι υπερβολικά αμφιβάλλουν σαν να ήταν ολοκληρωτική η καταστροφή.
«Καθημένου δὲ αὐτοῦ ἐπὶ τοῦ ὄρους τῶν ἐλαιῶν προσῆλθον αὐτῷ οἱ μαθηταὶ κατ᾿ ἰδίαν λέγοντες· εἰπὲ ἡμῖν πότε ταῦτα ἔσται, καὶ τί τὸ σημεῖον τῆς σῆς παρουσίας καὶ τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος;(:και ενώ Αυτός καθόταν στο όρος των ελαιών, Τον πλησίασαν οι μαθητές ιδιαιτέρως και Του είπαν: “Πες μας, πότε θα γίνουν όλα αυτά και ποιο είναι το σημάδι που θα προαναγγέλλει την ένδοξή Σου παρουσία και το οριστικό τέλος του κόσμου αυτού;”)» [Ματθ. 24,3].
Για τον λόγο αυτόν Τον πλησίασαν ιδιαιτέρως, επειδή ήθελαν να Τον ρωτήσουν γι' αυτά τα πράγματα. Καθόσον με αγωνία ζητούσαν να μάθουν την ημέρα του ερχομού Του επειδή διακατεχόταν από τη σφοδρή επιθυμία να δουν τη δόξα εκείνη που είναι αιτία απείρων αγαθών. Και για δύο πράγματα Τον ρωτούν: «Πότε θα συμβούν αυτά;», δηλαδή η εκ θεμελίων καταστροφή του ναού, και «Ποιο είναι το σημείο του ερχομού Σου;». Ο Λουκάς όμως λέει ότι ένα είναι το ερώτημα [Λουκ. 21,1: «Ἐπηρώτησαν δὲ αὐτὸν λέγοντες· διδάσκαλε, πότε οὖν ταῦτα ἔσται καὶ τί τὸ σημεῖον ὅταν μέλλῃ ταῦτα γίνεσθαι; (:Τον ρώτησαν τότε οι μαθητές: “Διδάσκαλε, πότε λοιπόν θα γίνουν οι καταστροφές αυτές; Και ποιο είναι το σημάδι που θα φανεί, όταν πρόκειται να γίνουν αυτά;”)»], το σχετικό με την καταστροφή των Ιεροσολύμων, επειδή νόμιζαν ότι τότε θα συνέβαινε και ο ερχομός Του.
Ο ευαγγελιστής Μάρκος επίσης λέει ότι δεν Τον ρώτησαν όλοι οι μαθητές Του για την καταστροφή των Ιεροσολύμων, αλλά μόνο ο Πέτρος ο Ιάκωβος, ο Ανδρέας και ο Ιωάννης, επειδή είχαν μεγαλύτερη παρρησία [Μαρκ. 13,4: «Καὶ καθημένου αὐτοῦ εἰς τὸ ὄρος τῶν ἐλαιῶν κατέναντι τοῦ ἱεροῦ, ἐπηρώτων αὐτὸν κατ᾿ ἰδίαν Πέτρος καὶ Ἰάκωβος καὶ Ἰωάννης καὶ Ἀνδρέας. εἰπὲ ἡμῖν πότε ταῦτα ἔσται, καὶ τί τὸ σημεῖον ὅταν μέλλῃ πάντα ταῦτα συντελεῖσθαι; (:και ενώ ο Ιησούς καθόταν στο όρος των ελαιών, απέναντι από τον ναό, άρχισαν να Τον ρωτούν ιδιαιτέρως ο Πέτρος και ο Ιάκωβος και ο Ιωάννης και ο Ανδρέας:“Πες μας, πότε θα γίνουν οι καταστροφές των λαμπρών κτιρίων που είπες; Και ποιο είναι το σημάδι που θα φανεί, όταν πρόκειται να συντελεστούν όλα αυτά;”)»].
Τι απάντησε λοιπόν ο Κύριος; «Καὶ ἀποκριθεὶς ὁ Ἰησοῦς εἶπεν αὐτοῖς· βλέπετε μή τις ὑμᾶς πλανήσῃ. καὶ ἀποκριθεὶς ὁ Ἰησοῦς εἶπεν αὐτοῖς· βλέπετε μή τις ὑμᾶς πλανήσῃ. πολλοὶ γὰρ ἐλεύσονται ἐπὶ τῷ ὀνόματί μου λέγοντες, ἐγώ εἰμι ὁ Χριστός, καὶ πολλοὺς πλανήσουσι. μελλήσετε δὲ ἀκούειν πολέμους καὶ ἀκοὰς πολέμων· ὁρᾶτε μὴ θροεῖσθε· δεῖ γὰρ πάντα γενέσθαι, ἀλλ᾿ οὔπω ἐστὶ τὸ τέλος(:και ο Ιησούς τούς αποκρίθηκε: “Προσέχετε μην σας παραπλανήσει κανείς· διότι θα έλθουν πολλοί που θα διεκδικούν και θα οικειοποιούνται το όνομα του Μεσσία, το οποίο είναι δικό μου, και θα λένε: “Εγώ είμαι ο Χριστός”. Και θα παραπλανήσουν πολλούς. Πρόκειται λοιπόν να ακούτε πολέμους και ειδήσεις για πολέμους που θα γίνονται σε άλλες χώρες. Προσέχετε, μην αναστατώνεστε νομίζοντας ότι αυτά είναι σημάδια που προαναγγέλλουν το τέλος˙ διότι σύμφωνα με τις βουλές της θείας πρόνοιας πρέπει όλα αυτά να γίνουν, αλλά ακόμη δεν είναι ούτε το τέλος του κόσμου, ούτε η καταστροφή της Ιερουσαλήμ και του ναού της, που προεικονίζει και προτυπώνει τη συντέλεια του κόσμου)» [Ματθ. 24,3-6]· διότι επειδή είχαν την εντύπωση, ακούγοντας για την τιμωρία της Ιερουσαλήμ, ότι επρόκειτο περί άλλης τιμωρίας και ότι θα ήσαν αυτοί έξω από τις ταραχές και ονειροπολούσαν μόνο τα αγαθά και συγχρόνως περίμεναν με μεγάλη αγωνία να τα απολαύσουν.
Για τον λόγο αυτόν πάλι προφητεύει προς αυτούς δυσάρεστα γεγονότα, ώστε να αυξήσει την αγωνία τους και τους παραγγέλλει να έχουν στραμμένη την προσοχή τους προς δύο κατευθύνσεις, ώστε ούτε να εξαπατηθούν από απατηλά λόγια των παράλογων ανθρώπων, ούτε να υποφέρουν από την τυραννίδα των κακών που θα επέλθουν· «διότι», λέγει, «θα είναι διπλός ο πόλεμος, και ο εκ μέρους των απατεώνων και ο πόλεμος εκ μέρους των εχθρών, αλλά εκείνος ο πόλεμος θα είναι πολύ πιο φοβερός, επειδή θα λαμβάνει χώρα μέσα σε σύγχυση και αναταραχή των πραγμάτων και εναντίον ανθρώπων που ήσαν γεμάτοι από φόβο και ταραχή».
Πράγματι ήταν μεγάλη τότε η ζάλη, κατά τη στιγμή που η μεν ρωμαϊκή αυτοκρατορία βρίσκονταν σε ακμή, πόλεις κυριεύονταν, στρατόπεδα και άρματα πολεμικά κινούνταν, και πολλοί πλάνοι εύκολα γίνονταν πιστευτοί. Και ως πολέμους εννοεί αυτούς που διεξάγονταν στα Ιεροσόλυμα και όχι ασφαλώς τους εξωτερικούς που διεξάγονταν στα διάφορα μέρη της οικουμένης· διότι τι τους ενδιέφεραν αυτοί οι πόλεμοι; Άλλωστε δεν επρόκειτο να τους έλεγε τίποτε το νέο, εάν τους μιλούσε για τις συμφορές της οικουμένης, που πάντοτε συνέβαιναν. Καθόσον και πριν από τον ερχομό του Χριστού συνέβαιναν πόλεμοι και ταραχές και μάχες. Αλλά εννοεί τους ιουδαϊκούς πολέμους, που δεν προήλθαν από μακριά, διότι στο εξής αυτοί ήσαν υπό την εξουσία των Ρωμαίων. Επειδή λοιπόν και αυτά ήσαν ικανά να τους βοηθήσουν, τα προλέγει όλα αυτά.
Έπειτα, για να δείξει ότι και Αυτός θα επιτεθεί εναντίον των Ιουδαίων και θα πολεμήσει, δεν αναφέρει μόνο μάχες, αλλά και θεόσταλτες πληγές, πείνα και επιδημίες και σεισμούς, δείχνοντας ότι και τους πολέμους Αυτός τους επέτρεψε να έλθουν, και αυτά δεν γίνονται απλώς έτσι και κατά συνήθεια που υπήρχε από πριν στους ανθρώπους, αλλά από τη θεϊκή οργή. «Για τον λόγο αυτόν», λέγει, «δεν θα έλθουν αυτά έτσι απλά και χωρίς ταραχές, αλλά θα συνοδεύονται και από σημεία».
Για να μην λένε λοιπόν οι Ιουδαίοι ότι αίτιοι των κακών αυτών είναι αυτοί που πίστεψαν σε Αυτόν τότε, για τον λόγο αυτόν προείπε και την αιτία των συμφορών που θα έλθουν· προηγουμένως έλεγε: «ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι ἥξει ταῦτα πάντα ἐπὶ τὴν γενεὰν ταύτην(:Αλήθεια σας λέω ότι όλα αυτά τα δεινά θα πέσουν πάνω στη γενιά αυτή)»[Ματθ.23,36], αφού ενθυμήθηκε τα εγκλήματά τους. Έπειτα για να μη νομίσουν, ακούγοντας το πλήθος των κακών, ότι θα καταστραφεί το κήρυγμα, πρόσθεσε: «ὁρᾶτε, μὴ θροεῖσθε· δεῖ γὰρ πάντα γενέσθαι, ἀλλ᾿ οὔπω ἐστὶ τὸ τέλος (:Προσέχετε, μην αναστατώνεστε νομίζοντας ότι αυτά είναι σημάδια που προαναγγέλλουν το τέλος˙ διότι σύμφωνα με τις βουλές της θείας πρόνοιας πρέπει όλα αυτά να γίνουν, αλλά ακόμη δεν είναι ούτε το τέλος του κόσμου, ούτε η καταστροφή της Ιερουσαλήμ και του ναού της, που προεικονίζει και προτυπώνει τη συντέλεια του κόσμου)» [Ματθ. 24,6], δηλαδή «αυτά που προφήτευσα Εγώ και η έφοδος των πειρασμών ως προς τίποτε δεν θα διακόψουν τα όσα ειπώθηκαν από εμένα· αλλά θα συμβεί μεν θόρυβος και ταραχή, τίποτε όμως δεν θα διασαλεύσει τα προφητικά λόγια μου».
Έπειτα, επειδή είπε στους Ιουδαίους: «Λέγω γὰρ ὑμῖν, οὐ μή με ἴδητε ἀπ᾿ ἄρτι ἕως ἂν εἴπητε, εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου(:διότι σας λέω ότι δεν θα με δείτε πια από τώρα, μέχρι να συνέλθετε και να πιστέψετε. Και τότε, αφού συγκαταριθμηθείτε στα μέλη της Εκκλησίας μου, θα πείτε για μένα: “Ευλογημένος είναι Αυτός που έρχεται στο όνομα του Κυρίου, ως αντιπρόσωπός Του και απεσταλμένος Του”)» [Ματθ. 23,39], οι δε μαθητές νόμιζαν ότι μαζί με την καταστροφή θα συμβεί και η συντέλεια, διορθώνοντας ο Κύριος και αυτήν την υπόνοιά τους, έλεγε: «Αλλά δεν θα έλθει ακόμη το τέλος»· διότι το ότι έτσι σκέπτονταν, όπως είπα, εννόησέ το από την ερώτησή τους· διότι τι ρώτησαν; «Πότε θα συμβούν αυτά;», δηλαδή, «πότε θα καταστραφούν τα Ιεροσόλυμα; Και ποιο είναι το σημείο του ερχομού Σου και της συντελείας του αιώνος;».
Ο δε Κύριος δεν είπε τίποτε ευθέως στην ερώτησή τους αυτή, αλλά προηγουμένως λέει εκείνα τα κατεπείγοντα και τα οποία έπρεπε πρώτα να μάθουν· διότι ούτε για τα Ιεροσόλυμα είπε κάτι κατευθείαν, ούτε περί της δευτέρας παρουσίας Του, αλλά για τα κακά που θα συναντούσαν ευθύς αμέσως. Για τον λόγο αυτόν αυξάνει και την αγωνία τους, λέγοντας: «βλέπετε μή τις ὑμᾶς πλανήσῃ· πολλοὶ γὰρ ἐλεύσονται ἐπὶ τῷ ὀνόματί μου λέγοντες, ἐγώ εἰμι ὁ Χριστός, καὶ πολλοὺς πλανήσουσι (:και ο Ιησούς τούς αποκρίθηκε: “Προσέχετε μην σας παραπλανήσει κανείς· διότι θα έλθουν πολλοί που θα διεκδικούν και θα οικειοποιούνται το όνομα του Μεσσία, το οποίο είναι δικό μου, και θα λένε: “Εγώ είμαι ο Χριστός”. Και θα παραπλανήσουν πολλούς)» [Ματθ. 24,4-5].
Στη συνέχεια αφού αύξησε την επιθυμία τους για να ακούσουν αυτά(διότι λέγει: «προσέχετε μήπως σας παραπλανήσει κανείς») και αφού αύξησε την αγωνία τους και τους προετοίμασε να είναι προσεκτικοί και ανέφερε τους πλάνους και πριν από όλους τους ψευδοχρίστους, τότε αναφέρει και τις συμφορές των Ιεροσολύμων, επιβεβαιώνοντας στους ανόητους και φιλόνικους από αυτά που συνέβησαν, και εκείνα που πρόκειται να συμβούν στο μέλλον: «Μελλήσετε δὲ ἀκούειν πολέμους καὶ ἀκοὰς πολέμων· ὁρᾶτε μὴ θροεῖσθε· δεῖ γὰρ πάντα γενέσθαι, ἀλλ᾿ οὔπω ἐστὶ τὸ τέλος. ἐγερθήσεται γὰρ ἔθνος ἐπὶ ἔθνος καὶ βασιλεία ἐπὶ βασιλείαν, καὶ ἔσονται λιμοὶ καὶ λοιμοὶ καὶ σεισμοὶ κατὰ τόπους· πάντα δὲ ταῦτα ἀρχὴ ὠδίνων (:Πρόκειται λοιπόν να ακούτε πολέμους και ειδήσεις για πολέμους που θα γίνονται σε άλλες χώρες. Προσέχετε, μην αναστατώνεστε νομίζοντας ότι αυτά είναι σημάδια που προαναγγέλλουν το τέλος˙ διότι σύμφωνα με τις βουλές της θείας πρόνοιας πρέπει όλα αυτά να γίνουν, αλλά ακόμη δεν είναι ούτε το τέλος του κόσμου, ούτε η καταστροφή της Ιερουσαλήμ και του ναού της, που προεικονίζει και προτυπώνει τη συντέλεια του κόσμου· διότι θα ξεσηκωθεί το ένα έθνος εναντίον του άλλου έθνους, και το ένα βασίλειο εναντίον του άλλου βασιλείου, και θα έλθουν πείνες και μολυσματικές επιδημίες και σεισμοί εδώ και εκεί. Όλα λοιπόν αυτά είναι αρχή πόνων και δεινών)» [Ματθ. 24,6-8].
«Τότε παραδώσουσιν ὑμᾶς εἰς θλῖψιν καὶ ἀποκτενοῦσιν ὑμᾶς, καὶ ἔσεσθε μισούμενοι ὑπὸ πάντων τῶν ἐθνῶν διὰ τὸ ὄνομά μου. καὶ τότε σκανδαλισθήσονται πολλοὶ καὶ ἀλλήλους παραδώσουσι καὶ μισήσουσιν ἀλλήλους. καὶ πολλοὶ ψευδοπροφῆται ἐγερθήσονται καὶ πλανήσουσι πολλούς, καὶ διὰ τὸ πληθυνθῆναι τὴν ἀνομίαν ψυγήσεται ἡ ἀγάπη τῶν πολλῶν. ὁ δὲ ὑπομείνας εἰς τέλος, οὗτος σωθήσεται. καὶ κηρυχθήσεται τοῦτο τὸ εὐαγγέλιον τῆς βασιλείας ἐν ὅλῃ τῇ οἰκουμένῃ εἰς μαρτύριον πᾶσι τοῖς ἔθνεσι, καὶ τότε ἥξει τὸ τέλος (:τότε θα σας παραδώσουν σε θλίψεις και δοκιμασίες. Και θα θανατώσουν μερικούς από σας, και θα σας μισούν όλα τα έθνη για μένα, επειδή θα πιστεύετε στο όνομά μου. Και τότε πολλοί θα σκανδαλιστούν και θα κλονιστούν στην πίστη. Και θα παραδώσουν ο ένας τον άλλο στους άπιστους άρχοντες, και θα μισήσουν ο ένας τον άλλο. Θα εμφανιστούν επίσης πολλοί ψευδοπροφήτες και θα παρασύρουν πολλούς στις πλανεμένες διδασκαλίες τους. Και επειδή θα πληθυνθεί η κακία και η ανηθικότητα, θα ψυχρανθεί η αγάπη των πολλών προς τον Θεό και τον συνάνθρωπο, αυτών δηλαδή που στο όνομα μόνο είναι χριστιανοί και έχουν μια τυπική θρησκευτικότητα. Εκείνος όμως που θα δείξει υπομονή μέχρι το τέλος των δοκιμασιών αυτών, αυτός και μόνο θα σωθεί. Και θα κηρυχθεί το ευαγγέλιο αυτό της βασιλείας σ’ όλη την οικουμένη, για να είναι το κήρυγμα αυτό έλεγχος για όλα τα έθνη, όσα δεν θα πιστέψουν, ώστε να μην μπορούν να προφασιστούν ότι δεν προσφέρθηκε και σ’ αυτούς το ευαγγέλιο. Και τότε θα έλθει το τέλος του κόσμου, του οποίου εικόνα και προτύπωση θα είναι το επικείμενο τέλος των Ιεροσολύμων)» [Ματθ. 24,9-14].
«Πολέμους και φήμες πολέμων», όπως και προανέφερα, ονομάζει τις ταραχές που θα συμβούν σε αυτούς. Έπειτα, επειδή, όπως προανέφερα, νόμιζαν ότι μετά από εκείνο τον πόλεμο θα έλθει το τέλος, πρόσεχε πώς τους προφυλάσσει λέγοντας: «Αλλά δεν θα έλθει ακόμη το τέλος»· διότι λέγει «θα σηκωθεί έθνος εναντίον έθνους και βασίλειο εναντίον βασιλείου». Με τα λόγια Του αυτά προλέγει τα προοίμια των ιουδαϊκών συμφορών. «Όλα δε αυτά θα είναι αρχή των δεινών», δηλαδή αυτών που θα συμβούν σε αυτούς. «Τότε θα σας παραδώσουν σε βασανιστήρια και θα σας θανατώσουν». Στην κατάλληλη στιγμή ανέφερε και τα δικά τους δεινά, ώστε να παρηγορούνται από τα κοινά· όχι δε μόνο από αυτά, αλλά και από το ότι πρόσθεσε, ότι «θα τα υποστείτε για το όνομά μου»· διότι λέγει: «Τότε θα σας παραδώσουν σε θλίψεις και δοκιμασίες. Και θα θανατώσουν μερικούς από σας, και θα σας μισούν όλα τα έθνη για μένα, επειδή θα πιστεύετε στο όνομά μου. Και τότε πολλοί θα σκανδαλιστούν και θα κλονιστούν στην πίστη. Και θα παραδώσουν ο ένας τον άλλο στους άπιστους άρχοντες, και θα μισήσουν ο ένας τον άλλο. Θα εμφανιστούν επίσης πολλοί ψευδοπροφήτες και θα παρασύρουν πολλούς στις πλανεμένες διδασκαλίες τους. Και επειδή θα πληθυνθεί η κακία και η ανηθικότητα, θα ψυχρανθεί η αγάπη των πολλών προς τον Θεό και τον συνάνθρωπο, αυτών δηλαδή που στο όνομα μόνο είναι χριστιανοί κι έχουν μια τυπική θρησκευτικότητα. Εκείνος όμως που θα δείξει υπομονή μέχρι το τέλος των δοκιμασιών αυτών, αυτός και μόνο θα σωθεί» [Ματθ. 24,9-13]. Αυτό είναι το χειρότερο κακό, όταν ο πόλεμος είναι και εμφύλιος· διότι πολλοί ψευδάδελφοι παρουσιάστηκαν.
Είδες ότι ο πόλεμος είναι τριπλός, προερχόμενος από τους πλάνους, από τους εχθρούς και από τους ψευδαδέλφους; Πρόσεχε και τον Παύλο που θρηνολογεί για τα ίδια πράγματα και λέει: «ἔξωθεν μάχαι, ἔσωθεν φόβοι (:απέξω, απ’ τους απίστους, γίνονταν μάχες εναντίον μας, ενώ από μέσα μάς κυρίευαν φόβοι για τους αδύναμους αδερφούς μας μήπως παρασυρθούν και αποπλανηθούν από την πίστη)» [Β΄Κορ. 7,5] και: «κινδύνοις ἐν ψευδαδέλφοις (:κινδύνευσα από ανθρώπους που ήταν ψευδάδελφοι και έφεραν υποκριτικά το ονόμα του Χριστιανού)» [Β΄Κορ. 11,26]· και πάλι: «οἱ γὰρ τοιοῦτοι ψευδαπόστολοι, ἐργάται δόλιοι, μετασχηματιζόμενοι εἰς ἀποστόλους Χριστοῦ (:και θέλω να τους αποκλείσω το δικαίωμα να λένε ότι είναι σαν κι εμάς, διότι οι κήρυκες αυτού του είδους είναι ψευδαπόστολοι, εργάτες δόλιοι που υποκριτικά παίρνουν το εξωτερικό σχήμα και την εξωτερική εμφάνιση των αποστόλων του Χριστού)» [Β΄Κορ. 11,13].
Και έπειτα τους προφητεύει το χειρότερο από όλα, διότι δεν θα έχουν ούτε την παρηγορία που προέρχεται από την αγάπη: «καὶ διὰ τὸ πληθυνθῆναι τὴν ἀνομίαν ψυγήσεται ἡ ἀγάπη τῶν πολλῶν(:και επειδή θα πληθυνθεί η κακία και η ανηθικότητα, θα ψυχρανθεί η αγάπη των πολλών προς τον Θεό και τον συνάνθρωπο, αυτών δηλαδή που στο όνομα μόνο είναι χριστιανοί κι έχουν μια τυπική θρησκευτικότητα)» [Ματθ. 24,12]. [Συνεχίζεται]
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,
επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
==============================================
ΥΠΟΜΝΗΜΑΤΙΣΜΟΣ 24ου ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΤΟΥ «ΚΑΤΑ ΜΑΤΘΑΙΟΝ» ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΙΩΑΝΝΗ ΤΟΝ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ
(ΟΣΑ ΕΙΠΕ Ο ΚΥΡΙΟΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΣΧΑΤΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ, Ματθ. 24,1-51)
Μέρος δεύτερο: υπομνηματισμός του εδαφίου Ματθ. 24,14: η κήρυξη του Ευαγγελίου σε όλη την οικουμένη.
Στη συνέχεια για να δείξει ότι ο γενναίος και καρτερικός δεν θα υποστεί καμία ζημία από αυτά, τους λέει: «Μη φοβάστε και ταράσσεστε· διότι αν δείξετε την υπομονή που πρέπει, δεν θα σας καταβάλουν τα δεινά. Και σαφής απόδειξη αυτού είναι το ότι θα κηρυχτεί οπωσδήποτε το ευαγγέλιο σε όλα τα μέρη της γης· έτσι θα σταματήσετε πιο υψηλά από τα δεινά»· διότι, για να μη λένε: «πώς λοιπόν θα ζήσουμε;», ανέφερε και το επιπλέον, ότι δηλαδή «και θα επιζήσετε και θα διδάξετε παντού». Για τον λόγο αυτόν και πρόσθεσε: «Καὶ κηρυχθήσεται τοῦτο τὸ εὐαγγέλιον τῆς βασιλείας ἐν ὅλῃ τῇ οἰκουμένῃ εἰς μαρτύριον πᾶσι τοῖς ἔθνεσι, καὶ τότε ἥξει τὸ τέλος (:και θα κηρυχθεί το ευαγγέλιο αυτό της βασιλείας σε όλη την οικουμένη, για να είναι το κήρυγμα αυτό έλεγχος για όλα τα έθνη, όσα δεν θα πιστέψουν, ώστε να μην μπορούν να προφασιστούν ότι δεν προσφέρθηκε και σ’ αυτούς το ευαγγέλιο. Και τότε θα έλθει το τέλος του κόσμου, του οποίου εικόνα και προτύπωση θα είναι το επικείμενο τέλος των Ιεροσολύμων)» [Ματθ. 24,14], δηλαδή της συντέλειας των Ιεροσολύμων.
Το ότι λοιπόν εννοούσε εκείνο και ότι πριν από την καταστροφή κηρύχτηκε το ευαγγέλιο, άκουσε τι λέγει ο Παύλος: «ἀλλὰ λέγω, μὴ οὐκ ἤκουσαν; μενοῦνγε εἰς πᾶσαν τὴν γῆν ἐξῆλθεν ὁ φθόγγος αὐτῶν, καὶ εἰς τὰ πέρατα τῆς οἰκουμένης τὰ ῥήματα αὐτῶν (:αλλά λέω το εξής, εξετάζοντας ενδεχόμενη ένσταση: Μήπως οι Ιουδαίοι δεν άκουσαν θείο κήρυγμα; Βεβαίως άκουσαν, διότι η φωνή των κηρύκων του Ευαγγελίου αντήχησε σε όλη τη γη, όπως αντηχεί η φωνή με την οποία τα έργα της δημιουργίας εξαγγέλλουν τον Ποιητή τους, και οι λόγοι τους ακούστηκαν στα πέρατα της οικουμένης)» [Ρωμ. 10,18]· και πάλι: «Εἴ γε ἐπιμένετε τῇ πίστει τεθεμελιωμένοι καὶ ἑδραῖοι καὶ μὴ μετακινούμενοι ἀπὸ τῆς ἐλπίδος τοῦ εὐαγγελίου οὗ ἠκούσατε, τοῦ κηρυχθέντος ἐν πάσῃ τῇ κτίσει τῇ ὑπὸ τὸν οὐρανόν, οὗ ἐγενόμην ἐγὼ Παῦλος διάκονος (:και θα σας παραστήσει αγίους και ακατηγόρητους με την προϋπόθεση ότι κι εσείς θα εξακολουθείτε να μένετε σταθερά θεμελιωμένοι στην πίστη και ακλόνητοι, χωρίς να μετακινείστε και να απομακρύνεστε από την ελπίδα που υπόσχεται το Ευαγγέλιο που ακούσατε. Αυτό το Ευαγγέλιο κηρύχθηκε σε όλη την οικουμένη που βρίσκεται κάτω απ’ τον ουρανό. Αυτού του Ευαγγελίου έγινα εγώ ο Παύλος διάκονος)» [Κολ. 1,23]. Και βλέπεις αυτόν να τρέχει από τα Ιεροσόλυμα στην Ισπανία. Και εάν ένας κατέλαβε τόσο μεγάλο μέρος της οικουμένης, σκέψου και οι υπόλοιποι πόσα πέτυχαν.
Καθόσον και σε άλλους γράφοντας πάλι ο Παύλος έλεγε για το ευαγγέλιο, ότι «τοῦ παρόντος εἰς ὑμᾶς, καθὼς καὶ ἐν παντὶ τῷ κόσμῳ, καὶ ἔστι καρποφορούμενον καὶ αὐξανόμενον καθὼς καὶ ἐν ὑμῖν, ἀφ' ἧς ἡμέρας ἠκούσατε καὶ ἐπέγνωτε τὴν χάριν τοῦ Θεοῦ ἐν ἀληθείᾳ (:και από τότε το Ευαγγέλιο αυτό δεν σταμάτησε να βρίσκεται ανάμεσά σας, όπως και σε όλο τον κόσμο. Και εξακολουθεί να καρποφορεί και να διαδίδεται, όπως καρποφορεί κι ανάμεσά σας από την ημέρα που ακούσατε και γνωρίσατε πλήρως την ευαγγελική διδασκαλία που μας χάρισε ο Θεός, και η οποία είναι εξολοκλήρου αληθινή)» [Κολ. 1,6].
Και τι σημαίνει η φράση: «εἰς μαρτύριον πᾶσι τοῖς ἔθνεσι» [Ματθ. 24,14]; «Επειδή κηρύχτηκε μεν παντού, αλλά δεν έγινε πιστευτό παντού, θα είναι», λέγει, «προς μαρτυρίαν εκείνων που δεν πίστεψαν»· δηλαδή προς έλεγχο, προς κατηγορία, για μαρτυρία· διότι εκείνοι που πίστεψαν θα είναι μάρτυρες κατηγορίας εναντίον εκείνων που δεν πίστεψαν και θα τους καταδικάσουν. Για τον λόγο αυτό λοιπόν μετά την κήρυξη του ευαγγελίου σε όλα τα μέρη της οικουμένης καταστρέφονται τα Ιεροσόλυμα, ώστε να μην έχουν ούτε σκιά απολογίας οι αχάριστοι Ιουδαίοι· διότι εκείνοι που είδαν τη δύναμή του να διαλάμπει παντού και να κατακυριεύει αστραπιαία την οικουμένη, ποια συγχώρηση θα ήταν δυνατόν να έχουν πλέον, εάν παρέμειναν στην ίδια αχαριστία τους; Το ότι δε κηρύχτηκε παντού τότε, άκουσε τι λέει ο Παύλος: «τοῦ εὐαγγελίου οὗ ἠκούσατε, τοῦ κηρυχθέντος ἐν πάσῃ τῇ κτίσει τῇ ὑπὸ τὸν οὐρανόν (:του Ευαγγελίου που ακούσατε και το οποίο κηρύχθηκε σε όλη την οικουμένη που βρίσκεται κάτω απ’ τον ουρανό)» [Κολ. 1,23], πράγμα που αποτελεί μέγιστη απόδειξη της δυνάμεως του Χριστού, διότι μέσα σε είκοσι ή τριάντα συνολικά έτη ο λόγος του ευαγγελίου κατέκτησε τα πέρατα της οικουμένης.
«Μετά από αυτό λοιπόν», λέγει ο Κύριος, «θα έλθει το τέλος των Ιεροσολύμων». Το ότι βέβαια υπονοεί αυτό, το φανέρωσε η συνέχεια· διότι πρόσθεσε και προφητεία για επιβεβαίωση του αφανισμού τους και λέγοντας: «Ὅταν οὖν ἴδητε τὸ βδέλυγμα τῆς ἐρημώσεως τὸ ῥηθὲν διὰ Διανιὴλ τοῦ προφήτου ἑστὼς ἐν τόπῳ ἁγίῳ -ὁ ἀναγινώσκων νοείτω- «Ὅταν οὖν ἴδητε τὸ βδέλυγμα τῆς ἐρημώσεως τὸ ῥηθὲν διὰ Διανιὴλ τοῦ προφήτου ἑστὼς ἐν τόπῳ ἁγίῳ -ὁ ἀναγινώσκων νοείτω- (:αλλά το τέλος του κόσμου θα αργήσει ακόμη. Η εικόνα όμως και η προτύπωση του τέλους αυτού, δηλαδή η καταστροφή των Ιεροσολύμων, πλησιάζει. Σας δίνω λοιπόν τα σημεία που θα προαναγγέλλουν τον σύντομο ερχομό της καταστροφής αυτής. Θα δείτε πρώτα το μισητό και βέβηλο σίχαμα το οποίο προφητεύθηκε από τον προφήτη Δανιήλ, να στέκεται σε άγιο τόπο. Αυτό θα προκαλέσει την ερήμωση και την καταστροφή της Ιερουσαλήμ. Κάθε αναγνώστης ας το καταλάβει κι ας πάρει τα μέτρα του. Ας κατανοήσει δηλαδή ότι το σίχαμα αυτό θα είναι πρώτα μεν οι ζηλωτές και οι ξιφοφόροι που θα καταλάβουν το ιερό και θα το βεβηλώσουν με τις δολοφονίες τους και τα άλλα κακουργήματά τους, και ύστερα τα ρωμαϊκά στρατεύματα που θα έλθουν να συμπληρώσουν τη βεβήλωση αυτή)» [βλ. Δαν. 9,27: «καὶ δυναμώσει διαθήκην πολλοῖς, ἑβδομὰς μία· καὶ ἐν τῷ ἡμίσει τῆς ἑβδομάδος ἀρθήσεταί μου θυσία καὶ σπονδή, καὶ ἐπὶ τὸ ἱερὸν βδέλυγμα τῶν ἐρημώσεων, καὶ ἕως τῆς συντελείας καιροῦ συντέλεια δοθήσεται ἐπὶ τὴν ἐρήμωσιν (σε μία εβδομάδα ετών ο Χριστός θα συνάψει και θα καταστήσει ισχυρή και έγκυρη μία νέα διαθήκη. Στο μέσο λοιπόν της εβδομάδας αυτής που θα προσφερθεί η μεγάλη θυσία του λυτρωτού Χριστού, θα τεθεί οριστικό πλέον τέρμα στις παλαιές θυσίες και σπονδές. Στον ναό μου δε και στον λαό του Ισραήλ θα εισέλθουν βδελυρές δυνάμεις καταστροφής και ερημώσεως. Τέρμα όμως στην καταστροφή θα τεθεί όταν συμπληρωθεί ο ορισμένος χρόνος)»]. Τους παρέπεμψε στον Δανιήλ. Και «βδέλυγμα» ονομάζει τον ανδριάντα αυτού που κυρίευσε τότε την πόλη, τον οποίο έστησε αυτός που ερήμωσε την πόλη μέσα στον ναό, και για τον λόγο αυτόν τον ονομάζει και βδέλυγμα ερημώσεως. Έπειτα για να μάθουν ότι αυτά θα συμβούν ενώ ακόμη θα ζουν μερικοί, για τον λόγο αυτόν έλεγε: «Όταν θα δείτε το βδέλυγμα της ερημώσεως».
Από αυτά μπορεί κανείς προπάντων να θαυμάσει τη δύναμη του Χριστού και την ανδρεία εκείνων, διότι κήρυτταν κάτω από τέτοιες περιστάσεις, κατά τις οποίες προπάντων καταδιώκονταν οι Ιουδαίοι και τους θεωρούσαν ως τους κατεξοχήν στασιαστές, όταν ο Καίσαρας διέταξε όλοι να απελαύνονται. Και το ίδιο συνέβαιναν, όπως ακριβώς εάν ήθελε κάποιος να διατάξει να καθίσουν στο τιμόνι ανθρώπους, που δεν γνωρίζουν τη ναυτική τέχνη, και ούτε έχουν δει θάλασσα, να κυβερνήσουν αυτοί το πλοίο και ναυμαχήσουν, κατά τη στιγμή που η θάλασσα από παντού προβάλλει τεράστια κύματα, το σκότος κατακυριεύει όλο τον αέρα, τα ναυάγια συμβαίνουν το ένα μετά το άλλο, όλοι οι συνταξιδιώτες επάνω στο πλοίο στασιάζουν, τα θηρία αναδύονται από κάτω και μαζί με τα κύματα καταβροχθίζουν όσους βρίσκονται πάνω στο πλοίο, και κεραυνοί πέφτουν, και πειρατές υπάρχουν, και από τους ταξιδιώτες ο ένας επιβουλεύεται τον άλλο κα στόλος άπειρος στον αριθμό βαδίζει εναντίον τους με μεγάλη πολεμική παράταξη, αυτοί χρησιμοποιώντας ένα μόνο πλοιάριο, που έτσι ακριβώς ταράσσεται, όπως προανέφερα, να προσπαθούν να τον βυθίσουν και να τον κυριεύσουν. Καθόσον μισούνταν από τους εθνικούς, σαν Ιουδαίοι που ήσαν, αλλά και από τους Ιουδαίους λιθοβολούνταν, επειδή τάχα έρχονταν σε αντίθεση με τους νόμους τους, και πουθενά δεν μπορούσαν να σταθούν.
Έτσι παντού ήσαν γκρεμοί και σκόπελοι και εμπόδια, και στις πόλεις, και στις χώρες και στις οικίες, και ο καθένας τους πολεμούσε και στρατηγοί και άρχοντες και ιδιώτες και όλα τα έθνη και όλοι οι λαοί, και επικρατούσε τέτοια ταραχή που δεν είναι δυνατόν να περιγραφεί με λόγια. Καθόσον ήταν πάρα πολύ μισητό το γένος των Ιουδαίων στην εξουσία των Ρωμαίων, επειδή δημιουργούσαν σε αυτούς άπειρες δυσκολίες. Και ούτε και από αυτό εμποδίστηκε το κήρυγμα, αλλά η μεν πόλη λεηλατήθηκε και πυρπολήθηκε, και άπειρα κακά υπέστησαν οι κάτοικοί της, οι δε απόστολοι που κατάγονταν από εκεί, θέσπιζαν νέους νόμους και κυριαρχούσαν και επί των Ρωμαίων.
Ω, πόσο νέα και παράδοξα πράγματα! Αναρίθμητες μυριάδες Ιουδαίων υποδούλωσαν τότε οι Ρωμαίοι και δεν κατόρθωσαν να υποτάξουν δώδεκα άντρες γυμνούς που μάχονταν άοπλοι εναντίον τους. Ποιος λόγος θα μπορέσει να παραστήσει αυτό το θαύμα; Καθόσον δύο πράγματα πρέπει να υπάρχουν σε αυτούς που διδάσκουν, να είναι αξιόπιστοι και να αγαπώνται από τους μαθητές τους. Και επιπλέον μαζί με όλα αυτά, τα λεγόμενά τους να γίνονται εύκολα αποδεκτά και να μη λαμβάνουν μέρος στις ταραχές και τους θορύβους. Τότε όμως συνέβαιναν εντελώς τα αντίθετα· διότι ούτε αξιόπιστοι φαίνονταν να είναι, και από εκείνους που θεωρούνταν ότι ήσαν αξιόπιστοι απομάκρυναν αυτούς που είχαν παρασυρθεί. Δεν αγαπώνταν, αλλά και μισούνταν, και από αυτούς που τους αγαπούσαν τους απομάκρυναν, και από τις συνήθειές τους και από τα πάτρια και από τους νόμους. Τα προστάγματά τους πάλι παρουσιάζουν μεγάλη δυσκολία, ενώ αυτά από τα οποία απομακρύνονταν ήσαν γεμάτα από πολλή ηδονή.
Πολλούς κινδύνους και θανάτους και οι ίδιοι υπέμεναν και αυτοί που πίστευαν σε αυτούς, και μαζί με όλα αυτά ο καιρός εκείνος παρουσίαζε πολλή δυσκολία, διότι ήταν γεμάτος από πολέμους, θορύβους και ταραχή, ώστε και εάν δεν υπήρχε τίποτε από όσα ελέχθησαν, ικανά ήσαν αυτά να τους διαταράξουν. Είναι κατάλληλη στιγμή να πούμε: «Τίς λαλήσει τὰς δυναστείας τοῦ Κυρίου, ἀκουστὰς ποιήσει πάσας τὰς αἰνέσεις αὐτοῦ; (:Ποιος είναι δυνατόν να διηγηθεί τα θαυμαστά έργα της δυνάμεως του Κυρίου, να διαλαλήσει και να κάνει ακουστές σε όλο τον κόσμο τις δοξολογίες που Του πρέπουν;)» [Ψαλμ. 105,2]· διότι αν οι πρόγονοι αυτών δεν υπάκουσαν στον Μωυσή και μετά από τα θαύματά του εξαιτίας του πηλού και της πλινθοποιίας, αυτούς που καθημερινά φονεύονταν και σφάζονταν και έπασχαν τα πιο φοβερά πράγματα, Ποιος τους έπεισε να απομακρυνθούν από την ήσυχη ζωή τους, και αντίθετα να προτιμήσουν αντί αυτής την επικίνδυνη αυτή και γεμάτη από αίματα και θανάτους ζωή, και όλα αυτά τη στιγμή που ήσαν αλλόφυλοι αυτοί προς τους οποίους κήρυτταν και παντού υπήρχαν πάρα πολλοί εχθροί;
Διότι ας μην οδηγήσει κανείς στα έθνη και σε πόλεις και δήμους, αυτόν που μισείται από όλους όσους κατοικούν στην οικία, αλλά σε μικρή οικία και δι’ αυτού ας προσπαθήσει και να συλλάβει τα αγαπητά πρόσωπα τον πατέρα, τη γυναίκα και τα παιδιά. Άραγε δεν θα συμβεί να οδηγηθεί βίαια έξω από την οικία πριν ακόμη ανοίξει το στόμα του; Και αν δημιουργεί στην οικία ταραχή και διαμάχη μεταξύ γυναικός και ανδρός, άραγε δεν θα τον φονεύσουν δια λιθοβολισμού πριν ακόμη ανεβεί το κατώφλι της εξώθυρας; Αν πάλι είναι και άξιος περιφρονήσεως, και είναι δυσβάστακτα αυτά που προστάσσει και παραγγέλλει αυτούς που κάνουν τρυφηλή ζωή να κάνουν ευσεβή ζωή, και μαζί με όλα αυτά έχει να αγωνιστεί προς πολύ περισσότερους και ισχυροτέρους του, δεν είναι ολοφάνερο ότι θα καταστραφεί εξ ολοκλήρου;
Αλλά όμως αυτό που είναι αδύνατον να συμβεί σε μία οικία, αυτό το κατόρθωσε ο Χριστός σε ολόκληρη την οικουμένη οδηγώντας τους ιατρούς της οικουμένης μέσα σε αυτήν διαμέσου κρημνών και καμίνων και φαράγγων και σκοπέλων και ξηράς και θαλάσσης, από τα οποία επολεμείτο. Και αν θέλεις αυτά να τα μάθεις σαφέστερα, εννοώ την πείνα, τις επιδημίες, τους σεισμούς και τις άλλες τραγωδίες, διάβασε τη σχετική με αυτά ιστορία του Ιωσήπου, και όλα θα τα γνωρίσεις με ακρίβεια. Για τον λόγο αυτό και ο Ίδιος έλεγε: «μελλήσετε δὲ ἀκούειν πολέμους καὶ ἀκοὰς πολέμων· ὁρᾶτε μὴ θροεῖσθε· δεῖ γὰρ πάντα γενέσθαι, ἀλλ᾿ οὔπω ἐστὶ τὸ τέλος (:πρόκειται λοιπόν να ακούτε πολέμους και ειδήσεις για πολέμους που θα γίνονται σε άλλες χώρες. Προσέχετε, μην αναστατώνεστε νομίζοντας ότι αυτά είναι σημάδια που προαναγγέλλουν το τέλος˙ διότι σύμφωνα με τις βουλές της θείας πρόνοιας πρέπει όλα αυτά να γίνουν, αλλά ακόμη δεν είναι ούτε το τέλος του κόσμου, ούτε η καταστροφή της Ιερουσαλήμ και του ναού της, που προεικονίζει και προτυπώνει τη συντέλεια του κόσμου)», και: «ὁ δὲ ὑπομείνας εἰς τέλος, οὗτος σωθήσεται (:εκείνος όμως που θα δείξει υπομονή μέχρι το τέλος των δοκιμασιών αυτών, αυτός και μόνο θα σωθεί)» [Ματθ. 24,6].
Και
επειδή τους είδε να ατονούν και να παραλύουν από τον φόβο, ακούγοντας
τα λόγια Του αυτά, τους ενθαρρύνει και πάλι, λέγοντας ότι και αν μύρια
συμβούν, πρέπει να κηρυχτεί το Ευαγγέλιο «ἐν ὅλῃ τῇ οἰκουμένῃ εἰς μαρτύριον πᾶσι τοῖς ἔθνεσι, καὶ τότε ἥξει τὸ τέλος (:σε
όλη την οικουμένη, για να είναι το κήρυγμα αυτό έλεγχος για όλα τα
έθνη, όσα δεν θα πιστέψουν, ώστε να μην μπορούν να προφασιστούν ότι δεν
προσφέρθηκε και σ’ αυτούς το ευαγγέλιο. Και τότε θα έλθει το τέλος του
κόσμου, του οποίου εικόνα και προτύπωση θα είναι το επικείμενο τέλος των
Ιεροσολύμων)» [Ματθ. 24,14]. [Συνεχίζεται]
