Στυλιανός Μπούρης
Αδελφότητα Testimonianza Ortodossa
«Πολὺ σπουδαῖος ἐστίν ὁ λόγος περὶ τῆς λειτουργικῆς μνημονεύσεως, ἐπειδὴ ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ μνημονεύονται οἱ ὄντες Ὀρθόδοξοι καὶ κοινωνικοὶ πρὸς τὴν αὐτὴν Ἐκκλησίαν, οἱ δὲ ἀκοινώνητοι οὐδὲ μνημονεύονται· οὐδὲ γὰρ ἔχει ἄδειάν τις τῶν ἱερέων νὰ προσεύχηται ἐν Ἐκκλησίᾳ ὑπὲρ τῶν ἀκοινωνήτων, ὁ δὲ Πάπας ἐστὶν ἀκοινώνητος· πῶς οὖν μνημονευθήσεται ὁ ἀκοινώνητος μετὰ τῶν κοινωνούντων;»
Τὸ ζήτημα τῆς λειτουργικῆς μνημονεύσεως (μνημόνευσις) εἶναι κεντρικὸν εἰς τὴν Ὀρθόδοξον Παράδοσιν. Κατὰ τὴν πρᾶξιν τῶν Ἁγίων Κανόνων, ἡ μνημόνευσις προϋποθέτει· Ὀρθόδοξον πίστιν ἀκέραιον, ἀληθινὴν ἐκκλησιαστικὴν κοινωνίαν, ἀπουσίαν αἱρέσεως ἢ σχίσματος.
Διὰ τοῦτο, καθὼς γράφουσιν ὁ Βαλσαμὼν καὶ ὁ Συρόπουλος, ὁ ἐκτὸς κοινωνίας οὐ δύναται νὰ μνημονευθῇ “μετὰ τῶν μελῶν τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας”.
Ὁ Μιχαὴλ Βαλσαμών, μέγας χαρτοφύλαξ, καὶ ὁ Σιλβέστρος Συρόπουλος, μέγας ἐκκλησιάρχης, ὑπῆρξαν αὐτόπται μάρτυρες τῶν γεγονότων τοῦ Συνόδου Φερράρας–Φλωρεντίας (1438–1439)· πιστοὶ βαθύτατα εἰς τὴν Ὀρθόδοξον Παράδοσιν· ἀκλόνητοι ἀντίπαλοι τῆς ἑνώσεως μετὰ τῶν Λατίνων· ἐν ἀποτειχίσει πρὸς τὸν πατριάρχην Μητροφάνην, τὸν φιλενωτικόν.
Ἡ θέσις αὐτῶν οὐκ ἦν “πολιτική”, ἀλλὰ κανονικὴ καὶ δογματική. Ἐβεβαίουν ὅτι οὐκ ἔστι δυνατόν νὰ μνημονευθῇ ἐν Ἐκκλησίᾳ αἱρετικὸς ἢ μὴ Ὀρθόδοξος, διότι αὐτὴ ἡ μνημόνευσις εἶναι πράξις κοινωνίας.
Διὸ καὶ ὁ λόγος αὐτῶν γίνεται·
«Πῶς μνημονευθήσεται ὁ ἀκοινώνητος μετὰ τῶν κοινωνούντων;»
Ὁ Ἅγιος Θεόδωρος ὁ Στουδίτης εἶναι παντελῶς σαφής·
“Οὐκ ἔξεστι μνημονεύειν ἐπισκόπου κηρύσσοντος αἵρεσιν.”
Ἡ διακοπὴ τῆς μνημονεύσεως οὐ μόνον ἐπιτρέπεται, ἀλλὰ καὶ ἀναγκαία γίνεται, ὅταν ἡ πίστις κινδυνεύῃ.
Ὁ Ἅγιος Φώτιος ὁ Μέγας, ἐν τῷ ἀγῶνι κατὰ τῆς λατινικῆς αἱρέσεως, ὁρίζει ὅτι ἡ κοινωνία οὐ δύναται νὰ διατηρηθῇ, ὅταν ἡ ὀρθὴ πίστις ἔχει τραυματισθῇ· ἡ λειτουργικὴ μνημόνευσις εἶναι πράξις δογματική, οὐ διπλωματική.
Ὁ Ἅγιος Μάρκος ὁ Ἐφέσου ἐν τῷ Συνόδῳ Φλωρεντίας λέγει ὁ ἅγιος·
“Οὐδὲ μίαν καινοτομίαν δυνάμεθα νὰ δεχθῶμεν ἐκ τῆς Ῥωμαϊκῆς Ἐκκλησίας.”
Καὶ μετὰ τὸν σύνοδον, μείνας μόνος ἀλλ’ ἀμετακίνητος, λέγει·
“Οἱ ὑπογράψαντες ἑαυτοὺς ἀπεξένωσαν τῆς Ἐκκλησίας.”
Κατὰ τὴν πατερικὴν καὶ κανονικὴν Ὀρθόδοξον Παράδοσιν ὁ Πάπας, ἐπειδὴ μετήλλαξεν τὴν πίστιν (Φιλιόκβε, καθολικὸν νομικὸν πρωτεῖον, ἀλάθητον, κτιστή χάρις, καθαρτήριον πῦρ κτλ.), οὐκ ἔστιν ἐν κοινωνίᾳ πρὸς τὴν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν, ὅθεν οὐ δύναται νὰ μνημονευθῇ λειτουργικῶς.
Δυνάμεθα νὰ ἴδωμεν κοινωνίαν μετὰ ἐκείνων οἵτινες μνημονεύουσιν ἀνοικείως αἱρετικόν;
Κατὰ τὴν Ὀρθόδοξον πατερικὴν διδασκαλίαν, ἐὰν ἐπίσκοπος μνημονεύῃ αἱρετικόν, καὶ αὐτὸς ἐμπίπτει εἰς ἀπαγορευμένην communio in sacris· καὶ οἱ πιστοὶ ὀφείλουσι νὰ ἐξετάσωσιν ἐν σοβαρότητι τὴν κοινωνίαν μετ’ αὐτοῦ.
Ὁ Ἅγιος Θεόδωρος ὁ Στουδίτης, Ὁ Ἅγιος Μάρκος ὁ Ἐφέσου, Ὁ Ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής καὶ πλείστοι ἄλλοι διδάσκουσιν ὅτι, ὅταν ὁ ἐπίσκοπος δημοσίως κηρύσσῃ ἕνωσιν ἢ κοινωνίαν μετ’ αἱρετικῶν, ἡ ἀποτείχισις οὐ μόνον ἐπιτρέπεται, ἀλλὰ καὶ ὀφείλεται, ἵνα διατηρηθῇ ἀσπίλου ἡ Ὀρθόδοξος πίστις. Ὁ ἐκκλίνων τῆς πίστεως οὐ δύναται νὰ μνημονευθῇ. Ὁ Ἅγιος Μάρκος ὁ Ἐφέσου εἶπεν·
“Οὐδὲ κρίσεως δεῖται ἄλλης· ἡ καταδίκη αὐτῶν ἡ ἑαυτῶν ἕνωσις μετὰ τοῦ πλάνου.”
Κατὰ τὴν Παράδοσιν τῶν Ἁγίων Κανόνων καὶ τὴν μαρτυρίαν τῶν Πατέρων, ἡ λειτουργικὴ μνημόνευσις οὐκ ἔστι συμβολικὴ πράξις, ἀλλὰ δογματικὴ ἕνωσις· οὐ μνημονεύονται οἱ ἀκοινώνητοι, τουτέστιν οἱ μὴ ὄντες ἐν Ὀρθοδοξίᾳ· ὁ δὲ Πάπας, ὢν ἐκτὸς τῆς Ὀρθοδόξου κοινωνίας, οὐ δύναται νὰ μνημονευθῇ· ὁ δὲ μνημονεύων φανερῶς τὸν Πάπαν ἢ ἄλλους αἱρετικοὺς διακόπτει τὴν ἕνωσιν μετὰ τῆς πίστεως τῶν Ἁγίων· οἱ πιστοὶ, καθάπερ οἱ Πατέρες ἐπὶ Φλωρεντίας, ὀφείλουσιν νὰ φυλάξωσι τὴν καθαρότητα τῆς κοινωνίας.
Καὶ νῦν τίθεται τὸ ἐρώτημα· ἐφ’ ὅσον ὁ Πάπας οὐκ ἔστιν ἐν κοινωνίᾳ μετὰ Βαρθολομαίου, ὃς οὕτως ἀνενδοιάστως αὐτὸν μνημονεύει, δυνάμεθα ἡμεῖς νὰ ἐπιδιώκωμεν τὴν κοινωνίαν; Θέλομεν νὰ εἴμεθα ἐν κοινωνίᾳ μετὰ τῶν Ἁγίων ἢ μετὰ Βαρθολομαίου καὶ τῶν παπiκῶν;»