Toῦ Βασίλειου Εὐσταθίου, Δρ. Φυσικοῦ, Θεολόγου, MEd
Σήμερα ὁ ἐπικεφαλῆς τῆς αὐτοκέφαλης Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας τῆς Οὐκρανίας, Ἐπιφάνιος Ντουμένκο, ὁλοκληρώνει τὴν τριήμερη ἐπίσκεψή του (Παρασκευὴ ὡς Δευτέρα, 10 – 13 Ὀκτωβρίου 2025) στὸ Ἅγιο Ὄρος, τὴν ὁποία διακαῶς ποθοῦσε νὰ πραγματοποιήσει ἐδὼ καὶ πολλὰ χρόνια, μετὰ τὴν ἐκλογή του στὶς 15 Δεκεμβρίου 2018 καὶ τὴν ἀπόδοση τοῦ Τόμου Αὐτοκεφαλίας στὴν Οὐκρανία στὶς 6 Ἰανουαρίου 2019.
Δὲν θὰ ἐπιμείνουμε ἐδὼ στὸ ποιὰ ἦταν ἀρχικὰ τὰ κίνητρά του γιὰ μιὰ τέτοια ἐπίσκεψη τότε, τὰ ὁποία καὶ ἐνδεχομένως μπορεῖ νὰ διαφοροποίηθηκαν ἀπὸ τότε μέχρι σήμερα εἶτε λίγο, εἶτε πολύ, δεδομένης τῆς μεγάλης κλιμάκωσης τοῦ πολέμου ἀπὸ τὶς 24 Φεβρουαρίου τοῦ 2022 μὲ τὴν εἰδική στρατιωτικὴ ἐπιχείρηση τῆς Ρωσίας στὴν Οὐκρανία, ὁ ὁποῖος ὅμως στὴν πραγματικότητα ἦταν σὲ ἐξέλιξη ἀπὸ τὶς 20 Φεβρουαρίου 2014.
Ὁ ἐπισκέπτης παρουσιάζεται ἀπὸ τὸν Πρωτεπιστάτη τοῦ Ἁγίου Ὄρους π. Ἁβραὰμ ὅτι εἶχε ἐκφράσει τὴν ἐπιθυμία νὰ προσέλθει «ὡς προσκυνητής», γιὰ νὰ προσευχηθεῖ «ἔμπροσθεν τῆς Παναχράντου Μητρός τοῦ Θεοῦ» καὶ νὰ λάβει «εὐλογίαν ἐκ τῶν Ἁγίων Σεβασμάτων τοῦ Ἄθω, ὅπου ἐπὶ δέκα καὶ πλέον αἰῶνας ἀναπέμπονται ἀδιαλείπτως προσευχαὶ ὑπὲρ πάσης τῆς οἰκουμένης». Καὶ πράγματι ἡ ὅλη ἐπίσκεψη πραγματοποιήθηκε ἀθόρυβα, μὲ λίγους μόνο μοναχοὺς σὲ κάθε μονὴ ποὺ πέρασε, ὅπως ἀποκαλύπτουν οἱ φωτογραφίες, σὰν νὰ γίνεται πράγματι αὐτὴ γιὰ προσκυνηματικοὺς λόγους καὶ ὄχι γιὰ ἔμμεση ἀναγνώριση τοῦ μὴ ἀναγνωριμένου ἐκκλησιαστικοῦ καθεστώτος τῆς Οὐκρανίας μετὰ τὴν χορήγηση τοῦ Τόμου τὸ 2019, τὸ ὁποῖο δὲν ἀναγνωρίζει ἡ μεγάλη πλειοψηφία τοῦ Ὀρθόδοξου Χριστιανικοῦ κόσμου.
Ὁ ἴδιος ὁ ἐπισκέπτης ἀπὸ τὴν πλευρά του δήλωσε στὴ μία Ἱερὰ Μονή ποὺ ἐπισκέφτηκε τὰ ἐξῆς: «Πιστεύουμε ὅτι οἱ προσευχές μας καὶ οἱ ἐλπίδες μας γιὰ τὴ νίκη τῆς ἀλήθειας καὶ γιὰ τὴν εἰρήνη στὴν Οὐκρανία θὰ ἐκπληρωθοῦν μὲ τὴ βοήθεια τοῦ Θεοῦ». Τὰ περὶ «νίκης τῆς ἀλήθειας» θὰ τὰ ἀφήσουμε ἀσχολίαστα, γιατὶ ἴσως ὅντως πιστεύει ὅτι ἔχει δίκιο (λαμβάνοντας ὑπόψιν καὶ τὶ ἀκούει ἀπὸ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, τὶς Ἱερὲς Μονὲς Ξενοφώντος καὶ Παντοκράτορος), καὶ θὰ ὑπογραμμίσουμε τὴν πίστη καὶ τὴν προσδοκία ποὺ ἐκφράζει ὅτι οἱ προσευχές τους (καὶ δικὲς μας βέβαια προσευχές) «γιὰ τὴν εἰρήνη στὴν Οὐκρανία θὰ ἐκπληρωθοῦν μὲ τὴ βοήθεια τοῦ Θεοῦ». Ὁ Πρωτεπιστάτης δε στὰ τελευταία του λόγια τονίζει τὴν ἀνάγκη γιὰ καταλλαγὴ καὶ παρακάτω τὴν εὔχεται: «Ἐντός τοῦ ἡσυχίου τούτου Περιβολἰου τῆς Θεοτόκου, πᾶσα ψυχὴ ἐπιζητεῖ τὴν ἑνότητα ἐν Ἀγίῳ Πνεύματι καὶ τὴν καταλλαγὴ ἐν Χριστῷ, ὡς ἀπαρχὴν τῆς ἀληθινῆς εἰρήνης τοῦ κόσμου. Εὐχόμεθα ταπεινῶς ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός, δι᾽ εὐχῶν τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, νὰ στερεοῖ τὴν διακονίαν Σας καὶ νὰ χαρίζῃ εἰρήνην, καταλλαγὴν καὶ χάριν εἰς τὸν εὐσεβὴ λαὸν τῆς Ἐκκλησίας Σας». Καὶ πρόκειται βέβαια τόσο γιὰ τὴν καταλλαγὴ σὲ πολιτικοστρατιωτικὸ ἐπίπεδο, ὅσο καὶ γιὰ τὴν καταλλαγὴ σὲ ἐκκλησιαστικὸ ἐπίπεδο.
Μπορεῖ καὶ ὁ ἴδιος ὁ ἐπισκέπτης, ὅσο καὶ ὁ Μητροπολίτης Μιλήτου νὰ παρουσίασαν τὸ ἐκκλησιαστικὸ πρόβλημα λήξαν (Μητρ. Μιλήτου: «Μέσω τοῦ Τόμου τῆς Αὐτοκεφαλίας διορθώθηκαν προηγούμενες ἀδυναμίες τῆς Ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς καὶ ἀποκαταστάθηκε ἡ τάξη ἐκεῖ ποὺ ὑπήρχαν διαφωνίες καὶ διαιρέσεις»), ὡστόσο τὴν ὥρα ποὺ μιλοῦσαν δημοσιεύονταν ἄρθρα ὅπως: «Οἱ Οὐκρανικὲς Ἀρχὲς προχώρησαν στὴν κατάσχεση Καθεδρικοῦ Ναοῦ στὸ Βολίν» καὶ «Νέες ἔρευνες διεξήχθησαν στὴν Λαύρα τοῦ Ποτσάεφ». Δηλαδὴ ἄρθρα που περιγράφουν τὸν συνεχὴ διωγμὸ κατὰ τῆς κανονικῆς Ἐκκλησίας ὑπὸ τὸν Μητροπολίτη Ὀνούφριου καὶ ποὺ ὅμοιά τους δημοσιεύονται καθημερινὰ στὰ μέσα ἐνημέρωσης (εἶναι ἐνδιαφέρον νὰ θυμηθοῦμε ἐδὼ καὶ τὴν προσευχὴ παραπάνω «γιὰ τὴ νίκη τῆς ἀλήθειας»!). Καταλαβαίνουμε τὴν ἀνάγκη τοῦ προσκυνήματος τοῦ ἐξ Οὐκρανίας ἐπισκέπτη μπροστὰ στὴν τραγικὴ ἐμπόλεμη κατάσταση ποὺ βρίσκεται ἡ χώρα του, ὅμως μήπως τουλάχιστον ὅσον ἀφορὰ τὸ ἐκκλησιαστικὸ ζήτημα σὲ αὐτή, ἡ στάση του εἶναι ἐπιεικῶς παντελῶς ἀπαράδεκτη ὑπὸ τὸ χριστιανικὸ πρίσμα;
Ἥ μήπως «δὲν ξέρει τίποτα αὐτὸς γιὰ τὸν φόνο;» (μεταφορικά, ἀλλὰ καὶ κυριολεκτικά) τὴν στιγμή, ποὺ οἱ ἄνθρωποι τοῦ ποιμνίου του μεταξὺ ἄλλων διώκουν ἀπηνῶς τοὺς πιστοὺς τῆς κανονικῆς Ἐκκλησίας ὑπὸ τοῦ Μητροπολίτη Ὀνούφριου σὲ μιὰ πλήρη συνεργασία μὲ τὴν ἡγεσία τῆς Οὐκρανίας, ἡ ὁποία ἀπαγόρευσε τὴν κανονικὴ Ἐκκλησία καὶ διὰ νόμου (καὶ νὰ μὴν ξεχνάμε αὐτὴν τὴν Ἐκκλησία ἀναγνωρίζει ἡ μεγάλη πλειοψηφία τῶν Ὀρθοδόξων καὶ μέχρι τὸ 2018 αὐτὴ ἦταν ἡ μοναδικὴ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία στὴν Οὐκρανία). Μήπως ὅμως ὑπερβάλλουμε; Ὑπερβολὴ εἶναι τὰ προαναφερθέντα ἄρθρα; Ἄς ἀναφέρουμε ἐνδεικτικὰ καὶ τὴν ἐξῆς ἀπεγνωσμένη δήλωση, ποὺ ἔκανε ὁ Μητροπολίτης Μπορισπόλ Ἀντώνιος, πρωτοσύγκελος τῆς κανονικῆς Ἐκκλησίας, στὶς 18 Σεπτεμβρίου: «Μας ἀφαιροῦν τοὺς ναούς μας μὲ ἐπινοημένα προσχήματα, οἱ ἀρχιερεῖς συκοφαντούνται, φυλακίζονται, ξυλοκοποῦνται, οἱ πιστοί μας μὲ ἀπειλές καὶ ξυλοδαρμοὺς ἐκδιώκονται ἀπὸ τὰ ἱερά προσκυνήματα. Δὲν εἰσακούεται καθόλου ἡ φωνή της Ἐκκλησίας. Μας ἔχουν στερήσει πρόσβαση στὰ μέσα μαζικῆς ἐνημέρωσης τῆς Οὐκρανίας. Ὅμως, γιατὶ σιωποῦν ὅσοι ἔχουν ἐντολὴ ἀπὸ τὸν Θεὸ νὰ λένε τὴν ἀλήθεια; Γιατὶ δὲν ἐκδηλώνουν τὴν προθυμία νὰ βλέπουν τὴν πραγματικὴ εἰκόνα, τὶς γινόμενες παραβιάσεις καὶ νὰ ποῦν τὰ πράγματα μὲ τὰ ὀνόματά τους; Διώξεις ὑφίσταται ἡ πλέον πολυπληθέστερη ὁμολογία τῆς χώρας μας, μιὰ καθόλου εὐκαταφρόνητη μερίδα τῆς κοινωνίας καὶ τοῦ οὐκρανικοῦ λαοῦ;».
Ἄλλωστε μὴ ξεχνάμε καὶ ἐπανειλημμένες συναντήσεις μὲ θερμές χειραψίες τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη, στὸν ὁποῖο ὁ ἐπισκέπτης ὀφείλει τὴν «ἐκκλησία του» καὶ τὸν «θρόνο του», μὲ τὸν Οὐκρανὸ πρόεδρο, στὶς ὁποῖες οὔτε κουβέντα γιὰ τὶς διώξεις ποὺ σχεδιάζει καὶ ἐκτελεῖ μὲ ζήλο ὁ δεύτερος κατὰ τῶν ὁμόθρησκων ἀδελφῶν μας στὴν χώρα του. Γιὰ νὰ μὴν ποῦμε ἀπὸ τὸν τρόπο ποὺ βλέπουμε τὸν πρῶτο νὰ ὑποδέχεται πάντα τὸν δεύτερο ὅτι τὸν ἐπιβραβεύει κι ὅλας. Τὸ χειρότερο ὅμως ὅλων ἦταν τὸ «Слава Україні» (Σλάβα Ουκραΐνα) ποὺ ἀκούσαμε ἀπὸ τὰ πατριαρχικὰ χείλη στὶς 24 Σεπτεμβρίου 2025 καὶ σημαίνει «Δόξα στὴν Οὐκρανία».
Τὸ νὰ δοξάζεις τὴν χώρα σου, ὅταν δὲν πιστεύεις στὸ Θεό, μπορεῖ νὰ θεωρηθεῖ στὴν ἐπιεικέστερη περίπτωση εθνικισμός καὶ στὴν χειρότερη περίπτωση σοβινισμός ἤ, δεδομένου τοῦ παρελθόντος τοῦ συγκεκριμένης χώρας κατὰ τὸν Β’ΠΠ, εθνικοσοσιαλισμός. Τὸ νὰ δοξάζεις ὅμως μιὰ χώρα (στὴν συγκεκριμένη περίπτωση μάλιστα δὲν εἶναι καὶ ἡ πατρίδα τοῦ ἐκφέροντος τὴν φράση), ὅταν ὄχι μόνο πιστεύεις στὸ μόνο ἀληθινὸ Θεό, ἀλλὰ σὲ ἔχει ἀξιώσει καὶ νὰ εἶσαι Ἀρχιερέας Του καὶ Πατριάρχης, θεολογικὰ ἀποτελεῖ αἵρεση, καθὼς «τῶ Θεῶ μόνο πρέπει δόξα». Κανεῖς δὲν δοξάζεται παρὰ μόνο ὁ Κύριος τῶν κυρίων καὶ Βασιλέας τῶν βασιλευόντων. Ὁ Κύριος μπορεῖ νὰ δοξάσει ὅποιον θέλει, καὶ τὸ κάνει σὲ ὅποιον Τὸν δοξάζει, ὅμως ἐμεῖς δοξάζουμε μόνο Αὐτόν, ἐνῶ στοὺς Ἁγίους Αὐτοῦ ἀποδίδουμε τιμή. Τὸ ἴδιο μνημονεύουμε τιμητικὰ καὶ τοὺς ἐθνικούς μας ἥρωες (ποὺ ἦταν καὶ πιστοὶ Χριστιανοί, παρόλα τὰ ὅποια λάθη τους ποὺ ὡς ἄνθρωποι ἔπραξαν), ἀλλὰ καὶ τὴν χώρα μας. Πότε δὲν δοξάζουμε τὴν χώρα μας, τὴν ὁποία ὅσο καὶ νὰ τὴν ἀγαπάμε, πότε δὲν ξεχνάμε ὅτι τὴν μέλλουσα πατρίδα ἐπιζητοῦμε, τὴν Ἄνω Ἱερουσαλήμ.
Καὶ ἄν ὁ πνευματικὸς ὁδηγὸς ἀστοχεῖ μὲ τέτοιο τραγικὸ τρόπο, πῶς θὰ δώσει τὴν ὀφέλιμη συμβουλὴ καὶ τὸ καλὸ παράδειγμα στὸν κυριολεκτικὰ πνευματικὰ «τυφλό» συνομιλητή του γιὰ νὰ καταλάβει τὸ μεγάλο λάθος του («τυφλὸς δὲ τυφλὸν ἐὰν ὁδηγῇ, ἀμφότεροι εἰς βόθυνον πεσοῦνται», Μτ. 15, 14); Καὶ εἶναι λάθος, γιατὶ δὲν τὸ θέλει ὁ Θεός, ἀφοῦ δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ θέλει νὰ δοξάζουμε μιὰ ἐπίγειο χώρα ἀντὶ γι’ Αὐτὸν, καὶ μάλιστα νὰ ἀκολουθοῦμε ἰδεολογίες θεοποιώντας τες οἱ ὁποῖες θὰ μποροῦσαν νὰ γίνουν ἡ ὁλοσχερὴ καταστροφή μας (ὅπως ὁ ναζισμὸς προκάλεσε τὸν Β’ ΠΠ, ἀφήνοντας δεκάδες ἑκατομμύρια θύματα καὶ ἀνείπωτο ἀνθρώπινο πόνο).
Τελικά, εὐχόμαστε πραγματικὰ αὐτὴ ἡ μεγάλη δοκιμασία στὴν Οὐκρανία νὰ βρεῖ κάποιο διέξοδο, ὅσο μακριὰ κι ἄν αὐτὴ ἀκόμα φαντάζει μετὰ τὰ ἤδη πάνω ἀπὸ τρεισήμισι χρόνια σκληροῦ πολέμου. Ὅμως ἄν θέλει πραγματικὰ ὁ σημερινὸς εξ Οὐκρανίας ἐπισκέπτης τοῦ Ἁγίου Ὄρους νὰ εἰσακουστεῖ ἡ προσευχή του γιὰ τὴν εἰρήνη στὴ χώρα του, μήπως θὰ πρέπει πρώτα νὰ σταματήσει νὰ ἔχει μερίδιο ἠθικοῦ αὐτουργοῦ στὸν μισάδελφο διωγμὸ κατὰ τῶν Ὀρθόδοξων Χριστιανῶν πιστῶν ὑπὸ τοῦ Μητροπολίτη Ὀνούφριου, ποὺ γίνεται μὲ τὸ πρόσχημα ὅτι εἶναι ρωσόφιλοι – πῶς τότε θυσιάζουν καὶ αὐτοὶ τὶς ζωὲς τους στὸ μέτωπο κατὰ τῆς Ρωσίας καὶ ὑπέρ τῆς χώρας τους Οὐκρανίας, στρατολογώντας μάλιστα ἡ οὐκρανικὴ ἡγεσία ἀκόμα καὶ τοὺς ἱερωμένους τῆς κανονικῆς Ἐκκλησίας; Καὶ ἐπειδὴ ὁ σημερινὸς Οὐκρανὸς πρόεδρος ἔχει καὶ ἑβραϊκὴ καταγωγή, νὰ ὑπενθυμίσουμε στὸν ἐπικεφαλὴ τῆς αὐτοκέφαλης ἐκκλησίας στὴν Οὐκρανία καὶ σὲ ὅλους τοὺς διώκτες τῆς κανονικῆς Ἐκκλησίας ἐκεῖ, ὅτι οἱ Φαρισαίοι καὶ οἱ Ἀρχιερεῖς τῆς ἐποχῆς τοῦ Χριστοῦ ἐπεδίωκαν νὰ ἐξασφαλίσουν τὴν εἰρήνη στὴν χώρα τους, πράγμα ὅμως ποὺ προσπάθησαν νὰ τὸ πετύχουν σταυρώνοντας τὸν Χριστό, καὶ τελικὰ αὐτὸ ποὺ κατάφεραν ἦταν ἡ ἐκ θεμελίων καταστροφὴ τῆς χώρας τους καὶ τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ τους μόλις λίγες δεκαετίες ἀργότερα.
