Γράφει ὁ κ. Δημήτριος Λογοθέτης, θεολόγος
Τὴν Πέμπτη, ποὺ παρῆλθε, παρακολουθήσαμε γιὰ ἄλλη μία χρονιὰ τὴν καθιερωμένη συνδιάσκεψη τῆς Ἱερᾶς Συνόδου, ὅπου ὅλοι οἱ Μητροπολίτες τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος μαζεύτηκαν καὶ ἐξέλεξαν νέους Μητροπολίτες γιὰ τὶς χηρεύουσες Μητροπόλεις.
Ἀσχέτως μὲ τὶς προσωπικὲς δυνατότητες καὶ ἱκανότητες, τὶς ὁποῖες κατέχει κάποιος ἄνθρωπος, πολὺ σημαντικὸ ρόλο στὴν ἐκλογή τους, μᾶλλον καὶ τὸν κύριο, παίζει καὶ ὁ τρόπος μὲ τὸν ὁποῖο, μέσα στὰ χρόνια τους στὴν Ἐκκλησία, ἔχουν διαχειρισθεῖ τὴν παρουσία τους. Στὶς ἐκκλησιαστικὲς ἱστοσελίδες παρακολουθοῦμε ὅλο τὸν χρόνο Ἀρχιμανδρίτες καὶ βοηθούς Ἐπισκόπων νὰ ἁλωνίζουν τὴν Ἑλλάδα, γιὰ νὰ παρευρεθοῦν σὲ πανηγύρια καὶ ἑορτές, ἔτσι ὥστε νὰ ἔχουν τὴν ἐλπίδα ὅτι θὰ μαζέψουν ἀρκετὲς ψήφους, γιὰ νὰ ἐκλεγοῦν καὶ αὐτοὶ μὲ τὴν σειρά τους. Ἡ διαδικασία αὐτὴ ἐπαναλαμβάνεται κάθε χρόνο, χωρὶς κανένας νὰ ἐπιθυμῇ νὰ τὴν σταματήσῃ ἢ ἔστω νὰ τὴν ἀλλάξῃ. Ἔχει πλέον μετατραπῆ σὲ ἕνα πολιτικὸ παιχνίδι παρὰ σὲ σύγκριση ἀρετῶν καὶ δυνατοτήτων.
Τὸ πολιτικὸ αὐτὸ παιχνίδι μάλιστα ἔχει ἀρχίσει νὰ ἐπηρεάζῃ ἔντονα ἀκόμα καὶ τὰ ἀντανακλαστικὰ τῶν ἤδη ἐκλεγμένων Μητροπολιτῶν, ὅταν βλέπουμε νὰ ἐμφανίζωνται λευκοὶ καὶ ἄκυροι ψῆφοι, οἱ ὁποῖοι, ναὶ μὲν στὴν Βουλήν δηλώνουν προθέσεις καὶ διαθέσεις, στὴν Ἐκκλησία, ὅμως, τί μποροῦν νὰ δηλώσουν; Οἱ Μητροπολίτες εἶναι ἰσόβιοι, ὁπότε ποία ἡ ἀνάγκη νὰ χρησιμοποιήσουν τὴν ψῆφο τους, γιὰ νὰ ἐκφράσουν ἄποψη καὶ ὄχι τὸ στόμα τους; Ἀνήκουν σὲ κάποιο κόμμα καὶ δὲν θέλουν νὰ τοῦ ἐναντιωθοῦν ἢ μήπως μαρτυροῦν τὴν προσωπική τους ἀδυναμία νὰ ἐπηρεάσουν τὰ τῆς Ἐκκλησίας, ὁπότε δημιουργοῦν ἁπλῶς θόρυβο; Πρὶν ἀπὸ τὶς ἐκλογὲς μποροῦν νὰ ἐκφράσουν τὴν διαφωνίαν τους μὲ τὴν ὁποιαδήποτε διαδικασίαν ἢ ὑποψήφιο, κατὰ τὴν διάρκειαν τῆς ἐκλογῆς, ὅμως, ἀφοῦ ἡ πλειοψηφία ὥρισε τὸν τρόπον αὐτὸ διεκπεραιώσεως, ὀφείλεις σὰν Ἱεράρχης νὰ τὸν ἀκολουθήσῃς. Ἢ μήπως ἐκλέχθηκαν μὲ διαφορετικὸ σύστημα καὶ ἀπὸ διαφορετικὴ Σύνοδο αὐτοὶ ποὺ ἐπέλεξαν νὰ ἀπέχουν μὲ ἄκυρο ἢ λευκό; Ὄχι! Ὥστε καὶ αὐτοὶ ἔνοχοι τῆς καταστάσεως αὐτῆς εἶναι, ὅπως καὶ συμμέτοχοι, ἀλλὰ ἀντὶ ἐνεργὰ νὰ προσπαθήσουν νὰ τὴν βελτιώσουν, ἐνεργοῦν παθητικὰ καὶ μικροπολιτικὰ, λὲς καὶ φοβοῦνται μήπως ὁ ἀρχηγὸς δὲν τοὺς βάλῃ πάλι στὸ ψηφοδέλτιο. Οἱ ἄκυρες καὶ οἱ λευκὲς ψῆφοι τὸ μόνο ποὺ φανερώνουν εἶναι ἔλλειψη ἑνότητος καὶ ὄχι τὴν ἀρχὴν κάποιας ἀντιστάσεως, τακτικὴ ποὺ πληγώνει τὸ αἴσθημα τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ πληρώματος ἀντὶ νὰ τὸ ἑνώνῃ, καὶ φροντίζει νὰ ἐμφανίζωνται κουτσομπολιὰ καὶ ἴντριγκες.
Κάτι πού, ἐπίσης, ἔκανε ἔντονη αἴσθηση σὲ αὐτὲς τὶς ἐκλογὲς ἦταν καὶ ἡ χειροτονία πολλῶν βοηθῶν Ἐπισκόπων, ἑνὸς θεσμοῦ πού, καὶ αὐτὸς μὲ τὴν σειρά του, ἔχει καταντήσει νὰ προσπαθῇ νὰ ἱκανοποιήσῃ μὲ τίτλους τοὺς ἀνεκπλήρωτους πόθους ὁρισμένων νὰ φορέσουν τὴν μίτρα. Ὁ θεσμὸς βεβαίως ἀπὸ μόνος του εἶναι ἀντικανονικὸς καὶ δὲν ἔχει καμία θεολογικὴ ὑποστήριξη, καθὼς Ἐπίσκοπος χωρὶς ποίμνιο δὲν δύναται νὰ ὑφίσταται. Δυστυχῶς, ὅμως, ὅπως ἔχει ἡ κατάσταση, μὲ τὴν ἄρνηση τοῦ χωρισμοῦ τῶν μεγάλων Μητροπόλεων, γιὰ τήν καλύτερη ποιμαντικὴ μέριμνα, στίς μεγάλες Μητροπόλεις, ὅπως τῶν Ἀθηνῶν, χρήσιμο εἶναι νὰ ὑπάρχουν ἄνθρωποι, ποὺ ἐξυπηρετοῦν μὲ τὴν παρουσίαν τους τὶς ποιμαντικὲς ἀνάγκες τοῦ ποιμνίου, ὅταν εἰδικὰ ὁ οἰκεῖος Μητροπολίτης δὲν δύναται νὰ βρίσκεται παντοῦ ταυτόχρονα. Ὄμορφο εἶναι στὶς ἑορτὲς τῶν ναῶν νὰ τελῆται Ἀρχιερατικὴ Θεία Λειτουργία μὲ ὅλην τὴν ἐπισημότητα καὶ τὴν λαμπρότητα ποὺ ἁρμόζει στὸν Ἅγιο, ἔτσι ὥστε καὶ οἱ πιστοὶ νὰ προσμένουν μὲ ἀνυπομονησία καὶ νὰ συμμετέχουν μὲ χαρὰ στὴν λαμπρὴ ἐκείνη ἡμέρα. Οἱ περισσότεροι, ὅμως, ἀπὸ τοὺς βοηθούς παραμένουν ἄφαντοι, διατελοῦν τὰ χρέη τους κλεισμένοι σὲ κάποιο γραφεῖο καὶ οἱ ἄνθρωποι, στὶς μητροπόλεις ποὺ ὑπηρετοῦν, μόλις τοὺς βλέπουν, ρωτοῦν ποιοὶ νὰ εἶναι. Παίρνουν τὸν τίτλο καὶ λησμονοῦν τὴν εὐθύνην ἀπέναντι στὴν Ἐκκλησία. Ἡ Σύνοδος ἔχει καταντήσει πλέον ἐκκολαπτήριο μίτρας καὶ ὄχι ποιμένων.
Καὶ ρωτᾷ κανεὶς εὔλογα, ποῖος ὁ τελικὸς σκοπὸς ὅλων αὐτῶν καὶ ὁ στόχος; Τί καταφέραμε; Φροντίσαμε τὸ δέντρο καὶ χάσαμε τὸ δάσος. Τί ἀπέγινε στὸ κάλεσμα τοῦ Χριστοῦ “οὐκ ἦλθε διακονηθῆναι, ἀλλὰ διακονῆσαι” (Ματθ. 20:28); Ἡ μίτρα προηγεῖται τοῦ προσώπου, τοῦ δίνει δυστυχῶς προσωπικότητα καὶ ἀξία, διότι, ἂν δὲν ἀποτελοῦσε αὐτοσκοπὸ ἡ θέση ἀλλὰ ἡ προσφορά, κανεὶς δὲν θὰ παραπονιόταν γιὰ τὸν ἀριθμὸ τῶν βοηθῶν ὅτι εἶναι πολλοί, ἀλλὰ μᾶλλον ὅτι εἶναι πολὺ λίγοι. Ἀπὸ τὴν ἄλλη, οἱ Πρωτοσύγκελλοι τῶν Μητροπόλεων, ποὺ οἱ περισσότεροι ἀπὸ αὐτοὺς ἔχουν ἀφιερώσει τὴν ζωήν τους καὶ ἔχουν προσφέρει στὴν περιοχή τους τὰ μέγιστα, ἀπομακρύνονται μὲ συνοπτικὲς διαδικασίας, μὲ μόνο βραβεῖο τους τήν, συνήθως, συμμετοχή τους στὸ τριπρόσωπο. Ἱκανοὶ Ἀρχιμανδρίτες σὲ ὅλην τὴν Ἑλλάδα, μὲ ἔντονη πνευματικὴ παρουσία καὶ προσφορά, δὲν ὑπολογίζονται κἄν ὡς ὑποψήφιοι γιὰ τὸν ὁποιονδήποτε τίτλο, ἔστω ἀκόμα καὶ γιὰ τὴν ἀναγνώριση τῆς ἐργασίας τους. Γιατί, καὶ βέβαια, προτεραιότητα δὲν ἀποτελεῖ αὐτὴ ἡ ζωή, ἀλλὰ ὅταν τὸ καλὸ ἀναγνωρίζεται καὶ τιμᾶται, τότε καὶ ὁ ἄνθρωπος ἐνδυναμώνει τὴν ἐλπίδα του καὶ ἐμπνέεται, γιὰ νὰ πράξῃ τὸ καλλίτερο καὶ ἀπὸ μεριᾶς του.
Τὸ πρόβλημα, ὅμως, δὲν φαίνεται νὰ εἶναι ὁ τρόπος ἐκλογῆς καὶ οὔτε πρόκειται νὰ λυθῇ με τὴν ἀλλαγὴ τῆς διαδικασίας. Μέσα στὴν Ἐκκλησία, ἀκόμα καὶ στὶς μέρες μας ἀνάμεσα στὶς κατὰ τόπους Ἐκκλησίες, ὑπῆρξαν καὶ ὑπάρχουν πολλοὶ τρόποι, μὲ τοὺς ὁποίους ἐκλέγονταν οἱ Μητροπολίτες, ὅπως μὲ τὴν συμμετοχὴ τοῦ λαοῦ, μόνο ἀπὸ τὴν Σύνοδο, με κλῆρο ἢ ἀκόμα καὶ μὲ ἀναγκαστικὴ τοποθέτηση στὸν θρόνο ἀπὸ τὸν ἀνώτατο ἄρχοντα τοῦ κράτους, ὅπως συνέβη με τὸν Ἅγιο Ἰωάννη τὸν Χρυσόστομο καὶ τὸν Μέγα Φώτιο. Κατὰ τὴν διάρκεια τῆς Ὀθωμανικῆς κυριαρχίας, οἱ Πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως, πολλὲς φορές, ἀναγκάζονταν νὰ ἀγοράσουν τὸν Πατριαρχικὸ θρόνο ἀπὸ τὸν Σουλτᾶνο, γεγονὸς ποὺ εἶχε σὰν συνέπεια νὰ ἐναλλάσσωνται στὸν θρόνο Πατριάρχες, χωρὶς τὴν συμμετοχή κανενὸς ἐκκλησιαστικοῦ ἢ ἀκόμα καὶ Χριστιανικοῦ παράγοντος. Πολλοὶ Ἅγιοι καὶ ἄξιοι ἄνθρωποι ἔχουν ἀναδειχθῆ ἀπὸ τοὺς κόλπους τῆς Ἐκκλησίας, ἀκόμα καὶ σὲ παράλογες ἐποχὲς καὶ μέσα ἀπὸ ἄθεσμες διαδικασίες. Ποτέ τὸ πρόβλημα τῆς Ἐκκλησίας γιὰ τὴν ἐκλογὴ ἱκανῶν Ἱεραρχῶν δὲν βρισκόταν στὸν τρόπο ἐκλογῆς. Τὸ πρόβλημα στὴν ἐκλογὴ τῶν Μητροπολιτῶν ἐντοπίζεται σὲ ἕνα βασικὸ σημεῖο, τὸ ὁποῖον εἶναι ἡ μὴ ἐκλογὴ ἀνθρώπων ποὺ δὲν ἐπιζητοῦν τὴν προβολὴ καὶ τὸν μητροπολιτικὸ θρόνο.
Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν καὶ Πάσης Ἑλλάδος Σεραφείμ, στὴν προσπάθειά του νὰ ἀναδιοργανώσῃ τὴν ἐκκλησιαστικὴ διοίκηση, παρὰ τὰ λάθη καὶ τὶς κριτικὲς ποὺ σήμερα μπορεῖ κανεὶς νὰ τοῦ ἀσκήσῃ, προσπάθησε νὰ ἐκλέξῃ σὲ μητροπολιτικὲς θέσεις πνευματικοὺς ἀνθρώπους, ὅπως ὁ π. Ἐπιφάνιος ὁ Θεοδωρόπουλος, ὄνομα ποὺ μέχρι καὶ σήμερα πολλοὶ γνωρίζουν καὶ ἐπικαλοῦνται. Ὁ π. Ἐπιφάνιος, ὅμως, ἀρνήθηκε πολλαπλῶς, παρὰ τὶς πιέσεις τοῦ Ἀρχιεπισκόπου. Καὶ δὲν ἦταν τὸ μόνο παράδειγμα. Συνέπεια τῆς ἀρνήσεως αὐτῆς ἦταν ἡ τοποθέτηση ἀνθρώπων ποὺ, ἂν καὶ μπορεῖ νὰ εἶχαν προσόντα, δὲν εἶχαν τὸ “τσαγανό”, γιὰ νὰ προστατεύσουν τὴν Ἐκκλησία ἀπὸ τοὺς σημερινοὺς ἐκφυλισμοὺς, γεγονὸς ποὺ προεκάλεσε τὶς πρῶτες ρωγμὲς, ἀποτέλεσμα τῶν ὁποίων εἶναι οἱ σημερινὲς καταστάσεις. Καὶ ναί, λύση σὲ αὐτὲς τὶς περιπτώσεις πρέπει νὰ εἶναι ὁ ἐξαναγκασμός, διότι, ὅταν κάποιος ὑπηρετῇ τὴν Ἐκκλησία, δὲν ἐπιλέγει τὴν δική του πορεία, ἀλλὰ ἀφήνεται στὰ χέρια τοῦ Θεοῦ νὰ τὸν καλέσῃ, ὅπου χρειάζεται. Ἕνας κῆπος θέλει συνεχῆ φροντίδα, ὄχι μία φορά καὶ ξανὰ τοῦ χρόνου.
Ἐπιπλέον, ἡ ἀπομάκρυνση τῶν Ἀρχιμανδριτῶν ἀπὸ τὰ γραφεῖα τῆς Συνόδου καὶ τῶν Μητροπόλεων καὶ ἡ χρήση τους στὴν ἐξυπηρέτηση τῶν κενῶν θέσεων ἀνὰ τὴν Ἑλλάδα, θὰ ἀποτελοῦσε ἐκπαίδευση ποιμαντικὴ καὶ διοικητική, ἔτσι ὥστε, ὅταν κληθοῦν νὰ ἀναλάβουν θρόνους, νὰ εἶναι ἕτοιμοι νὰ ἀντιμετωπίσουν τὰ προβλήματα, τὰ ὁποῖα ἔχουν ζήσει οἱ ἴδιοι. Στὴν θέση τῶν γραφείων θὰ ἔπρεπε νὰ τοποθετηθοῦν ἔγγαμοι ἱερεῖς, γιὰ νὰ μπορῇ νὰ διαφυλαχθῇ ἡ σταθερότης τῆς διοικήσεως ἀκόμα καὶ μὲ τὴν ἀλλαγὴν τοῦ Μητροπολίτου, ὅπως ἐπίσης καὶ νὰ ἀποκοπῇ ἡ ὁποιαδήποτε θέση μὲ τὴν νοοτροπίαν τῆς ἀνελίξεως, ἐκτὸς ἀπὸ αὐτἐς ποὺ ἀπαιτοῦν κόπο. Ἀντὶ νὰ δίνεται τροφὴ σὲ ἱστοσελίδες με ἐκκλησιαστικὰ κουτσομπολιά, προτιμότερο θὰ ἦταν νὰ προσφέρεται φροντίδα στὴν ἀνθρωπίνη ψυχή.
Οἱ νέοι Μητροπολίτες καὶ βοηθοὶ σίγουρα ἔχουν τὶς εὐχὲς καὶ τὶς προσευχὲς ὅλου τοῦ πληρώματος, γιὰ νὰ ἐπιτελέσουν τὸ ἔργο ποὺ τοὺς ἀνέθεσε ἡ Ἐκκλησία ὅσο καλλίτερα τοὺς ἐπιτρέψῃ καὶ τοὺς φωτίσῃ ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἐκκοσμίκευσις, ὅμως, ποὺ πλέον ἔχει κυκλώσει τὴν ἐκλογικὴ διαδικασία, πρέπει ἄμεσα νὰ ἀντιμετωπισθῇ καὶ νὰ διορθωθῇ, διότι ἡ προεκλογικὴ περίοδος θὰ εἶναι καὶ αὐτὴ τὴν χρονιὰ σὲ πλήρη ἀντίθεση μὲ τὸ τί ὑποτίθεται ὅτι ἐκπροσωπεῖ ἡ Ἐκκλησία. Ἂς προσευχηθοῦμε ἡ χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος νὰ φωτίσῃ τὴν Σύνοδο, ὥστε ἡ Ἐκκλησία νὰ ξαναγίνῃ κῆπος ταπεινῶν διακόνων, ὄχι ἀρένα φιλοδόξων μονομάχων.