Παραθέτομεν ἀποσπάσματα ἀπὸ τὴν ἐκτενῆ συνέντευξιν τοῦ Ἀρχιεπισκόπ Ἱερωνύμου εἰς τὴν ἐφημερίδα «Καθημερινή» τῆς 31ης Μαΐου 2020:
«– Σᾶς εἶδα τὴ Μεγάλη Ἑβδομάδα στὴ Μητρόπολη μόνο σας σὲ μία ἄδεια ἐκκλησία…
– Ἦταν πάρα πολὺ δύσκολο, ἀλλὰ ὅμως εἴμαστε ὑποχρεωμένοι ὄχι νὰ φύγουμε, νὰ ἐγκαταλείψουμε τὴν προσπάθεια, ἀλλὰ νὰ συνεργαστοῦμε.
Λοιπὸν ἔρχετα ἡ Πολιτεία καὶ μᾶς λέει ὅτι οἱ εἰδικοί, τοὺς ὁποίους δὲν μποροῦμε να ἀπορρίψουμε, μᾶς λένε ὅτι πρέπει νὰ γίνει αὐτό. Συγκαλοῦμε Σύνοδο καὶ ἡ Σύνοδος ἀσπάζεται τὶς ἀποφάσεις τῆς Πολιτείας καὶ γίνεται ἂς ποῦμε μία ὁμολογία, μία συνομολογία, μία συνεργασία. Μὲ τὸ τραγικὸ ἀποτέλεσμα γιὰ ἐμᾶς ὅτι θὰ κλείσουν οἱ ἐκκλησίες, ὅτι θὰ λειτουργήσουμε μὲ κλειστὲς πόρτες.
Ξέρουμε τί εἶναι αὐτό, ἀλλὰ ὅμως, πάνω ἀπ’ ὅλα
βρίσκεται ὁ ἄνθρωπος καὶ θὰ πρέπει νὰ σκεφτοῦμε ἐμεῖς οἱ κληρικοὶ ἀκόμη
περισσότερο,
ὑπάρχει Ἐκκλησία χωρὶς τὸν ἄνθρωπο; Καὶ ποιὰ εἶναι ἡ ἀποστολὴ τῆς
Ἐκκλησίας, ἐὰν δὲν εἶναι ὁ ἄνθρωπος; Ὑπάρχει κανόνας ποὺ λέει «νόμος
ὑπέρτατος εἶναι ἡ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου». Ἑπομένως εἶναι καθῆκον ἱερὸν νὰ τὸ παλέψουμε αὐτὸ τὸ πρᾶγμα, ἄλλωστε δὲν εἶναι κάτι ποὺ θὰ μείνει γιὰ πάντα…
– Μέσα στὴν ἐπιδημία κάνατε μία ἐπέμβαση, προγραμματισμένη ὑποθέτω.
Νιώσατε φόβο;
– Κοιτάξτε, ἐπειδὴ ἔγινε σὲ αὐτὲς τὶς ἡμέρες, ὑπὸ αὐτὲς τὶς συνθῆκες καὶ μάλιστα ἑτοιμαζόμουν νὰ δώσω μία συνέντευξη γιὰ τὰ θέματα αὐτά, ἔρχεται ὁ γιατρὸς καὶ μοῦ λέει: σταμάτα τα ὅλα, αὐτὸ ποὺ εἴχαμε προγραμματίσει πρέπει νὰ γίνει αὔριο. Δὲν θέλω νὰ γελάσετε, ἀλλὰ τὸ μόνο ποὺ τοῦ εἶπα εἶναι ὅτι δὲν εἶμαι ἕτοιμος, ἔχω ἐκκρεμότητες. Ἔλεγα γιὰ ἐκκρεμότητες, τὶς προσωπικές μου ἐκκρεμότητες, τὶς ὑπηρεσιακές μου ἐκκρεμότητες. Καὶ χρειάζεται τότε μία ἡρωικὴ ἀπόφαση. Ἔ, μέσα σ’ αὐτὴν τὴν ἀτμόσφαιρα ἔζησα καὶ ἐγώ. Κοιτάζεις τὸν θάνατο σὰν θάνατο.
ὑπάρχει Ἐκκλησία χωρὶς τὸν ἄνθρωπο; Καὶ ποιὰ εἶναι ἡ ἀποστολὴ τῆς
Ἐκκλησίας, ἐὰν δὲν εἶναι ὁ ἄνθρωπος; Ὑπάρχει κανόνας ποὺ λέει «νόμος
ὑπέρτατος εἶναι ἡ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου». Ἑπομένως εἶναι καθῆκον ἱερὸν νὰ τὸ παλέψουμε αὐτὸ τὸ πρᾶγμα, ἄλλωστε δὲν εἶναι κάτι ποὺ θὰ μείνει γιὰ πάντα…
– Μέσα στὴν ἐπιδημία κάνατε μία ἐπέμβαση, προγραμματισμένη ὑποθέτω.
Νιώσατε φόβο;
– Κοιτάξτε, ἐπειδὴ ἔγινε σὲ αὐτὲς τὶς ἡμέρες, ὑπὸ αὐτὲς τὶς συνθῆκες καὶ μάλιστα ἑτοιμαζόμουν νὰ δώσω μία συνέντευξη γιὰ τὰ θέματα αὐτά, ἔρχεται ὁ γιατρὸς καὶ μοῦ λέει: σταμάτα τα ὅλα, αὐτὸ ποὺ εἴχαμε προγραμματίσει πρέπει νὰ γίνει αὔριο. Δὲν θέλω νὰ γελάσετε, ἀλλὰ τὸ μόνο ποὺ τοῦ εἶπα εἶναι ὅτι δὲν εἶμαι ἕτοιμος, ἔχω ἐκκρεμότητες. Ἔλεγα γιὰ ἐκκρεμότητες, τὶς προσωπικές μου ἐκκρεμότητες, τὶς ὑπηρεσιακές μου ἐκκρεμότητες. Καὶ χρειάζεται τότε μία ἡρωικὴ ἀπόφαση. Ἔ, μέσα σ’ αὐτὴν τὴν ἀτμόσφαιρα ἔζησα καὶ ἐγώ. Κοιτάζεις τὸν θάνατο σὰν θάνατο.
Οἱ ἄνθρωποι οἱ ὑπερήλικες
τὸν περιμένουν, ἀλλὰ ὅ,τι πλέκεται γύρω ἀπὸ τὸν θάνατο, ὁ συναισθηματικὸς
κόσμος, οἱ ἄνθρωποι ποὺ ἀγαπᾶμε καὶ μᾶς ἀγαποῦν, τὰ πράγματα ποὺ ἔχουμε ἢ οἱ
σκέψεις μας ὅτι αὐτὸ πρέπει νὰ τὸ τελειώσω ἢ αὐτὸ πρέπει νὰ τὸ κάνω ἦταν αὐτὰ
ποὺ μὲ ἀπασχόλησαν στὸ κρεβάτι ἐκεῖ.Καὶ λέω, μήπως δὲν ἔπρεπε νὰ εἶχα κάνει αὐτὸ καὶ νὰ εἶχα κάνει κάτι
ἄλλο; Τί γίνεται τώρα καὶ ποῦ πηγαίνουμε;
–Κάποιοι μάλιστα ἔλεγαν ὅτι δὲν μπορεῖ ἡ Ἐκκλησία νὰ ἐπιμένει ὅτι ἡ Θεία
Κοινωνία εἶναι κάτι τὸ ὁποῖο δὲν ἐπιδέχεται ἐπιστημονικὴ ἑρμηνεία…
– Τὸ εἶπα καὶ τὸ ἐπαναλαμβάνω, εἶναι τὸ πιστεύω μου, ὅτι τὸ θέμα τῆς
Θείας Κοινωνίας δὲν μπορεῖ νὰ γίνει ἀντικείμενο συζητήσεως. Δὲν εἶναι
θέμα οὔτε προσωπικό τοῦ καθενός, εἶναι θέμα γενικότερο. Καὶ ὅλα αὐτὰ ποὺ ἀκούγονται νὰ γίνει αὐτό, νὰ γίνει ἐκεῖνο, εἶναι αὐθαίρετα. Δὲν μπορεῖ κανεὶς νὰ κάνει ὅ,τι θέλει στὴν Ἐκκλησία μας. Ἂν εἶναι μέλος τῆς Ἱεραρχίας δὲν μπορεῖ. Ὑπάρχει ὄργανο, εἶναι ἡ Σύνοδος, εἶναι ἡ Ἱεραρχία ποὺ ἀποφασίζουν. Ἢ εἶσαι μέλος αὐτοῦ τοῦ Σώματος καὶ ὑπακοῦς ἢ ἀποχωρίζεσαι. Ἑπομένως ἂν στὰ πρακτικά, στὰ μικρὰ θέματα χρειάζεται συνεννόηση, συνεργασία, στὰ μεγάλα θέματα τῆς Θείας Κοινωνίας δὲν εἶναι κἄν θέμα τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, οὔτε κἄν τοῦ Πατριάρχη, εἶναι πανορθόδοξο θέμα, διότι ἐδῶ εἶναι ἡ οὐσία τῆς Ἐκκλησίας μας. Χωρὶς τὴ Θεία Κοινωνία δὲν ὑπάρχει Ἐκκλησία, δὲν χρειάζεται.
–Ὑπάρχει τὸ Μυστήριο τὸ ἴδιο καὶ ὑπάρχει καὶ ἕνα τεχνικὸ ζήτημα, ἂν θὰ γίνεται μὲ κουταλάκια μιᾶς χρήσης ἢ ὄχι, γιατί περὶ αὐτοῦ πρόκειται στὴν οὐσία. Αὐτὸ ὑπονομεύει τὸ ἴδιο τὸ Μυστήριο;
– Δὲν τὸ ὑπονομεύει, διότι ἔχουμε ἄλλη λειτουργία στὴν Ἐκκλησία μας,
μιᾶς ἄλλης ἐποχῆς, ποὺ δὲν εἴχαμε κουταλάκι, ποὺ ὁ ἄρτος, τὸ σῶμα
ἐμβαπτίζεται. Πρώτη φορά ἀντιμετωπίζουμε αὐτὸ τὸ πρᾶγμα, γι’ αὐτὸ νομίζω ὅτι δὲν εἶναι ἀντικείμενο συζητήσεως οὔτε ἑνὸς κληρικοῦ μὲ ἕνα γιατρὸ λοιμωξιολόγο ἢ μὲ ἕνα πιστό. Εἶναι θέμα ποὺ θὰ πρέπει ἡ Ἐκκλησία στὸ σύνολο νὰ τὸ δεῖ καὶ ἐπειδὴ δὲν ὑπάρχει Ἐκκλησία ἢ Λειτουργία χωρὶς τὴ Θεία Εὐχαριστία, εἶναι ἕνα θέμα ποὺ πρέπει πανορθόδοξα νὰ ἀντιμετωπιστεῖ.
– Ἐσεῖς νιώσατε κάποια ὑπεροψία ἀπὸ τὴν πλευρὰ τους (ἐνν. τοὺς
ἰθύνοντες) ἀπέναντι στὴν Ἐκκλησία;
– Ὄχι, ὑπῆρξε συνεργασία. Μὲ τὸν πρωθυπουργὸ μίλησα πάρα πολλὲς φορές, σεβάστηκα αὐτὰ ποὺ εἶπε, ὅπως τὸν παρακάλεσα νὰ σεβαστεῖ καὶ αὐτὰ ποὺ εἶπε ἡ Διαρκὴς Ἱερὰ Σύνοδος. Ἡ Διαρκὴς Ἱερὰ Σύνοδος δὲν μποροῦσε νὰ πεῖ ποτὲ «κλείνω τοὺς ναούς», ἡ Πολιτεία ἔχει τὸ δικαίωμα νὰ τὸ κάνει αὐτό.
Γιατί δὲν ὑπάρχει τώρα ἀντίδραση τῶν χριστιανῶν τῆς Γερμανίας ποὺ
ἀποφασίζει ἡ γερμανικὴ κυβέρνηση νὰ κλείσουν οἱ ναοὶ κ.λπ.; Εἶναι
πράγματα ἀνάγκης αὐτά. Καὶ ἔρχεται καὶ τὸ ἐρώτημα: Ἔχω ἆραγε τὸ
δικαίωμα νὰ τὸ κάνω, μπορῶ νὰ τὸ κάνω; Ἀλλὰ πρέπει νὰ πάρεις μία
ἀπόφαση, κι ἐδῶ εἶναι ἡ τραγικὴ ὥρα τοῦ ἀνθρώπου ποὺ λέει τὸ «ναὶ» ἢ τὸ «ὄχι». Ἀλλὰ θὰ ἤθελα μὲ τὴν εὐκαιρία αὐτὴ νὰ τονίσω ὅτι εἶναι ἔργο τῆς Ἐκκλησίας καὶ προσπάθειά της νὰ ἐπιδιώκει τὴ συνεργασία μὲ τὴν πολιτεία, τὴν ὁποιαδήποτε πολιτεία. Ἐγὼ δὲν ἔχω μετανοήσει, γιατί συνεργάστηκα μὲ ὅλους τούς πρωθυπουργούς, ἀπὸ τὸν πρῶτο μέχρι τὸν τελευταῖο, πάντοτε μὲ τὴν ἔννοια ὅτι ἔχω τὶς πολιτικές μου ἀπόψεις, ἀλλὰ ἡ συνεργασία εἶναι τὸ ἄλφα καὶ τὸ ὠμέγα, διότι ἔχουμε ὑποχρέωση νὰ δουλέψουμε γι’ αὐτὸν τὸν λαό. Κι αὐτὸ νομίζω ὅτι, κατὰ ἕνα μεγάλο βαθμό, τὸ ἐπιτύχαμε σὲ αὐτὴ τὴν περίπτωση.
– Γίνατε στόχος πολὺ σκληρῶν ἐπιθέσεων, ὅτι ἔχετε προδώσει τὴν πίστη
σας, ὅτι εἶστε ὀπαδὸς μιᾶς νέας τάξης πραγμάτων…
– Κοιτάξτε, ἡ Ἱεραρχία μας, αὐτὴ τὴν ὥρα, εἶναι ἑνωμένη ὅσο δὲν ἦταν
ποτέ. Ἀλλὰ εἶναι φυσιολογικὸ ὅταν εἴμαστε 82 ἄνθρωποι νὰ ὑπάρχουν καὶ 5-6 οἱ ὁποῖοι ἔχουν διαφορετικὲς ἀπόψεις, οἱ ὁποῖες εἶναι σεβαστές, ποὺ μπορεῖτε νὰ τὶς ἑρμηνεύσετε μὲ ὁποιονδήποτε τρόπο. Ἐκεῖνο ὅμως ποὺ ψέγεται, ἐκεῖνο ποὺ δὲν ἐπιτρέπεται, εἶναι νὰ μὴ ὑπακούσεις στὴν πλειοψηφία.
Ἡ ψῆφος τῶν πλειόνων κρατεῖται. Ἔχω τὴν ἄποψή μου, ἀλλὰ
ὑπακούω σὲ αὐτὰ ποὺ ἀποφασίζει ἡ Ἐκκλησία. Δὲν μπορεῖ κανεὶς νὰ κάνει ὅ,τι θέλει, καὶ αὐτὸ παρουσιάστηκε, καὶ αὐτὸ εἶναι ἕνα ἔλλειμμα πίστεως καὶ συνέπειας. Ὅταν πῆγα ἐγὼ νὰ χειροτονηθῶ ἐπίσκοπος, καὶ ἀνέβηκα στὰ βήματα τῆς Ἐκκλησίας, εἶπα ποιὸς εἶμαι; Τί πάω νὰ κάνω; Καὶ ἔδωσα ὁμολογία τῆς πίστεως. Καὶ εἶπα ὅτι, ναί, θὰ εἶμαι πειθαρχημένος, ναί, αὐτὰ ἀπὸ πλευρᾶς ἐκκλησιαστικῆς. Ἀλλὰ δὲν φτάνει αὐτὸ μόνο, οἱ σχέσεις μας τώρα, Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας, ποὺ εἶναι ἰδιότυπες σχέσεις, δὲν ξέρω μέχρι πότε θὰ εἶναι, τί θέλουν; Θέλουν νὰ πᾶμε καὶ στὴν Πρόεδρο τῆς Δημοκρατίας νὰ δώσουμε τὴ διαβεβαίωση, ἐκεῖ ὁ ἐπίσκοπος τί λέει;
ὑπακούω σὲ αὐτὰ ποὺ ἀποφασίζει ἡ Ἐκκλησία. Δὲν μπορεῖ κανεὶς νὰ κάνει ὅ,τι θέλει, καὶ αὐτὸ παρουσιάστηκε, καὶ αὐτὸ εἶναι ἕνα ἔλλειμμα πίστεως καὶ συνέπειας. Ὅταν πῆγα ἐγὼ νὰ χειροτονηθῶ ἐπίσκοπος, καὶ ἀνέβηκα στὰ βήματα τῆς Ἐκκλησίας, εἶπα ποιὸς εἶμαι; Τί πάω νὰ κάνω; Καὶ ἔδωσα ὁμολογία τῆς πίστεως. Καὶ εἶπα ὅτι, ναί, θὰ εἶμαι πειθαρχημένος, ναί, αὐτὰ ἀπὸ πλευρᾶς ἐκκλησιαστικῆς. Ἀλλὰ δὲν φτάνει αὐτὸ μόνο, οἱ σχέσεις μας τώρα, Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας, ποὺ εἶναι ἰδιότυπες σχέσεις, δὲν ξέρω μέχρι πότε θὰ εἶναι, τί θέλουν; Θέλουν νὰ πᾶμε καὶ στὴν Πρόεδρο τῆς Δημοκρατίας νὰ δώσουμε τὴ διαβεβαίωση, ἐκεῖ ὁ ἐπίσκοπος τί λέει;
Ναί, ἔχω τοὺς ἱεροὺς
κανόνες, θὰ τοὺς τηρήσω, ἀλλὰ θὰ τηρήσω ἀπαρεγκλίτως τὸ Σύνταγμα καὶ τοὺς
νόμους τοῦ κράτους. Αὐτὰ τί εἶναι, λόγια; Εἶναι ἁπλῶς ἔτσι γιὰ νὰ κάνουμε
γιορτή; Ἔχουν συνέπεια. Ἑπομένως, δὲν ἔχει θέση ἕνας ὁ ὁποῖος δὲν τὸ ζεῖ αὐτὸ νὰ
λέει τὴν Κυριακὴ στὴν ἐκκλησία «Ἐν πρώτοις, Κύριε…» ποὺ δὲν τὸ τηρεῖ. Ἑπομένως,
λέμε γιὰ ἀσυνέπεια καὶ αὐτὴ ἡ ἀσυνέπεια δὲν μένει ἔτσι στὴν Ἐκκλησία. Ἔχει
στόχο. Πρέπει νὰ ἀντιμετωπιστεῖ, ἀλλὰ ἐπειδὴ οἱ ὧρες εἶναι δύσκολες, ἂς τὸ ἀφήσουμε
νὰ ἀπαντήσει ὁ Θεός.
– Πίσω ἀπὸ αὐτὲς τὶς ἐπιθέσεις ὑπάρχει καὶ μία μάχη γιὰ τὴν ἑπόμενη μέρα διαδοχῆς σας;
– Κοιτάξτε, ἐγὼ δὲν ἔχω τέτοια σημάδια. Ἀλλὰ εἶναι αὐτονόητο. Ἀπὸ τοὺς 82 ἀνθρώπους, οἱ 80 εἶναι ὑποψήφιοι, ὅλοι εἶναι ὑποψήφιοι. Ἀλλὰ εἶναι αὐτονόητο καὶ δὲν εἶναι καὶ κατακριτέο νὰ ὑπάρχει μία τέτοια φιλοδοξία.
Ἄλλο ὅμως κάποιος νὰ τὸ ἔχει μέσα του καὶ νὰ προσπαθεῖ καὶ ἄλλο νὰ κάνει ἀνοησίες. Ἔπειτα, ἐγὼ θὰ ἤθελα νὰ πῶ ὅτι, ἐπειδὴ εἶμαι σὲ αὐτὴ τὴ θέση, δὲν αἰσθάνομαι δεμένος καθόλου μὲ αὐτὴ τὴν καρέκλα. Μὲ πολλὴ χαρά, ἂν ἔρθει αὐτὴ ἡ ὥρα, δὲν ξέρουμε πότε εἶναι αὐτὴ ἡ ὥρα.
– Δὲν εἶναι ὅμως στὰ σχέδιά σας;
– Αὐτὴ τὴν ὥρα ὄχι. Δὲν ξέρω αὔριο, μεθαύριο. Δὲν πρέπει καὶ νὰ τοὺς
κακολογοῦμε αὐτούς, ὅσοι ἔχουν κάποια φιλοδοξία. Ἀλλὰ νὰ μὴ
γελοιοποιούμεθα καὶ μὴ εὐτελιζόμαστε.
– Ὑπάρχει κάποια λογικὴ στὸ νὰ μπεῖ ὅριο ἡλικίας στὴ θητεία τῶν
μητροπολιτῶν;
– Ἐγὼ θὰ ἔλεγα νὰ βροῦμε μία μέση λύση. Ὅταν πάει κάποιος σὲ ἡλικία
70-75 νὰ δηλώνει τὴν παραίτησή του στὴν Ἱεραρχία, στὴ Σύνοδο καὶ ἡ
Σύνοδος νὰ ἀποφασίζει. Ὄχι, σὲ χρειαζόμαστε ἀκόμα. Ἀλλὰ μὲ κριτήρια
ἀντικειμενικά. Νὰ ὑπάρξει, νὰ γίνει αὐτὸ τὸ πρᾶγμα γιὰ ὅλους».
https://orthodoxostypos.gr/%e1%bc%90%ce%b3%e1%bd%bc-%ce%b4%e1%bd%b2%ce%bd-%e1%bc%94%cf%87%cf%89-%ce%bc%ce%b5%cf%84%ce%b1%ce%bd%ce%bf%ce%ae%cf%83%ce%b5%ce%b9-%ce%b3%ce%b9%ce%b1%cf%84%ce%af-%cf%83%cf%85%ce%bd%ce%b5%cf%81%ce%b3/
– Πίσω ἀπὸ αὐτὲς τὶς ἐπιθέσεις ὑπάρχει καὶ μία μάχη γιὰ τὴν ἑπόμενη μέρα διαδοχῆς σας;
– Κοιτάξτε, ἐγὼ δὲν ἔχω τέτοια σημάδια. Ἀλλὰ εἶναι αὐτονόητο. Ἀπὸ τοὺς 82 ἀνθρώπους, οἱ 80 εἶναι ὑποψήφιοι, ὅλοι εἶναι ὑποψήφιοι. Ἀλλὰ εἶναι αὐτονόητο καὶ δὲν εἶναι καὶ κατακριτέο νὰ ὑπάρχει μία τέτοια φιλοδοξία.
Ἄλλο ὅμως κάποιος νὰ τὸ ἔχει μέσα του καὶ νὰ προσπαθεῖ καὶ ἄλλο νὰ κάνει ἀνοησίες. Ἔπειτα, ἐγὼ θὰ ἤθελα νὰ πῶ ὅτι, ἐπειδὴ εἶμαι σὲ αὐτὴ τὴ θέση, δὲν αἰσθάνομαι δεμένος καθόλου μὲ αὐτὴ τὴν καρέκλα. Μὲ πολλὴ χαρά, ἂν ἔρθει αὐτὴ ἡ ὥρα, δὲν ξέρουμε πότε εἶναι αὐτὴ ἡ ὥρα.
– Δὲν εἶναι ὅμως στὰ σχέδιά σας;
– Αὐτὴ τὴν ὥρα ὄχι. Δὲν ξέρω αὔριο, μεθαύριο. Δὲν πρέπει καὶ νὰ τοὺς
κακολογοῦμε αὐτούς, ὅσοι ἔχουν κάποια φιλοδοξία. Ἀλλὰ νὰ μὴ
γελοιοποιούμεθα καὶ μὴ εὐτελιζόμαστε.
– Ὑπάρχει κάποια λογικὴ στὸ νὰ μπεῖ ὅριο ἡλικίας στὴ θητεία τῶν
μητροπολιτῶν;
– Ἐγὼ θὰ ἔλεγα νὰ βροῦμε μία μέση λύση. Ὅταν πάει κάποιος σὲ ἡλικία
70-75 νὰ δηλώνει τὴν παραίτησή του στὴν Ἱεραρχία, στὴ Σύνοδο καὶ ἡ
Σύνοδος νὰ ἀποφασίζει. Ὄχι, σὲ χρειαζόμαστε ἀκόμα. Ἀλλὰ μὲ κριτήρια
ἀντικειμενικά. Νὰ ὑπάρξει, νὰ γίνει αὐτὸ τὸ πρᾶγμα γιὰ ὅλους».
https://orthodoxostypos.gr/%e1%bc%90%ce%b3%e1%bd%bc-%ce%b4%e1%bd%b2%ce%bd-%e1%bc%94%cf%87%cf%89-%ce%bc%ce%b5%cf%84%ce%b1%ce%bd%ce%bf%ce%ae%cf%83%ce%b5%ce%b9-%ce%b3%ce%b9%ce%b1%cf%84%ce%af-%cf%83%cf%85%ce%bd%ce%b5%cf%81%ce%b3/
