«Το παρελθόν έτος 1974, εξ απόψεως εκκλησιαστικής κρινόμενον, τολμώμεν να είπωμεν, είναι το θλιβερώτερον έτος εξ όσων η Εκκλησία της Ελλάδος έζησεν αφ’ ής ημέρας εγένετο αυτοκέφαλος.
Μία τελευταία επέμβασις του δικτατορικού καθεστώτος, επέμβασις θίγουσα όχι μόνον τον εξωτερικόν αλλά και τον εσωτερικόν βίον της Εκκλησίας, προεκάλεσε τεκτονικόν σεισμόν και εδημιούργησεν ερείπια.
Μητροπολίται αδιαβλήτου ήθους, εν οίς και άνδρες υπηρετίσαντες Εκκλησίαν και Γένος κατά τας φοβεράς ημέρας και θέσαντες τον τράχηλόν των υπέρ του λαού, εξεθρονίσθησαν άνευ απολογίας και δίκης…»
(Χριστ. Σπίθα – Ιανουάριος 1975 – Αριθ. 371).
«ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΩΝ “12”»
Γράφει ο ΝΙΚΟΣ Ε. ΣΑΚΑΛΑΚΗΣ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΣ
Απ’ αρχής να υπογραμμίσω, ότι για τους εχθρούς
(ποικιλόμορφους) της Εκκλησίας, πράγματι οι δώδεκα εκθρονισθέντες Ιεράρχες
(Καλοκαίρι ‘74) ήταν ένα «πρόβλημα», ένα «ζήτημα», γιατί δεν αντανακλούσαν τις
απόψεις τους και το πνεύμα τους. Το σημαντικότερο, διότι ήταν ανεπίληπτοι,
άξιοι και άγιοι επίσκοποι.
Όσοι δικαιολογούν την εκθρόνιση των «12» με «δίκαιο» ιερών κανόνων, πλανώνται και διαψεύδονται, αν ανατρέξουμε στο εκκλησιαστικό παρελθόν. Δημιούργησαν τον μύθο της αντικανονικότητος για τους «12» ιεράρχες, ως εκλεγέντες από μικρή, ολιγομελή Αριστίνδην Σύνοδο.
Πληροφοριακά, παραπέμπουμε στις εξής αντικειμενικές –
αξιόπιστες μελέτες περί κανονικότητος των «12» ιεραρχών:
Α) «Η κανονικότης των Αρχιερέων των εκλεγέντων από
«μικράς» Συνόδους» (Παναγιώτου Ι. Ανδριόπουλου - Θεολόγου).
Β) «Το Εκκλησιαστικόν Ζήτημα» (Του Κων. Μουρατίδου –
καθηγητού Κανονικού δικαίου).
Το 1994 είχε κυκλοφορήσει και το βιβλίο «Το
«εκκλησιαστικόν» υπό το φως της πνευματικής παραδόσεως», του μοναχού Θεοκλήτου
Διονυσιάτου.
Η συλλογή των σκέψεών του, για το ζήτημα των «12» που
σκέφθηκε να εκδώσει ο π. Θεόκλητος, δεν φανερώνουν πολλή Πατερική εκκλησιολογική
γνώση. Απόδειξη ότι και στο βιβλίο του «ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς» (1984),
στην προοπτική των αγώνων του Αγίου Γρηγορίου, αποσιωπά την Αποτείχιση (του
Αγίου) από τον αιρετικό πατριάρχη Ιωάννη Καλέκα, από τον ζόφο της δυτικής
αιρέσεως.
Δεν συμπορεύεται, λοιπόν, ο π. Θεόκλητος πάντοτε με το φως
της εκκλησιαστικής παραδόσεως. Η «συμβουλή» του π. Θεοκλήτου (τότε) προς τους
«12» και προς τον μακαριστό Ιερώνυμο Α΄ (τον αποκαλεί απλώς μακαρίτη!), ήταν:
«βέλτιον δε το μη ομιλείν»!
Μπροστά δηλ. στην ανομία της εκθρονίσεώς τους, δεν
αναγνωρίζει (;) την δριμεία επίθεση κατά της Εκκλησίας. Βλέπει μόνο μια
ισοπέδωση (δίκαιη γι’ αυτόν) δώδεκα ιεραρχών. Η απαντητική σκέψη μας είναι:
«Μπορείς να κόψης ένα τριαντάφυλλο από τη λέξη τριανταφυλλιά;». Αυτό είναι το
ρητορικό ερώτημα του ποιητή Νίκου Καρούζου στο έργο του «Νεολιθική νυχτωδία
στην Κροστάνδη». Παραφράζοντας τον συγκεκριμένο στίχο δημιουργούμε – θέτουμε το
εξής ερώτημα:
«μπορείς να τιμωρήσεις έναν άξιο επίσκοπο (άδικα) και να
μην πονέσει η Εκκλησία;» Σίγουρα όχι.
«Η παρούσα περιπέτεια
των δώδεκα επισκόπων δεν είναι απλώς προσωπική αυτών δοκιμασία και υπόθεσις∙
είναι κυρίως δοκιμασία και υπόθεσις της Εκκλησίας. Διο και ούτοι μέχρις εσχάτων
έπρεπε ν’ αγωνισθούν και να διεκδικήσουν το δίκαιον της Εκκλησίας» (Εφημερίδα
«Εκκλησιαστικός Αγών»).
Στις ημέρες μας
κυκλοφόρησε, ως (δήθεν) προσπάθεια ερμηνείας – κατανοήσεως του εκκλησιαστικού
γεγονότος της εκθρονίσεως των «12» επισκόπων, βιβλίο του κ. Χαράλαμπου
Ανδρεόπουλου με τίτλο: «ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΩΝ “12”»∙ ένα βιβλίο εκκλησιολογικής ανεπάρκειας.
Χαρτογραφώντας, σήμερα, θεολογικά και εκκλησιολογικά την
περίοδο εκείνη (1967 - 74), μιας και αυτή εισήλθε ήδη στο φυσικό ιστορικό της
λυκόφως, αντικαθιστώμενη από την οικουμενιστική εποχή, ένας αληθινά σοφός
παρατηρητής – στοχαστής των εκκλησιαστικών πραγμάτων ποτέ δεν θα έγραφε τις
ανακριβολογίες του κ. Ανδρεόπουλου.
Είναι γνωστή η περίφημη ρήση του Hegel «ότι η κουκουβάγια,
το πουλί της γνώσης και της σοφίας πετά το σούρουπο».
Ο κ. Ανδρεόπουλος δεν μιμήθηκε την κουκουβάγια στο σημερινό
λυκόφως της ιστορικής εκείνης εκκλησιαστικής περιόδου (1967 - 74).
Με απλά λόγια, στις σελίδες του βιβλίου του δεν υπάρχει
μια σοφή, αμερόληπτη (προϋπόθεση δικαιοσύνης), σφαιρική εκκλησιοκεντρική
ανάλυση της εποχής εκείνης.
Δεν διέκρινε ότι οι ιεράρχες εκείνοι ήταν παράγοντες
πνευματικής ζωής, παρά τα λάθη τους και τις ατέλειές τους.
Οι δώδεκα αντιμετώπισαν το συνειδησιακό δίλημμα, δηλ. την
ορθόδοξη πνευματική διαχείριση του λαού (εν μέσω δικτατορίας) ή μια αντιθετική
παρέμβαση στο σύστημα;
Ορθώς δεν ακολούθησαν το «Δίκαιο της πυγμής», είτε ως
στήριξη στην δικτατορία είτε ως αντιστασιακή εξέλιξή τους.
Μεμονωμένες «φιλοαπριλιανές» εκδηλώσεις κάποιων ιεραρχών
δεν αναιρούν τον κανόνα. Αξονικά κινήθηκαν πέρα από την αριστερά και την δεξιά
του υλιστικού συστήματος.
Να υπογραμμίσουμε, ότι η δικτατορία και οι εκθρονισθέντες
ιεράρχες, εκπροσωπούσαν θεμελιωδώς διαφορετικές κοσμοθεωρίες – βιοθεωρίες, γι’
αυτό και τους εξεδίωξαν.
Να θυμηθούμε τον τρόπο με τον οποίο ερμηνεύει τα γεγονότα
ο π. Αυγουστίνος Καντιώτης:
Α) Η λέξις «αντικανονικός» εχρησιμοποιείτο υπό του
Αρχιεπισκόπου κ. Σεραφείμ κατ’ αυθαίρετον κρίσιν, όπως ήθελε, προς εξόντωσιν
μεν ανεπιθυμήτων Ιεραρχών, προς ανάδειξιν δε των «ημετέρων». Ως αγγειοπλάσται
προσεκόλλων όπου ήθελον το «κανονικός» και «αντικανονικός». Ουδέποτε άλλοτε εις
την μακραίωνα ιστορίαν της Εκκλησίας εγένετο τοιαύτη ιδιοτελής εκμετάλλευσις
και βάναυσος μεταχείρισις των λέξεων τούτων «κανονικός» και «αντικανονικός».
Πλήρης εξευτελισμός των υψίστων εννοιών του Κανονικού δικαίου της Ορθοδόξου
Εκκλησίας» (Χριστ. Σπίθα – Σεπτέμβριος 1974 – Αρ. 369).
Β) «Το παρελθόν έτος 1974, εξ απόψεως εκκλησιαστικής
κρινόμενον, τολμώμεν να είπωμεν, είναι το θλιβερώτερον έτος εξ όσων η Εκκλησία
της Ελλάδος έζησεν αφ’ ής ημέρας εγένετο αυτοκέφαλος. Μία τελευταία επέμβασις
του δικτατορικού καθεστώτος, επέμβασις θίγουσα όχι μόνον τον εξωτερικόν αλλά
και τον εσωτερικόν βίον της Εκκλησίας, προεκάλεσε τεκτονικόν σεισμόν και
εδημιούργησεν ερείπια. Μητροπολίται αδιαβλήτου ήθους, εν οίς και άνδρες
υπηρετίσαντες Εκκλησίαν και Γένος κατά τας φοβεράς ημέρας και θέσαντες τον
τράχηλόν των υπέρ του λαού, εξεθρονίσθησαν άνευ απολογίας και δίκης…» (Χριστ.
Σπίθα – Ιανουάριος 1975 – Αριθ. 371).
Θα χρειασθεί να επανέλθωμεν, συμπληρωματικά!
ΝΙΚΟΣ Ε. ΣΑΚΑΛΑΚΗΣ
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΣ
