Η ΚΟΙΜΗΣΙΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ
Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία τοῦ μακαριστοῦ γέροντος Ἀθανασίου Μυτιληναίου
μὲ θέμα:
«Η ΥΠΕΡΑΓΙΑ ΘΕΟΤΟΚΟΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟΝ 44ο ΨΑΛΜΟ»
[ἐκφωνήθηκε στὴν Ἱερὰ Μονὴ Κομνηνείου Λαρίσης
στὶς 13-8-1988] (Α32)
Ἡ ἑορτὴ μνήμης τῆς
Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου, ἀγαπητοί μου, μᾶς δίδει τὴν ἀφορμὴ νὰ δοῦμε
ἐγκατάσπαρτη μέσα στὴν Ἁγία Γραφὴ τὴν παναγία μορφή της καὶ τὸ οὐρανόμηκες
μεγαλεῖο της.
Ὁ 44ος Ψαλμὸς θὰ λέγαμε ὅτι εἶναι τὸ θαυμάσιο ἐκεῖνο ποίημα, ποὺ ἀναφέρεται στὸν Μεσσία καὶ τὴν Κυρία Θεοτόκο. Στὸ πρῶτο ἥμισυ τοῦ ποιήματος ἐξυμνεῖται ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, μὲ ὅλα τὰ θεανθρώπινα γνωρίσματά Του καὶ στὸ δεύτερο ἥμισυ τοῦ ἴδιου ποιήματος ἐξυμνεῖται ἡ Ἐκκλησία, ποὺ ἡ ἐπιτομὴ τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ Παναγία Θεοτόκος. Μὲ ὅλα ἐκεῖνα τὰ θαυμάσια γνωρίσματά της, σὰν ἄμεσος κτίσις τοῦ Θεοῦ.
Ὁ Ψαλμὸς ὁ 44ος ἔχει ὡς ἑξῆς- θὰ σᾶς διαβάσω μόνο τὸ κείμενο: «Ἐξηρεύξατο
ἡ καρδία μου λόγον ἀγαθόν, λέγω ἐγὼ τὰ ἔργα μου τῷ βασιλεῖ, ἡ γλῶσσά μου
κάλαμος γραμματέως ὀξυγράφου. ὡραῖος κάλλει παρὰ τοὺς υἱοὺς τῶν ἀνθρώπων,
ἐξεχύθη χάρις ἐν χείλεσί σου· διὰ τοῦτο εὐλόγησέ σὲ ὁ Θεὸς εἰς τὸν αἰῶνα.
περίζωσαι τὴν ῥομφαίαν σου ἐπὶ τὸν μηρόν σου, δυνατέ, τῇ ὡραιότητί σου καὶ τῷ
κάλλει σου καὶ ἔντεινον καὶ κατευοδοῦ καὶ βασίλευε ἕνεκεν ἀληθείας καὶ
πρᾳότητος καὶ δικαιοσύνης, καὶ ὁδηγήσει σὲ θαυμαστῶς ἡ δεξιά σου. τὰ βέλη σου
ἠκονημένα, δυνατέ -λαοὶ ὑποκάτω σου πεσοῦνται- ἐν καρδίᾳ τῶν ἐχθρῶν τοῦ
βασιλέως. ὁ θρόνος σου, ὁ Θεός, εἰς τὸν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος, ῥάβδος εὐθύτητος ἡ
ῥάβδος τῆς βασιλείας σου. ἠγάπησας δικαιοσύνην καὶ ἐμίσησας
ἀνομίαν· διὰ τοῦτο ἔχρισὲ σὲ ὁ Θεὸς ὁ Θεὸς σου ἔλαιον ἀγαλλιάσεως παρὰ τοὺς
μετόχους σου. σμύρνα καὶ στακτὴ καὶ κασσία ἀπὸ τῶν ἱματίων σου, ἀπὸ βάρεων
ἐλεφαντίνων, ἐξ ὧν εὔφρανάν σε.
θυγατέρας βασιλέων ἐν τῇ τιμῇ σου· παρέστῃ ἡ βασίλισσα ἐκ δεξιῶν σου ἐν
ἱματισμῷ διαχρύσῳ περιβεβλημένη, πεποικιλμένη. ἄκουσον, θύγατερ, καὶ ἴδε καὶ
κλῖνον τὸ οὖς σου καὶ ἐπιλάθου τοῦ λαοῦ σου καὶ τοῦ οἴκου τοῦ πατρός σου· καὶ
ἐπιθυμήσει ὁ βασιλεὺς τοῦ κάλλους σου, ὅτι αὐτὸς ἐστι Κύριός σου, καὶ
προσκυνήσεις αὐτῷ. καὶ θυγάτηρ Τύρου ἐν δώροις· τὸ πρόσωπόν σου λιτανεύσουσιν
οἱ πλούσιοι τοῦ λαοῦ. πᾶσα ἡ δόξα τῆς θυγατρὸς τοῦ βασιλέως ἔσωθεν, ἐν
κροσσωτοῖς χρυσοῖς περιβεβλημένη, πεποικιλμένη. ἀπενεχθήσονται τῷ βασιλεῖ
παρθένοι ὀπίσω αὐτῆς, αἱ πλησίον αὐτῆς ἀπενεχθήσονταί σοί· ἀπενεχθήσονται ἐν
εὐφροσύνῃ καὶ ἀγαλλιάσει, ἀχθήσονται εἰς ναὸν βασιλέως. ἀντὶ τῶν πατέρων σου
ἐγενήθησαν υἱοί σου· καταστήσεις αὐτοὺς ἄρχοντας ἐπὶ πᾶσαν τὴν γῆν. μνησθήσομαι
τοῦ ὀνόματός σου ἐν πάσῃ γενεᾷ καὶ γενεᾷ· διὰ τοῦτο λαοὶ ἐξομολογήσονταί σοι
εἰς τὸν αἰῶνα καὶ εἰς τὸν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος».
Ὁ ἱερὸς συντάκτης,
ἀγαπητοί μου, αὐτοῦ τοῦ θαυμασίου ψαλμοῦ, σημειώνει στὸν συντομότατο πρόλογό
του, ποὺ ἀποτελεῖται μόνο ἀπὸ ἕναν στίχο: «Ἐξηρεύξατο ἡ καρδία μου
λόγον ἀγαθόν, λέγω ἐγὼ τὰ ἔργα μου τῷ βασιλεῖ, ἡ γλῶσσά μου κάλαμος γραμματέως
ὀξυγράφου». Δηλαδὴ «ξεχείλισε ἡ καρδιά μου καὶ ἀναπήδησε ἀπὸ αὐτὴν
ποίημα ὑψηλό. Καὶ τοῦτο μου τὸ ποίημα τὸ ἀφιερώνω στὸν βασιλέα Χριστό. Ἡ γλῶσσα
μου καλάμι γραμματέως γρήγορο, θὰ καταγράψει τὰ συναισθήματά μου». Καὶ ὅπως
λέγουν οἱ Πατέρες, ὅτι αὐτὸς ὁ γραμματεὺς ποὺ γράφει ὀξύγραφα δὲν εἶναι
παρὰ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο, ποὺ κινεῖ γρήγορα στὸ χαρτὶ τὸ χέρι τοῦ ἱεροῦ
συντάκτου, ὥστε νὰ καταγράψει ὅ,τι θὰ καταγράψει. Καὶ στὸ ὑψηλὸ καὶ
θεόπνευστο αὐτὸ ποίημα, βρίσκουμε ὅλα τὰ χαρακτηριστικὰ τοῦ Χριστοῦ. Καὶ τῆς
Θεοτόκου. Στοὺς πρώτους ἐννέα στίχους βρίσκουμε τὰ χαρακτηριστικὰ τοῦ Χριστοῦ.
Καὶ στοὺς ὑπόλοιπους στίχους, ἕως τον 18, βρίσκουμε τὰ χαρακτηριστικὰ τῆς
Ἐκκλησίας καὶ τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου.
Γιὰ νὰ δοῦμε πῶς
χαρακτηρίζεται, πάρα πολὺ σύντομα γιατί δὲ θὰ ἦταν δυνατὸ νὰ τὰ ἀναλύσουμε αὐτὴ
τὴ στιγμή, τὸ πρῶτο μέρος, τὰ χαρακτηριστικά του Ἐνανθρωπήσαντος Θεοῦ
Λόγου. «ὡραῖος κάλλει παρὰ τοὺς υἱοὺς τῶν ἀνθρώπων».
Ὄμορφος, πολὺ ὄμορφος, πάνω ἀπὸ ὅλες τίς ἀνθρώπινες ὀμορφιές, κατὰ τὴν
ἀνθρώπινη φύση, προσέξατέ το. Χάρις ξεχύνεται ἀπὸ τὰ χείλη Του. Θυμηθεῖτε τί
εἶπαν κάποτε ἐκεῖνοι ποὺ πῆγαν νὰ Τὸν συλλάβουν, γιὰ λογαριασμὸ τῶν Γραμματέων
καὶ τῶν Φαρισαίων, ὅτι «οὐδέποτε οὕτως ἐλάλησεν ἄνθρωπος, ὡς οὗτος ὁ
ἄνθρωπος». «Ποτὲ δὲ μίλησε ἔτσι ἄνθρωπος, σὰν κι Αὐτὸν τὸν ἄνθρωπο». Ἔρρεε
μέλι ἀπὸ τὰ χείλη τοῦ Χριστοῦ. Ἐπὶ τῆς ἀνθρωπίνης φύσεώς Του, φέρει
ὅλη τὴν εὐλογία τοῦ Πατρός. Ἀκόμη, ἐμφανίζεται δεινὸς πολεμιστὴς κατὰ τῶν
ἐχθρῶν Του, δαιμόνων καὶ ἀνθρώπων. Καὶ βασιλεύει, ὅπως λέγει, ἕνεκεν ἀληθείας
καὶ πραότητος καὶ δικαιοσύνης, ποὺ ἐκφράζουν τὸν πνευματικὸ χαρακτῆρα τοῦ
πολέμου Του καὶ τῆς νίκης Του. Γίνεται παγκόσμιος πνευματικὸς
κατακτητής. Κάτω, λέγει, ἀπὸ τὰ πόδια Του, θὰ βρεθοῦν ὅλα τὰ ἔθνη καὶ ὅλοι
οἱ λαοί.
«Ὁ θρόνος σου, ὁ Θεός, εἰς τὸν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος, ῥάβδος εὐθύτητος ἡ
ῥάβδος τῆς βασιλείας σου». Καὶ αὐτὸς εἶναι ὁ
θρόνος Σου, ὁ Θεός, στὸν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος. «Ὁ Θεὸς» εἶναι κλητική. «Ὁ
θρόνος Σου, ὦ Θεέ»- δηλαδὴ Ἐσὺ εἶσαι Θεός- «εἶναι στοὺς αἰῶνες τῶν αἰώνων.
Ἔχει ράβδο εὐθύτητος καὶ ράβδο βασιλείας». Ἐκφράζεται μὲ τὸν θρόνο,
τὸ αἰώνιο βασιλικὸ ἀξίωμα τοῦ Χριστοῦ, καὶ μὲ τὴ ράβδο, τὸ δικαστικὸ ἀξίωμα τοῦ
Κριτοῦ τῶν πάντων. «ἠγάπησας δικαιοσύνην καὶ ἐμίσησας ἀνομίαν»: Μὲ
τὴν ἀνθρώπινή Του φύσῃ ἀγάπησε τὴ δικαιοσύνη καὶ τὴν ἁγιότητα καὶ ἐμίσησε τὴν
ἀνομία. «Διὰ τοῦτο ἔχρισὲ σε ὁ Θεὸς ὁ Θεὸς σου ἔλαιον
ἀγαλλιάσεως παρὰ τοὺς μετόχους σου»: «Γι᾿ αὐτό», λέει στὴ
συνέχεια ὁ ψαλμός, «Σὲ ἔχρισε, ὦ Θεέ, ὁ Θεός Σου- δηλαδὴ ὁ Θεὸς Πατὴρ ἔχρισε
Ἐσένα, ὦ Θεέ, ποὺ ἔγινες ἄνθρωπος, καὶ Σὲ χρίει ὡς ἄνθρωπο, μὲ τὸ ἔλαιο τῆς
ἀγαλλιάσεως, πέρα καὶ πάνω ἀπὸ ὅλους ἐκείνους,ποὺ στάθηκαν ποτὲ χρηστοὶ Κυρίου,
βασιλεῖς ἢ προφῆτες».
Ὁμολογουμένως βλέπουμε
σὲ αὐτὸ τὸ πρῶτο μέρος, ποὺ τόσο σύντομα σᾶς τὸ εἶπα, αὐτὸ τὸ θαυμαστὸ πρόσωπο.
Εἶναι, ἀναγνωρίζετε, καὶ πολὺ περισσότερο θὰ Τὸν ἀναγνωρίζαμε ἐὰν κάναμε μία
ἐκτενῆ ἀνάλυση, ὅτι εἶναι ὁ Ἐνανθρωπήσας Υἱὸς τοῦ Θεοῦ. Ὅπως θαυμάσια ὁ
Ἀπόστολος Παῦλος, στὸ Α΄ κεφάλαιο, στίχος 9 στήν ''πρὸς Ἑβραίους'' ἐπιστολή
του, κάνει χρήση αὐτοῦ τοῦ στίχου ποὺ λέγει: «ἔχρισέ σε, ὁ Θεός, ὁ
Θεὸς σου ἔλαιον ἀγαλλιάσεως» καὶ τὸν στίχο αὐτὸν ὁ Ἀπόστολος
Παῦλος θεοπνεύστως τὸν ἐφαρμόζει στὸ πρόσωπο τὸ θεανθρώπινο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Ἀλλὰ καιρὸς νὰ δοῦμε καὶ
τὴν εἰκόνα τοῦ μυστικοῦ ἐκείνου βασιλέως Χριστοῦ, νὰ συμπληρώνεται μὲ τοὺς
γάμους Του μὲ τὴ μυστικὴ ἐκείνην νύμφη, τῆς ὁποίας τὰ κάλλη, οἱ ὀμορφιές,
περιγράφονται στοὺς ὑπόλοιπους στίχους τοῦ Ψαλμοῦ. Εἶναι ἡ Ἐκκλησία. Ἐπειδὴ
ὅμως, ὅπως σᾶς εἶπα, τὸ κορύφωμα τῶν πιστῶν τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ
Θεοτόκος, γι᾿ αὐτὸ καὶ οἱ ἔπαινοι τῆς Ἐκκλησίας, στὴν ὁλότητά τους ἐφαρμόζονται
καὶ ὅλως ἰδιαίτερα μάλιστα στὴ Θεοτόκο.
Μὴν ξεχνᾶμε ἐκείνη τὴν
ὀπτασία τοῦ ἁγίου Ἀποστόλου καὶ Εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννη στὸ 12ο κεφάλαιο τῆς
Ἀποκαλύψεως, ποὺ λέγει: «Καὶ σημεῖον μέγα ὤφθη ἐν τῷ οὐρανῷ (:Καὶ
φάνηκε μεγάλο θαῦμα στὸν οὐρανό), γυνὴ περιβεβλημένη τὸν ἥλιον (:γυναῖκα,
ἡ ὁποία εἶναι ντυμένη τὸν ἥλιο), καὶ ἡ σελήνη ὑποκάτω τῶν ποδῶν αὐτῆς (:ἡ
σελήνη -ὡς ἀλλοιουμένη, ποὺ ἀλλοιοῦται, εἶναι γνωστό, ὀπτικῶς, σύμβολο τοῦ
κόσμου τούτου- εἶναι κάτω ἀπὸ τὰ πόδια της), καὶ ἐπὶ τῆς κεφαλῆς αὐτῆς
στέφανος ἀστέρων δώδεκα καὶ ἐν γαστρὶ ἔχουσα (:ἐγκυμονοῦσε· προσέξτε,
ἐγκυμονοῦσε ἡ γυναῖκα αὐτὴ)...(ἀφήνω μερικὰ)...ἔτεκεν υἱὸν ἄῤῥενα (:ἐγέννησε
ἄρρενα υἱό-συνεπῶς εἶναι ἡ Θεοτόκος, ἡ ὁποία γεννᾷ τὸν ἄρρενα υἱό, δηλαδὴ
τὸν Ἰησοῦ Χριστό), ὃς μέλλει ποιμαίνειν πάντα τὰ ἔθνη ἐν ῥάβδῳ
σιδηρᾷ (:ὁ ὁποῖος πρόκειται μὲ σιδερένια ράβδο νὰ ποιμάνει ὅλα
τὰ ἔθνη)· ἀναμφισβήτητα εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ὅπως τὸν σημειώνει καὶ ὁ
2ος Ψαλμὸς τοῦ Δαβίδ, καὶ ἐπειδὴ ὁ διάβολος, ὁ δράκων, γιὰ τὸν ὁποῖο θὰ μιλήσει
παρακάτω ὁ ἱερὸς Εὐαγγελιστής, εἶναι ἕτοιμος νὰ ἁρπάξει τὸ παιδί, νά τὸ
καταβροχθίσει, εἶναι ἡ ἐπιθυμία του νὰ τὸν θανατώσει καὶ τὸν θανατώνει ἐπὶ τοῦ
Σταυροῦ, ἀλλὰ ὁ Κύριος ἀνεστήθῃ· μέσα σὲ ἕναν στίχο, ὁ ἱερὸς Εὐαγγελιστὴς βάζει
ὅλον τὸν ἀνθρώπινο βίο τοῦ Χριστοῦ)· καὶ ἡρπάσθη τὸ τέκνον αὐτῆς
πρὸς τὸν Θεὸν καὶ πρὸς τὸν θρόνον αὐτοῦ». Κλείνει μὲ τὴν Ἀνάληψή Του.
Βλέπετε, μέσα σὲ μία φράση, ὅλος ὁ βίος τοῦ Χριστοῦ.
Ὁ Χριστὸς λοιπόν· ἡ
Θεοτόκος λοιπόν· ἡ ὁποία ἔφερε τὸν Χριστὸ στὸν κόσμο. Σαφέστατα. Καὶ λέγει στὴ
συνέχεια: «καὶ ἡ γυνὴ ἔφυγεν εἰς τὴν ἔρημον...». Πῆγε ἡ
Θεοτόκος στὴν ἔρημο; Ὄχι. Ποιός πῆγε στὴν ἔρημο; Ἡ Ἐκκλησία. Νὰ λοιπόν, βλέπει
κανεὶς σαφέστατα, σαφέστατα νὰ συμπλέκεται ἐδῶ, σὲ αὐτὸ τὸ ὅραμα
τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου στὴν Ἀποκάλυψη, ὅπως ἀκριβῶς συμπλέκεται καὶ στὸν 44ο
Ψαλμό, ἡ Ἐκκλησία μὲ τὸ πρόσωπο τῆς Θεοτόκου. Ἐπὶ παραδείγματι,
στὸν 44ο Ψαλμὸ ἄλλοτε μὲν ἀναφέρεται ὡς «βασίλισσα καὶ σύζυγος» καὶ
ἄλλοτε ἀναφέρεται «θυγάτηρ». Πῶς εἶναι δυνατὸν ποτὲ νὰ εἶναι τὸ ἴδιο
πρόσωπο καὶ σύζυγος καὶ θυγάτηρ; Γιατί; Γιατί ἁπλούστατα ἐδῶ βλέπει κανεὶς
αὐτὴν τὴν ἐναλλαγὴ μεταξὺ Ἐκκλησίας καὶ Παναγίας, καὶ θὰ
ἐπαναλάβω, ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος εἶναι ἡ Ἐπιτομὴ τῆς Ἐκκλησίας.
Συνεπῶς, πᾶν ὅ,τι «κατηγορεῖται»,
ἀναφέρεται, στὴν Ἐκκλησία, στὴν Θεοτόκο κατηγορεῖται. Δηλαδὴ «ἀναφέρεται».
Καὶ πᾶν ὅ,τι κατηγορεῖται στὸν Χριστό, στὴν Θεοτόκο κατηγορεῖται. Ὅ,τι λέμε γιὰ
τὴν Ἐκκλησία, γιὰ τὴν Παναγία μιλᾶμε. Ὅ,τι λέμε γιὰ τὸν Χριστό, γιὰ τὴν Παναγία
μιλᾶμε! Γιατί αὐτὸ τὸ θεωμένο σῶμα τοῦ Χριστοῦ, εἶναι τὸ σῶμα τῆς
Θεοτόκου, ποὺ εἶναι ἡ Ἐκκλησία. Βλέπει κανεὶς μὲ σαφήνεια αὐτὰ τὰ
πράγματα.
Καὶ ἂς ἔλθουμε νὰ δοῦμε
μία ἐπιλογὴ στοὺς στίχους, πολὺ πολὺ γρήγορη:
«Παρέστῃ ἡ βασίλισσα ἐκ δεξιῶν σου», λέγει ὁ 10ος στίχος. «Παραστάθηκε πλάϊ σου», λέγει, «ἡ
βασίλισσα στὰ δεξιά σου». Παρέστῃ. Ἡ Θεοτόκος, ὡς γνωστό, ὅτι μετὰ τὴν
Κοίμηση, τὴν Ἀνάστασή της καὶ τὴν Ἀνάληψή της στὸν οὐρανό, παρέστῃ ἐκ δεξιῶν
τοῦ βασιλέως Υἱοῦ της καὶ Κυρίου της. Στάθηκε δεξιά Του. Ὁ
Κύριος, λέγει, κάθισε στὰ δεξιὰ τοῦ Θεοῦ Πατρός. Ἡ Θεοτόκος
παρέστῃ. Στάθηκε. Ποιά ἡ διαφορά; Ὁ Κύριος κάθισε ὡς ὁμοούσιος μὲ τὸν
Πατέρα. Ἡ Θεοτόκος παρέστῃ, στάθηκε, σὰν κτίσμα. Διότι ἡ Θεοτόκος
εἶναι κτίσμα. Εἶναι σάρκα ἀπὸ τὴ σάρκα μας. Ἀλλὰ ἐδῶ βλέπει
κανεὶς παρὰ ταῦτα, νὰ ἀποδίδεται στὴν Ὑπεραγία Θεοτόκο μία παμμεγίστη τιμὴ καὶ
μία παμμεγίστη δόξα, τοῦ ὅτι βρίσκεται στὰ δεξιὰ τοῦ Υἱοῦ της στὸν οὐρανό, ὁ
ὁποῖος εἶναι στὰ δεξιὰ τοῦ Θεοῦ Πατρός. Γι᾿ αὐτὸ καὶ λειτουργικὰ ἡ
Θεοτόκος πάντοτε εἶναι στὰ δεξιὰ τοῦ Υἱοῦ της· καὶ στὸ ἅγιο δισκάριο, ποὺ
τελοῦμε τὴν προσκομιδή, βάζουμε στὰ δεξιὰ πάντα τοῦ Ἀμνοῦ, τὴ μερίδα τῆς
Θεοτόκου. Εἶναι πάντα στὰ δεξιά, καὶ μάλιστα ἐκεῖ, ἅμα λέμε, κάνουμε τὴν
προσκομιδή, λέμε τὰ ἴδια λόγια ποὺ λέγει καὶ ὁ 44ος Ψαλμός. Δηλαδὴ τὸ «παρέστῃ
ἡ βασίλισσα ἐκ δεξιῶν σου» κτλ.
Τί σημαίνει «ἐν
ἱματισμῷ διαχρύσῳ περιβεβλημένη, πεποικιλμένη»; Τί θὰ πεῖ αὐτό; Αὐτὸς ὁ
διάχρυσος ἱματισμός, μᾶς θυμίζει ἐκεῖνο ποὺ λέγει ἡ Ἀποκάλυψη, ὅτι ἐκείνη ἡ
γυνὴ τὴν ὁποία εἶδε ὁ Ἰωάννης, ἦταν περιβεβλημένη τὸν ἥλιο, ἦταν ντυμένη τὸν
ἥλιο. Τί θὰ πεῖ ἐκεῖ, στὴν εἰκόνα ἐκείνη; Ὡς φῶς. Ἐδῶ στὴν
εἰκόνα τοῦ Ψαλμοῦ ὡς χρυσάφι. Θέλει νὰ δείξει τὴ θεωμένη πιὰ Θεοτόκο,
τόσο στὴν ψυχή, ὅσο καὶ στὸ σῶμα. Αὐτὸς δὲ ὁ ποικίλος ἱματισμός,
ὅπως λέγει ὁ Μέγας Ἀθανάσιος, δὲν εἶναι τί ἄλλο παρὰ πίστη-ἐλπίς-ἀγάπη.
Εἶναι οἱ τρεῖς μεγάλες θεολογικὲς ἀρετές, τίς ὁποῖες κατεῖχε σὲ ὕψιστο βαθμὸ ἡ
Ὑπεραγία Θεοτόκος. Καὶ ὅλα αὐτά, ἀγαπητοί μου, διότι ἡ Μαρία εἶναι
ἡ «εὐλογημένη ἐν γυναιξί», ὅπως λέγεται στὸ κατὰ Λουκᾶν
Εὐαγγέλιο. Εἶναι ἐκείνη ποὺ εὐαρέστησε ἐλευθέρως στὸν Θεὸ καὶ ἔγινε ὑπήκοος τοῦ
Θεοῦ, ὅπως ὑπήκοος τοῦ Θεοῦ ἔγινε καὶ ὁ Υἱός της ὁ Ἰησοῦς Χριστός. Γι᾿ αὐτὸ
ἀκριβῶς, ἐπειδὴ στάθηκε ἡ «εὐλογημένη ἐν γυναιξί»,
ἔγινε καὶ ἡ βασίλισσα. Ἡ βασίλισσα στὰ δεξιὰ τοῦ Υἱοῦ της. Καὶ στάθηκε
βασίλισσα, διότι ἔγινε Θεοτόκος! Καὶ ἔγινε Θεοτόκος διότι στάθηκε πιστὴ καὶ
ὑπάκουη στὸν Θεὸ Πατέρα.
Ὁ ἑπόμενος στίχος, ὁ
11ος, λέγει: «Ἂκουσον, θύγατερ, καὶ ἴδε καὶ κλῖνον τὸ οὖς σου».
Δηλαδή, «ἄκουσε, ὦ θυγατέρα, καὶ πρόσεξε καὶ κάνε ἔτσι τὸ αὐτί σου νὰ
ἀκούσεις»! Περίφημο. Λέγει ὁ Μέγας Βασίλειος ὅτι αὐτὸ τὸ «θύγατερ» ἀνήκει
στὸν Δαβίδ· ποὺ συμβουλεύει μυστικὰ τὴ μακρινή του ἐκείνη ἀπόγονο, δηλαδὴ
τὴ Θεοτόκο Μαρία, τὴ μακρινή του ἐκείνη θυγατέρα- ἀπέχει δὲ χίλια χρόνια- ὅταν
τῆς λέγει ὅτι «ἐσὺ εἶσαι θυγατέρα μου, διότι εἶσαι ἐκ τοῦ σπέρματός μου».
Λοιπόν, πρόσεξε, νὰ ἔχεις γυμνασμένο τὸν νοῦ σου πρὸς θεωρίαν! Ἐκεῖνο τὸ «ἴδε»,
κοίταξε, θὰ πεῖ «νὰ ἔχεις θεωρία»· ὥστε ὅταν ἔχεις αὐτὴν τὴν
πνευματικὴ θεωρία νὰ μπορέσεις νὰ ἀποδεχτεῖς τὴν πρόταση ποὺ θὰ σοῦ κάνει ὁ
ἀρχάγγελος Γαβριήλ, γιὰ τὸ μεγάλο ἐκεῖνο θέμα, ποὺ ἐμένα ὁ Θεὸς μοῦ ὁρκίστηκε
ὅτι θὰ μοῦ τὸ δώσει. Ὅτι θὰ ἔρθει ὁ Μεσσίας.
Ἀκόμη ὁ Μέγας Ἀθανάσιος
γράφει ὅτι ἐκεῖνο τὸ «ἄκουσον» ἀναφέρεται πάλι στὴ Θεοτόκο
καὶ πάλι μυστικὰ συμβουλεύει ὁ Δαβὶδ τὴ μακρινή του ἀπόγονο νὰ
ὑπακούσει στὸ θέλημα τοῦ Πατρός, γιὰ νὰ γίνει ἡ μητέρα τοῦ Θεοῦ Λόγου, κατὰ τὸ
ἀνθρώπινον. Ὡς νὰ λέγει ὁ Δαβὶδ στὴ Θεοτόκο τὴ Μαρία: «Πρόσεξε, παιδί
μου, πρόσεξε, νὰ ζεῖς τὴ θεωρία τοῦ Θεοῦ καὶ νὰ εἶσαι ὑπάκουος στὸν Θεό, διότι
ἀλίμονό μου, ἀλίμονό μας· ἂν δὲν ἀκούσεις, δὲ θὰ ἔρθει ὁ Μεσσίας στὸν κόσμο». Ὅλη
ἡ ὑφήλιος, ὅλη ἡ ἱστορία, καὶ ὁ Ἀδὰμ καὶ ἡ Εὔα, ὅλοι οἱ ἀπόγονοί του
κρεμάστηκαν ἀπὸ τὴ Μαρία! Ἄν ἔπρεπε νὰ τὸ βλέπαμε αὐτὸ κατὰ ἕναν
ὀπτικὸ τρόπο, θὰ βλέπαμε τοῦτο: ὅτι ἡ ἀνθρωπότητα ὁλόκληρη εἶχε
πιασμένη τὴν ἀναπνοή της σὲ ἕνα πρόσωπο. Αὐτὸ τὸ πρόσωπο θὰ σταθεῖ σωστό;
Ἐμεῖς δὲ σταθήκαμε
σωστοί. Οὔτε ὁ Ἀδάμ, οὔτε ἡ Εὔα, οὔτε ὁ Δαβίδ, κανείς. Κανείς! Ποιό θὰ εἶναι τὸ
πρόσωπο ἐκεῖνο ποὺ θὰ σταθεῖ σωστό, ἀπόλυτα σωστό, ποὺ νὰ φέρει τὸν Μεσσία στὸν
κόσμο; Γι᾿ αὐτὸ λοιπόν, βλέπουμε μία ἀγωνιώδη φροντίδα τοῦ
Δαβίδ, μὰ καὶ ὁλοκλήρου τῆς ἀνθρωπότητας, γύρω ἀπὸ τὸ θέμα αὐτό. «Ἲδε,
θύγατερ, ἄκουσον, θύγατερ», «πρόσεξε, ἀπὸ ἐσένα ἐξαρτιόμαστε».
Ἡ Θεοτόκος, ἀγαπητοί
μου, ὦ ἡ Θεοτόκος..., εἶχε ἀναβάσεις θεωρίας. Γιατί; Ποῦ τὸ ξέρουμε αὐτό; Τὸ
σύμβολο τῆς Κλίμακος τοῦ Ἰακώβ, στὴν ὀπτασία του, ποὺ τὴν εἶδε τὴν κλίμακα αὐτὴ
ἀπό την γῆ στὸν οὐρανό, εἶναι ἡ Θεοτόκος. Σημαίνει λοιπὸν ὅτι ἡ
Θεοτόκος εἶχε ἀναβάσεις. Καὶ στήθηκε αὐτὴ ἡ κλίμακα στὴ γῆ καὶ ἀνῆλθε στὸν
οὐρανό, γιὰ νὰ κατέβει αὐτὴ ἡ θυγατέρα περὶ τῆς ὁποίας ὁ λόγος καὶ οἱ
συμβουλές, γιὰ νὰ κατέλθει ὁ Θεὸς Λόγος.
Ἀλλὰ καὶ ὑπάκουσε στὸν
οὐράνιο Πατέρα ὅταν εἶπε: «Ἰδοὺ ἡ δούλη Κυρίου· γένοιτό μοι κατὰ τὸ
ῥῆμά σου».
«Καὶ ἐπιθυμήσει», λέγει ὁ 12ος στίχος, ὁ ἑπόμενος, «ὁ
βασιλεὺς τοῦ κάλλους σου, ὅτι αὐτὸς ἐστι Κύριός σου». «Τῆς ὀμορφιᾶς
σου θὰ ἐπιθυμήσει ὁ Κύριος, γιατί αὐτὸς εἶναι ὁ Κύριός σου». Αὐτὸ τὸ κάλλος
τῆς Θεοτόκου, ἀγαπητοί μου, εἶναι τὸ «Χαῖρε Κεχαριτωμένη»
τοῦ ἀρχαγγέλου Γαβριήλ. Εἶναι ἡ ὅλη ἐσωτερικὴ ὀμορφιὰ τῆς καρδιᾶς, ποὺ
τὴ βλέπει μόνο ὁ Θεός. Ἐκεῖνο δὲ τὸ «ἐπιθυμήσει»,
δείχνει πάλι ἐκεῖνο ποὺ λέγει ὁ ἀρχάγγελος στὴ Θεοτόκο: «Εὗρες γὰρ
χάριν παρὰ τῷ Θεῷ». «Βρῆκες χάρη ἀπὸ τὸν Θεό». Δηλαδὴ σὲ
ἐπιθύμησε. Ἔχει ὅμως αὐτὸ τὸ «ἐπιθυμήσει», ἔχει ἕνα βάθος,
ἀγαπητοί, ποὺ ἐκφράζεται σὰν δύναμη ἀγάπης στὸ «Ἆσμα
Ἀσμάτων». Εἶναι ὁ Θεὸς ἀγάπη καὶ ἀνταποκρίνεται σὲ ὅ,τι στέκεται πρὸς
Αὐτὸν σὰν ἀγάπη. Πάντως αὐτὴ ἡ ἐπιθυμία τοῦ Θεοῦ πρὸς τὴν κτίση
ἀναφέρεται ὡραιότατα στὸ 8ο κεφάλαιο τῶν Παροιμιῶν. Χρόνος δὲν ὑπάρχει γιὰ
ἀνάπτυξη. Εἶναι ἀπροσμέτρητη, εἶναι ἀκατανόητη, εἶναι μυστική.
«ὅτι αὐτὸς ἐστι Κύριός σου»: Λέγει ὁ Μέγας
Ἀθανάσιος ὅτι αὐτὸ ἀντιστοιχεῖ μὲ τὸ «Χαῖρε, κεχαριτωμένη· ὁ Κύριος
μετὰ σοῦ». «Ὁ Κύριος εἶναι μαζί σου». Καὶ τὸ «ὁ
Κύριος μετὰ σοῦ» δὲν ἔχει μόνο τὴ διάσταση τῆς εὐλογίας πρὸς τὴ
Μαρία, ἀλλὰ καὶ τὴν προσέγγιση. Τὴν ὀντολογικὴ προσέγγιση. Μία
προσέγγιση ἀκατανόητη, ὅταν Αὐτὸς ὁ Κύριος, αὐτὸς ὁ Γιαχβέ, ὁ Κύριος τοῦ
Ἰσραήλ, ὁ Θεὸς Λόγος ἔρχεται νὰ ἐνοικήσει στὰ σπλάχνα τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου.
Ἔτσι ἡ Θεοτόκος εἶναι τὸ μόνο κτίσμα ποὺ μπορεῖ νὰ λέγει στὸν
Θεό: «ὁ Κύριός μου καὶ ὁ Υἱός μου».
«Καὶ προσκυνήσεις αὐτῷ». Ναί, καὶ ἡ Θεοτόκος,
μαζὶ μὲ τοὺς Ἀποστόλους, Τὸν προσκυνοῦν κατὰ τὴν Ἀνάληψη. Οἱ Πατέρες
ὅλοι ὑποστηρίζουν ὅτι ὁ ἀναστὰς Κύριος πρῶτα ἐνεφανίσθῃ στὴ μητέρα Του τὴ
Θεοτόκο, ἡ ὁποία βεβαίως καὶ Τὸν προσεκύνησε. Ἀλλὰ καὶ στὸν
οὐρανό, ὅταν ἀναστήθηκε καὶ ἀνῆλθε, προσεκύνησε τὸν Υἱό της καὶ τὸν Κύριό
της.
«Τὸ πρόσωπόν σου λιτανεύσουσιν οἱ πλούσιοι τοῦ λαοῦ», λέει ὁ 13ος στίχος. Ποιοὶ εἶναι αὐτοὶ οἱ πλούσιοι; Εἶναι οἱ
πιστοὶ ὅλης τῆς γῆς, ποὺ ἔχουν τὸν πλοῦτο τῆς πίστεως. «Αὐτοὶ θὰ ζητήσουν
ἱκετευτικῶς, διὰ λιτανειῶν, τοῦ προσώπου σου τὴν εὔνοια καὶ τίς πρεσβεῖες σου»,
ὡς νὰ λέγουν, στὴ Θεοτόκο. Ναί, τὸ βλέπετε. Οἱ παρακλήσεις, οἱ ἱκετήριοι
κανόνες πρὸς τὴ Θεοτόκο, ἡ πλουσιότατη ὑμνογραφία καὶ ὑμνολογία, ὅλα αὐτὰ
μαρτυροῦν. «Τί ἐστὶ λιτανεύσουσιν», λέγει ὁ Ἱερὸς
Χρυσόστομος, «οἱ πλούσιοι τοῦ λαοῦ; Τιμήσουσι, δοξάσουσι, ἡ μεγάλη
καὶ ὑψηλὴ νύμφη!». Καὶ ἡ ἴδια ἡ Θεοτόκος εἶχε πεῖ, ἀγαπητοί μου,
καὶ βλέπει κανεὶς τὴν προφητεία μὲ τὴν πραγμάτωση, τὸ γεγονὸς στὴν
Ἱστορία: «Ἰδοὺ γὰρ ἀπὸ τοῦ νῦν μακαριοῦσὶ με πᾶσαι αἱ γενεαί».
Καὶ ὁ 14ος στίχος: «Πᾶσα
ἡ δόξα τῆς θυγατρὸς τοῦ βασιλέως ἔσωθεν, ἐν κροσσωτοῖς χρυσοῖς περιβεβλημένη,
πεποικιλμένη». «Ὅλος ὁ πλοῦτος», λέγει, «εἶναι ἐσωτερικός». Εἶναι
ὁ πλοῦτος τῆς καρδιᾶς, εἶναι αὐτὸ πού τὴν καθιστᾶ Παν-αγία. «Κροσσοὶ»
εἶναι οἱ πολυειδεῖς ἀρετές της, λέγουν οἱ Πατέρες, τὸ πλῆθος τῶν ἀρετῶν. Μόνο ἡ
ἔσωθεν δόξα διαμένει καὶ διασώζεται ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἀπέξω δόξα
εἶναι σχῆμα καὶ περνᾷ.
«Ἀπενεχθήσονται τῷ βασιλεῖ παρθένοι ὀπίσω αὐτῆς, αἱ πλησίον αὐτῆς
ἀπενεχθήσονταί σοι», λέγει ὁ 15ος στίχος. Θὰ ὁδηγηθοῦν στὸν
Βασιλέα Χριστὸ ἐκεῖνες οἱ ψυχὲς ποὺ ἀκολουθοῦν Ἐκείνην, τὴν Θεοτόκο. Συνεπῶς, ἡ
Θεοτόκος εἶναι αἰώνιο ὑπόδειγμα πρὸς μίμηση, ἀνδρῶν καὶ γυναικών.
Καὶ ὅταν λέγει: «θὰ ὁδηγεῖ» σημαίνει εἶναι ἡ Ὁδηγήτρια τῶν ψυχῶν
πρὸς τὸν Χριστό. Ἔχουμε καὶ τὸν τύπο τὸν εἰκονογραφικὸ τῆς Ὁδηγητρίας, τῆς
Θεοτόκου.
«Ἀπενεχθήσονται ἐν εὐφροσύνῃ καὶ ἀγαλλιάσει» (16ος στίχος): εἶναι ἡ ὅλη χαρά, ποὺ οἱ ψυχὲς βρῆκαν τὴ Θεοτόκο, ποὺ
τοὺς ὁδηγεῖ στὸν Χριστό. Εἶναι οἱ ἀτέλειωτες ἐκεῖνες συνθέσεις καὶ
ὑμνολογίες, ποὺ διαρκῶς προσφέρονται μὲ εὐγνωμοσύνη πρὸς τὴν Ὑπεραγία Θεοτόκο.
Ἀγαπητοί μου, στὴν
ἀποψινή μας ἀγρυπνία, ποὺ γίνεται πρὸς τιμὴν τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου,
πραγματοῦται ὁ θεόπνευστος 44ος Ψαλμός. Ἐμεῖς τί θὰ εἴχαμε νὰ ποῦμε, ὅταν
αἰσθανόμαστε αὐτὴν τὴν κραταιά της Σκέπῃ νὰ μᾶς φροντίζει, νὰ μᾶς παρηγορεῖ, νὰ
μᾶς συντηρεῖ μὲ τὸ οὐράνιο «μάννα» τοῦ Υἱοῦ της; Αἰσθανόμαστε τὴν
παρουσία της πολὺ κοντά μας. Μᾶς ἀγκαλιάζει μὲ τὴ στοργή της καὶ σὰν μοναδικὴ
ὁδηγήτρια, μᾶς ὁδηγεῖ στοὺς αἰώνιους λειμῶνες τοῦ Υἱοῦ της. Ἡ Ὑπεραγία
Θεοτόκος εἶναι ἡ ὑπέρ-εὐλογημένη. Ἄς εἶναι συνεχῶς, ἀπὸ κάθε ψυχὴ καὶ
κάθε στόμα ἡ ἀληθῶς ὑπερευλογημένη, καὶ τώρα καὶ πάντοτε καὶ εἰς τοὺς
αἰῶνας. Ἀμήν.
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ
καὶ μὲ ἀπροσμέτρητη εὐγνωμοσύνη στὸν πνευματικό μας καθοδηγητή
μακαριστὸ γέροντα Ἀθανάσιο Μυτιληναῖο,
μεταφορὰ τῆς ἀπομαγνητοφωνημένης ὁμιλίας σὲ ἠλεκτρονικὸ κείμενο καὶ
ἐπιμέλεια:
Ἑλένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
ΠΗΓΕΣ:
• Ἀπομαγνητοφώνηση
ὁμιλίας διὰ χειρὸς τοῦ ἀξιοτίμου κ. Ἀθανασίου Κ.
• http://www.arnion.gr/mp3/omilies/p
athanasios/ueotokos/ueotokos 063.mp3
__________________________________
Πολυτονισμὸς ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΣ
«Πᾶνος»
