- Είμαι μικρός, αδύναμος, ατελής. Ξέρω τα όριά μου…
«Η αυτογνωσία καθιστά τον άνθρωπο σοφό.
Ο Γέροντας Ιωσήφ έλεγε:
«Με την αυτογνωσία ο χριστιανός γίνεται σοφότερος από τους άλλους ανθρώπους. Παράλληλα έρχεται σε ταπείνωση και λαμβάνει χάρη από τον Κύριο»
(Διδαχές Γερόντων, Διονυσίου Τάτση σελ. 8)
«Ώστε, καθώς είπαμε, εξ’ αιτίας αγνωσίας και υπερηφανείας ταράσσεται κανείς όταν ενοχλείται από πάθος, αλλά μάλλον οφείλει να αναγνωρίζει με ταπείνωση τα όριά του και να υπομένει προσευχόμενος έως ότου δείξει σε αυτόν ο Θεός το έλεός του.
Διότι, εάν κάποιος δεν πειρασθεί και δεν δει την θλίψη των παθών, ούτε αγωνίζεται για να καθαριστεί κάποτε»
(αββάς Δωρόθεος, Εκδ. ΕΠΕ σελ. 529)
«ει γαρ δοκεί τις είναι τι μηδεν ων,
εαυτόν φρεναπατά»
(Προς Γαλάτας 6,3)
(= διότι εάν νομίζει κανείς, ότι είναι κάτι, αυτός με την ιδέα του αυτή χάνει κάθε αξία ενώπιον του Θεού, είναι μηδέν ενώπιον του Θεού. Εξαπατά λοιπόν τον αυτό του)
(Η Καινή Διαθήκη,Π.Ν Τρεμπέλα)
«Δεν είναι μικρή ευσέβεια και αρετή, το να μπορέσουμε να συνειδητοποιήσουμε την πραγματική μας αξία.
Γιατί αυτός είναι εκείνος που γνωρίζει καλύτερα τον εαυτό του, αυτός δηλαδή που πιστεύει ότι δεν είναι τίποτα»
(Ιωάννου Χρυσοστόμου, Παιδαγωγική Ανθρωπολογία αριθμ. κειμ. 1366)
«Γιατί πετάς στον ουρανό ενώ είσαι πεζός;
Γιατί κτίζεις πύργο ενώ δεν έχεις τα απαραίτητα για την ολοκλήρωσή του;
Γιατί κι εσύ μετράς το νερό με το χέρι και τον ουρανό με τη σπιθαμή και όλη την γη με την δράκα,
στοιχεία μεγάλα και μετρητά μόνον από τον ποιητή;
Γνώρισε πρώτα τον εαυτό σου,
κατανόησε όσα είναι στα χέρια σου,
ποιός είσαι, πώς πλάστηκες, και πώς κατασκευάστηκες,
για να είσαι εικόνα του Θεού και συνδεθείς με το χειρότερο».
(Γρηγόριος ο Θεολόγος, στο Γρηγοριανό Ταμείο σελ. 151)
- Ο ιερός Αυγουστίνος θαυμάζει και ελκύεται από την ταπείνωση του αγίου Αμβροσίου Μεδιολάνων
«Πάντως του υπέβαλα τις ερωτήσεις που ήθελα να συζητήσω μαζί του. Αυτός, με μεγάλη μετριοφροσύνη, δεν αποτόλμησε να σηκώσει τέτοιο βάρος. Είχε συνείδηση της ανεπάρκειάς του και δεν ντρεπόταν να την ομολογήσει.
Δεν ήταν από εκείνους τους μεγαλορρήμονες – α, πόσους τέτοιους είχα συναντήσει! – που έσπευδαν να μου δίνουν μαθήματα πάνω σε παρόμοια ζητήματα, αερολογώντας.
Ο άνθρωπος αυτός είχε καρδιά που, αν και δεν ήταν «ευθεία» απέναντί σου, ήταν τουλάχιστον προσεκτική με τον εαυτό της. Είχε επίγνωση της άγνοιάς του και δεν ήθελε να εμπλακεί άκριτα σε μια συζήτηση από όπου δεν θα μπορούσε εύκολα να βγει ούτε και να υποχωρήσει.
Αυτό με έκανε να τον συμπαθήσω περισσότερο. Η μετριοφροσύνη μιας ψυχής που ομολογεί τα όριά της είναι πολύ ωραιότερη από τις γνώσεις που ζητούσα.
Αυτή την ιδιότητα τού την αναγνώριζα κάθε φορά που οι ερωτήσεις μου ήσαν δυσκολότερες και λεπτότερες».
(Αγίου Αυγούστου, Εξομολογήσεις, εκδ. Πατάκη τομ.Α σελ.235)
«Τα προβλήματα που του θέταμε, ο Γέρων Πορφύριος τα αντιμετώπιζε με ιδιαίτερη προσοχή, με αίσθηση ευθύνης και με πολλά προσευχή.
Ήταν χαρακτηριστικό ότι τον έβλεπες σιωπώντα κατά τη διαρκεια της εξομολόγησης και αισθανόσουν ότι προσευχόταν και ζητούσε τον φωτισμό του Θεού.
Ήταν επίσης πολύ χαρακτηριστικό το ότι δεν έσπευδε να δώσει απαντήσεις, με σκοπό να κερδίσει κάποιες εντυπώσεις. Ορισμένες φορές μας έλεγε:
«Δεν έχω αυτή τη στιγμή πληροφορία, δεν μπορώ να σας πω». Και επανερχόμαστε δεύτερη ή και τρίτη φορά για το ίδιο θέμα»
(Ανθολόγιο Συμβουλών, σελ. 173-174)
«Αλλοίμονο σ’ εκείνους που φρονούν ότι είναι συνετοί και στα μάτια τα δικά τους είναι σοφοί (Ησ. 5,21)».
Δεν είναι μικρό κι αυτό το ελάττωμα, το να νομίζει δηλαδή κανείς σοφό τον εαυτό του και το να εμπιστεύεται τα πάντα στους δικούς του λογισμούς...
Και ο λόγος των παρομοίων πάλι λέγει: «Είδα άνθρωπο που θεωρεί τον εαυτό του σοφό• αλλά ο άφρονας έχει μεγαλύτερη ελπίδα απ’ αυτόν για διόρθωση και σωτηρία (Παροιμ. 26,12)».
Αυτό και ο Παύλος κατηγορεί πάλι, λέγοντας: «Μη φαντάζεστε για τον εαυτό σας ότι είστε συνετοί και φρόνιμοι (Ρωμ. 12,16)». Και πάλι: «Αν κάποιος ανάμεσά σας νομίζει ότι είναι κατά κόσμον σοφός, ας γίνει για τους ανθρώπους του κόσμου μωρός (=ανόητος), για να αναδειχτεί πραγματικά σοφός εκ μέρους του Θεού (Α Κορ. 3,18)».
Ας μην εμπιστεύεται, λέγει, κάποιος τη δική του σοφία ούτε τους δικούς του λογισμούς, αλλά, αφού καταστείλει εκείνους, ας παραδώσει την ψυχή του στη διδασκαλία του Αγίου Πνεύματος».
«Αλλά πολλοί από αυτούς που ελέγχονται εξαγριώνονται πολλές φορές, σκεπτόμενοι και λέγοντας μέσα τους• εγώ είμαι σοφός και συνετός, θα ανεχθώ τον τάδε; και δεν αντιλαμβάνονται ότι αυτή η ίδια η έκφραση είναι απόδειξη της μεγαλύτερης ανοησίας...
Γιατί κι αν ακόμη είσαι απέραντα σοφός και αντιλαμβάνεσαι αμέσως τα πρέποντα, αλλά δεν παύεις να είσαι άνθρωπος και έχεις επομένως ανάγκη συμβούλου. Μόνον ο Θεός δεν έχει καμιά ανάγκη και μόνον Αυτός δε χρειάζεται σύμβουλο»
(Ιωάννου Χρυσοστόμου, Παιδαγωγική Ανθρωπολογία,Χαρώνη Βασιλίου αριθμ. κειμ. 1387,1388)
- Εχουμε όλοι ανάγκη οδηγού, πνευματικού πατέρα…
«Τίποτα δεν οδηγεί τόσο πολύ στην έπαρση και δεν αποχωρίζει τον άνθρωπο από τους άλλους, όσο το να νομίζει ότι είναι αυτάρκης και δεν έχει ανάγκη από κανένα.
Γι’ αυτό και ο Θεός μας έφτιαξε έτσι, ώστε να έχουμε ανάγκη ο ένας από τον άλλο. Κι αν ακόμη είσαι σοφός, θα έχεις την ανάγκη κάποιου άλλου. Αν όμως νομίσεις ότι δεν έχεις ανάγκη, έγινες ο πιο ανόητος και ο πιο αδύνατος από όλους.
Γιατί ένας τέτοιος άνθρωπος και θα στερήσει τον εαυτό του από κάθε βοήθεια και στα σφάλματά του κανείς δε θα βρεθεί ούτε να τον διορθώσει ούτε να τον συγχωρήσει και το Θεό θα εξοργίσει με την αλαζονεία του και πολλά αμαρτήματα θα κάνει.
Γιατί είναι δυνατόν πολλές φορές και ο σοφός να μην έχει επίγνωση τι είναι σωστό, και αντίθετα ο πιο ανόητος να βρει και να προτείνει κάτι από τα πρέποντα και ορθά».
(Ιωάννου Χρυσοστόμου, Παιδαγωγική Ανθρωπολογία,Χαρώνη Βασιλίου αριθμ. κειμ. 1389)
«Ενας μεγάλος αναλυτής της ψυχής, ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής (580-662), λέει χαρακτηριστικά:
«Μην ταξιδεύετε μονάχοι με τον εαυτό σας… Θα χαθείτε»!
(Αγκαλιά με τον εαυτό μας, Ντέμη Σταυροπούλου σελ. 149)
«άνθρωπος χωρίς συμβουλή, είναι πλοίο ακυβέρνητο, το οποίο είναι παραδομένο στις τυχαίες κατευθύνσεις των ανέμων»
(Μέγας Βασίλειος)
Ο άνθρωπος βοηθιέται από τον άνθρωπο
- Γέροντα, πώς θα καταλάβει κανείς, αν κάτι που τού συμβαίνει στον αγώνα του είναι από τον πειρασμό ή από δική του απροσεξία;
- Θα πάει να ρωτήσει… Εγώ για ένα ατομικό μου θέμα πάντοτε θα ρωτήσω. Τη δική μου λύση, και σοφώτερη να είναι, τη θεωρώ τη μεγαλύτερη βλακεία, όταν πρόκειται για προσωπικό μου θέμα…
Οσο πνευματικός άνθρωπος και αν είναι κανείς δεν μπορεί να αναπαυθεί, γιατί ο Θεός θέλει ο άνθρωπος να βοηθιέται από τον άνθρωπο και να διορθώνεται δια του ανθρώπου. Τα οικονομάει ο καλός Θεός, για να ταπεινώνεται ο άνθρωπος…
(Γέροντος Παϊσίου, Χαριτωμένες Διδαχές σελ. 92)
