Ἐμφανὴς ἡ πινακίς, ἡ ὁποία μεταφράζει τὸ “Διοίκησις” ὡς “Administration”.
ΑΝΑΓΓΕΛΙΑ ΕΠΕΡΧΟΜΕΝΩΝ
ΔΕΙΝΩΝ ΕΝ ΑΓΙῼ ΟΡΕΙ
Τὸ πρόσφατον Προεδρικὸν Διάταγμα 22/23.03.2022
ἐπιφέρει εὐθεῖαν κατάλυσιν τοῦ ἁγιορειτικοῦ αὐτοδιοικήτου!
Θὰ ἀντισταθῶμεν σθεναρῶς εἰς τὴν ἐπιχειρουμένην
γεωπολιτικὴν ἑργαλειοποίησιν τοῦ Ἄθω.
Ὑπὸ Ἁγιορειτῶν Πατέρων
Μὲ τὴν ἔναρξη τοῦ πολέμου στὴν Οὐκρανία, “ὡς ἐκ θαύματος”, ἅπαντα τὰ συστημικὰ ΜΜΕ ἀναπροσανατολίστηκαν σ΄ αὐτόν, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ διακοπεῖ ἀπότομα κάθε ἀναφορὰ στὸν Covid–19, καὶ ἀντ’ αὐτοῦ νὰ βρεθεῖ στὸ ἐπίκεντρο ὁ πόλεμος, καὶ νὰ προβάλλεται ὁ ἐπαναπροσδιορισμὸς τῆς σχέσης Δύσης–Ρωσίας, σύμφωνα μὲ τὸ νέο “ἀφήγημα”.
Ὁ πόλεμος ὅμως –ὅπως ἦταν ἀναμενόμενο– ἐπηρέασε ἄμεσα καὶ τὰ ἐκκλησιαστικὰ πράγματα, καθὼς ἤδη ἀπὸ τὸ 2018 ἔχει διαμορφωθεῖ νέα ἐκκλησιαστικὴ κατάσταση στὴν Οὐκρανία, μετὰ τὴν –λεγομένη– “Ἑνωτικὴ Σύνοδο” καὶ τὴν παροχὴ “Αὐτοκεφαλίας” σὲ καθῃρημένους/ἀχειροτόνητους “κληρικούς” καὶ τὶς ὁμάδες τους. Αὐτὴ ἀποτέλεσε τὴν ἀπαρχὴ μεγάλων ἐξελίξεων στὸν ἐνδοορθόδοξο χῶρο, σημειώνοντας μία ἱστορικῶν διαστάσεων ρήξη μεταξὺ Φαναρίου καὶ Μόσχας, ἡ ὁποία καὶ ἐντείνεται.
Δυστυχῶς, ἑκών–ἄκων τὸ Ἅγιον Ὄρος σύρεται σὲ μία ἰδιότυπη διελκυστίνδα, ἡ ὁποία ἐπηρεάζει καὶ –κατόπιν τῶν ἐξελίξεων ποὺ θὰ ἀναλύσουμε– θὰ ἐπηρεάσει εἰσέτι, τὴν ἐσωτερική του ζωή καὶ τὸν ἡσυχαστικό του τρόπο ζωῆς. Οἱ καταιγιστικὲς ἐξελίξεις τῆς διεθνοῦς πολιτικῆς –ὡς μὴ ὤφειλαν– φαίνεται ὅτι ὁδηγοῦν στὴν ἐπιλογὴ τῆς ἄμεσης ἐργαλειοποίησης αὐτοῦ τοῦ προπυργίου τοῦ Ὀρθοδόξου Μοναχισμοῦ, ὑπὸ κύκλων ποὺ δὲν ἐνδιαφέρονται γιὰ τὴν πνευματικὴ ἀκτινοβολία τοῦ Ἱεροῦ ἡμῶν χώρου, ἀλλὰ τὴν μονοδιάστατη στοίχισή του σὲ γεωπολιτικοὺς σχεδιασμοὺς καὶ πολιτικὲς στοχεύσεις, ἐπιφέροντας ἀλλαγὲς ἕως καὶ σὲ θεσμοὺς αἰωνόβιους…
Στὰ πλαίσια λοιπὸν τῶν νέων ἀπαιτήσεων καὶ τῆς ἐργαλειοποίησης τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ἐμφανίζεται ὡς “μοχλός” τὸ Προεδρικὸ Διάταγμα 22/23.03.2022, τὸ ὁποῖο ἐπιφέρει ριζικὲς ἀλλαγὲς στὴν παρουσία τῆς Ἑλληνικῆς Ἀστυνομίας στὸ ΑΟ, ἡ σημασία τῶν ὁποίων δὲν ἔγκειται ἁπλῶς στὶς νέες –πρωτόφαντες– ἁρμοδιότητες ποὺ τῆς ἀνατίθενται, ἀλλά, στὴν ἐξόφθαλμη κατάργηση κρίσιμων ἄρθρων τοῦ Ἁγιορειτικοῦ νομοθετικοῦ πλαισίου (Νομοθετικὸ Διάταγμα τοῦ 1926 καὶ Καταστατικὸς Χάρτης τοῦ Ἁγίου Ὄρους), ποὺ συνεπάγονται τὴν κατάφωρη καταπάτηση τοῦ Συντάγματος, εἰδικῶς τοῦ ἄρθρου 105, τὸ ὁποῖο ἀναφέρεται στὸ Ἁγιορειτικὸ Αὐτοδιοίκητο Καθεστώς.
Τὸ Αὐτοδιοίκητον
τοῦ Ἁγίου Ὄρους
Αὐτοδιοίκητο Καθεστὼς τοῦ Ἁγίου Ὄρους (στὸ ἑξῆς, ΑΟ) σημαίνει, τὴ πλήρη καὶ ἀνεμπόδιστη ἄσκηση ἐξουσίας στὸ ΑΟ ὑπὸ τῆς Ἱερᾶς Κοινότητος τῶν 20 Κυριάρχων Ἱερῶν Μονῶν, βάσει τοῦ Καταστατικοῦ Χάρτου τοῦ Ἁγίου Ὄρους (στὸ ἑξῆς, ΚΧΑΟ) καὶ τοῦ Νομοθετικοῦ Διατάγματος (στὸ ἑξῆς, ΝΔ) τοῦ 1926, ποὺ ἀναγνωρίζονται ἀπὸ τὸ ἄρθρο 105 τοῦ Ἑλληνικοῦ Συντάγματος. Ὡς πρὸς τὴν εἰδικὴ σχέση τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους (στὸ ἑξῆς, ΕΚ) καὶ τοῦ ΑΟ, τὸ δεύτερο σχετίζεται πρὸς τὸ πρῶτο ἀποκλειστικῶς μέσῳ τοῦ Ὑπουργείου τῶν Ἐξωτερικῶν, στὸ ὁποῖο βεβαίως δὲν ὑπάγεται (καὶ πῶς θὰ μποροῦσε ἄλλωστε;) παρὰ μόνον ὁ Πολιτικὸς Διοικητὴς (στὸ ἑξῆς, ΠΔ) τοῦ Ἁγίου Ὄρους. Τὸ ὅτι τὸ ΑΟ σχετίζεται μὲ τὸ ΕΚ μέσῳ τοῦ Ὑπουργείου Ἐξωτερικῶν, ἀποτελεῖ ἀπόρροια Διεθνῶν Συνθηκῶν (Βερολίνου 1878, Βουκουρεστίου 1913, Λονδίνου 1913, Σεβρῶν 1920, Λωζάννης 1923), ποὺ ὑποχρεώνουν τὸ ΕΚ, ὅπως ἀναγνωρίσει τὸ αἰωνόβιο Ἁγιορειτικὸ Καθεστώς, ὡς προϋπάρχον αὐτοῦ καὶ αὐθυπόστατον.[1] Πράγματι, τὸ Αὐτοδιοίκητο δὲν παραχωρήθηκε ὑπὸ οὐδενὸς μετα–Βυζαντινοῦ Κράτους (Ὀθωμανικοῦ πάλαι ποτέ ἢ τοῦ Ἑλληνικοῦ κατόπιν), ἀλλὰ ἁπλῶς ἀναγνωρίστηκε διατηρούμενο. Ὅπως ἄλλωστε χαρακτηριστικὰ σημειώνει ὁ καθ. Τ. Φιλιππίδης, ἐξ ἀπόψεως σχέσεως Ἐθνικοῦ πρὸς τὸ Διεθνὲς Δίκαιο, ἰσχύει ὅτι:
[…] αἱ διατάξεις τῶν Διεθνῶν Συνθηκῶν, τὰς ὁποίας προσυπέγραψεν ἡ Ἑλλάς, ἔχουν ηὐξημένην τυπικὴν ἰσχύν, ὑπερισχύουν δηλαδὴ τῶν διατάξεων τοῦ «ἐσωτερικοῦ»[2]
Ὅπως ἐπίσης ξεκαθαρίζει τὸ ζήτημα, ὁ ἐπονομαζόμενος “πατριάρχης τῶν Ἑλλήνων Συνταγματολόγων”, καθ. Γ. Κασιμάτης, προλογίζοντας τὸ βιβλίο τοῦ Ἀ. Νικόπουλου[3], Τὸ εἰδικὸ καθεστὼς τοῦ Ἁγίου Ὄρους καὶ ἡ ἔννοια τῶν «Ἁγιορειτικῶν Καθεστώτων» (2017), αὐτὸ ποὺ ἰσχύει εἶναι ὅτι:
[…] τὸ ἐν λόγῳ «καθεστὼς» ἀναγνωρίστηκε, συγκροτήθηκε καὶ κατέστη νομικὴ ὀντότητα καὶ ὑποκείμενο δικαίου ἀπὸ τὴ διεθνῆ κοινότητα μὲ διεθνεῖς συνθῆκες καὶ ὑφίσταται νομικὰ ἰσχυρὸ μὲ βάση τὸ διεθνὲς δίκαιο. Σκοπὸς τῆς διεθνοῦς νομικῆς ἀναγνώρισης, σύστασης καὶ συγκρότησης τοῦ εἰδικοῦ αὐτοῦ καθεστῶτος ἦταν καὶ εἶναι ἡ προστασία του ἀπὸ κάθε ἀπειλὴ καὶ προσβολὴ καταστροφῆς, κατάλυσης καὶ ἀλλοίωσής του, ὥστε νὰ παραμένει διαχρονικὰ ζωντανό.[4]
Ἐπίσης, ὅπως ἀναγκάστηκε νὰ παραδεχθεῖ τὸ 1975 ὁ τότε ὑφυπουργὸς Παιδείας, στὴν σχετικὴ συζήτηση περὶ τῶν ἐκκλησιαστικῶν ζητημάτων τῆς ἁρμόδιας ὑποεπιτροπῆς, στὰ πλαίσια ἀναθεωρήσεως τοῦ Συντάγματος, ὁ ΚΧΑΟ (ὄχι μόνον εἶναι πλήρης), μὰ οὔτε προβλέπεται οὔτε καὶ δύναται νὰ ἀναθεωρηθεῖ, ἄνευ κατάργησης τοῦ Αὐτοδιοικήτου.[5] Ὅπως σωστὰ ἄλλωστε τονίζεται ὑπὸ τοῦ ἐπιστημονικοῦ ἐπιμελητῆ τῆς ἐκδόσεως τῆς ΙΚ, “Αἱ Κανονιστικαὶ Διατάξεις τοῦ Ἁγίου Ὄρους” (2018), καθ. Δ. Νικολακάκη:
Ὡς πρὸς τὸ περιεχόμενον αὐτῶν (σημ. ἡμ. τῶν Κανονιστικῶν Διατάξεων), δὲν εἶναι ἐπιτρεπτὴ ἡ ἀντίθεσίς των πρὸς τὰς διατάξεις τοῦ Κ.Χ.Α.Ο., ὑπὸ τὴν προϋπόθεσιν ὅτι καὶ διὰ ταύτας δὲν εἶναι ἐπιτρεπτὴ ἡ ἀντίθεσίς των πρὸς τὸ ἀρχαῖον προνομιακὸν καθεστὼς τοῦ Ἁγίου Ὄρους, καθ’ ὅν τρόπον τοῦτο κατοχυροῦται ὑπὸ τοῦ ἑλληνικοῦ Συντάγματος.[6]
Μὲ ἄλλα λόγια ἡ ἀπόλυτη βάση τοῦ ΚΧΑΟ καὶ φυσικὰ τοῦ συμπληρωματικοῦ Ἁγιορειτικοῦ Δικαίου τῶν Κανονιστικῶν Διατάξεων, εἶναι τὸ ἀρχαῖο προνομιακὸ καθεστὼς τοῦ ΑΟ, καὶ οὐδεμία ἄλλη νομοθετικὴ ρύθμιση ἐθνικὴ ἢ διεθνὴς (ἕως καὶ σύγχρονη ἁγιορειτικὴ) δὲν δύναται νὰ τὸ ἀνατρέψει. Αὐτὴ εἶναι ἄλλωστε ἡ σημασία τοῦ αὐτοδιοικήτου: νὰ παραμένει τὸ ΑΟ παντελῶς ἀσχέτιστο καὶ ἀσυνδύαστο πρὸς ὁ,τιδήποτε κοσμικό.
Γιατί ὅμως ὑφίσταται τὸ Αὐτοδιοίκητο καὶ ποιὰ ἡ σημασία του; Διότι ἀποτελεῖ τὴν ἀπαράβατη προϋπόθεση διασφάλισης τοῦ ἱεροῦ ἡσυχαστικοῦ χαρακτήρα τοῦ Ἁγιορειτικοῦ Μοναχισμοῦ, ἐνάντια σὲ κάθε ἔξωθεν ἢ ἔσωθεν ἀπόπειρα ἐκκοσμικεύσεως, λαϊκοποιήσεως ἢ πολιτικοποιήσεως τῆς Μοναστικῆς Πολιτείας, τῆς ὁποίας τὸ Αὐτοδιοίκητο Καθεστὼς ἀποτελεῖ θεσμικὰ τὴν νομικὴ ἔκφραση.
Ἀπώλεια, μερικὴ ἢ ὁλικὴ τοῦ Αὐτοδιοικήτου σημαίνει τὴν ὁριστικὴ ἀλλοίωση τοῦ ἀρχέγονου πνευματικοῦ χαρακτήρα τοῦ ΑΟ, τὴν καθυπόταξη καὶ τὴν σιωπή του, μὲ τελικὸ ὁρίζοντα τὴν μετατροπή του σὲ ἕνα μουσειακὸ ἔκθεμα… Ἑπομένως, ἡ διατήρηση τοῦ Αὐτοδιοικήτου ἀποτελεῖ τὴν μόνη ἀσφαλιστικὴ δικλεῖδα, ὥστε ὁ Ἄθωνας νὰ παραμείνει Ἱερὸς Τόπος ἀσκήσεως καὶ Ὀρθοδόξου ὁμολογίας.
Πλὴν ὅμως, ἐνῷ τὸ Ἁγιορειτικὸ Καθεστὼς εἶναι καλῶς ὁρισμένο καὶ κατοχυρωμένο, τὸ ΕΚ δὲν ἔπαυσε ἀόκνως νὰ ἐπιχειρεῖ τὴν σταδιακὴ ἀνατροπή του, προκειμένου ν’ ἀποκτήσει τὸν “ἔλεγχο” ἐπὶ τῶν “ἀπείθαρχων” Μοναχῶν. Γιὰ νὰ δοθοῦν οἱ ἀληθινὲς διαστάσεις τοῦ προβλήματος, ἀρκεῖ νὰ παρατεθεῖ δήλωση τοῦ Προέδρου τῆς Συνταγματικῆς Ἐπιτροπῆς ἐπὶ τῆς ἀναθεωρήσεως τοῦ Συντάγματος τοῦ 1975, Κωσταντίνου Τσάτσου (μετέπειτα καὶ Προέδρου τῆς Δημοκρατίας 1975-1980), κατὰ τὴν ΠΕ΄ συνεδρίαση τῆς ὁλομέλειας τῆς Βουλῆς (14/5/1975), ὅπου συμπύκνωσε τὸν προβληματισμὸ ἀπὸ πλευρᾶς ΕΚ ἔναντι τοῦ ἁγιορειτικοῦ “προβλήματος”, στὴ σχετικὴ συζήτηση γιὰ τὸ ἄρθρο τοῦ Συντάγµατος ποὺ ἀναφερόταν στὸ νομικὸ καθεστὼς τοῦ ΑΟ (ποὺ ἔμελλε, μετὰ τὴν ψήφιση τῆς ἀναθεώρησης, νὰ ἀποτελέσει τὸ ἄρθρο 105). Ἡ δήλωση παρουσιάζεται ἐδῶ, καθὼς παριστᾶ τὸ τί πραγματικὰ ἰσχύει στὶς σχέσεις ΕΚ–ΑΟ:
Ἐπέμβασις τοῦ Κράτους (σημ. ἡμ. στὸ ΑΟ), εὐκταία θὰ ἦτο, ἂν ἦτο δυνατὸν νὰ γίνη ἐμμέσως. Ἄμεσος ἀποκλείεται, διότι τὰ ὅσα ἐδῶ ψηφίζομεν δὲν εἶναι ἁπλῆ συνταγματικὴ διάταξις, ἔχομεν διεθνεῖς συνθήκας, αἱ ὁποῖαι τὰς καθιερώνουν […] Εἶναι ἡ συνθήκη τῆς Λωζάννης καὶ δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ἀλλάξη.[7]
Μεταπολιτευτικὰ ἀκολούθησε σωρεία Νομοθετικῶν καὶ Προεδρικῶν Διαταγμάτων, ποὺ δὲν κάνουν τίποτε ἄλλο παρὰ νὰ παρακάμπτουν καὶ ἐμμέσως νὰ ἀκυρώνουν τὴν ἰσχὺ τοῦ ΝΔ τοῦ 1926 καὶ τοῦ ΚΧΑΟ, (ὅπως γινόταν βεβαίως καὶ πρὶν τῆς Δικτατορίας). Τελικῶς, τὸ “ἐμμέσως” ἐφαρμόζεται μὲ τὸ νὰ ἐπιδιώκει τὸ ΕΚ νὰ “θεσπίση νέους κανόνας δικαίου εἰς τροποποίησιν ἢ ἀντικατάστασιν τῶν ἤδη παλαιόθεν ἰσχυουσῶν διατάξεων”,[8] διαμορφώνοντας πολλαπλὰ ρήγματα στὸ Αὐτοδιοίκητο Καθεστὼς τοῦ ΑΟ, ποὺ πλέον ἐμφανίζει εἰκόνα κατάρρευσης ἀπὸ τὶς συντονισμένες ἐπιθέσεις ποὺ δέχεται.
Ἡ παροῦσα προβληματικὴ
Πολιτικὴ Διοίκησις
Στὰ πλαίσια τῶν πάγιων ἐπιδιώξεων τοῦ ΕΚ κατὰ τοῦ Αὐτοδιοικήτου, ἦλθε νὰ προστεθεῖ ἡ τοποθέτηση στὴν θέση τοῦ ΠΔ τοῦ Ἐφοπλιστῆ κ. Ἀθ. Μαρτίνου, ὅπου κατὰ τὸ παρελθὸν χρονικὸ διάστημα, ὅπου τὸ ζήτημα τοῦ Covid–19 μονοπωλοῦσε τὸ ἐνδιαφέρον, προχώρησε σὲ σωρεία παρανόμων, ἀντιθεσμικῶν, κατ’ ἀπόλυτη ὑπέρβασιν διακαιοδοσίας καὶ καθήκοντος, ἑπομένως καὶ ἀντισυνταγματικῶν (σὲ ἀναφορὰ πρὸς τὸ ἄρθρο 105 τοῦ Συντάγματος), δράσεων–ἀποφάσεων, ἡ φρασεολογία τῶν ὁποίων παρέπεμπε σὲ πρωτόγνωρου ὕφους καὶ περιεχομένου ὑπερπήδηση τῶν ἐποπτικῶν ἁρμοδιοτήτων τοῦ ΠΔ, σὲ διοικητικές, οἱ ὁποῖες μάλιστα ἐκδίδονταν καὶ ὡς ὑποχρεωτικές. Αὐτὲς ἔχουν καλῶς καὶ ἐπαρκῶς περιγραφεῖ καὶ κριθεῖ ἀπὸ ποικίλα Ἁγιορειτικὰ ἄρθρα, τὰ ὁποῖα καὶ ἔχουν δημοσιευθεῖ.
Ἀναφορικὰ πρὸς τὴν δικαιοδοσία τοῦ ΠΔ, ἂς ὑπενθυμισθεῖ ὅτι ὅπως σημείωνε ἐμφατικὰ Ἱεροκοινοτικὴ Ἐπιτροπή, ἀπαρτιζομένη ἀπὸ 4 Ἡγουμένους, τὸ 1991:
Εἶναι δὲ γνωστόν, ὅτι ὁ Πολιτικὸς Διοικητὴς Ἁγίου Ὄρους καὶ ὁ Ὑπουργὸς Ἐξωτερικῶν δὲν δύνανται νὰ ἐκδώσουν ὑποχρεωτικὰς ἀποφάσεις διὰ τὴν Ἱερὰν Κοινότητα[9]
Ἡ ὑπέρβαση ὅμως ἁρμοδιοτήτων ἀπὸ πλευρᾶς ΠΔ, ἐνέχει μία παράμετρο, ἡ ὁποία εἶναι καταλυτικὴ γιὰ τὴν συνέχιση τῆς συγκεκριμένης ἰδιοτυπίας τοῦ αἰωνόβιου Ἁγιορειτικοῦ Καθεστῶτος. Συγκεκριμένα, ὅπως τονίζει ὁ καθ. Χ. Παπαστάθης τὸ 1994, ἡ οἱανδήποτε διάταξη, προερχόμενη ἐκτὸς τῶν ἁρμοδίων ὀργάνων τοῦ ΑΟ (ΙΚ, ΙΕ καὶ τὶς Ἱερὲς Μονὲς) ποὺ ἐπιβάλλει κάτι σὲ αὐτά,
[…] θὰ παραβίαζε τὴν ἀπὸ τὸ Σύνταγμα 105 τῆς Ἑλληνικῆς Δημοκρατίας καὶ τὸ Διεθνὲς Δίκαιο κατοχυρουμένη αὐτοδιοίκηση, ἐπειδὴ ἔτσι ἡ ἐν λόγῳ, ἐκτὸς αὐτοδιοικήτου καθεστῶτος, ἀρχὴ θὰ ἤλεγχε τὰ πρόσωπα ποὺ ἀσκοῦν αὐτὴν τὴν αὐτοδιοίκηση (δηλαδὴ τὴν ΙΚ καὶ τὶς Διοικήσεις τῶν Ἱερῶν Μονῶν).[10]
Στὴν σειρὰ τῶν θεσμικῶν ὑπερβάσεων ἀπὸ πλευρᾶς τῆς νῦν Πολιτικῆς Διοικήσεως,[11] ἔρχεται νὰ προστεθεῖ καὶ ἕνα χρονίζον ἀτόπημα (τὸ ὁποῖο εἶναι ἀπορίας ἄξιον τὸ πῶς τόσο καιρὸ διέλαθε τῆς προσοχῆς τῆς ΙΚ), ποὺ ἐμπερικλείει συνέπειες ὁμοίως καταστροφικὲς γιὰ τὸν νομικὸ χαρακτῆρα τοῦ Ἁγιορειτικοῦ Αὐτοδιοίκητου. Πρόκειται γιὰ τὴν ἀνηρτημένη πινακίδα ἔξω τοῦ κτιρίου τῆς Πολιτικῆς Διοικήσεως στὶς Καρυές, ὅπου ἐνῷ θὰ ὤφειλε νὰ ἀναγράφει “Πολιτικὴ Διοίκησις τοῦ Ἁγίου Ὄρους”, ἀναγράφει σκέτα “Διοίκησις τοῦ Ἁγίου Ὄρους”.
Καὶ μόνον τὸ ζήτημα τῆς ἐπιγραφῆς, θὰ μποροῦσε νὰ ἀποτελέσει παράδειγμα ὠμῆς ἐπέμβασης τῆς Πολιτικῆς Διοικήσεως στὰ ζητήματα νομικῆς φύσεως τοῦ Ἱεροῦ ἡμῶν Τόπου, καὶ στοιχειοθετεῖ τὸ μέγεθος τοῦ προβλήματος ποὺ προκαλεῖ, σὲ συνεργασία βεβαίως μὲ τὴν σημερινὴ Κυβέρνηση τῆς Ἑλλάδος.
Ἡ προκλητικὴ αὐτὴ ἐπιγραφὴ ἀποτελεῖ τὴν ἄκρα προσβολὴ πρὸς τὴν ΙΚ καὶ τὶς Ἱερὲς Μονὲς τοῦ Ἱεροῦ ἡμῶν Τόπου, τοποθετώντας τὴν Πολιτικὴ Διοίκηση ὑπεράνω πάσης ἀρχῆς καὶ ἐξουσίας τοῦ ΑΟ, ὑπονοώντας ὅτι τὰ ὄργανα ἐξουσίας του ὑφίστανται ὑπ’ αὐτήν, εἰδικῶς δὲ ὑπὸ τοῦ προσώπου τοῦ ἑκάστοτε ΠΔ!
Ὑπάρχει ὅμως καὶ τὸ χειρότερο: εἶναι ἡ Ἀγγλικὴ “μετάφραση” τῆς ἐπιγραφῆς, ἡ ὁποία ἔχει ὡς ἑξῆς: “Administration of Mt. Athos”, τὸ ὁποῖο μεταφράζεται ὡς “Διοίκησις τοῦ Ὄρους Ἄθως”! Τοῦτο σημειώνεται, διότι τὸ βάρος τῆς Ἀγγλικῆς ἐπιγραφῆς εἶναι μεγαλύτερο ἀπ’ αὐτὸ τῆς Ἑλληνικῆς, καθὼς ἡ Ἀγγλικὴ εἶναι διεθνὴς γλώσσα, καὶ κατ οὐσίαν ἀναφέρεται στὸ ἐπίσημο ὄνομα, μὲ τὸ ὁποῖο ἀναγνωρίζεται τὸ Ἅγιον Ὄρος διεθνῶς καὶ εἰδικότερα στὴν ΕΕ. Βάσει ὅμως τοῦ ἄρθρου 105 τοῦ Ἑλληνικοῦ Συντάγµατος (τὸ ὁποῖο θεωρητικὰ σέβεται ἡ ΕΕ, καὶ βάσει τοῦ ὁποίου συμμετέχει ἡ Ἑλλάδα σὲ αὐτήν), ποὺ ἐπιγράφεται “Καθεστὼς τοῦ Ἁγίου Ὄρους”, θὰ ὤφειλε καὶ ἀντιστοίχως νὰ μεταφράζεται… Ἑπομένως, μπροστὰ στὰ μάτια τῆς ΙΚ, ἀλλὰ καὶ τοῦ συνόλου τῶν Ἁγιορειτῶν Μοναχῶν, τὸ ΕΚ καὶ ἡ ἐξαρτώμενη ἀπ’ αὐτὸ ΠΔ, ἀπεμπολεῖ ὄχι μόνον τὸ ἱστορικὸ ὄνομα τοῦ Ἱεροῦ ἡμῶν Τόπου, ἀλλὰ κυριολεκτικὰ αἴρει τὴν ἀναγνώριση αὐτοῦ ὡς νομικὴ ὀντότητα (Ἅγιον Ὄρος), κι ἀντ’ αὐτοῦ ἀναφέρεται σ΄ αὐτὸ ἀποκλειστικῶς ὡς γεωγραφικὴ περιοχὴ (Ὄρος Ἄθως), μὲ συνέπεια τὴν ἔμμεση πλὴν σαφῆ ἀπεμπόλιση τοῦ πάγιου καὶ αἰωνόβιου Καθεστῶτος του.
Συνεπῶς, αὐτὸ ποὺ συμπεραίνεται ἀπ’ ὅλα τὰ ἕως τώρα σημεῖα γραφῆς τῆς παρούσης Πολιτικῆς Διοικήσεως (καὶ κατ’ ἐπέκτασιν τῆς Κυβερνήσεως ποὺ στηρίζει καὶ ἐνθαρρύνει τὶς συγκεκριμένες κινήσεις), δὲν εἶναι ἄλλα ἀπὸ τὴν κλιμάκωση τῶν προσπαθειῶν κατάλυσης τοῦ Ἁγιορειτικοῦ Αὐτοδιοίκητου, στὸν ὁρίζοντα εὐρύτερων ἐπιδιώξεων συνολικὰ γιὰ τὴν Ὀρθοδοξία.
Πολιτικὴ ἐργαλειοποίησις τοῦ Ἁγίου Ὄρους
Βεβαίως, οἱ κινήσεις τῆς νῦν Πολιτικῆς Διοικήσεως, οὔτε μεμονωμένες μποροῦν νὰ θεωρηθοῦν, οὔτε τυχαῖες. Ἐντάσσουν τὴν δυναμική τους στὴν συνολικότερη ἐργαλειοποίηση τοῦ ΑΟ, ἡ ὁποία εἶχε ἤδη προαναγγελθεῖ στὸ “3ο Συνέδριο Θρησκευτικῆς Διπλωματίας” (Ἰανουάριος 2022, ἕνα μόλις μήνα πρὶν τὴν Ἔναρξη τοῦ πολέμου στὴν Οὐκρανία), τοῦ ὁποίου τὸ κεντρικὸ μήνυμα δὲν ἦταν ἄλλο ἀπὸ αὐτὸ ποὺ ἐπαναλαμβανόταν σταθερὰ ὅτι: “τὸ ΑΟ ἀποτελεῖ ἕνα πολὺ ἰσχυρὸ πόλο τῆς ἤπιας ἰσχύος (soft power)”.
Τὸ συνέδριο διοργάνωσαν: τὸ Ἰνστιτοῦτο Ἐξωτερικῶν Ὑποθέσεων, ἡ Γενικὴ Γραμματεία Ἀπόδημου Ἑλληνισμοῦ καὶ Δημόσιας Διπλωματίας τοῦ Ὑπουργείου Ἐξωτερικῶν καὶ τὸ Ἐθνικὸ καὶ Καποδιστριακὸ Πανεπιστήμιο Ἀθηνῶν (Ἐργαστήριο «Ἐκκλησία καὶ Πολιτισμὸς» Θεολογικῆς Σχολῆς). Τὸ συνέδριο ὑποστήριξαν τὸ περιοδικὸ Foreign Affairs The Hellenic Edition καὶ ἡ Αἰγέας ΑΜΚΕ (ἡ ΜΚΟ τοῦ κ. Μαρτίνου).
Ὡς μικρὸ σχόλιο σὲ αὐτὲς τὶς ἀνησυχητικὲς ἐξελίξεις ἀξίζει νὰ τονισθεῖ ὅτι ἤδη ἀπὸ τὶς ἀρχὲς τοῦ 2000, στὸ πεδίο μελέτης τῶν Διεθνῶν Σχέσεων καὶ τῆς Διπλωματίας, πρόβαλλε ὡς πυλώνας ἰσχύος ἡ ἐργαλειοποίηση τῆς Θρησκείας, καθὼς εἶχε θεωρηθεῖ ὅτι ἀναπλήρωνε τὴν ἔκλειψη τῆς πολιτικῆς ἰδεολογίας, ποὺ συνέβη (κατ’ αὐτὴ τὴ σχολὴ ἀνάλυσης τῶν Διεθνῶν Σχέσεων) μετὰ τὸ πέρας τοῦ Ψυχροῦ Πολέμου. Τότε γεννήθηκε καὶ ὁ ὅρος “ἤπια δύναμη” (soft power), θέλοντας νὰ δηλώσει ἕνα πραγματικὸ πυλώνα ἐπιβολῆς ἰσχύος, πλήν, ὄχι στὸ πεδίο τῆς ὠμῆς δύναμης (βίας), ποὺ τὸ ἀπαρτίζουν οἱ στρατιωτικὲς δυνάμεις καὶ τὰ κάθε λογῆς πολιτικὰ μέτρα ἐπιβολῆς αὐτῆς τῆς ἰσχύος, ἀλλά, στὸ πεδίο τῆς πειθοῦς, ὁπότε καὶ σχετίζεται ἀμεσότερα μὲ τὴν “ἠπιότερη” προώθηση θέσεων, καθὼς καὶ τὴν προπαγάνδα, μὲ κύριο ἀντικείμενο–στόχο τὴν διαμόρφωση τῆς κοινωνικῆς συνείδησης πρὸς τὴν ἐπιδιωκόμενη κατεύθυνση.
Σὲ αὐτὸ τὸ πλαίσιο καλεῖται νὰ λειτουργήσει καὶ ἡ διαφαινόμενη ἐργαλειοποίηση τοῦ Ἁγίου Ὄρους, σὲ ἄμεση ἀναφορὰ μάλιστα πρὸς τὰ ἐσχάτως γεωπολιτικὰ τεκταινόμενα, καὶ τὸν νέο Ψυχρὸ Πόλεμο ποὺ διαμορφώνεται.
Ἀνάμεσα στὰ πρόσωπα ποὺ ἔλαβαν μέρος καὶ ποὺ ἔδωσαν τὸν κυρίαρχο τόνο, ἦταν ἡ γνωστὴ ἀπὸ τὴν καθοριστικῆς σημασίας παρουσία της στὸ Κολυμπάρι, Δρ. Ἐλισάβετ Προδρόμου (ποὺ ὑπῆρξε –ἀνάμεσα στὰ ἄλλα– μέλος τῆς ἁρμόδιας ὁμάδας ἐργασίας τοῦ Ἀμερικανικοῦ Ὑπουργείου Ἐξωτερικῶν μὲ ἀντικείμενο «Θρησκεία καὶ Ἐξωτερικὴ Πολιτική», ἔχει συνεργασθεῖ ἐπίσης ὡς σύμβουλος στὸ Ἐθνικὸ Συμβούλιο Ἀσφαλείας τῶν ΗΠΑ, στὸ Ὑπουργεῖο Ἀμύνης τῶν ΗΠΑ, στὴν Ἀμυντικὴ Ὑπηρεσία Πληροφοριῶν (DIA), στὴν Κεντρικὴ Ὑπηρεσία Πληροφοριῶν (CIA), στὸ NATO κλπ) καθὼς καὶ ὁ Ἀμερικανὸς Πρέσβης στὴν Ἑλλάδα Πάϊατ. Βέβαια αὐτὸ ποὺ ἐντυπωσίασε ἦταν ἡ παρουσία τοῦ Οὐκρανοῦ Πρέσβη…
Ἐδῶ ἀρκούμαστε νὰ σημειώσουμε (οἱ λεπτομέρειες ἀποτελοῦν ἀντικείμενο ἑτέρου ἄρθρου) ὅτι στὶς ὁμιλίες κυρίως αὐτῶν τῶν δύο, διεφάνη ἡ πορεία ποὺ θὰ ἔπαιρνε τὸ Ἁγιορειτικὸ ζήτημα, δηλαδὴ ἡ ἄμεση ἐργαλειοποίησή του στὸ πλαίσιο τῆς Οὐκρανικῆς κρίσης (στὴν γραμμὴ τῶν ὁποίων κινήθηκαν καὶ πολλοὶ ἀπὸ τοὺς Ἕλληνες συμμετέχοντες).
Ἅγιον Ὄρος καὶ ἡ νέα
στρατηγικὴ “ἀσφάλειας”
Ὑπάρχει ὅμως καὶ ἕνα ἄλλο σημεῖο ἐνδιαφέροντος ποὺ προέκυψε ἀπὸ τὸ ἐν λόγῳ συνέδριο. Ὁ Ἐλευθέριος Οἰκονόμου, Ὑφυπουργὸς Προστασίας τοῦ Πολίτη, στὴν ὁμιλία του «Φυσικὴ καὶ πνευματικὴ ἀσφάλεια τοῦ Ἁγίου Ὄρους» ἀνακοίνωσε τὶς νέες πολιτικὲς ἀποφάσεις τῆς Κυβέρνησης γιὰ μία βαθεῖα ἀναπροσαρμογὴ τῆς ἀστυνομικῆς παρουσίας στὸ ΑΟ, καὶ συνακόλουθα στὰ ζητήματα ποὺ –δῆθεν– τὴν ἐπιβάλλουν.
Οἱ ἐν λόγῳ ἀποφάσεις τελικὰ μορφοποιήθηκαν στὸ Προεδρικὸ Διάταγμα 22 (στὸ ἑξῆς, ΠρΔ) τῆς 23ης Μαρτίου 2022, τὸ ὁποῖο τροποποιεῖ τὸν νόμο 4249/2014 μὲ τίτλο: “Ἀναδιοργάνωση τῆς Ἑλληνικῆς Ἀστυνομίας”, καὶ ἐκδόθηκε στὸ ΦΕΚ Τεῦχος Α΄62/23.03.2022, τὰ προβληματικὰ στοιχεῖα τοῦ ὁποίου θὰ παρουσιασθοῦν κατωτέρω.
Δὲν πρόλαβε νὰ περάσει ἕνας μήνας ἀπὸ τῆς ἐκδόσεως τοῦ ΦΕΚ, καὶ ξέσπασε κυριολεκτικὰ μία θύελλα δημοσιευμάτων στὸν ἠλεκτρονικὸ καὶ ἔντυπο Τύπο, ὅπου ἔθεταν τὸ ΑΟ στὸ ἐπίκεντρο τοῦ ἐνδιαφέροντος. Αὐτὸ ποὺ οὐσιαστικὰ συνέβαινε, ἦταν ἡ ἔναρξη τῆς ἐργαλειοποίησης τοῦ ΑΟ, κάτι ποὺ εἶχε ἄλλωστε προαναγγελθεῖ. Ἐπὶ παραδείγματι, στὴν ἱστοσελίδα In.gr, ἐμφανίστηκε δημοσίευμα ὑπὸ τὸν τίτλο “Παιχνίδια συμφερόντων στὸ Ἅγιον Ὄρος, στὴ σκιὰ τοῦ οὐκρανικοῦ πολέμου”[12]
Τὸ ἄρθρο ἐπικαλούμενο πληροφορίες ἀπὸ τὸ Ἀρχηγεῖο τῆς Ἀστυνομίας, οὐσιαστικὰ ἀναφερόταν στὸ νόημα τῶν ἀλλαγῶν ποὺ ἔφερνε τὸ νέο ΠρΔ, ξεκαθαρίζοντας πέραν πάσης ἀμφιβολίας τοὺς λόγους ποὺ τὶς προκάλεσαν. Ἐξ ἀρχῆς ἐντυπωσιάζει τὸ σχεδὸν πολεμικὸ σκηνικὸ ποὺ παρουσιάζεται, ὡς ἀποτέλεσμα τῶν “ἀπειλῶν” ποὺ ἀντιμετωπίζει τὸ ΑΟ:
[…] ἀποφυγὴ λεηλασιῶν στὶς 20 μονὲς καὶ στὶς σκῆτες … [ἐπισκέπτες ποὺ] μεταφέρουν ὅπλα, ναρκωτικὰ καὶ ἄλλα παράνομα ἀντικείμενα ἢ ἐπιδίδονται σὲ ἄλλες ὕποπτες ἐνέργειες, ἰδίως ἐν μέσῳ τῆς συνεχιζόμενης κρίσης στὶς σχέσεις Ἑλλάδας (καὶ γενικότερα Δύσης) – Ρωσίας… πιθανῶν διασυνδέσεων [Μοναχῶν] μὲ πολιτικὰ πρόσωπα ἢ τυχὸν ἐπιδιώξεις ἄλλων χωρῶν… ἀναφορὲς γιὰ ἀπόπειρες ἐμπλοκῆς συγκεκριμένων μοναστηριῶν σὲ γεωπολιτικὰ παιχνίδια καὶ ἀσκήσεις ἐπιρροῆς… διερεύνηση τοῦ ρόλου μεμονωμένων προσώπων σὲ «ξέπλυμα χρήματος» γιὰ λογαριασμὸ διεθνῶν κυκλωμάτων… [τέλος] «ἡ Διεύθυνση Ἀσφάλειας Θεσσαλονίκης, μετὰ ἀπὸ ἔγκριση ἢ διαταγὴ τοῦ ἀρχηγοῦ τῆς Ἑλληνικῆς Ἀστυνομίας, δύναται νὰ ἐπιλαμβάνεται τῆς διερεύνησης ἀδικημάτων σὲ περιπτώσεις πού, λόγω τῆς βαρύτητας, τοῦ τρόπου, τῶν μέσων καὶ τῶν εἰδικῶν συνθηκῶν τέλεσής τους, συγκινοῦν ἰδιαίτερα τὴν κοινὴ γνώμη ἢ εἶναι δυνατὸν νὰ ἐπηρεάσουν δυσμενῶς τὸ αἴσθημα ἀσφάλειας τῶν πολιτῶν…».
Σὲ αὐτὸ τὸ κλῖμα λοιπόν, καλεῖται πλέον ὁ Ἁγιορειτικὸς Κόσμος (ΙΚ, Ἱερὲς Μονές, ἁπλοὶ Μοναχοὶ) νὰ λειτουργήσει, ἔχοντας νὰ ἀντιμετωπίσει ἀπὸ πλευρᾶς ΕΚ τὴν καχυποψία, τὸν συνωμοτισμὸ καὶ τὴν δίκην δαμοκλείου σπάθης ἐπικρεμάμενη ἀπειλὴ ὅτι ἀποτελεῖ “ἐγκληματία πρόθεσης”, σὲ ἀδικήματα ποὺ –δῆθεν– σχεδιάζει νὰ πράξει.
Ἡ ἁπλὴ ἀπαρίθμηση τῶν ἀπειλῶν ποὺ ὀνομάζει τὸ ΕΚ, τονίζει τὴν ἐπιδιωκόμενη κατεύθυνση τῆς ἐργαλειοποίησης τοῦ ΑΟ: αὐτὴν τῆς ἀπόλυτης ἔνταξής του στὸ τρέχον Δυτικὸ πολιτικὸ ἀφήγημα, ὅπου μὲ τὸ βάρος τοῦ κύρους του, καλεῖται νὰ τὸ ὑποστηρίξει, εἰδάλλως, προεξοφλοῦνται πάσης φύσεως διώξεις ἔναντι τόσο ὀργανωμένων συνόλων (Ἱερὲς Μονές), ὅσο καὶ προσώπων (μεμονωμένοι Μοναχοί).
Κατόπιν τούτων, καιρὸς εἶναι νὰ στραφοῦμε στὸ καθαυτὸ ΠρΔ 22, ἀναλύοντας κάποιες ἀπὸ τὶς κρυφὲς πτυχές του, ποὺ ἐλπίζουμε ὅτι θὰ καταδείξουν τὸν δόλιο σκοπό του.
Κατ’ ἀρχὰς τὸ ΠρΔ 22 τροποποιεῖ τὸν νόμο 4249/2014, ἀναβαθμίζοντας τὴν παρουσία τῆς Ἑλληνικῆς Ἀστυνομίας ἐντὸς τοῦ ΑΟ, ἀπὸ Ἀστυνομικὸ τμῆμα σὲ πλήρη Διεύθυνση, ὑπὸ τὴν ὀνομασία “Διεύθυνση Ἀστυνόμευσης Ἁγίου Ὄρους”, στὴν ὁποία πλέον ὑπάγονται τὸ ὑπάρχον Ἀστυνομικὸ Τμῆμα Καρυῶν, ὅσο καὶ οἱ ἤδη ὑπάρχοντες Ἀστυνομικοὶ Σταθμοί, ἔχοντας ἀπ’ εὐθείας ὑπαγωγὴ στὸ Ἀρχηγεῖο τῆς Ἑλληνικῆς Ἀστυνομίας (ἄρθρο 2 τοῦ ΠρΔ 22, σ.2268).
Τὸ πρῶτο σημεῖο ποὺ χρῄζει ἀναφορᾶς ἔχει νὰ κάνει μὲ τὸν νέο τίτλο ποὺ δίνεται στὴν παρουσία τῆς Ἑλληνικῆς Ἀστυνομίας στὸ ΑΟ. Ἐνῷ λοιπὸν στὶς λοιπὲς περιπτώσεις τῶν περιφερειακῶν Ἀστυνομικῶν Διευθύνσεων, αὐτὲς περιγράφονται ὡς “Γενικὲς Ἀστυνομικὲς Διευθύνσεις” ἢ ὡς “Γενικὲς Περιφερειακὲς Ἀστυνομικὲς Διευθύνσεις”, στὴν εἰδικὴ περίπτωση τοῦ ΑΟ, αὐτὴ διαμορφώνεται σὲ “Διεύθυνση Ἀστυνόμευσης Ἁγίου Ὄρους”. Τὸ μυστήριο τῆς εἰδικῆς ὀνομασίας λύνεται, ἐὰν ἀναλογισθεῖ κανεὶς τὸ ὕφος καὶ τὸ περιεχόμενο τῶν ἀπειλῶν ποὺ ἐκτοξεύονται κατὰ τῆς Ἁγιορειτικῆς Ἀδελφότητας: συντείνουν στὴν περαιτέρω κατατρομοκράτηση Ἀρχῶν καὶ προσώπων στὸ ΑΟ, προκειμένου νὰ ἐπιφέρουν τὸ ἐπιθυμητὸ ἀποτέλεσμα, ποὺ δὲν εἶναι ἄλλο ἀπὸ τὴν ἐνσωμάτωσή τους στὸ τρέχον κυρίαρχο (Δυτικὸ) ἀφήγημα, καθὼς καὶ τὴν ἀναστολὴ τῶν ὅποιων ἀντιρρήσεων στοὺς ἐπερχόμενους σχεδιασμοὺς γιὰ τὸ ΑΟ καὶ εὐρύτερα τὴν Ὀρθοδοξία. Ἡ ἐπερχόμενη Ἕνωση Βατικανοῦ καὶ Φαναρίου (ποὺ συχνά–πυκνά κύκλοι καὶ τῶν δύο τὸ ἀναφέρουν ὡς στόχο, μὲ ὁρίζοντα ὑλοποίησης τὸ 2025) ἀφ’ ἑνός, καὶ ἡ ἐπικείμενη παρουσία Οὐκρανῶν “μοναχῶν” στὸ ΑΟ, στόχος τῆς παρουσίας τῶν ὁποίων –ἀνάμεσα στὰ ἄλλα– εἶναι ἡ ἐξομάλυνση τοῦ δρόμου πρὸς τὴν Ἕνωση (γνωστὸ τυγχάνει ὅτι εἴτε εἶναι φιλο–ουνίτες, εἴτε καθεαυτὸ Οὐνίτες) ἀφ’ ἑτέρου, ὀφείλει νὰ περάσει μέσα ἀπὸ τὴν ἰσοπέδωση ἀντιστάσεων καὶ διαφωνιῶν. Αὐτὰ ἐν συνόλῳ, μορφοποιοῦν τὸν χαρακτῆρα τῆς ἐργαλειοποίησης τοῦ ΑΟ.
Ὡς γνωστόν, στὸν ΚΧΑΟ ἡ λειτουργία τῆς Ἀστυνομικῆς παρουσίας στὸ ΑΟ, καθορίζεται ἀπὸ τὰ ἄρθρα 4 καὶ 5 τοῦ ΝΔ τοῦ 1926, διὰ τοῦ ὁποίου ἀναγνώρισε (καὶ ὄχι παραχώρησε) τὸ ΕΚ τὸ Αὐτοδιοίκητο Καθεστὼς τοῦ ΑΟ, τὸ ὁποῖο καὶ ἀνέλαβε νὰ προστατεύσει. Παρενθετικά, τὰ ἀναφερόμενα στὸ ἄρθρο 3 τοῦ ΝΔ τοῦ 1926, περὶ τοῦ ΠΔ ὅτι “ἐποπτεύει, πλὴν τῶν ζητημάτων δημοσίας τάξεως καὶ ἀσφαλείας, καὶ τὴν τήρησιν τοῦ Καταστατικοῦ Χάρτου”, ἀναφέρονται κατ’ οὐσίαν σὲ αὐτὴν ταύτην τὴν προστασία τοῦ Ἁγιορειτικοῦ Καθεστῶτος, ἀπὸ ἐπιβουλὲς ποὺ προσβλέπουν στὴν παντοίου εἴδους ἐκκοσμίκευση,[13] ποὺ σημαίνει οὐσιαστικὴ κατάργηση τοῦ μοναστικοῦ χαρακτῆρος τοῦ ΑΟ καὶ τοῦ Καθεστῶτος του, καὶ ὄχι, στὴν διαμόρφωση ὅρων καὶ προϋποθέσεων ποὺ τὴν ἐπιταχύνουν…
Τὸ ΠρΔ 22 ἐμποδίζει
ἢ ἐπιταχύνει τὴν ἐκκοσμίκευσιν τοῦ ΑΟ;
Δυστυχῶς ἰσχύει τὸ δεύτερο, καὶ ὁ λόγος εἶναι ὁ ἑξῆς· ἐνῷ ἡ Ἀστυνομικὴ παρουσία στὸ ΑΟ, καθορίζεται ἀπὸ τὸ ΝΔ τοῦ 1926, ποὺ μαζὶ μὲ τὸν ΚΧΑΟ ἀναγνωρίζονται ὡς “Ὁ λεπτομερὴς καθορισμὸς τῶν ἁγιορειτικῶν καθεστώτων καὶ τοῦ τρόπου τῆς λειτουργίας τους”, στὴν παράγραφο 3 τοῦ ἄρθρου 105 τοῦ Ἑλληνικοῦ Συντάγματος, ἡ παράλειψη τῆς ἀναφορᾶς στὸ ἄρθρο 105, στὸ εἰσαγωγικὸ τμῆμα τοῦ ΠρΔ 22, ποὺ ρητῶς ἀναφέρεται στὰ σχετικὰ ἄρθρα, βάσει τῶν ὁποίων (ἢ ἐπὶ τῶν ὁποίων) στηρίζονται οἱ νομοθετικὲς τροποποιήσεις ποὺ εἰσηγεῖται, σημαίνει ὅτι ὄχι μόνον ἀπαλείφονται–ἀκυρώνονται τὰ σχετικὰ ἄρθρα τοῦ ΝΔ τοῦ 1926, ἀλλὰ ὅτι ἐκμηδενίζεται σύνολος ὁ ΚΧΑΟ, καὶ μαζί του καὶ τὸ εἰδικὸ καθεστώς, τὸ ὁποῖο νομικὰ περιγράφει καὶ τὸ ὁποῖο ἐξασφαλίζει τὸν μοναστικὸ χαρακτῆρα τοῦ ΑΟ. Ἐνδεικτικά, στὸ συμπληρωματικὸ Ἁγιορειτικὸ Δίκαιο, αὐτὸ τῶν Κανονιστικῶν Διατάξεων, πάντοτε, αὐτὲς ἐκκινοῦν μὲ ἀναφορὲς στὸ ΝΔ τοῦ 1926 ἢ τοῦ ΚΧΑΟ (ἀνάλογα τὴν περίπτωση) καὶ πάντοτε στὸ ἄρθρο 105 τοῦ Συντάγματος!
Ἐπιπλέον, ὁ εἰδικὸς χαρακτήρας τῆς Ἀστυνομικῆς παρουσίας στὸ ΑΟ, ἀναγνωριζόταν σιωπηλῶς –πλὴν σαφῶς– στὸ ἄρθρο 36 τοῦ ΠρΔ 178 τοῦ 2014 (ἄρθρα τοῦ ὁποίου ἐπίσης τροποποιεῖ τὸ ΠρΔ 22), καθώς, πουθενὰ δὲν ὑπάρχει μνεία περὶ τοῦ ΑΟ, ὅσον ἀφορᾶ στὴν Γενικὴ Περιφερειακὴ Διεύθυνση Κεντρικῆς Μακεδονίας (παράγ. 4 περ. δ), στὴν ὁποία ὑπάγεται ἡ Διεύθυνση Χαλκιδικῆς, στὴν ὁποία ἀνεπίσημα –ἕως τῶν τροποποιήσεων ποὺ ἐπιφέρει τὸ ΠρΔ 22– ὑπαγόταν τὸ Ἀστυνομικὸ Τμῆμα Καρυῶν. Ὁμοίως, στὸ ἄρθρο 11 τοῦ ν.4249/2014, ὅπου καθορίζεται ἡ Ἀποστολὴ τῆς Ἑλληνικῆς Ἀστυνομίας, “μὲ τοπικὴ ἁρμοδιότητα σὲ ὅλη τὴν ἐπικράτεια, ἐκτὸς ἀπὸ τοὺς χώρους ἁρμοδιότητας τοῦ Λιμενικοῦ Σώματος – Ἑλληνικῆς Ἀκτοφυλακῆς, σύμφωνα μὲ τὸ ἄρθρο 5 τοῦ ν. 4150/2013 (Α 102)”, ὁμοίως οὐδαμοῦ ἀναφερόταν τὸ ΑΟ, καθὼς ἡ ἔννοια “ἐπικράτεια”, στὴν ὁποία ἀναφερόταν τὸ ἄρθρο, σχετίζεται μὲ τὸ πῶς διαιρεῖται καὶ ἐλέγχεται ἀπὸ τὸ Ὑπουργεῖο Ἐσωτερικῶν ἡ Ἑλληνικὴ Ἐπικράτεια (Περιφέρειες, Νομοὶ κ.λπ.), ἐνῷ τὸ ΑΟ –ὡς γνωστόν– σχετίζεται (καὶ ὄχι ὑπάγεται) μὲ τὸ Ὑπουργεῖο Ἐξωτερικῶν!
Τελικά, στὴν νέα ἀντισυνταγματικὴ διευθέτηση, ἡ παρουσία τῆς Ἑλληνικῆς Ἀστυνομίας στὸ ΑΟ, ἐξομοιώνεται μὲ αὐτὴν τῆς λοιπῆς Ἑλληνικῆς Ἐπικράτειας, καὶ αὐτὸς εἶναι ὁ λόγος ποὺ δὲν ὑπάρχει οὐδεμία ἀναφορὰ στὸν ΚΧΑΟ, ἢ στὸ ἄρθρο 105 τοῦ Συντάγματος!
Ἐπιπλέον, ἀνάμεσα στὶς νέες δυνατότητες ποὺ παρέχονται στὴν Ἀστυνομία τοῦ ΑΟ, προβλέπεται ἡ ἐγκατάσταση “συστημάτων ἐπιτήρησης”[14] ποὺ ἀπορρέουν ἀπό:
τὸν ὁρισμὸ τῆς Ἑλληνικῆς Ἀστυνομίας ὡς ὑπευθύνου ἐπεξεργασίας δεδομένων προσωπικοῦ χαρακτήρα κατὰ τὸ ἄρθρο 4 τοῦ π.δ. 75/2020 (Α΄ 173) καὶ εἰδικότερα γιὰ τὴ διασφάλιση ἐφαρμογῆς τῶν εἰδικότερων κανόνων ἐγκατάστασης καὶ λειτουργίας τῶν συστημάτων ἐπιτήρησης σὲ δημόσιους χώρους
Ἐδῶ ὄντως ἐπιτυγχάνεται ὁ ἀπόλυτος ἐκτροχιασμός! Ἡ ἐξίσωση τῶν ἁρμοδιοτήτων καὶ λειτουργιῶν τῆς Ἀστυνομίας τοῦ ΑΟ, μὲ τὶς λοιπὲς τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπικράτειας, ἐπιφέρει τὴν εὐθεῖα κατάλυση τοῦ αὐτοδιοικήτου, καθὼς ἡ Ἀστυνομία, ὄχι μόνο δὲν ἔχει ἀπολύτως κανένα δικαίωμα νὰ ἐλέγχει ἢ νὰ διώκει αὐτοβούλως Μοναχούς, ἀλλά, βάσει τοῦ ἄρθρου 4 τοῦ ΝΔ τοῦ 1926, μόνον κατόπιν ἐντολῆς ἀπὸ τὸν ΠΔ δύναται νὰ δράσει, ὁ ὁποῖος καὶ αὐτὸς μὲ τὴν σειρά του ἔχει ἐνταλθεῖ ὑπὸ τῆς ΙΚ, ἐφ’ ὅσον συντρέχει λόγος δίωξης Μοναχοῦ: “Ὃ Διοικητὴς ἐντέλλεται τὰ πρὸς ὑπ’ αὐτὸν ὄργανα τὴν ἐκτέλεσιν τῶν ἀποφάσεων τῆς Ἱ. Κοινότητος καὶ τῶν Μοναχικῶν ἀρχῶν. Ἡ ἐκτέλεσις γίνεται πάντοτε ἐπὶ παρουσίᾳ ἑνὸς ἐπιστάτου.”
Τὸ ἑπόμενο σκοτεινὸ σημεῖο τοῦ ΠρΔ, οὐσιαστικὰ ἀποτελεῖ τὴν ἐπιτομὴ τῆς καταδρομῆς τοῦ ΕΚ στὸ Αὐτοδιοίκητο τοῦ ΑΟ:
- Ἡ παρ. 2 τοῦ ἄρθρου 36 τοῦ π.δ. 178/2014 ἀντικαθίσταται, ὡς ἑξῆς:
«2. Οἱ Γενικὲς Ἀστυνομικὲς Διευθύνσεις, οἱ Γενικὲς Περιφερειακὲς Ἀστυνομικὲς Διευθύνσεις καὶ ἡ Διεύθυνση Ἀστυνόμευσης Ἁγίου Ὄρους ἔχουν ὡς ἀποστολὴ τὴν ἄσκηση, μέσα στὰ ὅρια τῆς τοπικῆς τους δικαιοδοσίας, τοῦ συνόλου τῶν ἀστυνομικῶν ἁρμοδιοτήτων, ὅπως αὐτὲς καθορίζονται μὲ τὶς διατάξεις τοῦ ἄρθρου 11 τοῦ ν. 4249/2014 […]
- Στὴν παρ. 4 τοῦ ἄρθρου 36 τοῦ π.δ. 178/2014 προστίθεται περ. ιε΄, ὡς ἑξῆς:
«ιε. Ἡ Διεύθυνση Ἀστυνόμευσης Ἁγίου Ὄρους ἔχει τοπικὴ ἁρμοδιότητα ἐκείνη τῶν Ὑπηρεσιῶν ἀπὸ τὶς ὁποῖες συγκροτεῖται.»[15]
Ἡ ἔννοια “τοπικὴ ἁρμοδιότητα” καθορίζεται ὡς πρὸς τὸ περιεχόμενο ἀπὸ τὸ ἄρθρο 11 τοῦ ν.4249/2014 καὶ ὡς πρὸς τὸν τομέα εὐθύνης ἀπὸ τὴν παρ. 3 τοῦ ἄρθρου 36 τοῦ ΠρΔ 178/2014, τὰ ὁποῖα καὶ τροποποιεῖ τὸ ΠρΔ 22, ἐξισώνοντας τὴν Ἀστυνομία τοῦ ΑΟ μὲ τὶς λοιπὲς τῆς Ἐπικράτειας· πλέον αὐτὴ ἀποκτᾶ τὸ σύνολο τῶν ἁρμοδιοτήτων ποὺ παρέχει ὁ Νόμος στὶς Γενικὲς Ἀστυνομικὲς Διευθύνσεις, ἐγκαταλείποντας ὁριστικὰ τὶς ἁρμοδιότητες ποὺ τῆς ὁρίζει τὸ ΝΔ τοῦ 1926.
Ἐπιπλέον, στὸ ἄρθρο 2 παρ. 9, ὁρίζεται ὡς ἕδρα τῆς Διευθύνσεως Ἀστυνόμευσης Ἁγίου Ὄρους, “ὁ οἰκισμὸς Καρυές” (ἂς σημειωθεῖ ὁ ὑποτιμητικὸς λεκτικὸς ὑποβιβασμὸς τῆς Πρωτεύουσας τοῦ παγκοσμίου ἀκτινοβολίας Ἁγίου Ὄρους, σὲ “οἰκισμὸ” –ἀσχέτως πληθυσμοῦ), πλὴν τὸ ἄρθρο στὸ ὁποῖο προστίθεται ἡ ἕδρα τῆς νέας Διευθύνσεως, εἶναι τὸ 36 παρ. 3 τοῦ ΠρΔ 178/2014, ὅπου ἀναφέρεται:
Ἡ ἕδρα τῶν Γενικῶν Περιφερειακῶν Ἀστυνομικῶν Διευθύνσεων ταυτίζεται μὲ τὴν ἕδρα τῶν ἀντίστοιχων διοικητικῶν περιφερειῶν[16]
Πλήν, τὸ ΑΟ δὲν ἀποτελεῖ “διοικητικὴ περιφέρεια”, καθὼς αὐτὲς ὁρίζονται ἀπὸ τὸ Ὑπουργεῖο Ἐσωτερικῶν, στὸ ὁποῖο δὲν ὑπάγεται τὸ ΑΟ (ἐφ’ ὅσον σχετίζεται μὲ τὸ Ὑπ. Ἐξωτερικῶν). Ἀντιστοίχως, οἱ ἕδρες τῶν “διοικητικῶν περιφερειῶν”, ὁρίζονται ὡς τέτοιες ἀπὸ τὸ Ὑπουργεῖο Ἐσωτερικῶν, ἐνῷ τὸ ΑΟ ὄχι. Ἑπομένως, ἡ ὅλη νομικὴ συγκρότηση τῆς νέας Διευθύνσεως, εἶναι αἴολη καὶ ἀντισυνταγματική, σὲ πολλαπλὰ νομικὰ ἐπίπεδα.
Κλείνοντας καὶ δίκην ὑποσημειώσεως ὑπενθυμίζεται ὅτι ἡ ΙΚ τὸν Αὔγουστο τοῦ 1933 συνέταξε Κανονιστικὴ Διάταξη, ὑπὸ τὸν τίτλο, Περὶ Ὀργανισμοῦ τοῦ Ἁγιορειτικοῦ Ἀστυνομικοῦ Σώματος περιέχουσα 12 ἄρθρα, ὅπου ἀποφάσιζε τὴν ἐπανίδρυση τοῦ Ἁγιορειτικοῦ Ἀστυνομικοῦ Σερδαρικοῦ Σώματος, πρὸς ἀποκατάσταση τῆς πληρότητας τῆς ἐξουσίας της.[17] Πλήν, τὸ ΕΚ –παρανόμως– δὲν ἐπικύρωσε τὴν Κανονιστικὴ Διάταξη, ἀφήνοντας μόνη ἔνοπλη δύναμη διαφύλαξης τῆς τάξης, τὴν Ἑλληνικὴ Ἀστυνομία, ἀποδεικνύοντας τὴν πάγια καχυποψία του ἔναντι τοῦ ΑΟ. Ἐδῶ δὲν μπορεῖ παρὰ νὰ τεθεῖ καὶ τὸ ρητορικὸ ἐρώτημα: ἆραγε οἱ παλαιοὶ Πατέρες τοῦ 1933 δὲν διέθεταν ἀρκετὸ “ἐθνικὸ αἴσθημα”, ὥστε νὰ ἀμφισβητοῦν τὶς μονοσήμαντα ληφθεῖσες βουλὲς τοῦ ΕΚ;
Συμπερασματικά, ὁποιαδήποτε “ἐπιπρόσθετη” ἁρμοδιότητα τῆς Ἑλληνικῆς Ἀστυνομίας, πέραν τῶν ρητὰ διατυπωμένων ἁρμοδιοτήτων της ὑπὸ τοῦ ΝΔ τοῦ 1926, ἀποτελεῖ ὑπέρβαση τῶν καθηκόντων της καὶ καταστρατήγηση τῆς ἀποστολῆς της στὸ ΑΟ.
Ἀντὶ Ἐπιλόγου
Στὸ ἄρθρο τονίστηκε ἡ γενικότερη ἐπιχείρηση ἐργαλειοποίησης τοῦ ΑΟ καὶ ἐμπλοκῆς του σὲ πολιτικὲς διενέξεις καὶ “παιγνίδια”. Αὐτὸ ἐνισχύεται καὶ ἀπὸ τὴν τελευταία κίνηση τοῦ Οὐκρανοῦ Πρέσβη, ὁ ὁποῖος ζήτησε ἀπὸ τὴν ΙΚ “μήνυμα συμπαράστασης πρὸς τὴν Οὐκρανία”. Ἡ συγκεκριμένη κίνηση ποὺ δὲν ἀποτελεῖ πρωτοβουλία μόνον τῆς Οὐκρανικῆς Πρεσβείας, ἀλλὰ ἐκείνων τῶν πολιτικο–ἐκκλησιαστικῶν κύκλων ποὺ ἐπιχειροῦν τὴν σύνδεση τοῦ ΑΟ μὲ εὐρύτερους γεωπολιτικοὺς σχεδιασμούς, ἔρχεται νὰ πολώσει τὴν ἤδη ἐπιβαρυμένη ἀτμόσφαιρα ἐντὸς τῆς ΙΚ καὶ τοῦ ΑΟ γενικά, καὶ εἶναι σαφὲς ὅτι μέσῳ αὐτῆς ἐπιχειρεῖται ἡ δημιουργία τετελεσμένων καὶ ἀρνητικοῦ κλίματος.
Πλήν, ἡ ἐπιχείρηση πολιτικοποίησης καὶ περαιτέρω ἐμπλοκῆς τοῦ ΑΟ σὲ πολιτικοὺς καὶ γεωπολιτικοὺς σχεδιασμοὺς συνιστᾶ τὴν ὕπατη προδοσία τῆς ἀποστολῆς του. Τὸ ΕΚ καὶ οἱ συναφεῖς κύκλοι, τὸ μόνο ποὺ δικαιοῦται νὰ ζητήσει ἀπὸ τὸ ΑΟ εἶναι ἡ προσευχὴ “ὑπὲρ τοῦ σύμπαντος κόσμου” καὶ ὄχι “πολιτικάντικου” τύπου δηλώσεις…
Ἄλλωστε, ὁ εἰρηνικὸς καὶ ἡσυχαστικὸς χαρακτήρας τοῦ ΑΟ, μοναδικὸς στὸ εἶδος του, δὲν χρειάζεται οὐδεμία “ἀσφάλεια”, ἔναντι οὐδενός. Οὐδείς ἀπειλεῖ ἢ ἀπειλεῖται ἐντὸς ΑΟ, ὅπου κυριαρχεῖ –καὶ ὀφείλει νὰ κυριαρχεῖ– τὸ Εὐαγγέλιο τῆς ἐν Χριστῷ εἰρήνης. Τὸ οἱονδήποτε πταῖσμα ἀνθρώπου πρὸς ἄνθρωπο, συγχωρεῖται στὸ πνεῦμα τῆς ἐν ταπεινώσει φιλάδελφης ἀγάπης. Οἱ ἐξαιρετικὰ σπάνιες περιπτώσεις ποὺ ἀνήκουν στὸ ποινικὸ Δίκαιο (σχεδὸν οὐδεμία προερχόμενη ἀπὸ Μοναχό, ἐξαιρέσει σπανιότατων περιπτώσεων ἔκδηλα ψυχιατρικῆς φύσεως), ἀντιμετωπίζονται θεσμικῶς καὶ δεόντως, ἀπὸ τὰ ὁριζόμενα ἐντὸς τοῦ ΝΔ τοῦ 1926 καὶ τοῦ ΚΧΑΟ.
Πλέον εἶναι γεγονὸς ὅτι οἱ συνεχεῖς –ἄμεσες καὶ ἔμμεσες– παρεμβάσεις τοῦ ΕΚ στὰ τοῦ ΑΟ, ἔφεραν καὶ φέρνουν “συγκρούσεις, φιλονικίες καὶ ἔριδες”, ἐνῷ σκοπὸς τοῦ ΑΟ εἶναι οἱ ἐν αὐτῷ μονάζοντες νὰ παραμένουν μακρὰν τῶν ἐγκοσμίων φροντίδων καὶ μερίμνων, ἰδιαιτέρως δὲ τῶν ἐγκοσμίων ταραχῶν καὶ διαιρέσεων.
Πόσο μᾶλλον, ὅταν παντελῶς ἀπουσιάζει μεταξὺ τῶν Ἁγιορειτῶν Μοναχῶν, –δὲν ὑφίστανται οὔτε κἄν ὡς σκέψη– ἡ ὑποστήριξη αὐτονομιστικῶν ἢ λοιπῶν πολιτικοῦ χαρακτήρα κινήσεων, πόσο μᾶλλον ὀργανωμένων… Ἡ ἄκρως ἐπικίνδυνη ἀτραπός, μίας ἀόριστης κινδυνολογίας, ποὺ κατευθυνόμενα τροφοδοτεῖ ὑπόνοιες, ποὺ φθάνουν ἕως καὶ τὸ σημεῖο ἀπόδοσης εὐθυνῶν (ἐπὶ οὐδόλως ὑπαρκτῶν ἢ κατονομαζομένων “ἀπειλῶν”), ἐνέχει τὸν κίνδυνο μίας πραγματικῆς σχάσης τῶν σχέσεων ΕΚ καὶ ΑΟ, ἰδιαιτέρως στὴν συνείδηση τοῦ μέσου Ἁγιορείτη Μοναχοῦ… Τὸ λιγότερο ποὺ μπορεῖ νὰ λεχθεῖ, εἶναι ὅτι ἀποτελεῖ ἐξαιρετικὰ ὕποπτη κίνηση ἡ πρακτικὴ τῆς παρούσης Κυβερνήσεως μέσῳ τῶν φίλιων ΜΜΕ ποὺ διαθέτει, νὰ στοχοποιεῖ ἀδιακρίτως, σπερμολογώντας, τὸν Ἁγιορειτικὸ Κόσμο, κατασκευάζοντας ἀόρατους ἐχθρούς.
Τέλος, ἄμεσα καὶ πιεστικὰ τίθενται τὰ ἑπόμενα ἐρωτήματα:
Πῶς θὰ ἀποδεχθεῖ ἡ ΙΚ τὸν ἐκβιαστικό–διωκτικὸ χαρακτῆρα τῶν νέων “μέτρων”, ἔναντι Ἱερῶν Μονῶν ἢ Ἁγιορειτῶν Μοναχῶν –ἀνεξαρτήτου ἐθνικότητας– ὅταν αὐτοὶ θὰ μποροῦν νὰ συλλαμβάνονται ἢ νὰ προσάγονται στὴν Οὐρανούπολη ἢ ἐντὸς τοῦ Ἁγίου Ὄρους; Ἡ μετατροπὴ Μοναχῶν σὲ πολιτικοὺς στόχους καὶ ἡ ἰδιότυπη ὁμηρία τους, δὲν καταργεῖ τὸν μὴ κοσμικὸ χαρακτῆρα τοῦ ΑΟ, ἐπιταχύνοντας ἔτσι τὴν ταχεῖα ἐκκοσμίκευσή του;
Ἐπίσης, δὲν ἐπιχειρεῖται ἡ ἕνεκα τῆς δημιουργηθείσης κατάστασης, ἡ ἐθνοφυλετικοῦ χαρακτήρα ἀπομόνωση τῶν Ρώσων Μοναχῶν (αὔριο δέ, ποιῶν;) κάτι ποὺ σημαίνει τὸν de facto διαχωρισμὸ μεταξὺ “μιασμάτων” καὶ μή;
Ὅποιος φαντάζεται ὅτι οἱ μοναχοί τοῦ ΑΟ θὰ παραμείνουν ἀμέτοχοι, παρακολουθώντας ἁπλῶς τὶς ἐξελίξεις νὰ τοὺς προσπερνοῦν, ἔχουν κάνει ἕνα πολὺ μεγάλο λάθος. Τὸ ΑΟ ἀποτελεῖ ὑποκείμενο τοῦ Δημοσίου Διεθνοῦς Δικαίου. Ἁπλά.
Οὐδεμίαν ἀπειλὴν ἐκτοξεύομεν, ἀλλὰ καὶ οὐδεμίαν τοιαύτην θὰ δεχθῶμεν.
Καὶ ὁ νοῶν νοείτω…
Βιβλιογραφία
Ἱερὰ Κοινότης τοῦ Ἁγίου Ὄρους. 1996. Τὸ Καθεστὼς τοῦ Ἁγίου Ὄρους. Ἀθωνικὴ Νομοκανονικὴ Βιβλιοθήκη 1. Ἱερὰ Κοινότης τοῦ Ἁγίου Ὄρους.
Νικολακάκη, Δ. 2018. Αἱ Κανονιστικαὶ Διατάξεις τοῦ Ἁγίου Ὄρους. Ἱερὰ Κοινότης Ἁγίου Ὄρους Ἄθω.
Νικόπουλος, Α. 2017. Τὸ Εἰδικὸ Καθεστὼς τοῦ Ἁγίου Ὄρους καὶ ἡ Συνταγματικὴ ἔννοια τῶν «Ἁγιορειτικῶν Καθεστώτων». τ. 35. Νομοκανονικὴ Βιβλιοθήκη. Ἐπέκταση.
Σημειώσεις:
[1] Πρβλ. Ἱερὰ Κοινότης τοῦ Ἁγίου Ὄρους (1996) σ. 95. [2] Ἱερὰ Κοινότης τοῦ Ἁγίου Ὄρους (1996) σ. 93. [3] Διετέλεσε Βουλευτὴς καὶ Νομικὸς Σύμβουλος τῆς ΙΚ. [4] Νικόπουλος (2017) σ. 13. [5] Βλ. ἀπόσπασμα ἐκ τῶν πρακτικῶν συνεδριάσεως τῆς Β΄ Ὑποεπιτροπῆς, παρὰ Νικόπουλος (2017) σσ.210-211 καὶ 213. [6] Νικολακάκη (2018) σ. 20. [7] Νικόπουλος (2017) σ. 217. [8] Πρβλ. Ἱερὰ Κοινότης τοῦ Ἁγίου Ὄρους (1996) σ. 86. [9] Ἱερὰ Κοινότης τοῦ Ἁγίου Ὄρους (1996) σ. 33. [10] Ἱερὰ Κοινότης τοῦ Ἁγίου Ὄρους (1996) ὅ.π. [11] Οἱ ἔχοντες ἄριστη γνώση, διαβεβαιώνουν ὅτι τίποτε ἀπὸ ὅσα ἔχει ἐπιχειρήσει κατὰ τοῦ Ἁγιορειτικοῦ Αὐτοδιοικήτου ὁ κ. Μαρτίνος, δὲν θὰ μποροῦσαν νὰ συμβοῦν, ἐὰν δὲν τὰ συνόδευε ἡ τεραστίων διαστάσεων οἰκονομική του ἐπιφάνεια καὶ ἡ εὐρεῖα χρήση αὐτῆς ἐντὸς τοῦ ΑΟ. [12] in.gr [13] Ὑπὸ τὴν ἔννοια τῆς μετατροπῆς τοῦ μοναστικοῦ χαρακτήρα του σὲ πολιτικό. [14] Πρβλ. Ἄρθρο 2 παράγρ. 6 σ.2268. [15] ΠρΔ 22 ΦΕΚ Τεῦχος Α΄62/23.03.2022, σ. 2270. [16] ΦΕΚ Τεῦχος Α΄281/31.12.2014, σ. 8420. [17] Νικολακάκη (2018) σσ. 343-5.
