Η ΜΕΤΑΣΤΑΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ[: Ιω.19,25-27& 21,24-25]
Απομαγνητοφωνημένη ομιλία μακαριστού γέροντος Αθανασίου Μυτιληναίου με θέμα:
«ΤΑ ΠΡΟΣΩΝΥΜΙΑ ΤΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ»
(Β΄έκδοσις)
[εκφωνήθηκε στην Ιερά Μονή Κομνηνείου Λαρίσης στις 8-5-2000]Σήμερα η εκκλησία μας, αγαπητοί μου, τιμά την μνήμην του αγίου ενδόξου αποστόλου και ευαγγελιστού Ιωάννου. Και εφόσον η Ιερά μας Μονή έχει το προνόμιον να θεωρεί σαν προστάτη της τον ηγαπημένον μαθητήν, μετά από την Υπεραγίαν Θεοτόκον και τον μεγαλομάρτυρα Δημήτριον, οφείλομε να εγκωμιάσομε τον μεγάλον Απόστολο του Χριστού. Αλλά πώς να εγκωμιάσει κανείς έναν άγιον; Πρέπει να είναι στο παραπλήσιον ύψος του, για να τιμήσει δεόντως έναν άγιον. Ύστερα, όπως λέει η Γραφή: «Οὐχ ὡραῖος αἶνος ἐν στόματι ἁμαρτωλοῦ». «Δεν είναι ωραίος ο αίνος, η δοξολογία, εις το στόμα ενός αμαρτωλού ανθρώπου». Αλλά για την αγάπη του λαού του Θεού και για την αγάπη προς τον μεγάλον Απόστολον, θα επιχειρηθούν λίγα απλά λόγια, σαν αγριολούλουδα του βουνού μας, που τα συλλέξαμε για να του τα προσφέρουμε.
Ο άγιος Ιωάννης ζούσε εις την Βησθαϊδά της Γαλιλαίας. Ήταν παιδί του Ζεβεδαίου και της Σαλώμης και μικρότερος αδερφός του Ιακώβου, ο οποίος και αυτός έγινε Απόστολος και διακρίνεται από τον Ιάκωβο, τον επίσκοπο Ιεροσολύμων, τον λεγόμενον «αδερφό του Κυρίου» και ο πρώτος, ο Απόστολος, λέγεται Ιάκωβος ο Μεγάλος και ο δεύτερος, ο πρώτος επίσκοπος Ιεροσολύμων, λέγεται Ιάκωβος ο Μικρός, για διάκριση.
Μαθήτευσε ο μέγας απόστολος Ιωάννης στον κύκλο των μαθητών πρώτα πρώτα του Τιμίου Προδρόμου μαζί με τον αδελφό του Πέτρου, τον Ανδρέα. Και κάποτε όταν ο Κύριος ενεφανίσθη εις τον ορίζοντα και είπε ο Ιωάννης ο Βαπτιστής: «Να, ο αμνός του Θεού», άφησαν τον Ιωάννην τον Πρόδρομον, ο Ανδρέας και ο Ιωάννης ο Θεολόγος και ακολούθησαν τον Κύριον. Και μάλιστα, λέγει εκεί, ότι γύρισε ο Ιησούς να δει ποιος Τον ακολουθεί. Δεν τολμούσαν τίποτε άλλο να κάνουν παρά όταν ο Κύριος είπε: «Ποιον ζητάτε;», απήντησαν οι δύο, σε αμηχανία ευρισκόμενοι: «Κύριε, πού μένεις;». «Ελάτε και θα δείτε», τους είπε ο Κύριος, βγάζοντάς τους από αυτήν την αμηχανία. Κι έμειναν, λέγει, εκείνη την ημέρα, ακούγοντας τα λόγια Του. Μάλιστα ο ευαγγελιστής Ιωάννης, ο οποίος αγαπάει όπου είναι αυτόπτης μάρτυς, αυτό να το καταθέτει και να λέει λεπτομέρειες οι οποίες προδίδουν ακριβώς ότι ήταν αυτόπτης. «Ήταν», λέει, «κάπου 4 το απόγευμα»- σας το λέγω με τη συνήθη γλώσσα που έχομε στην ώρα· γιατί η ώρα, και εις τους αρχαίους Έλληνες και εις τους Εβραίους άρχιζε από τις 6 το πρωί. 6 και 4 μετά το μεσημέρι, είναι 10. Σημειώνει έτσι, λοιπόν, ο Ιωάννης: «Ήταν ωσεί ώρα δεκάτη», θυμάται και την ώρα! Είναι εμπειρίες οι οποίες δεν εξαλείφονται ποτέ από τη μνήμη…
Μαθήτευσε ο Ιωάννης, αφού εκλήθη από τον Κύριον και εις τον κύκλον των δώδεκα μαθητών και ίσως ήτο ο Ιωάννης ο νεότερος από όλους τους μαθητάς, άγαμος, ενώ ο Πέτρος ήτο έγγαμος. Είχε ορμητικό χαρακτήρα ο Ιωάννης, με την καλή σημασία της λέξεως «ορμητικό χαρακτήρα», αλλά και βαθιά και τρυφερά αισθήματα. Από τα ονόματα και τους χαρακτηρισμούς που έλαβε από Αυτόν τον Κύριον, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι ήτο μία αγία ψυχή υψιπετής έως τα κράσπεδα της Θεότητος, που παρά ταύτα εγεννήθη και μεγάλωσε σε μία εποχή παρακμής του λαού του, εκπεσμού δε του θρησκευτικού συναισθήματος των Εβραίων και της πολλής πλεοναζούσης αμαρτίας. Ναι. Σε μία τέτοια εποχή γεννήθηκε ο Ιωάννης ο Θεολόγος. Ήτο λοιπόν ως κρίνον, όπως λέγει το βιβλίο του Άσματος, «ὡς κρίνον ἐν μέσῳ ἀκανθῶν». Δεν τον εμπόδισε όμως να αναπτύξει την προσωπικότητά του εκείνη η οποία ανεδείχθη. Το λέω για να το γνωρίζουμε, γιατί πολλές φορές λέμε, δικαιολογώντας την ακηδία μας, την αφροντισιά μας, ότι «Μα ξέρετε σε τι εποχή ζούμε;». Ξέρω σε τι εποχή ζούμε. Όλοι οι άγιοι δεν έζησαν σε εποχές ωραίες, ανθόσπαρτες, εύκολες, ευνοϊκές, όχι! Ο καθένας στην εποχή του έζησε αυτό που έζησε. Έτσι λοιπόν ο Ιωάννης βρέθηκε ανάμεσα σε μία εποχή, σε έναν κόσμο πάρα πολύ διεφθαρμένον. Είχε διαφθορά και η ηγεσία και ο λαός. Έτσι λοιπόν κρίνεται «ὡς κρίνον ἐν μέσῳ ἀκανθῶν». Και όπως λέει στη συνέχεια το «ᾎσμα ᾀσμάτων», ότι «ήλθε εκείνος ο οποίος ποιμαίνει εις τα κρίνα, να τον συλλέξει»· δηλαδή ο Ιησούς Χριστός, ο ποιμήν των κρίνων.
Ας δούμε όμως τη θέση του κοντά εις τον Κύριον και τα ονόματα ή τους χαρακτηρισμούς που Αυτός ο Κύριος του έδωσε. Και πρώτα. Εκλέγεται μεταξύ των Δώδεκα που είναι οι πιο εκλεκτοί κάτω από τον ουρανό- δεν έχει σημασία αν εξελέγη και ο Ιούδας· ο Χριστός δεν εξέλεξε τον προδότη Του, ο Χριστός εξέλεξε τον Ιούδα ως μαθητή Του. Ξέρετε ότι απεστάλη με τους δώδεκα, ανά δύο, ανά τρεις, σε χωριά και πόλεις, στην Ιουδαία και εις την Γαλιλαία, για να πουν: «Η Βασιλεία του Θεού εγγίζει»; Ξέρετε ότι ο Ιούδας επήρε στα χέρια του και την εξουσία να κάνει θαύματα; Έτσι, δεν εξέλεξε ο Κύριος τον προδότη Του, όχι! Εξέλεξε έναν μαθητήν. Έγινε προδότης. Όχι ότι αυτό το αγνοούσε ο Κύριος, ο Ίδιος μας το λέει: «Εγώ σας εξέλεξα, ξέρω ο καθένας ποιος είναι». Έγινε προδότης ο Ιούδας. Απώλεσε την χάριν και μάλιστα το μέγα προνόμιον να καλείται μαθητής εκ των Δώδεκα. Και μάλιστα όταν ο Κύριος είπε, υπάρχοντος του Ιούδα, ότι «Θα καθίσετε σε δώδεκα θρόνους, κρίνοντας τις δώδεκα φυλές του Ισραήλ»· «δώδεκα φυλές του Ισραήλ» δεν είναι καθαυτό οι δώδεκα φυλές του Ισραήλ -σημειώσατέ το-αλλά είναι μεταφορικώς όλος ο κόσμος. Όλη η υφήλιος βρίσκεται μοιρασμένη σε δώδεκα φυλές, κατά τα πρότυπα των δώδεκα φυλών του Ισραήλ. Δηλαδή, έκφρασις είναι για να γίνει φανερή η κρίση των αποστόλων εφ’ όλης της γης. Εφ’ όλου του κόσμου!
Δεύτερον. Ο Ιωάννης εκλέγεται μεταξύ των τριών από τους δώδεκα αποστόλους σε εκείνον τον ιδιαίτερον και κορυφαίον χορόν, που ήταν ο Πέτρος, ο Ιάκωβος και ο Ιωάννης. Θυμηθείτε εις το Θαβώρ, αυτούς τους τρεις επήρε ο Κύριος-δεν είναι της ώρας να πούμε: «Άραγε γιατί;». Θυμηθείτε ακόμη ότι αυτούς τους τρεις πήρε προκειμένου να αναστήσει τη θυγατέρα του Ιαείρου. Οι άλλοι έμειναν απέξω. Όλοι εκλεκτοί, αυτοί όμως ήσαν οι εκλεκτοί των εκλεκτών. Και ήταν μέσα εις τον χορόν αυτόν των τριών, κι αυτός ο Ιωάννης. Θυμηθείτε ακόμη την υπερφυά εκείνη κατάσταση που βρέθηκε ο Κύριος επάνω εις το όρος Θαβώρ, οι τρεις αυτοί μόνο ήσαν, και μάλιστα, άκουσαν και την φωνήν του Ουρανίου Πατρός: «Αὐτοῦ ἀκούετε»· «Αυτόν να ακούτε». Είδαν, άκουσαν την φωνή του Ουρανίου Πατρός, οπότε ο Ιωάννης, μαζί με τους άλλους, δεν γίνεται μόνο μαθητής του Χριστού, αλλά και μαθητής του Πατρός, γιατί είπε «Αὐτοῦ ἀκούετε» η ουράνιος φωνή και υπακούουν, και μαθητεύουν στην ουρανία αυτήν φωνή. Είδαν ακόμα ένα φοβερό παρελθόν, τον Μωυσέα, που έζησε 1500 χρόνια προ Χριστού, και τον Ηλία, που έζησε 8 αιώνες προ Χριστού-ξέρετε τι θα πει να έχεις μία εποπτεία της Ιστορίας και του παρελθόντος και του παρόντος και, σε άλλες περιπτώσεις, που έχομε και του μέλλοντος αιώνος; Είναι καταπληκτικό! Είναι προνόμιο που ποιος μπορεί να έχει παρά μόνο κάποιες ψυχές απόλυτα απόλυτα εκλεκτές;
Ακόμα, αγαπητοί, γίνεται συγγραφεύς του Ευαγγελίου και της Αποκαλύψεως και των τριών επιστολών του. Αν αφαιρέσομε την Αποκάλυψη- δεν την αφαιρώ παρά μόνο για να εκφράσω αυτό που θα σας πω τώρα· γιατί η Αποκάλυψη έχει τρομερές σκηνές- το Ευαγγέλιον και οι επιστολές έχουν μία υφήν τρυφερότητος, μεγαλείου, με εκείνους μάλιστα τους επαναλαμβανομένους Παρακειμένους, «ἑωράκαμεν» (είναι Παρακείμενος του ὁράω-ῶ), που είναι τόσο χαριτωμένο το ύφος του Ιωάννου εις το Ευαγγέλιό του και εις τις επιστολές του. Μα, τρισχαριτωμένο! Όχι ότι δεν είναι στην Αποκάλυψη, αλλά επειδή όπως σας είπα εκεί επικρατούν οι σκηνές των πληγών, εκεί κάπως περιορίζεται το ύφος αυτό της τρυφερότητος. Πώς θα γίνει;
Ακόμη, είχε το προνόμιον, αφού στάθηκε ένας ευαγγελιστής, ο τέταρτος, όχι στην ποιότητα, αλλά θα λέγαμε εις την χρονολογικήν συγγραφήν. Είναι ο τελευταίος που συγγράφει το ευαγγέλιό του και όπως αναφέρει το βιβλίο των Αριθμών στην Παλαιά Διαθήκη, εκεί οι Εβραίοι είχαν μοιραστεί για λόγους διοικήσεως, για λόγους κυβερνήσεως σε τμήματα. Και κάθε τμήμα είχε τη σημαία του. Έχομε λοιπόν τέσσερις σημαίες που είναι τα σύμβολα που έχομε των τεσσάρων ευαγγελιστών. Ο βους, ο λέων-μάλιστα ο λέων ήτανε στη φυλή του Ιούδα-και πήρε παρακαλώ τη θέση ενός ζώου που ήταν ένα από τα τέσσερα που είχανε στις τέσσερις αυτές σημαίες του παλαιού Ισραήλ. Αυτό το ζωγραφίζουμε, το ξέρετε, επάνω εις τον τρούλον, που έχομε τον Παντοκράτορα. Επήρε και αυτό το προνόμιον, αν το θέλετε, και έτσι το ευαγγέλιό του είναι μεγαλοφωνότατον και απροσπέραστον σε ύψος θεολογίας, τίποτα δεν ξεπερνάει τη συγγραφή του ευαγγελίου του Ιωάννου.
Για το βιβλίο της Αποκαλύψεως, σας είπα προηγουμένως, επάνω εις το Θαβώρ, έζησε το παρόν- το παρόν: ο Διδάσκαλος μεταμορφούται· είναι εκεί και ο Ιάκωβος, είναι και ο Πέτρος. Έχει την αίσθηση του παρόντος. Όταν όμως βλέπει, βλέπει, με τα μάτια του, βλέπει, τον Μωυσέα και τον Ηλία, ζει το παρελθόν. Ζει ακόμη ένα κομματάκι αιωνιότητος του αιωνίου Θεού που λέει «Αὐτοῦ ἀκούετε» αλλά ζει και κάτι άλλο. Εκείνο το οποίο σας είπα προηγουμένως, αλλού γράφεται, θα σας το πω: ό,τι ακριβώς αναφέρεται στην Αποκάλυψιν. Και τι λέγει παρακαλώ τώρα εδώ ο Ιησούς Χριστός που είναι πίσω και πάνω από τον Ιωάννην εις την Πάτμον, ότι «Γράψε», «ἃ εἰσὶν καὶ ἃ μέλλει γενέσθαι», αλλά για να γράψει εκείνα που υπάρχουν, «ἃ εἰσὶν καὶ ἃ μέλλει γενέσθαι», είναι το μέλλον! Να και το μέλλον! Το οποίο παρόν και το οποίο μέλλον βλέπει με το προφητικό του μάτι τώρα ο Ιωάννης. Δεν είναι καταπληκτικόν;
Έζησε όλα τα γεγονότα της τριετίας του δημοσίου βίου του Κυρίου τόσο κοντά, όσο κανένας άλλος. Μόνο αυτός, από τους Αποστόλους, και όλους τους πριν και μετά από αυτόν, κατόρθωσε να καλείται Παρθένος. Σήμερα η παρθενία που τυχαίνει ειρωνείας και κοροϊδίας ασταμάτητης- ασταμάτητης!- και πολύ παραπάνω αν υποτεθεί ότι είναι αγόρι, πόσο τον κοροϊδεύουν οι άλλοι αν ανακαλύψουν ότι είναι εν παρθενία…-, δεν έτρεξε τους δρόμους και τα μονοπάτια και τα σκαλοπάτια δεν ανέβηκε της πορνείας, και αποκαλείται εδώ Παρθένος. Προσέξτε όμως τι λέει ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς για την παρθενία του αγίου Αποστόλου: «Μόνος ὡς ἕοικεν, -μόνος όπως φαίνεται- ἀμφότερον ἐν παρθενίᾳ διά βίου φυλάξας, διά βίου ἐν παρθενίᾳ, καί ψυχήν καί σῶμα». Είναι εκείνο που έλεγε ο Μέγας Βασίλειος: «Καὶ γυναῖκα ἀγνοῶ, καὶ παρθένος οὐκ εἰμί». «Δεν είμαι παρθένος, παρότι», λέει, «δεν ήρθα σε επαφή με άλλο σώμα»-Γιατί; Γιατί έβλεπε ο Μέγας Βασίλειος την ψυχή του. Εδώ, λέει ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, ότι ήταν και στην ψυχή ο Ιωάννης παρθένος. Και λέγει: «Καί ψυχήν καί σῶμα · καί τόν νοῦν καί τήν αἲσθησιν· τήν μέν οὖν τοῦ σώματος παρθενίαν, ὀλίγοι μέν ἲσχυσαν· ἲσασιν δέ σχεδόν ἃπαντες ψυχῆς δέ ἀκριβῆς παρθενία ἡ πρός πᾶσαν κακίαν ἀσυνδύαστος γνώμη»· δηλαδή ασυμβίβαστη γνώμη. «ᾫστε διά τοῦ προσρήματος τούτου τό ἀναμάρτητον σχεδόν προσμαρτυρεῖται τῷ Ἰωάννῃ- κάπου περίπου να μπορούμε να τον πούμε ἀναμάρτητον- δι’ ὃ καί ἠγαπημένος γέγονεν τῷ ἐκ φύσεως ἀναμαρτήτω μόνῳ Χριστῷ- καί μόνος παρθένος ὁ Χριστός- καί τοῦτο μόνος ἁπάντων προσεκτήσατο τό ἐπώνυμον». Είδατε;
Αγαπητοί μου ακόμη αποκαλείται ο Ιωάννης «υιός της Παρθένου». Ποιας Παρθένου; Της Θεοτόκου. Γιατί; Διότι απλούστατα όταν ο Κύριος είπε στον Ιωάννη: «Να η μητέρα σου» και στη μητέρα Του: «Να ο υιός σου», ο παρθένος παραλαμβάνει την Παρθένον εις τα ίδια, εις το σπίτι του. Εις μόνον τον παρθένον μαθητήν Του εμπιστεύεται τη μητέρα Του, την Παρθένον. Σας κάνει εντύπωση αυτό; Έτσι λοιπόν είναι και υιός της Παρθένου Μαρίας και αδερφός του Παρθένου Ιησού. Πωπω προνόμια…! Κατά συσσώρευσιν, αλήθεια…
Λέει πάλι ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς: «Υιός αγαπητός, Εκείνος, και αυτός- είναι μετάφραση- μαθητής αγαπητός· στον κόλπον του Πατρός Εκείνος, δηλαδή ο Ιησούς· και αυτός επιστήθιος στον Ιησούν. Παρθένος Εκείνος, και αυτός διά της χάριτος Εκείνου. Παρθένου Υιός Εκείνος, της ιδίας και αυτός-της ιδίας Παρθένου. Εβρόντησε εξ ουρανού ο Κύριος, όπως λέει ο 17ος ψαλμός, και αυτός είναι βροντή-και τον αποκάλεσε «βροντή» αυτός ο ίδιος ο Χριστός: «βοανεργές», δηλαδή υιός βροντής. Γι΄αυτό και αποκαλείται βροντή περισσότερο από τους άλλους και βροντής υιός», συνεχίζει ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, «και μάλιστα βροντή θεολογικοτάτη, που αντηχεί σε όλα τα πέρατα της γης, και θεολογεί τον Λόγον του Πατρός ότι ‘’ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος’’» κ.λπ. που είναι πραγματική βροντή θεολογική· «και προς τον Θεόν είναι και Θεός είναι και η αυτοζωή είναι και το φως το αληθινόν είναι, που φωτίζει κάθε άνθρωπον που έρχεται στον κόσμον και δια του Οποίου έγιναν στην αρχή τα πάντα». Αυτά σημειώνει ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς.
Αγαπητοί. Ο ευαγγελιστής Ιωάννης ήτο «ὁ ἠγαπημένος μαθητής» · ήτο «ὁ ἐπιπεσῶν ἐπὶ τὸ στῆθος τοῦ Ἰησοῦ» . Ξέρετε πόσες φορές το λέει αυτό; Πέντε φορές το λέει. Και δίνει την ταυτότητα του εαυτού του. Την ταυτότητα του εαυτού του. «Εκείνος», λέει, «ο μαθητής», «ὃν ἠγάπα ὁ ᾿Ιησοῦς», «εκείνος ο μαθητής επί το στήθος του Οποίου επέπεσεν ο μαθητής αυτός». Πέντε φορές το λέγει… Και έτσι θα μας πει ακόμα ότι «Ὁ Θεὸς ἀγάπη ἐστί». Είναι αγάπη. Και μας εδίδαξε στις επιστολές και στο ευαγγέλιό του την ακροτάτην αρετήν της αγάπης. Μας δίδαξε ότι η ενέργεια της αγάπης είναι διπλή· και στον Θεό και στον πλησίον. Και όπως λέει ο άγιος Γρηγόριος πάλι: «ἀμερίστως μερίζων»· διακρίνει τις δύο αγάπες, τις διακρίνει, αλλά τις διακρίνει αμέριστα, χωρίς να τις ξεχωρίζει. Τις ξεχωρίζει χωρίς να τις ξεχωρίζει. Πώς; Εκείνος λέει που αγαπάει τον Θεόν, αγαπάει και τον πλησίον. Εκείνος που αγαπάει τον πλησίον, αγαπάει και τον Θεόν. Δύο αγάπες, αλλά είναι αμέριστες, αξεχώριστες. Έτσι ο ευαγγελιστής Ιωάννης μάς έδειξε τα δύο πόδια της θεογνωσίας, που είναι η αγάπη σαν πράξις και η θεολογία σαν θεωρία. Με αυτά τα δύο πόδια πρέπει να κατευθυνόμεθα εμείς αγαπητοί μου, προς τον Θεόν και να Τον αναζητούμε. Με τα δύο αυτά πόδια, περπάτησε και ο μακαριστός επίσκοπός μας Θεολόγος, που σήμερα είχαμε το μνημόσυνό του. Άλλος δρόμος δεν υπάρχει. Άλλος τρόπος είναι ουτοπία.
Αγαπητοί. Ο άγιος Ιωάννης ο ευαγγελιστής, ο μαθητής ο ηγαπημένος, ο παρθένος, ο υιός της Παρθένου, ο υιός της βροντής και της θεολογίας και της αγάπης στέκεται οροθέσιον στα βήματά μας στον Θεό. Εμείς, όσο μπορούμε, το κατά δύναμιν, ας τον ακολουθήσομε.
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ
και με απροσμέτρητη ευγνωμοσύνη στον πνευματικό μας καθοδηγητή
μακαριστό γέροντα Αθανάσιο Μυτιληναίο,
απομαγνητοφώνηση και επιμέλεια:
Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
ΠΗΓΗ:
http://www.arnion.gr/mp3/omilies/p_athanasios/mnhmh_agivn/mnhmh_agivn_008.mp3
