ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΙΝΔΙΚΤΟΥ[:Ματθ. 13, 53-58]
ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΠΕΡΙΚΟΠΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΕΡΟ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ
«Καὶ ἐγένετο ὅτε ἐτέλεσεν ὁ ᾿Ιησοῦς τὰς παραβολὰς ταύτας μετῆρεν ἐκεῖθεν (:Καὶ ὅταν ὁ Ἰησοῦς τελείωσε τίς παραβολὲς αὐτές, ἀναχώρησε ἀπὸ ἐκεῖ)» [Ματθ. 13,53]. Γιατί εἶπε ὁ Κύριος τίς παραβολὲς αὐτές; Ἐπειδὴ ἐπρόκειτο καὶ ἄλλες νὰ πεῖ. Καὶ γιὰ ποιό λόγο μεταβαίνει ἀπὸ ἐκεῖ; Ἐπειδὴ ἤθελε νὰ σπείρει παντοῦ τὸν λόγο.
«Καὶ ἐλθὼν εἰς τὴν πατρίδα αὐτοῦ ἐδίδασκεν αὐτοὺς ἐν τῇ συναγωγῇ αὐτῶν (:Καὶ ἀφοῦ ἦλθε στὴν πατρίδα Του, δίδασκε τοὺς κατοίκους της στὴ συναγωγή τους)». Καὶ ποιά πόλη ὀνομάζει τώρα πατρίδα Του; Ἐγὼ νομίζω τὴ Ναζαρέτ· διότι λέγει: «Καὶ οὐκ ἐποίησεν ἐκεῖ δυνάμεις πολλὰς (:καὶ δὲν ἔκανε ἐκεῖ πολλὰ θαύματα)»[Ματθ. 13,58]· ἐνῶ στὴν Καπερναοὺμ ἔκανε θαύματα. Γιὰ τὸν λόγο αὐτὸν καὶ ἔλεγε: «Καὶ σὺ Καπερναούμ, ἡ ἕως τοῦ οὐρανοῦ ὑψωθεῖσα, ἕως ᾅδου καταβιβασθήση· ὅτι εἰ ἐν Σοδόμοις ἐγενήθησαν αἱ δυνάμεις αἱ γενόμεναι ἐν σοί, ἔμειναν ἂν μέχρι τῆς σήμερον (:Κι ἐσύ, Καπερναούμ, ποὺ ἔγινες κατοικία τοῦ ἐνανθρωπήσαντος Κυρίου καὶ γι᾿ αὐτὸ ὑψώθηκες δοξασμένη μέχρι τὸν οὐρανό, θὰ κατεβεῖς ντροπιασμένη μέχρι τὸν Ἅδη· διότι ἐὰν εἶχαν γίνει στὰ Σόδομα τὰ μεγάλα θαύματα ποὺ ἔγιναν σὲ σένα, δὲν θὰ καταστρέφονταν, ἀλλὰ οἱ κάτοικοί τους θὰ μετανοοῦσαν, καὶ τὰ Σόδομα θὰ ἔμεναν μέχρι τὴ σημερινὴ ἡμέρα)» [Ματθ. 11,23].
Ὅταν λοιπὸν ἦλθε ἐκεῖ, τὰ μὲν θαύματα τὰ ἄφησε, γιὰ νὰ μὴν ἀνάψει περισσότερο τὸν φθόνο τους, οὔτε νὰ εἶναι μεγαλύτερη ἡ καταδίκη τους· ἀντιθέτως προτιμᾷ τὴ διδασκαλία ποὺ δὲν περιέχει μικρότερο θαῦμα ἔναντι τῶν θαυμάτων· διότι καὶ οἱ πλέον ἀνόητοι ἔπρεπε νὰ θαυμάσουν καὶ νὰ ἐκπλαγοῦν ἀπὸ τὴ δύναμη τῶν λόγων Του, αὐτοὶ ὅμως ὅλως ἀντιθέτως Τὸν ταπεινώνουν ἀπὸ τὸν νομιζόμενο ὡς πατέρα Του, Ἰωσήφ [«Οὐχ οὗτός ἐστιν ὁ τοῦ τέκτονος υἱός; (:Δὲν εἶναι αὐτὸς ὁ γιὸς τοῦ μαραγκοῦ;)»: Ματθ. 13,55]· μολονότι βέβαια πολλὰ παρόμοια παραδείγματα ἀπὸ τὴν παλαιὰ ἐποχὴ καὶ εἶχαν δεῖ γενναῖα παιδιὰ ἀπὸ ἄσημους πατέρες.
Καθόσον καὶ ὁ Δαβὶδ ἦταν υἱὸς κάποιου ἄσημου γεωργοῦ, τοῦ Ἰεσσαί· καὶ ὁ Ἀμμὼς ἦταν υἱὸς αἰγοβοσκοῦ καὶ ὁ ἴδιος ἐπίσης ἦταν αἰγοβοσκός· ἀλλὰ καὶ ὁ Μωυσῆς ὁ νομοθέτης εἶχε πατέρα, ποὺ ἀπεῖχε πάρα πολὺ ἀπὸ αὐτόν. Καὶ ἀκριβῶς γιὰ τὸν λόγο αὐτὸν ἔπρεπε κατεξοχὴν νὰ προσκυνοῦν καὶ νὰ καταλαμβάνονται ἀπὸ θαυμασμό, ἐπειδὴ μολονότι προερχόταν ἀπὸ ταπεινοὺς γονεῖς, τοὺς δίδασκε τόσο ὑψηλὰ νοήματα· διότι ἦταν ὁλοφάνερο ὅτι αὐτὰ δὲν προέρχονταν ἀπὸ ἀνθρώπινη φροντίδα, ἀλλὰ ἦταν ἀποτέλεσμα τῆς θείας χάριτος. Αὐτοὶ ὅμως ἀπὸ αὐτὰ ποὺ ἔπρεπε νὰ Τὸν θαυμάζουν, ἀπὸ αὐτὰ ὁρμώμενοι Τὸν περιφρονοῦν. Συνεχῶς μάλιστα συχνάζει στὶς συναγωγὲς γιὰ νὰ μὴν Τὸν κατηγορήσουν ἀκόμη περισσότερο, ὅτι, δαπανῶντας τὸν χρόνο Του στὴν ἔρημο, δημιουργεῖ σχίσμα καὶ κάνει πόλεμο ἐνάντια στὴν πολιτεία.
Γεμᾶτοι λοιπὸν ἀπὸ ἔκπληξη καὶ ἀπορία ἔλεγαν: «Ἀπὸ ποῦ αὐτὸς ἔλαβε αὐτὴν τὴ σοφία καὶ αὐτὲς τίς θαυματουργικὲς δυνάμεις;», ὀνομάζοντας τὰ θαύματα δυνάμεις ἢ καὶ αὐτὴν ἀκόμη τὴ σοφία. «Οὐχ οὗτος ἐστιν ὁ τοῦ τέκτονος υἱός; (:Δὲν εἶναι αὐτὸς ὁ γιὸς τοῦ μαραγκοῦ;)». Τώρα λοιπὸν τὸ θαῦμα ἦταν μεγαλύτερο καὶ ἀκόμη μεγαλύτερη ἡ ἔκπληξη. «Οὐχὶ ἡ μήτηρ αὐτοῦ λέγεται Μαριὰμ καὶ οἱ ἀδελφοὶ αὐτοῦ Ἰάκωβος καὶ ᾿Ιωσῆς καὶ Σίμων καὶ Ἰούδας; καὶ αἱ ἀδελφαὶ αὐτοῦ οὐχὶ πᾶσαι πρὸς ἡμᾶς εἰσι; πόθεν οὖν τούτῳ ταῦτα πάντα; καὶ ἐσκανδαλίζοντο ἐν αὐτῷ (:Δὲν ὀνομάζεται ἡ μητέρα τοῦ Μαριάμ, καὶ οἱ ἀδελφοί του Ἰάκωβος καὶ Ἰωσὴς καὶ Σίμων ὁ Ἰούδας; Καὶ οἱ ἀδελφές του δὲν εἶναι ὅλες μαζί μας; Ἀπὸ ποῦ λοιπὸν τὰ ἀπέκτησε ὅλα αὐτά;" Καὶ δυσπιστοῦσαν σὲ Αὐτόν)» [Ματθ. 13, 55-57].
Βλέπεις ὅτι δίδασκε στὴ Ναζαρέτ; «Δὲν εἶναι», λέγει, «ἀδελφοί του ὁ τάδε καὶ ὁ τάδε;» Καὶ τί σημασία ἔχει αὐτό; Διότι αὐτὸ ἔπρεπε νὰ σᾶς κάνει νὰ πιστέψετε ἀκόμη περισσότερο. Ὁ φθόνος ὅμως εἶναι πάρα πολὺ κακὸ πρᾶγμα καὶ πολλὲς φορὲς βάλλει καὶ ἐναντίον αὐτοῦ ποὺ τὸν κατέχει· διότι αὐτὰ ποὺ ἦσαν παράδοξα καὶ ἄξια θαυμασμοῦ καὶ ἱκανὰ γιὰ νὰ προσελκύσουν τὴν πίστη τους, αὐτὰ τοὺς ἔκαναν νὰ δυσπιστοῦν.
Καὶ τί τοὺς εἶπε λοιπὸν ὁ Χριστός; «Οὐκ ἔστι (:Δὲν ὑπάρχει)», τοὺς λέγει, «προφήτης ἄτιμος εἰ μὴ ἐν τῇ πατρίδι αὐτοῦ καὶ ἐν τῇ οἰκίᾳ αὐτοῦ (:πουθενὰ ἄλλος τόπος ποὺ δὲν περιφρονεῖται ἕνας προφήτης περισσότερο παρὰ στὴν πατρίδα του καὶ ἀπ᾿ τοὺς ἀνθρώπους τοῦ σπιτιοῦ του)».
«Καὶ οὐκ ἐποίησεν ἐκεῖ δυνάμεις πολλὰς διὰ τὴν ἀπιστίαν αὐτῶν (:Καὶ ἐκεῖ δὲν ἔκανε πολλὰ θαύματα ἐξαιτίας τῆς ἀπιστίας τους)», λέγει ὁ εὐαγγελιστὴς Ματθαῖος. Ὁ Λουκᾶς πάλι λέγει: «Καὶ οὐκ ἐποίησεν ἐκεῖ σημεῖα πολλά (: καὶ δὲν ἔκανε ἐκεῖ πολλὰ θαύματα)». Ἄν καὶ φυσικὸ ἦταν νὰ κάνει· διότι ἐὰν σιγὰ σιγὰ αὔξανε ὁ θαυμασμὸς τους πρὸς Αὐτὸν (καὶ πράγματι καὶ τότε θαυμαζόταν), γιὰ ποιό λόγο δὲν ἔκανε θαύματα; Διότι δὲν ἀπέβλεπε νὰ κάνει ἐπίδειξη τῆς δυνάμεώς Του, ἀλλὰ πρὸς τὸ συμφέρον ἐκείνων. Ἐπειδὴ λοιπὸν αὐτὸ δὲν παρουσίαζε πρόοδο, γιὰ τὸν λόγο αὐτὸν παρέβλεψε τὸ δικό του, ὥστε νὰ μὴ γίνει αἰτία καὶ αὐξηθεῖ ἡ τιμωρία τους. Καὶ πρόσεξε βέβαια μετὰ ἀπὸ πόσο χρόνο ἦλθε πρὸς αὐτοὺς καὶ μετὰ ἀπὸ πόσα θαύματα, καὶ παρὰ ταῦτα ὅμως δὲν συνῆλθαν οὔτε καὶ ἔτσι, ἀλλὰ ἐξακολουθοῦσε ὁ φθόνος τους νὰ τοὺς κατακαίει.
Γιατί λοιπὸν ἐδῶ ἔκανε λίγο μόνο θαύματα; Γιὰ νὰ μὴ λένε: «Ἰατρέ, θεράπευσον σεαυτόν (:''Γιατρέ, θεράπευσε τὸν ἑαυτό σου. Ὑπόσχεσαι νὰ μᾶς θεραπεύσεις ἀπὸ τίς ἀθλιότητές μας. Θεράπευσε τὴν ἀσημότητά σου καὶ στήριξε τὴ θέση καὶ τὸ κῦρος σου πρῶτα στὴν πατρίδα σου)» [Λουκᾶ 4,23]· γιὰ νὰ μὴ λένε «μᾶς πολεμᾷ, εἶναι ἐχθρός μας καὶ περιφρονεῖ τοὺς δικούς του»· γιὰ νὰ μὴ λένε ὅτι «ἐὰν εἶχαν γίνει θαύματα, θὰ ἦταν δυνατὸ καὶ ἐμεῖς νὰ πιστέψουμε». Γιὰ τὸν λόγο αὐτὸν καὶ ἔκανε θαύματα, ἀλλὰ καὶ κατὰ τρόπο συγκρατημένο. Καὶ τοῦτο, ἀφενὸς μὲν γιὰ νὰ ἐκπληρώσει τὸ χρέος του, ἀφετέρου δὲ γιὰ νὰ μὴν εἶναι πάρα πολὺ μεγάλη ἡ καταδίκη τους.
Σκέψου λοιπὸν τὴ δύναμη τῶν λόγων Του, διότι μολονότι βέβαια κατέχονταν ἀπὸ φθόνο, παρὰ ταῦτα Τὸν θαύμαζαν. Ἀλλὰ ὅπως ἀκριβῶς στὴν περίπτωση τῶν ἔργων Του δὲν κατηγοροῦν αὐτὸ ποὺ συνέβαινε, ἀλλὰ ἐπινοοῦν ἀνύπαρκτες αἰτίες, λέγοντας: «Ἐν Βεελζεβοὺλ τῷ ἄρχοντι τῶν δαιμονίων ἐκβάλλει τὰ δαιμόνια (:Μὲ τὴ βοήθεια καὶ τὴ δύναμη τοῦ Βεελζεβούλ, τοῦ ἀρχηγοῦ τῶν δαιμονίων, βγάζει τὰ δαιμόνια)» [Λουκᾶ 11,15]· [βλ. καὶ Δ΄ Βασ.1,2,16: «Καὶ ἔπεσεν Ὀχοζίας διὰ τοῦ δικτυωτοῦ τοῦ ἐν τῷ ὑπερῴῳ αὐτοῦ τῷ ἐν Σαμαρείᾳ καὶ ἠῤῥώστησε. καὶ ἀπέστειλεν ἀγγέλους καὶ εἶπε πρὸς αὐτούς· δεῦτε καὶ ἐπιζητήσατε ἐν τῷ Βάαλ μυῖαν θεὸν Ἀκκαρών, εἰ ζήσομαι ἐκ τῆς ἀῤῥωστίας μου ταύτης· καὶ ἐπορεύθησαν ἐπερωτῆσαι δι᾿ αὐτοῦ (:Στὴ Σαμάρεια ὁ βασιλιᾶς Ὀχοζίας ἔπεσε ἀπὸ τὸ δικτυωτό τοῦ ὑπερώου του καὶ κατέκειτο ἀσθενής. Ἀπέστειλε λοιπὸν ἀγγελιοφόρους, στοὺς ὁποίους εἶπε: Πηγαίνετε καὶ ἀναζητῆστε στὴν πόλη Ἀκκαρῶν τὸν εἰδωλικὸ θεὸ τῶν μυγῶν τὸν Βάαλ καὶ ρωτῆστε τον ἐὰν θὰ διαφύγω τὸν θάνατο ἀπὸ τὴν ἀρρώστιά μου αὐτήν. Οἱ ἀπεσταλμένοι λοιπὸν πορεύτηκαν ἐκεῖ γιὰ νὰ ρωτήσουν τὸν Βάαλ)», ὅπου ἀπαντᾷ ἡ λέξη Βεελ-ζεβούλ(: θεὸς μύγα), ποὺ ἦταν φοινικικὴ ἢ φιλισταϊκὴ θεότητα τὴν ὁποία θεωροῦσαν ὡς κυρίαρχη τοῦ καταχθονίου κόσμου. Στὴν Καινὴ Διαθήκη, ὅπου ἀναφέρεται, σημαίνει τὸν ἄρχοντα τῶν δαιμονίων, τὸν Σατανᾶ)], ἔτσι καὶ τώρα δὲν κατηγοροῦν τὴ διδασκαλία Του, ἀλλὰ καταφεύγουν στὴν ταπεινὴ καταγωγή Του.
Ἐσὺ ὅμως σὲ παρακαλῶ, πρόσεξε τὴν ἐπιείκεια τοῦ Διδασκάλου, ὅτι δηλαδὴ δὲν τοὺς ὑβρίζει, ἀλλὰ καὶ μὲ πολλὴ ἠπιότητα τοὺς λέει: «Οὐκ ἔστι προφήτης ἄτιμος εἰ μὴ ἐν τῇ πατρίδι αὐτοῦ (:Δὲν ὑπάρχει προφήτης ποὺ νὰ περιφρονεῖται, παρὰ μόνο στὴν πατρίδα του)» [Ματθ. 13,57]. Καὶ δὲν ἀρκέστηκε σὲ αὐτὸ καὶ μόνο, ἀλλὰ πρόσθεσε «καὶ ἐν τῇ οἰκίᾳ αὐτοῦ (:καὶ ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους τοῦ σπιτιοῦ του)». Ἔχω τὴ γνώμη ὅτι αὐτὸ τὸ πρόσθεσε ὑπονοῶντας τοὺς ἀδελφούς Του [Τὰ τέκνα τοῦ Ἰωσὴφ ἀπὸ προηγούμενο γάμο].
Κατὰ τὸν Λουκᾶ ὅμως ἀναφέρει καὶ παραδείγματα πρὸς τὸν σκοπὸ αὐτό, λέγοντας ὅτι οὔτε ὁ Ἠλίας μετέβῃ πρὸς τοὺς δικούς του, ἀλλὰ μετέβῃ πρὸς τὴ χώρα ποὺ προερχόταν ἀπὸ ἄλλη φυλή. Οὔτε καὶ ἀπὸ τὸν Ἐλισσαῖο θεραπεύτηκε κανεὶς ἄλλος λεπρὸς παρὰ μόνο ὁ Νεεμὰν ποὺ καταγόταν ἀπὸ ἄλλη φυλή. Οἱ Ἰσραηλῖτες ὅμως οὔτε εὐεργετήθηκαν, οὔτε εὐεργέτησαν, ἀλλὰ οἱ ξένοι [Λουκᾶ 4,27: «Καὶ πολλοὶ λεπροὶ ἦσαν ἐπὶ Ἐλισαίου τοῦ προφήτου ἐν τῷ Ἰσραήλ, καὶ οὐδεὶς αὐτῶν ἐκαθαρίσθη εἰ μὴ Νεεμὰν ὁ Σύρος (:Καὶ πολλοὶ λεπροὶ ὑπῆρχαν στὸ ἰσραηλιτικὸ ἔθνος τὴν ἐποχὴ τοῦ προφήτη Ἐλισαίου· κανεὶς ὅμως ἀπ᾿ αὐτοὺς δὲν καθαρίστηκε ἀπὸ τὴ λέπρα του παρὰ μόνον ὁ Νεεμὰν ὁ Σῦρος, ποὺ ἦλθε ἀπὸ χώρα μακρινὴ γιὰ νὰ βρεῖ τὸν Ἐλισαῖο)»]. Καὶ αὐτὰ τὰ λέει γιὰ νὰ φανερώσει σὲ κάθε περίπτωση τὴν πονηρὴ συνήθειά τους καὶ ὅτι τίποτε τὸ καινούργιο δὲν συμβαίνει τώρα μὲ Αὐτόν.
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,
ἐπιμέλεια κειμένου: Ἑλένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
ΠΗΓΕΣ:
• http://khazarzar.skeptik.net/pgm/PG Migne/John%20Chrysostom PG%2047-64/In%20Matthaeum.pdf
• Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου Ἅπαντα τὰ ἔργα, Ὑπόμνημα στὸ Κατὰ Ματθαῖον Εὐαγγέλιον, ὁμιλία ΜΗ΄, πατερικὲς ἐκδόσεις «Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς»(ΕΠΕ), ἐκδ. οἶκος «Τὸ Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 1978, τόμος 10, σελίδες 854-861.
• Βιβλιοθήκη τῶν Ἑλλήνων, Ἅπαντα τῶν ἁγίων Πατέρων, Ἰωάννου Χρυσοστόμου ἔργα, τόμος 66, σελ. 155-158.
• Π. Τρεμπέλα, Ἡ Καινὴ Διαθήκη μὲ σύντομη ἑρμηνεία (ἀπόδοση στὴν κοινὴ νεοελληνική), ἐκδόσεις ἀδελφότητος θεολόγων «Ὁ Σωτήρ», ἔκδοση τέταρτη, Ἀθήνα 2014.
• Ἡ Καινὴ Διαθήκη, Κείμενον καὶ ἑρμηνευτικὴ ἀπόδοσις ὑπὸ Ἰωάννου Κολιτσάρα, ἐκδόσεις ἀδελφότητος θεολόγων «Ἡ Ζωή», ἔκδοση τριακοστὴ τρίτη, Ἀθήνα 2009.
• Ἡ Παλαιὰ Διαθήκη κατὰ τοὺς ἑβδομήκοντα, Κείμενον καὶ σύντομος ἀπόδοσις τοῦ νοήματος ὑπὸ Ἰωάννου Κολιτσάρα, ἐκδόσεις ἀδελφότητος θεολόγων «Ἡ Ζωή», ἔκδοση τέταρτη, Ἀθήνα 2005.
• Π. Τρεμπέλα, Τὸ Ψαλτήριον μὲ σύντομη ἑρμηνεία (ἀπόδοση στὴν κοινὴ νεοελληνική), ἐκδόσεις ἀδελφότητος θεολόγων «Ὁ Σωτήρ», ἔκδοση τρίτη, Ἀθήνα 2016
• http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient greek/tools/liddell-scott/index.html
• http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia Diathikh/Biblia/Palaia Diathikh.htm
• http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh Diathikh/Biblia/Kainh Diathikh.htm
