Το περιεχόμενο του Τόμου Αυτοκεφαλίας της εν Ουκρανία Εκκλησίας

Toῦ Βασίλειου Εὐσταθίου
Δρ. Φυσικοῦ, πτ. Θεολογίας (Τμ. Κοιν. Θ. ΕΚΠΑ)

---

Τὸ περιεχόμενο τοῦ Τόμου τῆς αὐτοκεφαλίας γιὰ τὴν Οὐκρανία διαφέρει ἀπὸ τῶν προηγούμενων ἀντίστοιχων Τόμων ἄλλων τοπικῶν Ἐκκλησιῶν σὲ σημαντικὰ καὶ οὐσιώδη σημεῖα:

1) Ἡ νέα αὐτοκέφαλη Ἐκκλησία ἀναφέρεται «πνευματικὴν θυγατέρα» ἀντὶ «Ἀδελφή», ὅπως ὡς σήμερα ἀναφέρονται οἱ ἄλλες τοπικὲς Ἐκκλησίες («ἀνακηρύττομεν πνευματικὴν ἡμῶν ἀδελφήν», Πατριαρχικὸς καὶ Συνοδικὸς Τόμος τοῦ 1850 Ἀνακυρήξεως τοῦ αὐτοκεφάλου τῆς ἐν Ἑλλάδι Ἐκκλησίας, «πεφιλημένης Ἁγιωτάτης Ἀδελφῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος», Πατριαρχικὴ καὶ Συνοδικὴ Πράξις διοικήσεως τῶν Μητροπόλεων τῶν Νέων Χωρῶν, «ἐπευλογοῦντες ὅπως αὔτη, πνευματικὴ ἡμῶν ἀδελφὴ ὑπάρχουσα», Πατριαρχικὸς καὶ Συνοδικὸς Τόμος ἀναγνωρίσεως τοῦ αὐτοκεφάλου τῆς ἐν Πολωνίᾳ Ἁγίας Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, «ἀγαπητῆν ἐν Χριστῶ ἀδελφήν», Πατριαρχικὸς καὶ Συνοδικὸς Τόμος ἀναγνωρίσεως τοῦ αὐτοκεφάλου τῆς ἐν Ρουμανία Ἁγίας Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας).

2) Ἀναφορὰ τῆς φράσης «τῷ οἰκουμενικῷ Θρόνῳ, τῷ ἔχοντι τὴν κανονικὴν ἁρμοδιότητα ἐπὶ τῆς Διασπορᾶς», ἐνῶ ἡ κατάσταση στὴν Διασπορὰ εἶναι κανονικὰ ἀκαθόριστη, καὶ ἐνῶ αὐτὴ ἔχει διευθετηθεῖ προσωρινὰ μόνο, «ἄχρι καιροῦ», μὲ τὶς ἐπισκοπικὲς συνελεύσεις κατὰ ἄκραν οἰκονομία.

3) Γίνεται ἀναφορὰ στὴν ἀναγνώριση τοῦ δικαιώματος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου νὰ δέχεται ἐκκλήτους προσφυγές, τὸ ὁποῖο παρουσιάζεται ὡς ἀποκλειστικό, σὲ ἀντίθεση μὲ ὅτι ὁρίζουν οἱ ἱεροὶ κανόνες περὶ ἰσότιμης προσφυγῆς πρὸς «τὸν ἔξαρχον τῆς διοικήσεως ἤ τὸν τῆς βασιλευούσης Κωνσταντινουπόλεως θρόνον» (βλ. Μέρος 1.2 παραπάνω). Ἄν ἀναγνωρίσουν οἱ διάφορες τοπικὲς Ἐκκλησίες τὸν Τόμο, πέρα τῆς νομιμοποίησης τῆς ἀμφισβητούμενης κανονικότητας παρέμβασης τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου στὴν συγκεκριμένη περίπτωση τῆς Οὐκρανίας, ὑπάρχει σαφὴς κίνδυνος ἔμμεσης νομιμοποίησης γενικὰ δικαιοδοσιῶν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου πέρα τῶν ὁρίων δικαιοδοσιῶν του ποὺ πραγματικὰ θέτουν οἱ ἱεροὶ κανόνες.

4) Κεφαλὴ παρουσιάζεται ἐδῶ ὁ Οἰκουμενικὸς Θρόνος, τόσο γιὰ τὴν αὐτοκέφαλη Ἐκκλησία τῆς Οὐκρανίας, ὅσο καὶ γιὰ τοὺς «λοιποὺς Πατριάρχες καὶ Προκαθήμενους», ἐνῶ πουθενὰ δὲν ἀναφέρεται ὡς κεφαλὴ ὁ Χριστός, ὅπως γιὰ παράδειγμα συμβαῖνει στὸν Τόμο αὐτοκεφαλίας τῆς Ἑλλαδικῆς Ἐκκλησίας («ἡ ἐν τῶ Βασιλείω τῆς Ἑλλάδος Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία, Ἀρχηγὸν ἔχουσα καὶ κεφαλήν, ὡς καὶ πάσα ἡ Καθολικὴ καὶ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία, τὸν Κύριον καὶ Θεὸν καὶ Σωτήρα ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν»), ἤ στὸν Τόμο αὐτοκεφαλίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ρουμανίας («τὴν τῆς μιὰς, ἁγίας, καθολικῆς καὶ ἀποστολικῆς ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας κεφαλήν, τὸν Θεάνθρωπον λυτρωτήν»). Ὡστόσο καὶ σὲ ἄλλους Τόμους ἀναφέρεται ὡς κεφαλὴ ὁ Θρόνος τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ὅπου ὅμως ὅταν γίνεται μιὰ τέτοια ἀναφορά, ἄν δὲν προσδιοριστεῖ πῶς ἐννοεῖται καὶ δὲν γίνει παράλληλα καὶ ἡ σαφῆς ἐπίκληση στὴν ὅντως κεφαλὴ τῶν ὅλων, τὸν Λυτρωτὴ Χριστό, τότε εὔκολα αὐτὴ μπορεῖ νὰ παρανοηθεῖ καὶ νὰ παρεξηγηθεῖ εἰς βάρος τῆς εὐταξίας καὶ τῆς ἑνότητας (1-2)