Ὁμιλία τῆς Α. Θ. Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. κ. Βαρθολομαίου κατά τήν Θείαν Λειτουργίαν τῶν Ὀνομαστηρίων Του
(Πατριαρχικός Ναός, 11 Ἰουνίου 2023)
* * *
Ἱερώτατοι ἐκπρόσωποι τῶν Ἐκκλησιῶν Ἱεροσολύμων ἅγιε Ἀνθηδῶνος κ. Νεκτάριε, τῆς Γεωργίας ἅγιε Ντμανίσι καί Ἄγαρα Τασίριεις κ. Ζήνων, τῆς Οὐκρανίας ἅγιε Τσερνίχιβ καί Νίζιν κ. Εὐστράτιε καί Ἀχρίδος ἅγιε Τετόβου κ. Ἰωσήφ,
Τιμιώτατοι ἀδελφοί καί συλλειτουργοί,
Εὐλαβέστατοι πατέρες, μοναχοί καί μοναχαί,
Ἐντιμολογιώτατοι Ἄρχοντες ὀφφικιάλιοι,
Εὐγενεστάτη κυρία Γενική Πρόξενε τῆς Ἑλλάδος,
Τέκνα ἡμῶν ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά καί ἐπιπόθητα,
Εἰς τάς ἀρχάς τοῦ ὀγδοηκοστοῦ καί τετάρτου ἔτους τῆς ἐπιγείου ζωῆς καί μεσοῦντος τοῦ τριακοστοῦ δευτέρου ἔτους τῆς ταπεινῆς πατριαρχίας ἡμῶν, ἀξιούμεθα νά ἑορτάζωμεν καί πάλιν τά ὀνομαστήριά μας ἐν μέσῳ ὅλων ὑμῶν τῶν ἀδελφῶν συλλειτουργῶν, συνεργῶν ἐν Κυρίῳ καί τέκνων κατά πνεῦμα, τῶν τε ἐντεῦθεν καί τῶν ἐξ ἄλλων σημείων τῆς δεσποτείας Κυρίου, «συνελθόντων προθύμως Κωνσταντίνου τῇ πόλει». Θά ἠθέλομεν νά ἔχωμεν «εὔλαλον στόμα» διά νά σᾶς εὐχαριστήσωμεν δεόντως καί κατ᾿ ἀξίαν, ἀδελφοί καί τέκνα ἡμῶν πεφιλημένα, ὅμως «οὐκ εἰσί λαλιαί οὐδέ λόγοι», διό καί παρακαλοῦμεν νά δεχθῆτε τήν ἀπό καρδίας εὐγνώμονα ἡμῶν εὐχαριστίαν διά τήν προσέλευσιν, τήν τιμήν καί τήν χαράν τῆς κοινωνίας.
Ἀπό τοῦ Ἰουνίου τοῦ παρελθόντος ἔτους καί μέχρι σήμερον ἡ Μεγάλη τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησία ἐσυνέχισε τήν πορείαν της καί τήν οἰκουμενικήν ἀποστολήν της. Ἡ Ἐκκλησία πορεύεται. «Οὐχ ἱστάμεθα, πορευόμεθα γάρ», ἔλεγεν ὁ ἱερός Χρυσόστομος.
Ἡ Μετριότης ἡμῶν προσωπικῶς ἀνελάβομεν πλείστας ἱεραποδημίας, κομίζοντες πανταχοῦ τόν εἰρηνοποιόν καί διακονικόν λόγον τῆς Μητρός Ἐκκλησίας. Ἐνταῦθα ἐπιθυμοῦμεν νά ἀναφέρωμεν μίαν συγκεκριμένην ἐπίσκεψιν ἡμῶν, αὐτήν εἰς τήν Ἐκκλησίαν τοῦ σήμερον ἑορταζομένου υἱοῦ παρακλήσεως, τοῦ Ἀποστόλου Βαρνάβα, καί δή διά πρώτην φοράν καί δι᾿ ὀλίγας μόνον ὥρας, προκειμένου νά ἀποχαιρετίσωμεν τόν ἀείμνηστον ἄγγελον τῆς Ἐκκλησίας ταύτης Χρυσόστομον τόν Β´, ἀλλά καί νά τόν εὐχαριστήσωμεν καί μετά θάνατον διά τήν ἀφοσίωσιν καί τήν συμπαράστασίν του εἰς τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον ἐν πνεύματι ὀρθῆς ἐκκλησιολογίας καί κανονικῆς παραδόσεως. Αἰωνία αὐτοῦ ἡ μνήμη!
Ὡς εἴπομεν καί χθές, συμμετέσχομεν εἰς τούς ἐν τῇ γενετείρᾳ ἡμῶν ἑορτασμούς ἐπί τῇ συμπληρώσει 250 ἐτῶν ἀπό τῆς γεννήσεως Βαρθολομαίου Κουτλουμουσιανοῦ τοῦ Ἰμβρίου, τοῦ Διδασκάλου τούτου τοῦ Γένους, τόν ὁποῖον ἐμνημονεύσαμεν χθές κατά τόν ἑσπερινόν τῆς ἑορτῆς ἡμῶν ὡς κατ᾿ ἔτος. Τούς ἑορτασμούς ἐκεῖ ὠργάνωσε λίαν ἐπιτυχῶς ὁ ἄξιος καί λαοφιλής ποιμενάρχης ἡμῶν ἅγιος Ἴμβρου καί Τενέδου, τόν ὁποῖον εὐχαριστοῦμεν καί συγχαίρομεν ἅπαξ ἔτι. Καί χαιρετίζομεν στοργικῶς τήν παρουσίαν του ἐν τῷ μέσῳ ἡμῶν μαζί μέ τά ἀγαπημένα μας παιδιά τῶν σχολείων τῆς Ἴμβρου, τό εὐοίωνον μέλλον αὐτῆς.
Ἑωρτάσαμεν καί τήν συμπλήρωσιν ἑκατονταετίας ἀπό τῆς ἱδρύσεως δύο μεγάλων Ἐπαρχιῶν τοῦ Θρόνου, τῆς Ἀμερικῆς καί τῶν Θυατείρων, μέ προσωπικήν ἡμῶν συμμετοχήν εἰς τάς ἐν Λονδίνῳ εὐφροσύνους ἑορταστικάς ἐκδηλώσεις, πρόκειται δέ νά προστῶμεν, σύν Θεῷ, τῶν ἀναλόγων ἐκδηλώσεων, ἐφέτος μέν εἰς τήν Φιλλανδίαν καί τήν Ἐσθονίαν διά τήν ἑκατονταετηρίδα τῆς αὐτονομίας τῶν ἐκεῖσε Ἐκκλησιῶν, τό προσεχές δέ ἔτος εἰς τήν Αὐστραλίαν, ἐπί τῇ ἑκατονταετίᾳ ἀπό τῆς ἱδρύσεως τῆς ἐν αὐτῇ Ἱερᾶς ἡμῶν Ἀρχιεπισκοπῆς, τῆς γνωριζούσης περίοδον ἀκμῆς καί ἀνθήσεως ὑπό τήν ἔμφρονα ποιμαντορίαν τοῦ νέου ποιμενάρχου αὐτῆς κυρίου Μακαρίου τοῦ Κρητός.
Ἐπαναλαμβάνομεν καί ἐνταῦθα περιχαρεῖς ὅτι ὅλως προσφάτως, ἡ Μήτηρ Ἐκκλησία ἀπέκτησεν ἰδικόν της θυσιαστήριον ἐν τῷ κλεινῷ ἄστει τῶν Ἀθηνῶν, ἀλλά καί ἕτερον ναόν ἐν τῇ πρωτευούσῃ τῆς Ἰωνίας, τῇ περικαλλεῖ Σμύρνῃ, διά τάς ἀνάγκας τῆς ἐν αὐτῇ Ἱερᾶς ἡμῶν Μητροπόλεως, χάρις εἰς τήν ἄμεσον καί πρόθυμον ἀνταπόκρισιν τῆς Αὐτοῦ Ἁγιότητος τοῦ Πάπα Ρώμης Φραγκίσκου εἰς σχετικήν παράκλησιν τῆς ἡμετέρας Μετριότητος. Εὐγνωμονοῦμεν τόν Ἁγιώτατον καί προσφιλέστατον ἐν Χριστῷ ἀδελφόν, διότι καί ἐμπράκτως καί γενναιοφρόνως ἐξεδήλωσε τήν ἀγάπην του πρός ἡμᾶς καί τήν ἐμπιστοσύνην του εἰς τήν καθ᾿ ἡμᾶς Ἐκκλησίαν τῆς Κωνσταντινουπόλεως-Νέας Ρώμης.
Εὐχόμεθα καί προσευχόμεθα ἡ πορεία ἡμῶν πρός τό κοινόν Ποτήριον, κατά τήν προσφιλῆ ἔκφρασιν τοῦ Πατριάρχου Ἀθηναγόρου, νά εἶναι ταχεῖα καί ἀνεμπόδιστος καί νά φθάσωμεν ἐν οὐ μακρῷ εἰς τήν μεγάλην ταύτην καί ἐπιφανῆ ἡμέραν, εἰς δόξαν Θεοῦ.
Κατά τό διαρρεῦσαν διάστημα κατετάγησαν εἰς τήν χορείαν τῶν ἁγίων ἱεραί μορφαί ἐκ τῶν πάλαι τε καί ἐπ᾿ ἐσχάτων διαλαμψασῶν εἰς τό νοητόν στερέωμα τῆς Ἐκκλησίας, μέ τελευταίους Ἱερεμίαν τόν Πατριάρ-χην καί Γεράσιμον τόν Ὑμνογράφον τόν Μικραγιαννανίτην, τῶν ὁποίων ἐπικαλούμεθα τήν πρός Κύριον μεσιτείαν καί πρεσβείαν θερμήν. «Κάθε ἐποχή καί τόπος σφραγίζονται ἀπό τήν παρουσία ζωντανῶν ἁγίων». Σᾶς ἐξομολογούμεθα, ἀγαπητοί, ὅτι ὁσάκις εἰσερχόμεθα εἰς τό ἱερόν βῆμα τοῦ πανσέπτου τούτου Πατριαρχικοῦ ἡμῶν Ναοῦ, ἀσπαζόμεθα μετ᾿ εὐλαβείας καί εὐγνωμοσύνης πολλῆς τάς ἐν αὐτῷ ἱεράς εἰκόνας τῶν νεοφανῶν ἁγίων μας Παϊσίου τοῦ Ἁγιορείτου, Πορφυρίου τοῦ Καυσοκαλυβίτου, Ἀμφιλοχίου τοῦ ἐν Πάτμῳ, Ἐφραίμ τοῦ Κατουνακιώτου, Σωφρονίου τῆς Μονῆς τοῦ Ἔσσεξ, τούς ὁποίους ἐγνωρίσαμεν ἔτι ζῶντας καί ἐλάβομεν τήν ἁγίαν αὐτῶν εὐλογίαν.
Αὐτονόητον, ὅτι κατά τήν τελευταίαν ἐνιαύσιον περίοδον, ἀπό τοῦ Ἰουνίου τοῦ παρελθόντος ἔτους, ἤ μᾶλλον ἀπό τῆς ἐκρήξεως τοῦ ἀνιέρου καί καταστρεπτικοῦ πολέμου τῆς Οὐκρανίας, παρακολουθοῦμεν τάς ἐξελίξεις, προσευχόμεθα ὑπέρ τῆς ἐπανόδου τῆς εἰρήνης καί καταδικάζομεν εἰς πᾶσαν διδομένην εὐκαιρίαν τήν ρωσικήν εἰσβολήν εἰς ἕν ἀνεξάρτητον καί κυρίαρχον κράτος, παρά πᾶσαν ἔννοιαν διεθνοῦς δικαίου καί ἠθικῆς τάξεως. Κλαίομεν μετά τῶν κλαιουσῶν συζύγων καί μητέρων τῶν χιλιάδων ρώσων καί οὐκρανῶν στρατιωτῶν, τῶν πεσόντων εἰς τά πεδία τῶν μαχῶν, καί ἀσπαζόμεθα καί εὐλογοῦμεν τά ἀπορφανισθέντα τέκνα των, τά τε πρός ἀνατολάς ἀπαχθέντα καί τά λοιπά.
Ἀκόμη, ἐδέχθημεν πέρυσιν εἰς τήν οἰκογένειαν τῶν κανονικῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν τήν Ἀρχιεπισκοπήν Ἀχρίδος, τοῦθ᾿ ὅπερ ὡδήγησεν εἰς περαιτέρω ἐξελίξεις, ὄχι πάντοτε κανονικάς, τά διορθόδοξα πράγματα.
Καί τι προσωπικόν: Τόν Ἰανουάριον ἐκοιμήθη ἡ προσφιλής αὐτα-δέλφη ἡμῶν, ἡ πρώτη τῶν τεσσάρων ἀδελφῶν, ὅτε καί ἐδέχθημεν παρά πολλῶν ἀδελφῶν καί τέκνων, συγγενῶν καί φίλων, τήν πολύτιμον συμπάθειαν καί τάς προσευχάς αὐτῶν, διά τάς ὁποίας καί ἐκφράζομεν καί πάλιν τάς θερμάς εὐχαριστίας ἡμῶν τε καί τῆς εὐρυτέρας οἰκογενείας μας. Ἐκείνη τώρα ἀναπαύεται εἰς τήν εὐλογημένην γῆν τῆς Ἴμβρου. Καί ἐνθυμούμεθα συναφῶς τούς λόγους τοῦ Ἀνδρέα Κάλβου: «εἶναι γλυκύς ὁ θάνατος μόνον ὅταν κοιμώμεθα εἰς τήν πατρίδα».
Ταῦτα καί πλεῖστα ἄλλα συνέβησαν ἀπό τῆς προηγουμένης ἑορτίου συναντήσεως ἡμῶν ἐδῶ εἰς τήν Ἄνασσαν καί μέχρι τῆς σημερινῆς.
Ἡ Μήτηρ Ἐκκλησία ἐσυνέχισε τήν κενωτικήν διακονίαν της ἐπί τῇ βάσει καί ἐν τῷ πλαισίῳ τῆς μακρᾶς παραδόσεως αὐτῆς καί, παρά τάς δυσκολίας καί τά προβλήματά της, «ἡ ὑδρία τοῦ ἀλεύρου οὐκ ἐξέλιπεν καί ὁ καψάκης τοῦ ἐλαίου οὐκ ἐλαττονώθη» (Γ´ Βασιλ. 17, 16) τῇ χάριτι τοῦ Κυρίου. Ἀπό τῆς ἐνταῦθα ἱερᾶς καί μαρτυρικῆς ἐπάλξεώς της ἡ Ἐκκλησία τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἐναγκαλίζεται καί σήμερον τόν σύμπαντα κόσμον καί προσεύχεται ὑπέρ τῆς εἰρήνης αὐτοῦ, ἐνῶ ἄλλοι προκρίνουν τήν κλαγγήν τῶν ὅπλων καί ὑπόσχονται ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καί τόν παράδεισον εἰς τούς ἀποκτείνοντας τούς μέχρι τῆς χθές ἀδελφούς αὐτῶν.
Ὁ ἑορτάζων Πατριάρχης, πιστός εἰς ὅσα ἐξήγγειλεν εἰς τόν ἐνθρονιστήριον λόγον του, συνεχίζει νά αἰσθάνεται ὡς ἕνας ὑπηρέτης εἰς διατεταγμένην ἀποστολήν, ὡς θά ἔλεγε Βαρσανούφιος ὁ Μέγας, ὡς ἕνας κρίκος εἰς τήν μακράν ἁλυσίδα τῶν ἱστορικῶν μορφῶν πού προηγήθησαν˙ καί ὡς σύνδουλος τῶν ἀδελφῶν αὐτοῦ, ὡς ἔλεγε Κωνσταντῖνος ὁ Μέγας πρός τούς πατέρας τῆς Α´ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, καί, ἀκόμη, συνεχίζει νά πιστεύῃ ὅτι ὁ Πατριάρχης «εἶναι γιά νά πικραίνεται καί τούς πικραμένους νά γλυκαίνῃ», ὅπως ἔλεγε μακαριστός ἁγιορείτης (Σπυρίδων Μικραγιαννανίτης). Ὁ Πατριάρχης στέκεται «μεταξύ δόξης καί ἀβύσσου» -διά τήν ἀκρίβειαν,- μεταξύ Σταυροῦ καί Ἀναστάσεως.
Δέν παύει νά ἔχεται στερρῶς τῶν δικαίων καί τῶν προνομίων τῆς κατ᾿ αὐτόν πρωτοθρόνου Ἐκκλησίας καί νά προκινδυνεύῃ αὐτῶν, τόσον μάλιστα ἐντονώτερον ὅσον ἀνιέρως καί ἀντιιστορικῶς τά ἐπιβουλεύονταί τινες. Λέγει ὁ πολύς Γεδεών ὅτι οἱ Πατριάρχαι ἐδῶ διαχρονικῶς «ἠγωνίσαντο τῶν ἀγώνων τόν ἐπιφανέστατον ἀγῶνα τῆς ἀνασώσεως τῶν κεκτημένων θεσμίων καί προνομιῶν καί δικαίων καί δογμάτων. Ὑπέρ τούτων πάντων οὗτοι ἀμυνόμενοι διετέλουν … Οὐδείς … αὐτῶν ἠγνόει ὅτι φρουρός ἐτάχθη θεογράπτων δικαίων καί θεσμῶν, συμφερόντων καί δικαιωμάτων τοῦ Γένους φύλαξ» (Μ. Γεδεών, Πατριαρχικοί Πίνακες, ἔκδ. δευτέρα, Ἀθῆναι 1996, σελ. 50).
Καί σήμερον ὁ ἐλέῳ Θεοῦ διάδοχος αὐτῶν καί οἱ μετ᾿ αὐτοῦ συγκηρυναῖοι εὐσυνειδήτως ἀγωνίζονται διά τό σήμερον ἀλλά καί διά τό αὔριον τῆς Ἐκκλησίας, διά τάς ἐπερχομένας γενεάς, αἱ ὁποῖαι ἀξίζουν ἕνα καλύτερον, φωτεινότερον κόσμον, ἕνα κόσμον ἀπηλλαγμένον ἀπό τήν παρακμήν, τήν βίαν, τήν αἱμοτοχυσίαν, ἕνα κόσμον γενναιοφροσύνης καί ἀγάπης.
Φροντίζομεν «εἰς Θεόν ἐλπίζειν, καταφρονεῖν μηδενός, μή ἐπαισχύνεσθαι τήν εὐτέλειαν, φέρειν συμφοράς γενναίως, τἄλλα δή πάντα», ἵνα κατά τόν Χρυσορρήμονα εἴπωμεν.
Κηδόμεθα τῆς «ὑπερτίμου θέσεως ἥν ἀπό αἰώνων κατέχει τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον ἐν τῇ Ὀρθοδοξίᾳ».
Ἀνεπηρέαστοι ἀπό τάς ἀλλαγάς καί τάς περιπετείας τῆς καθημερινότητος, παραμένομεν, ἐπιμένομεν καί ὑπομένομεν. Δι᾿ ὑπομονῆς τρέχο-μεν τόν προκείμενον ἡμῖν ἀγῶνα. Πόσον μᾶλλον, ὅταν μᾶς βοηθῇ καί μᾶς ἐμπνέῃ εἰς τόν ἀγῶνα αὐτόν ἡ μάρτυς τῆς πρώτης Ἐκκλησίας ἁγία Ὑπομονή, ἡ ἱερά μορφή τῆς ὁποίας κοσμεῖ τό ὅπερ φέρομεν ἀρχιερατικόν ἐγκόλπιον. Εἶναι μεγάλη ἀρετή ἡ ὑπομονή, εἶναι μεγάλη ἡ χάρις τῆς Αγίας Ὑπομονῆς!
Ἀδελφοί ἐν Χριστῷ τῷ δείξαντι τό φῶς,
Πεντηκοστήν ἑωρτάσαμεν καί Πνεύματος ἐπιδημίαν. Καί σήμερον ἑορτάζομεν Βαρθολομαῖον τῶν δώδεκα σύσκηνον, τόν κηρύξαντα τό Εὐαγγέλιον εἰς τούς Ἄραβας τούς καλουμένους Εὐδαίμονας καί εἰς τούς Ἰνδούς καί εἰς τούς Αἰθίοπας καί εἰς τήν Οὐρβανόπολιν τῆς μεγάλης Ἀρμενίας, ὅπου καί ἐμαρτύρησε, καί μετ᾿ αὐτοῦ καί Βαρνάβαν τόν υἱόν παρακλήσεως. Καί τήν μνήμην τῶν Κινέζων μαρτύρων ἐπιτελοῦμεν. Καί ἀκόμη, Λουκᾶ τοῦ νεοφανοῦς ἁγίου ἰατροῦ καί ἐπισκόπου Συμφερουπόλεως Κριμαίας, εἰς τήν εὐρυτέραν περιοχήν τῆς ὁποίας μαίνεται ὁ ἄδικος πόλεμος. Ὠσαύτως, σήμερον σύναξις τελεῖται τοῦ Ἀρχαγγέλου Γαβριήλ ἐν τῷ Ἄιδειν. Καί, κατά ἀγαθήν συγκυρίαν, «τῇ σήμερον ἡμέρᾳ, Κυριακῇ μετά τήν Πεντηκοστήν, τήν τῶν ἁπανταχοῦ τῆς οἰκουμένης ἐν Ἀσίᾳ, Λιβύῃ, καί Εὐρώπῃ, Βορρᾷ τε καί Νότῳ, Ἁγίων πάντων ἑορτήν ἑορτάζομεν». Καί ἐπάγεται τό Συναξάριον τῆς ἡμέρας: «Τοῦ Κυρίου μου πάντας ὑμνῶ τούς φίλους, εἴ τις δέ μέλλων, εἰς τούς πάντας εἰσίτω». Αὐτούς ἀκριβῶς τούς «μέλλοντας» εἰσάγει ἡ Ἐκκλησία ἀλληλοδιαδόχως εἰς τό ἁγιολόγιον καί τό ἑορτολόγιόν της εἰς ἁγιασμόν τῶν πιστῶν, διότι ἡ ἁγιότης δέν εἶναι ἀποκλειστικόν προνόμιον ἤ χαρακτηριστικόν μιᾶς μόνον ἐποχῆς καί ἑνός μόνον τόπου.
Καί τῶν Ἁγίων Πάντων, λοιπόν, σήμερον. Πόσον σοφῶς ἡ Ἐκκλησία καθιέρωσε αὐτήν τήν ἑορτήν, ὥστε οὐδείς ἅγιος νά μή παραλειφθῇ, νά μή λησμονηθῇ, νά μή περιφρονηθῇ, νά μή μείνῃ ἔξω ἀπό τήν μνήμην της καί ἀπό τήν μνήμην τῶν πιστῶν της καί αὐτοί νά μή μείνουν χωρίς τήν χάριν ὅλων τῶν ἁγίων, χωρίς τό παράδειγμά των καί χωρίς τάς πρεσβείας καί ἱκεσίας των πρός τόν μόνον Ἅγιον καί ἐν Ἁγίοις ἀναπαυόμενον.
Μέ αὐτάς τάς σκέψεις καί αὐτά τά βιώματα, εὐχαριστοῦμεν καί πάλιν πάντας ὑμᾶς τούς παρόντας καί συμπροσευχομένους καί σᾶς εὐχόμεθα τήν χάριν καί τήν εὐλογίαν τῶν σήμερον ἑορταζομένων πολλῶν ἁγίων τῶν ἁγίων Πάντων. Ἀμήν.
Φωτό: Νίκος Παπαχρήστου / Οικουμενικό Πατριαρχείο
