Επιστολή της Μαντούς Μαυρογένους
προς τις Παρισινές κυρίες
«Μία κόρη απλή, μεγαλωμένη σ’ ένα βράχο[1], θρεμμένη μέσ’ στη θλίψη, μη αναπνέοντας παρά τον αέρα του πατριωτισμού, θα ακουσθεί άραγε από ένα πλήθος κυριών βυθισμένων στις απολαύσεις της ζωής, τριγυρισμένων, από τα παιδικά τους χρόνια, απ’ όλα τα θαύματα του ανθρωπίνου πνεύματος, τις ωραίες τέχνες και τις πολυτέλειες, συνηθισμένων στην κομψότητα των τρόπων, στον αττικισμό του λόγου; Τόση αντίθεση στον τρόπο της ζωής μας μπορεί τάχα να βοηθήσει στη συνεννόησή μας και δεν κινδυνεύω να γελοιοποιηθώ αν μιλήσω για την επαναστατημένη ηρωική μου πατρίδα σε γυναίκες που δεν ξέρουν ν’ ασχολούνται παρά μόνο με τις επαναστάσεις της μόδας;
Μήπως, αγαπητές Παρισινές, με προδιέθεσαν κακά εναντίον σας;
Ενώ εγώ πολεμούσα στους κάμπους της Φωκίδος, άνθρωποι που έζησαν πολύ κοντά σας μού εμίλησαν για τα ήθη σας. Τα ηύρα παράδοξα κι’ ελαφρά. Όμως θέλω να πιστεύω πως δεν σάς έκριναν παρά εξωτερικά και πως δεν έφθασαν ως το βάθος της καρδιάς σας. Αυτή η γυναικεία καρδιά πρέπει να είναι πονετική κι’ ευαίσθητη, ειλικρινής και γενναία όπως εκείνη των Γάλλων. Για να σάς αποδώσω δικαιοσύνη λοιπόν, απευθύνομαι σ’ εσάς, παρ’ όλο που ακόμη μου μένουν κάποιες αμφιβολίες. Στα πολιτικά ζητήματα της Γαλλίας επικρατεί ελευθεριότης. Το κοινό συζητεί πάνω σ’ αυτά δημοσία. Σε μία παρόμοια κατάσταση οι γυναίκες μπορούν να ασκήσουν τη μυστική γοητεία και την επίδρασή τους στους άνδρες εμπνέοντάς τους γενναίες αποφάσεις. Πρέπει όμως να ομολογηθεί, χαριτωμένες μου Κυρίες, ότι τα ήθη σας καταστρέφουν σε Σάς αυτή την υποβλητική προς τις μεγάλες πράξεις δύναμη. Δεν έχω καθόλου την κουτή φιλοδοξία να χρησιμεύσω σαν παράδειγμα στην πιο επίλεκτη κοινωνία τού φύλου μου. Η αγάπη του τόπου, η αφοσίωσή μου στη θρησκεία μου, η δίψα μιας δίκαιης εκδίκησης, γέμισαν έξαλλη ορμή και πολεμικό πάθος την ψυχή μου. Λαχταρώ για μια ημέρα μάχης όπως εσείς στενάζετε ύστερ’ από ένα χορό. Δεν υπάρχει άλλο κοινό γνώρισμα μεταξύ μας παρά οι φυσικές χάρες που μ’ αυτές μάς επροίκισε ο ουρανός. Διαφέρουμε ακόμη στον τρόπο με τον όποιο τις χρησιμοποιούμε. Εσείς κάνετε χρήση αυτών ενάντια στον προορισμό τους και δεν αντιπροσωπεύετε παρά όντα παθητικά. Πιο ευτυχής εγώ, έδωσα στις φυσικές μου χάρες ένα χρήσιμο και νόμιμο προορισμό για τη δόξα και για μεγάλες ωφέλειες των ανθρώπων. Αυτή η χτυπητή διαφορά ανάμεσα μας είναι ο καρπός αντίθετης ανατροφής. Είχατε καθηγητές του χορού, της μουσικής, του τραγουδιού. Εγώ δεν είχα παρά τη φύση κι’ ένα σοφό για δασκάλους μου[2].
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για την ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ του 1821, ΕΔΩ.
Οι δικοί σας προσπάθησαν να δώσουν ευλυγισία στη μέση σας, κομψότητα στις κινήσεις σας. Προσάρμοσαν τη φωνή σας σε τόνους μελωδικούς με γλυκύτητα και συγκινητική ευστροφία στην ακρίβεια τού μουσικού μέτρου, καταγινόμενοι ν’ αναπτύξουν την προσωπική γοητεία σας, με κύριο και μόνο σκοπό – καθώς σάς είπαν, ν’ αποκτήσετε θαυμαστές και τίποτα περισσότερο. Ο σεβάσμιος δάσκαλός μου, το αντίθετο. Άφησε στη φύση να τελειώσει το έργο του, τελειοποιώντας τα χαρίσματά της και συμβουλεύοντάς με πώς να τα χρησιμοποιήσω ώστε μ’ αυτά να κερδίσω αφοσιωμένους εργάτες της πατρίδας μου. Με τον δικό σας τρόπο δεν βλέπετε στους άνδρες παρά θαυμαστές της καλλονής σας, ενώ εγώ βλέπω σ’ αυτούς τα στηρίγματα της χώρας μου. Τους αλυσοδένετε στο άρμα σας για να τους θαμπώσετε με τη λάμψη σας, τους δένω στο δικό μου άρμα για να τους δώσω φτερά προς τη δόξα. Όσοι με λατρεύουν γίνονται άνδρες, ενώ οι δικοί σας μένουν σκλάβοι αφού δεν μπορούν να γίνουν τίποτ’ άλλο υπακούοντάς σας. Οι απαιτήσεις σας είναι καπρίτσια, τα γούστα σας φαντασιοπληξίες. Ο πατριωτισμός είν’ ένα ενοχλητικό για σάς συναίσθημα· στο άκουσμά του θα σάς πιάνει πονοκέφαλος... Στη Γαλλία ο Έρωτας εξέφυγε από τους ευγενικούς του προορισμούς. Σύρεται στους περιπάτους, στα σαλόνια, στα θεάματα, κινείται μέσα στα καλλωπιστήρια. Δεν τον συναντάει κανείς όπου πρέπει να εμπνεύσει ευγενικό πάθος, να οδηγήσει προς πατριωτικές εξορμήσεις. Οι περισσότεροι άνδρες σας συνωμοτούν για το συμφέρον τους ενάντια στο κράτος. Καμμιά χαριτωμένη φωνή δεν τους λέει ποτέ να είναι καλοί πολίτες και μένουν κακοί υπουργοί... Είμαι βέβαιη ότι δεν εζήτησαν να αντλήσουν από τις καρδιές των γυναικών την ευγένεια των αισθημάτων. Αυτό δεν είναι δικό τους σφάλμα αλλά των καλλονών που τους συναναστρέφονται ... Γιατί απάνω στις ερωτικές ή τις φιλικές των εκδηλώσεις δεν τους απευθύνουν αυτή την παρακλητική κι’ επιβλητική μαζί φωνή στην οποία κανένας άνδρας δεν μπορεί ν’ αντισταθεί. Θα μού απαντήσετε πως το τυφλό συμφέρον, ο άγονος εγωισμός, αποξήραναν τη ψυχή τους, πως η επιθυμία του πλούτου είναι η μόνη ικανή να συγκινήσει τις αισθήσεις τους και πως προτιμούν το γεύμα ενός υπουργού απ’ όλες τις εύνοιες μιας Ευριδίκης. Αλλά θα τους απαντήσω με τη δική μου πείρα: Στη Μύκονο, στην Εύβοια, συγχώνευσα το προσωπικό συμφέρον και την αγάπη των απολαύσεων με την αγάπη της πατρίδας. Περισσότερους από έναν γλεντοκόπο, ή άνανδρο εγωιστή, ή γεροφυλάργυρο μ’ ένα μου λόγο, μ’ ένα μόνο χαμόγελό μου τους μετέβαλα σε γενναίους, ενθουσιώδεις και αφοσιωμένους. Και μπορώ να πω πως δεν υπάρχει ούτ’ ένας Έλληνας που να μην γοητεύθηκε και να παρασύρθηκε από την παράκλησή μου ν’ αφιερώσει ως αντίτιμο του ενθουσιασμού του τον πιο απόλυτο ζήλο υπέρ της ανεξαρτησίας της πατρίδας. Πιστέψετέ το ωραίες και ευχάριστες κυρίες ... Είσθε ελκυστικές, το πνεύμα σας είναι στολισμένο από τα χαρίσματά σας, πολλοί σάς περιβάλλουν με θαυμασμό. Η ματαιοδοξία σας είναι ικανοποιημένη. Προσπαθείστε να ξυπνήσετε μέσα τους μία ευγενική περηφάνεια. Είναι τόσο ωραίο να γίνετε το είδωλο ενός άνδρα με ανώτερο χαρακτήρα και με μεγάλη ψυχή. Περιφρονείστε αυτούς τους κενόδοξους που τους ονομάζετε μικρούς κυρίους και που διάγουν μία ντροπιασμένη ζωή μέσα σε άθλιες διασκεδάσεις, εκείνους τους γελοίους που με την ψεύτικη λάμψη τους γεμίζουν την πόλη σας σαν τα μερμήγκια. Αφήστε τους στην κουτή μηδαμινότητά τους, ή μάλλον αν η καρδιά τους στενάζει, σπείρετε σ’ αυτήν, με την ερωτική φλόγα και την αγάπη της εθνικής τιμής... Ας είναι γι’ αυτούς η κάθε ματιά σας η αμοιβή μιας γενναίας αφοσίωσης... Αντί να μεταχειρίζεσθε μικροκαμώματα για ν’ αποκτήσετε μια άμαξα πολυτελή που θα θαμπώνει τους διαβάτες, αποκτήσετε από ένα πατέρα, σύζυγο ή φίλο μια γενναία γνώμη που όταν συζητηθεί με θερμό ενδιαφέρον στο συμβούλιο, να διαφωτίσει τη συνέλευση και να δείξει τη λαμπρή δόξα του Έθνους σας. Ζητήστε του να υπερασπίσει τα δίκαια των Ελλήνων αντί να σάς συνοδεύσει στον έμπορο της μόδας...
Οι Έλληνες γεννημένοι φιλελεύθεροι μόνο στον εαυτό τους θα οφείλουν την ελευθερία τους. Ώστε δεν επικαλούμαι τη μεσολάβησή σας για να διαθέσετε τους συμπατριώτας σας στο να μάς στείλουν βοηθήματα, αλλά μόνο στο να τους μετατρέψετε την ιδέα του να στείλουν βοηθήματα στους εχθρούς μας... Ο πόλεμος σκορπίζει τον φριχτό θάνατο στους δυστυχισμένους κάμπους μας. Στις έρημες πολιτείες μας, το πένθος στις οικογένειες. Μια μάνα κλαίει το γιό της που πέθανε στις μάχες, ή μια ατιμασμένη κόρη που την έσυραν στη σκλαβιά. Μια γυναίκα καθισμένη στο κατώφλι της, περιμένει με δακρυσμένη ματιά έναν αγαπημένο σύζυγο που τον είδε να φεύγει το πρωί αρματωμένος· δε θα ξαναγυρίσει, ο Τούρκος τον έσφαξε. Μικρά παιδιά πεσμένα σε μια πέτρα, θρηνούν, ζητούν απ τους διαβάτες τον σκοτωμένο από τους βαρβάρους πατέρα τους και τη μητέρα τους που πέθανε από τη θλίψη. Κλαίτε, γενναιόδωρες κυρίες; Αί, λοιπόν, λησμονήσετε για μια στιγμή τις απολαύσεις σας και επικαλεσθήτε το τέλος των βασάνων μας... Ενώ το μέτωπό μας στεφανώνει η δάφνη, την καρδιά μας ποτίζει η πικρία· τα δάκρυά μας πλημμυρίζουν τους θριάμβους μας και η νίκη μας είναι πάντα πένθιμη.
 |
| "Μαντώ Μαυρογένους, η ηρωΐς της Μυκόνου", έργο του Φώτη Κόντογλου (1895-1965), υπογεγραμμένο και χρονολογημένο από τον ίδιο, κάτω δεξιά: «χειρ Φωτίου Κόντογλου / αϠμ΄» [1940]. Μελάνι σε χαρτί, 15,5 x 11,5 εκατ. Από την έκθεση «Φώτης Κόντογλου, 1978» (αρ. 103), Αθήνα, Εθν. Πινακοθήκη & Μουσείο Αλ. Σούτζου. |
Κάμετε λοιπόν, ώ δυνατές κυρίες, κάμετε ώστε να δοκιμάσουμε επί τέλους τη γλυκύτητα της Ειρήνης και της Ελευθερίας ώστε οι Γάλλοι στρατιώτες να μη θελήσουν να βρέξουν τα δοξασμένα όπλα τους στο χριστιανικό αίμα των αδελφών τους και να μην ιδούμε ποτέ τους υπερασπιστές της χώρας των τεχνών και του πνεύματος να ξαναβυθίσουν στη σκλαβιά τη γη του Λεωνίδα και του Ευριπίδη. Ναι, το πιστεύω πως η Γαλλία δεν θα επέμβει στις διαμάχες μας με τους βαρβάρους, παρά για να δώσει τέλος σ’ ένα πολύ αιματηρό αγώνα. Νέα Ρώμη, θα διακηρύξει την ελευθέρια της Ελλάδας, θα εξακολουθήσει τον αθάνατο ρόλο που έπαιξε τότε κατά την ανεξαρτησία της Αμερικής του Βορρά και θα σταθή στην πρώτη γραμμή των Εθνών, σ’ αυτή την υψηλή γραμμή που της αξίζει ένεκα των τόσων τίτλων της... Μ’ αυτό τον τρόπο οι επευφημίες της αναγεννημένης Ελλάδας θα χαιρετήσουν τη Γαλλία, τη διαιτήτρια του κόσμου και τη χορηγό της ειρηνικής ελευθερίας των λαών».
ΠΗΓΗ: Απόδοσις από τα γαλλικά, Αθ. Ταρσούλη. ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ, τεύχος: 929. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 25.3.2015.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για την ΜΑΝΤΩ ΜΑΥΡΟΓΕΝΟΥΣ, ΕΔΩ.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Ζούσε τότε στην Τήνο.
[2] Εννοεί τον Παπαμαύρο που ανέλαβε την ανατροφή της ύστερ’ από τον θάνατο του πατέρα της.
ΛΕΞΕΙΣ: Μαντω Μαυρογενους προς Παρισινες κυριες, Παρισι, Παριζιανα, Παριζιανες, 1821, Ταρσουλη, επιστολη, Τηνος, Παπαμαυρος, ηρωιδα, Μυκονος, Κοντογλου, 1940, Μελανι, Λεωνιδας, Ευριπιδης, Ευριδικη, Φωκιδα, Γαλλια, ερως, ερωτας
