Οι νικηφόροι πόλεμοι 1912-1913

Εφημερίδα Αγωνιζομένων Χριστιανών Λαρίσης A. Φ. 184 http://www.agonas.org

«Όλβιος όστις της Ιστορίας έσχε μάθησιν = ευτυχής είναι αυτός που μαθαίνει την ιστορία» (Ηρόδοτος).

   «Η ιστορία είναι θεματοφύλακας των μεγάλων πράξεων, μάρτυρας για το παρελθόν, παράδειγμα προς μίμηση για το παρόν και σύμβουλος ανεκτίμητος για το μέλλον» (Θερβάντες).

Συμπληρώνονται ήδη 100 χρόνια από την 5η Οκτωβρίου 1912, ημέρα κατά την οποία η Ελλάδα εξόρμησε ακάθεκτη από τη Μελούνα, για να πραγματοποιήσει τη «Μεγάλη Ιδέα του Γένους», που για αιώνες γαλουχούσε τις γενιές του Έθνους.

Κανείς δεν ανέμενε το θαύμα αυτό μετά την τραγική απογοήτευση του ατυχούς πολέμου του 1897 με την Τουρκία.

Η επανάσταση όμως του «Στρατιωτικού Συνδέσμου» με αρχηγό το συνταγματάρχη Ν. Ζορμπά που εκδηλώθηκε τη 14η προς 15η Αυγούστου 1909 στο Γουδί, η αποδοχή των στόχων της για ενίσχυση των ενόπλων δυνάμεων, αναδιοργάνωση του κράτους, βελτίωση της παιδείας και της θέσης των εργατών και κατάργηση της «απαίσιας συναλλαγής» από το λαό, η ανάληψη της διακυβέρνησης της χώρας από το νέο και ικανό πολιτικό Ελευθέριο Βενιζέλο στις 6 Οκτωβρίου 1910 και η πλήρης σύμπνοια μεταξύ Βασιλέα Γεωργίου Α΄ και πρωθυπουργού, συνετέλεσαν στο να αλλάξει άρδην και προς το καλύτερο η κατάσταση.

Μέσα σε 2-3 χρόνια δημιουργήθηκε ισχυρός στρατός και στόλος, αγοράστηκαν νέα πολεμικά μεταξύ των οποίων και το θωρηκτό «Αβέρωφ», αναδιοργανώθηκε τέλεια το κράτος και τέθηκε στην υπηρεσία του πολίτη, αποκαταστάθηκε η κλονισμένη εθνική ενότητα, καλλιεργήθηκε το αίσθημα της αυτοπεποίθησης και προετοιμάστηκε η χώρα για εμπόλεμο αγώνα επέκτασης των συνόρων της στις αλύτρωτες ελληνικές περιοχές και απάλειψης της εθνικής ταπείνωσης του 1897. Με πρωτοφανή ενθουσιασμό κατατάγηκαν στο στρατό Έλληνες του εσωτερικού και εθελοντές του εξωτερικού. Συγκροτήθηκαν 8 μεραρχίες.

Τα βαλκανικά κράτη (Σερβία, Βουλγαρία, Μαυροβούνιο, Ελλάδα), μετά την επικράτηση το 1908 στην Τουρκία των Νεότουρκων, που καταπίεζαν τους χριστιανικούς λαούς της Βαλκανικής χερσονήσου και επιδίωκαν να τους εκτουρκίσουν και να αφανίσουν το εθνικό τους φρόνημα, αναγκάστηκαν να λησμονήσουν τις διαφορές τους, να συμμαχήσουν και να κηρύξουν τον πόλεμο εναντίον της Τουρκίας στις 4 Οκτωβρίου 1912.

Βάση και της συμμαχίας αυτής ο ελληνικός στρατός εμψυχωμένος από την προγονική δόξα και τις ιερές μας παραδόσεις, υπό την αρχιστρατηγία του τότε διαδόχου Κωνσταντίνου, πέρασε τα χαράματα της 5ης Οκτωβρίου τα σύνορα στη Μελούνα και ύστερα από πεισματώδη μάχη την επόμενη ελευθέρωσε την Ελασσόνα. Στα χώματά της ενταφιάστηκε με τιμές ήρωα ο πρώτος πεσών αξιωματικός του στρατού μας, ο νεαρός ανθυπολοχαγός Ιωαν. Μαυραδήμος από τη Λαμία. Κάθε χρόνο κατά την επέτειο απελευθέρωσης της πόλης οι μαθητές των σχολείων καταθέτουν στον τάφο του στεφάνι σε ένδειξη τιμής και ευγνωμοσύνης.

Στις 10 Οκτωβρίου δίνει αποφασιστική μάχη στα στενά του Σαρανταπόρου, τα οποία είναι φυσική οχυρή θέση, αλλά ενισχύθηκε και τεχνικά σύμφωνα με υποδείξεις Γερμανών αξιωματικών και θεωρούνταν απόρθητη. Η προπαρασκευή της κατά μέτωπο επίθεσης του στρατού μας και η πλαγιοκυκλωτική κίνηση τμήματός του ανάγκασαν τους Τούρκους σε υποχώρηση και διέψευσαν τις φιλόδοξες προσδοκίες των Γερμανών.

Στη συνέχεια ο στρατός μας κατέλαβε τα Γρεβενά, τα Σέρβια, την Κοζάνη, την Κατερίνη. Οι Τούρκοι οχυρώθηκαν στα Γιαννιτσά. Εκεί διεξήχθηκε διήμερη μάχη (19-20 Οκτωβρίου) κατά την οποία οι Τούρκοι κατατροπώθηκαν. Έφθασαν στο μεταξύ πληροφορίες ότι οι Βούλγαροι πλησιάζουν προς τη Θεσσαλονίκη. Οι δικοί μας, με πρόχειρες ξύλινες γέφυρες, πέρασαν τον Αξιό ποταμό και έσπευσαν προς τη Θεσσαλονίκη.  Ο Τούρκος αρχιστράτηγος Ταξίν πασάς υποχρεώθηκε στην παράδοσή της. Στις 26 Οκτωβρίου, εορτή του πολιούχου της Θεσσαλονίκης Αγίου Δημητρίου, εισήλθε θριαμβευτικά στην πόλη ο στρατός μας και έτυχε θερμής και ενθουσιώδους υποδοχής. Στις 28 έφθασε και ο βασιλιάς Γεώργιος Α΄ και τελέσθηκε δοξολογία με τη συμμετοχή λαού και στρατού.

Μετά τη Θεσσαλονίκη σειρά απελευθέρωσης πήρε η Φλώρινα και η Καστοριά.

Ενώ ο όγκος του στρατού μας ελευθέρωνε τη Μακεδονία, άλλο τμήμα του με τον αντιστράτηγο Σαπουτζάκη μπήκε στην Ήπειρο και προχωρούσε προς τα Γιάννενα. Συνάντησε όμως ισχυρή αντίσταση στο Μιζάνι, ύψωμα απόκρημνο, καλά οχυρωμένο, και υποχρεώθηκε σε καθήλωση. Λόγω της σοβαρότητας έφθασε με ενισχύσεις ο ίδιος ο διάδοχος Κωνσταντίνος και έστησε το στρατηγείο του στο χάνι του Εμίν Αγά. Άρχισε ο κανονιοβολισμός του Μπιζανίου και η ταυτόχρονη επίθεση του στρατού. Το οχυρό παραδόθηκε και στις 21 Φεβρουαρίου 1913, ο στρατός εισήλθε στην πόλη νικητής και τροπαιούχος και έτυχε συγκινητικής υποδοχής. Η συναισθηματική φόρτιση της ημέρας αποδίδεται με το δημοτικό τετράστιχο: «Τα πήραμε τα Γιάννενα / μάτια πολλά το λένε / μάτια πολλά το λένε / όπου γελούν και κλαίνε / Τα πήραμε τα Γιάννενα».

Παράλληλα το ναυτικό μας με αρχηγό το ναύαρχο Π. Κουντουριώτη, ύστερα από το βύθισμα του τουρκικού θωρηκτού «Φετίχ-Μπουλέν» στις 18 Οκτωβρίου 1912 στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης και τις νικηφόρες ναυμαχίες της Έλλης (3 Δεκεμβρίου 1912) και της Λήμνου (5 Ιανουαρίου 1913), ανάγκασε τον τουρκικό στόλο να κλειστεί στην Προποντίδα και ελευθέρωσε το ένα μετά το άλλο τα νησιά του Αιγαίου Πελάγους.

Ανάλογες ήταν και οι επιτυχίες των συμμάχων. Στις δε 5 Μαρτίου 1913 δολοφονήθηκε στη Θεσσαλονίκη ο βασιλιάς Γεώργιος Α΄ και τον διαδέχθηκε ο διάδοχος Κωνσταντίνος.

Ύστερα από τις φοβερές ήττες στην ξηρά και στη θάλασσα οι Τούρκοι ζητούν ανακωχή και διαπραγματεύσεις ειρήνης. Στις 17 Μαΐου 1913 υπογράφτηκε η συνθήκη του Λονδίνου. Η Τουρκία παραχώρησε στους νικητές την Ήπειρο, τη Μακεδονία, μέρος της Θράκης, τα νησιά του Αιγαίου και την Κρήτη, που η Ελλάδα προσάρτησε αμέσως.

Οι Βούλγαροι προβάλλουν παράλογες αξιώσεις, θέλουν να κρατήσουν τα περισσότερα εδάφη, ισχυριζόμενοι ότι είχαν μεγαλύτερη συμβολή στον πόλεμο. Ζήτησαν τη Θεσσαλονίκη και το Μοναστήρι. Μπροστά στην απαράδεκτη αυτή απαίτηση των Βουλγάρων η Ελλάδα, η Σερβία και το Μαυροβούνιο συνάπτουν μυστική συμφωνία και επιτίθενται αιφνιδιαστικά εναντίον τους.

Ο ελληνικός στρατός εξανάγκασε πρώτα τμήμα του βουλγαρικού στρατού, που είχε εισέλθει στη Θεσσαλονίκη με το πρόσχημα να ξεκουρασθεί, να παραδοθεί άνευ όρων. Στη συνέχεια δίνει δύο ταυτόχρονες σκληρές και αποφασιστικές μάχες στο Κιλκίς και στο Λαχανά (19-21 Ιουνίου 1913). Οι Βούλγαροι είχαν οχυρωθεί συστηματικά στα υψώματα αυτά, που δέσποζαν στο πεδινό και ακάλυπτο έδαφος της περιοχής. Μετά από προπαρασκευή του πυροβολικού ο στρατός μας ενήργησε επίθεση κατά μέτωπο και με τις λόγχες ανάγκασε τους Βουλγάρους να βγουν από τα χαρακώματα και να τραπούν σε άτακτη φυγή, αφήνοντας πίσω τους πολλούς νεκρούς, χίλιους περίπου αιχμαλώτους, 19 πυροβόλα, 2300 τυφέκια και άλλο πολεμικό υλικό. Η ελληνική ανδρεία μεγαλούργησε και τούτη τη φορά. Το τίμημα όμως ήταν πολύ βαρύ. Σε 8.363 ανήλθαν οι νεκροί και οι τραυματίες αξιωματικοί και στρατιώτες μας. Οι τόσες απώλειες οφείλονται κυρίως στην προαναφερόμενη ιδιομορφία του εδάφους. Συνεχίζοντας τις επιθέσεις του ο στρατός μας ελευθέρωσε μέσα σε ένα μήνα ολόκληρη τη Μακεδονία και τη δυτική Θράκη και στις 12 Ιουλίου, κερδίζοντας και τη μάχη στα στενά της Κρέσνας, εισήλθε στη Βουλγαρία.

Αξίζει να καταγραφεί εδώ η τότε επιθυμία ενός απλού Έλληνα στρατιώτη: «Θέλω να μπούμε και στη Σόφια, όχι για τίποτε άλλο, αλλά για να πιούμε έναν καφέ, να τον πληρώσουμε με το παραπάνω και να δώσουμε και μια δεκάρα στο παιδί (σερβιτόρο)», που αποκαλύπτει την υπεροχή, και το μεγαλείο της ελληνικής ψυχής.

Οι Σέρβοι και οι Μαυροβούνιοι νίκησαν και αυτοί επανειλημμένα τους Βουλγάρους και έφτασαν στα παλιά τους σύνορα. Και η Τουρκία ξαναπήρε την Ανδριανούπολη.

Η Βουλγαρία υποχρεώθηκε πλέον να ζητήσει ειρήνη. Στις 28 Ιουλίου 1913 υπογράφηκε η Συνθήκη του Βουκουρεστίου. Με τη συνθήκη αυτή η Ελλάδα πήρε την υπόλοιπη Ήπειρο (εκτός από τη Βόρειο), την Ανατολική Μακεδονία ως το Νέστο, τη Ροδόπη και τα νησιά του Αιγαίου Πελάγους, εκτός από την Ίμβρο, την Τένεδο και το Καστελόριζο.

Με τους νικηφόρους πολέμους του 1912-1913 η Ελλάδα διπλασιάστηκε σε έκταση και σε πληθυσμό. Αυτούς τους πλούσιους καρπούς απέδωσε η επανάσταση του 1909 και η άριστη συνεργασία μεταξύ Βασιλέων και Ελ. Βενιζέλου αφενός και η πολύτιμη συνεισφορά στρατού και λαού αφετέρου.

Επιπρόσθετα οι ηρωισμοί, τα κατορθώματα και οι θυσίες των Ενόπλων Δυνάμεων της χώρας στους προαναφερόμενους πολέμους πρόσθεσαν νέα τρόπαια δόξας στα τόσα άλλα, ανέδειξαν τους δημιουργούς τους γενναίους απογόνους ενδόξων προγόνων, αποκάλυψαν την αστείρευτη πηγή των εσωτερικών δυνάμεων του ιστορικού ελληνικού λαού και των θαυματουργών ιδιοτήτων της ψυχής του, παρέσχον αδιάψευστες μαρτυρίες για τα αποτελέσματα της εθνικής ενότητας και ομοψυχίας, προκάλεσαν το θαυμασμό της ανθρωπότητας, θεμελίωσαν το δίκαιο των αγώνων της φυλής, αναπτέρωσαν το γόητρο της εθνικής μας κληρονομιάς και κατέστησαν την Ελλάδα «σεβαστή στους φίλους και τρομερή στους εχθρούς».

Τιμή και δόξα ανήκει στους δημιουργούς της εποποιίας 1912-1913. Δόξα και τιμή στους ταχθέντες από τη μοίρα να μάχονται και να θυσιάζονται για τα ακατάλυτα ιδανικά της μεγάλης και αιώνιας ΕΛΛΑΔΑΣ.

Είθε να παραμένει αιώνια η μνήμη τους και το πατριωτικό τους φρόνιμα να εμπνέει τις επερχόμενες ελληνικές γενιές.

Α.Κ.