Η θεολογία του Σταυρού Ομιλία του Γέροντος Αθανασίου Μυτιληναίου Κυριακή 25-3-1979 Θέμα:20 ον μέρος 2ον

Ομιλία του Γέροντος Αθανασίου Μυτιληναίου

Κυριακή 25-3-1979 

Θέμα:20^ον  μέρος 2^ον

 Η θεολογία του Σταυρού

(Ακριβής απομαγνητοφώνηση ομιλίας από τον        κ. Αθανάσιο Κ...)

     Και τώρα, αγαπητοί μου, ερχόμεθα εις την συνέχεια του περασμένου θέματός μας, σ’ ένα ακόμα βαθύτερο νόημα του μυστηρίου του Σταυρού. Αν λάβετε δε υπόψιν ότι το βάθος της θεολογίας του Σταυρού είναι ανεξάντλητον, ουδέποτε θα εξαντληθεί εις τους αιώνας, όσο και αν οι αιώνες βαθαίνουν μέσα εις το μυστήριο αυτό. Φυσικά εδώ δεν γίνεται καμία άλλη απόπειρα, παρά μία προσπάθεια ενός γενικού σκαριφήματος, μιας στοιχειώδους αντιλήψεως του μυστηρίου της θεολογίας του Σταυρού. Και σήμερα θα είναι ειδικά ως προς τον Σταυρόν το τελευταίο μα θέμα, διότι πρώτα ο Θεός, από την ερχόμενη Κυριακή θα εισέλθομε σε ένα άλλο κεφάλαιον, εις την ταφήν του Κυρίου και την εις Άδου κάθοδον του Κυρίου.

     Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς γράφει τα εξής: «ὁ τοῦ Χριστοῦ σταυρός προανεκηρύτετο καί προανετυπούτο μυστικῶς εἰς γενεών ἀρχαίων καί οὐδείς ποτέ κατηλλάγη τῷ Θεῷ χωρίς τῆς τοῦ σταυροῦ δυνάμεως. Καί ὥσπερ μήπω ὄντος τοῦ ἀνθρώπου τῆς ἀμαρτίας τοῦ υἱοῦ τῆς ἀνομίας, τοῦ Ἀντιχρίστου, λέγω, ὁ ἠγαπημένος τῷ Χριστῶ φησί Θεολόγος· καί νῦν ἀγαπητοί ὁ Ἀντίχριστος ἐστίν, οὕτω καί ὁ σταυρός ἵνα τοῖς προγενεστέροις καί πρό τοῦ τελεστῆναι. Ὁ γάρ μέγας Παῦλος σαφέστερον ἡμᾶς διδάσκων, ὅτι μήπω παραγενόμενος ἐν ἡμῖν ἐστίν ὁ Ἀντίχριστος φησίν ὅτι τό μυστήριον αὐτοῦ ἐνεργεῖται ἐν ἡμῖν. Οὕτω δή καί ὁ τοῦ Χριστοῦ σταυρός μήπω γεγονός ἐν τοῖς προπάτορσιν ἦν· το γάρ μυστήριον αὐτοῦ ἐνηργεῖτο ἐν αὐτοῖς».

     Είναι πραγματικά εξαιρετικώς σπουδαία αυτά τα οποία μας λέγει ο μεγάλος αυτός ομολογητής του 14^ου αιώνος. Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς.

     Λέγει ότι το μυστήριον του Σταυρού του Χριστού προανεκηρύσσετο και προετυπούτο κατά έναν τρόπον μυστικόν ήδη από τις προ Χριστού γενεές, τις αρχαίες γενεές και τις προ νόμου και τις μετά νόμον. Δηλαδή και προ του Μωυσέως και μετά τον Μωυσέα, αλλά και προ του Αβραάμ. Αναφέρεται τόσο πίσω, όσο φθάνοντες εις τον Αδάμ και την Εύα, όπως θα δούμε στη συνέχεια του θέματός μας.  Και κάτι πολύ σπουδαίο. Ότι κανείς ποτέ δεν κατηλλάγη τω Θεώ, δηλαδή δεν συνεφιλιώθη με τον Θεό, χωρίς την δύναμη του Σταυρού. Ούτε μετά τον Σταυρόν ούτε προ του Σταυρού. Πώς κατηλλάγη όμως κανείς, πως συνεφιλιώθη κανείς προ του Σταυρού, αφού δεν υπήρχε ακόμη ο Σταυρός; Αυτό ακριβώς έρχεται να μας τονίσει το σημερινό μας θέμα, που λέγει ο Άγιος Γρηγόριος ότι, όπως ο υιός της απωλείας, της ανομίας, της αμαρτίας, ο Αντίχριστος, που λέγει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης ότι ο Αντίχριστος λέγει, ακούσατε ότι έρχεται· και νυν εστίν. Ακούσατε ότι θα έλθει, ότι έρχεται και τώρα είναι. Πώς έρχεται, αφού τώρα είναι; Και όπως λέγει ο Απόστολος Παύλος, ότι το μυστήριο του Αντιχρίστου, που θα έλθει –δεν ήλθε και μάλιστα όχι στην εποχή του, ούτε στην εποχή μας ακόμη δεν έχει έλθει ο Αντίχριστος, αλλά ήδη από την εποχή του Ιωάννου και του Παύλου το μυστήριον του Αντιχρίστου ενεργείται. Έτσι λέγει ο Απόστολος Παύλος. Το μυστήριον του Αντιχρίστου ήδη υπάρχει, ενεργείται. Τοιουτοτρόπως, λέγει ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, όπως ενεργείται το μυστήριον του Αντιχρίστου πριν έλθει ο Αντίχριστος, έτσι και το μυστήριον του Σταυρού προενηργείτο πριν έλθει ο Χριστός. Αυτό ακριβώς, αγαπητοί μου, είναι σήμερα το θέμα μας. Να αντιληφθούμε πώς ακριβώς το μυστήριον του Σταυρού προανεκηρύσσετο, προετυπούτο και πώς ακόμη κατηλάσσοντο τω θεώ οι προ Χριστού άνθρωποι, δυνάμει του μυστηρίου του Σταυρού.

     Ο Σταυρός κατά τον αυτόν Άγιον, Γρηγόριον τον Παλαμά, ενεργεί σε τρείς βαθμίδες. Ενεργεί προ της σαρκώσεως του Θεού Λόγου, ενεργεί ἐν τῇ σαρκώσει, εν τῷ θανάτῳ, δηλαδή, του Χριστού και εις τα μυστήρια της Εκκλησίας.

     Αυτό «ἐν τῇ σαρκώσει καί ἐν τῷ θανάτῳ τοῦ Χριστοῦ» σας θυμίζω εκείνο που σας είχα πει την περασμένη φορά, ότι, ποία η σχέσις του μυστηρίου της θείας Ευχαριστίας εις τον Μυστικόν Δείπνον με τον Σταυρόν, εφόσον ο Κύριος δίνει το σώμα Του και το αίμα Του, αλλά ακόμη δεν ανέβη επί του Σταυρού. Σας το είχα πει την περασμένη φορά, ότι το μυστήριον της Θείας Ευχαριστίας δεν ανεμένετο να έλθει ο Σταυρός δια να δοθεί. Δεν δεσμεύεται σε τίποτε ο Ιησούς Χριστός σε τούτο. Ούτε ακόμη ανέμενε τον Ιούδα να προδοθεί ούτε τον Καϊάφα να καταδικάσει, ούτε τον Πιλάτο να σταυρώσει. Το μυστήριο ήδη ενεργείτο.

     Κατά παρόμοιο, λοιπόν, τρόπο και εδώ τώρα ενεργεί ο Σταυρός προ της σαρκώσεως, κατά την σάρκωσιν και τον θάνατον του Χριστού, και Τρίτη βαθμίς είναι τα μυστήρια της Εκκλησίας. Και τούτο, διότι η καταλλαγή –καταλλαγή θα πει συμφιλίωση του ανθρώπου με το Θεό- δεν είναι μόνον το ιστορικόν γεγονός της σταυρώσεως, που λέμε ότι ο Χριστός εσταυρώθη και δυνάμει του Σταυρού καταλλασσόμεθα τῷ Θεῷ. Αλλά κυρίως, προσέξετε παρακαλώ, κυρίως είναι η άκτιστος και η προαιώνιος ενέργεια του Θεού, διά της οποίας ακτίστου και προαιωνίου ενεργίας, ο Θεός Λόγος ενεργεί την μία και μοναδική καταλλαγή εις τας τρεις βαθμίδας της ιστορίας και προ του Σταυρού και κατά τον Σταυρόν και μετά τον Σταυρόν.

      Προ του Σταυρού ενήργει ο Σταυρός, διότι ο Θεός Λόγος ήτο το εσφαγμένο αρνίον από καταβολής κόσμου. Μας κάνει εντύπωση. Εσφαγμένο όπως λέγει το βιβλίο της Αποκαλύψεως 1, 2, 8, ότι ο Θεός είναι το εσφαγμένο αρνίον από καταβολής κόσμου. Δηλαδή, το μυστήριο της ενανθρωπίσεως και της θυσίας, διότι αρνίον είναι η ενανθρώπισις, εσφαγμένον αρνίον είναι η θυσία του ενανθρωπίσαντος Θεού Λόγου, ήδη υπάρχει από πολύ πριν γίνει ο κόσμος. Υπάρχει ούτε λίγο, ούτε πολύ προαιωνίως.

     Σημειωτέον ακόμη ότι δεν είναι το ιστορικόν γεγονός του Σταυρού αυτό καθ’ εαυτό εκείνο το οποίο καταλλάσσει και συμφιλιώνει τους ανθρώπους με τον Θεόν. Αλλά τι είναι; Είναι το άκτιστον μυστήριον του Σταυρού, που έχει πηγή του τον Πατέρα, τον Υιόν και το Πνεύμα το Άγιον! Το ιστορικόν γεγονός του Σταυρού καταλλάσσει μόνο διότι υπάρχει η υποστατική ένωση εν τω προσώπω του Χριστού. Εφόσον, δηλαδή, ο Χριστός είναι και Θεός και άνθρωπος, όταν ως άνθρωπος απλούται επί του Σταυρού, επειδή το μυστήριον του Σταυρού ως άκτιστος ενέργεια υπάρχει στον Πατέρα, τον Υιό και το Πνεύμα το Άγιο και επειδή ο Υιός είναι ενωμένος μετά του Ιησού Χριστού ως ένα πρόσωπο, γι’ αυτό το λόγο και το ιστορικό γεγονός του Σταυρού καταλλάσσει, συμφιλιώνει μόνο και μόνο διότι υπάρχει αυτή η υποστατική ένωσις εις το πρόσωπον του Χριστού.

     Όπως βλέπομε ακόμη, ότι η ενέργεια της καταλλαγής, της συμφιλιώσεως είναι μία και, όπως λέγεται, μερίζεται αμερίστως εις εκείνους οι οποίοι θεούνται και οι οποίοι είναι οι πολλοί, τόσον προ του νόμου, μετά το νόμο, προ του θανάτου του ενσαρκωθέντος Λόγου και μετά την Ανάστασή Του. Το ιστορικό γεγονός είναι ένα. Το του Γολγοθά. Αυτό το ιστορικό γεγονός της σταυρώσεως διακρίνεται σε τούτο ως προς το άκτιστο μυστήριο του Σταυρού. Το ιστορικό γεγονός. Διακρίνεται στο ότι δεν έχομε μόνο απλώς την καταλλαγή, αλλά έχομε και κάτι άλλο. Έχομε, σημειώσατε, ότι την καταλλαγή την έχομε στην Παλαιά Διαθήκη με τους δικαίους. Ο Αβραάμ καταλλάσσεται με τον Θεόν. Ο Μωυσής το ίδιο. Ο Νώε το ίδιο. Είναι οι δίκαιοι της Παλαιάς Διαθήκης. Δεν υπάρχει έχθρα ανάμεσα στο Θεό και αυτούς, διότι εις αυτούς ενήργησε, όπως θα δούμε στη συνέχεια, το άκτιστο μυστήριο της ενεργείας του Σταυρού και ήρθε η καταλλαγή μεταξύ του Θεού και ανθρώπων δικαίων.

     Αλλά εκείνο που διακρίνει την καταλλαγή με το μυστήριο του Σταυρού και του ιστορικού Σταυρού, όταν λέμε του ιστορικού, αυτά τα δύο ξύλα επί των οποίων σταυρώθη ο Χριστός, είναι τούτο, ότι με τον Σταυρόν, τον ιστορικόν Σταυρόν αι πύλαι του Άδουδεν κατισχύουν πλεόν της Εκκλησίας, και δεύτερον, το πάρα πολύ σπουδαίον, ότι ακόμη ενικήθηκε ο θάνατος. Διότι οι δίκαιοι της Παλαιάς Διαθήκης κατηλλάγησαν τω Θεώ, αλλά δεν ενικήθη ο θάνατος. Διότι δεν είχαμε ακόμη τον ιστορικόν Σταυρόν, ούτε την Ανάστασιν του Χριστού. Θα το πούμε λίγο πιο κάτω, αλλά σας το λέγω και από τώρα. Γι’ αυτόν τον λόγον, αγαπητοί μου, ο Αβραάμ, όπως μας αποκαλύπτει ο Κύριος, και μόνον εκείνος μπορούσε να μας το αποκαλύψει, ουδείς άλλος, ότι επερίμενε να ιδεί την ημέρα την δική του. Και είδε και εχάρη. Ποια ήταν η ημέρα η δική του; Ήταν η ημέρα της ενανθρωπίσεως του Θεού Λόγου, που θα ανελάμβανε τον Σταυρόν και την θυσίαν. Και είδε, λέγει, και εχάρηκε. Γιατί εχάρη; Διότι όχι μόνο θα επήρχετο η καταλλαγή, αλλά και κάτι πολύ σπουδαίο. Ότι θα ενικάτο πλέον οριστικά ο Άδης, ουδέποτε θα εστρέφετο κατά της Εκκλησίας να επιφέρει νίκην ο Άδης, αι σκοτειναί δυνάμεις του Άδου και θα ενικάτο και ο θάνατος. Να το πω απλά, εχάρηκε ο Αβραάμ, γιατί θα αναστηθεί με το σώμα του, αλλά αυτό είναι με τον ιστορικόν Σταυρόν, όχι με το μυστήριον που ενηργείτο εις την Παλαιάν Διαθήκην. Αυτή είναι η διάκρισις μεταξύ του μυστηρίου, του ακτίστου μυστηρίου του Σταυρού στην Παλαιά Διαθήκη και του ιστορικού Σταυρού πλέον εις την Καινή Διαθήκη.

      Με αυτό το πνεύμα γράφει ο Άγιος Ιγνάτιος Αντιοχείας εις τους Μαγνησιείς τα εξής: είναι 8^ο κεφ. 9 «οι θειότατοι προφήται κατά Χριστόν Ιησούν έζησαν. (Κοιτάξτε, οι προφήται, λέει, έζησαν κατά Ιησούν Χριστόν. Πώς έζησαν κατά Χριστόν Ιησούν, ενόσω ακόμη δεν είχε έλθει ο Ιησούς Χριστός;) Δια τούτο και εδιώχθησαν. (Γιατί; Επειδή έζησαν κατά Ιησούν Χριστόν; Μα ακόμη δεν ήρθε ο Χριστός. Ενηργείτο το μυστήριο  της ενανθρωπίσεως. Και συνεπώς και το μυστήριο του Σταυρού). Εμπνεόμενος υπό της χάριτος Αυτού εις το πληροφορηθήναι τους απειθούντας δηλαδή Ιουδαίους, ότι εἷς ὁ Θεός ἐστίν ὁ φανερώσας ἐαυτόν διά Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ Υἱοῦ Αὐτοῦ. Δια τούτο λέγει ο Άγιος Πατήρ, υπομένομεν ίνα ευρεθώμεν μαθηταί Ιησού Χριστού, του μόνου διδασκάλου ημών. (Γι’ αυτό υπομένομεν. Τώρα εμείς, μετά τον ιστορικόν Σταυρόν έχομε βεβαίως το μυστήριο του Σταυρού και υποφέρομεν και υπομένομεν· διότι υποφέρω και υπομένω σημαίνει ζω το μυστήριο του Σταυρού), Οὗ (του οποίου Σταυρού) και οι προφήται μαθητεύοντες τω πνεύματι (υπάρχοντες μαθηταί πνευματικά, τι;) του Χριστού, ως διδάσκαλον Αυτόν προσεδόκουν.(τον περίμεναν ως διδάσκαλον. Και θα πει αυτή την καταπληκτική φράση, που σας είχα πει τότε εις τα σημεία της σταυρώσεως, που ανεστήθησαν οι νεκροί) καί διά τοῦτο ὃν δικαίως ἀνέμενον παρών ἢγειρεν αὐτούς ἐκ νεκρῶν (γι’ αυτό το λόγο, λέγει, εκείνον που δικαίως ανέμενον και επερίμεναν και έζησαν κατά Χριστόν προ Χριστού, αυτούς όταν ο Χριστός ήλθε εις την παρούσαν ζωήν, δικαίους τους ανέστησε. Και είναι εκείνοι που ανεστήθησαν, όταν έγινε ο σεισμός κατά το θάνατο του Χριστού στον Σταυρόν και εξήλθον των μνημείων και εισήλθον εις την αγίαν πόλιν, την Ιερουσαλήμ, μετά την Ανάσταση του Χριστού).

       Αλλά, καταπληκτικά πράγματα μας γράφει ο Απόστολος Παύλος δια τον Μωυσέα. Ότι ενώ είναι δεκαπέντε (15)αιώνες προ Χριστού, ζει κατά Χριστόν. Και ζει το μυστήριο του Σταυρού. Ακούστε πώς το λέγει εις την προς Εβραίους Επιστολή του ο Απόστολος Παύλος 11^ο κεφ. 24,29 «Πίστει Μωυσῆς μέγας γενόμενος ἠρνήσατο λέγεσθαι υἱός θυγατρός Φαραώ, (με την πίστιν ο Μωυσής αν και έγινε μεγάλος, αρνήθηκε να ονομάζεται γιός της θυγατρός του Φαραώ) μᾶλλον ἑλόμενος συγκακουχεῖσθαι τῷ λαῷ τοῦ Θεοῦ ἢ πρόσκαιρον ἔχειν ἁμαρτίας ἀπόλαυσιν, (μάλλον προτιμών να συγκακουχείται- να ο Σταυρός, το μυστήριο του Σσταυρού- με τον λαό του Θεού, παρά να έχει πρόσκαιρη απόλαυση της αμαρτίας) μείζονα πλοῦτον ἡγησάμενος τῶν Αἰγύπτου θησαυρῶν τόν ὀνειδισμόν τοῦ Χριστοῦ διά τούς ἀπίστους, εἶναι ἡ δόξα τοῦ Χριστοῦ διά τούς πιστούς. Και λέγει εδώ ο Απόστολος Παύλος ότι επροτίμησε τον ονειδισμόν του Χριστού, πότε; 15 αιώνες προ Χριστού. Γιατί;) ἀπέβλεπε γάρ εἰς την μισθαποδοσίαν. Πίστει κατέλιπεν Αἲγυπτον μή φοβηθείς τόν θυμόν τοῦ βασιλέως∙ τόν γάρ ἀόρατον ὡς ὁρῶν ἐκαρτέρησε. (διότι εκείνον που δεν εφαίνετο, τον Θεόν Λόγον, σαν ορατόν, σαν φανερόν τον επερίμενε, τον εκαρτέρησε μετά πολλής υπομονής)…ἧς πεῖραν λαβόντες οἱ Αἰγύπτιοι κατεπόθησαν.» Και όπως θα δούμε στη συνέχεια,…βλέπομε και το εξής αγαπητοί. Οι Εβραίοι στην έρημο, γιατί έμειναν 40 χρόνια; Συνήθως λέμε, βεβαίως ο Θεός δεν έκανε λάθος, βεβαίως όταν ο Θεός οδηγεί προς Νότον ευρισκόμενοι  επί Αφρικανικού εδάφους, επί Αιγυπτιακού εδάφους και κινεί τον λαόν Του προς νότον, για να δείξει το θαύμα Του να περάσει από την Ερυθρά Θάλασσα και όχι από εκείνη την στενή λωρίδα που επικοινωνεί η Αφρική με την Ασία, δεν έκανε λάθος ο Θεός, προφανώς, και το έδειξε αυτό δίνοντας το θαύμα της διαβάσεως της Ερυθράς Θαλάσσης, λέμε, ότι ο Θεός επέτρεψε ο λαός Του να μείνει 40 χρόνια εις την έρημον, μόνο και μόνο δια να παιδαγωγηθεί ο λαός, δια να εισέλθει μέσα εις την γην τ  ης επαγγελίας. Είναι αληθές. Αλλά δεν εξαντλεί όλο το θέμα. Το βαθύτερο νόημα γιατί ο λαός του Θεού έμεινε εις την έρημο είναι το εξής: Ότι ο λαός του Θεού έπρεπε να ζήσει 40 χρόνια το άκτιστο μυστήριο της ενεργείας του Σταυρού. Αυτό έπρεπε να ζήσει στην έρημο. Αλλά δεν κατάφερε να το ζήσει. Και επειδή δεν κατάφερε να το ζήσει, περιέπιπτε από τιμωρία εις τιμωρίαν.

      Πάντως το μυστήριο του Σταυρού από την ανατολήν της ανθρωπίνης ιστορίας, έως τότε που ο σαρκωθείς Λόγος ηπλώθη επί του Σταυρού, διαρκώς ενεργούσε. Ήδη μέσα εις τον Παράδεισον, των πρωτοπλάστων τον Παράδεισον, ενεργεί ο Τίμιος Σταυρός. Πώς ενεργεί; Είναι το ξύλον της ζωής! Αυτό είναι ο Σταυρός. Το ξύλον της ζωής. Είναι γνωστό ότι ξύλο λέγεται στη γλώσσα της Αγίας  Γραφής, λέγεται το δένδρο. Δύο μυστηριώδη δένδρα υπήρχαν μέσα εις τον Παράδεισον. Ήταν το δένδρον της γνώσεως του καλού και του κακού και το δένδρον της ζωής. Ο διάβολος δεν οδήγησε τους πρωτοπλάστους να δοκιμάσουν από το δένδρο της ζωής, αλλά τους οδήγησε να δοκιμάσουν από το δένδρο της γνώσεως του καλού και του κακού. Και ο Αδάμ που έφαγε από τους καρπούς του δένδρου της γνώσεως του καλού και του κακού, απέθανε, διότι δεν έφαγε από το δένδρο της ζωής. Δεν επρόλαβε να δοκιμάσει. Παρέβη την εντολήν. Ο  Θεός, από το δένδρο της ζωής δεν είπε τίποτε. Είπε μόνο, γράφει η Γραφή, ότι υπήρχε το δένδρο της ζωής, τίποτε άλλο. Η απαγόρευση ετέθη μόνον εις το δένδρο της γνώσεως του καλού και του κακού. Αυτή δε η γνώσις του καλού και του κακού… τι να πει κανείς, δεν είναι της ώρας να το αναλύσωμε, τι σημαίνει αυτό, ένα μόνο σας λέγω, έτσι, πολύ περιληπτικά, ότι ο άνθρωπος βγαίνει από την εν Χριστώ απλότητα! Η γνώσις του καλού και του κακού είναι η έξοδος του ανθρώπου από την εν Χριστώ απλότητα. Είναι μια εμπειρία του κακού, Όχι ότι ο Θεός δεν γνωρίζει το κακόν. Το γνωρίζει το κακόν ο Θεός, αλλά δεν έχει εμπειρία του κακού. Γι’ αυτό σας είπα ότι ο άνθρωπος που έχει την γνώσιν του καλού και του κακού, όπως οι πρωτόπλαστοι, είναι έξω από την απλότητα του Ιησού Χριστού. Και όταν ο άνθρωπος βρίσκεται εκεί, τότε είναι πάντα ο πεπτωκώς. Επανερχόμενος εις τον Χριστόν, αποκτάει την εν Χριστώ απλότητα. Αλλά δεν λέω περισσότερα, γιατί δεν είναι το θέμα μας αυτό.

Το θέμα είναι ότι ο Αδάμ δεν έφαγε από τον καρπό του δένδρου της ζωής. Αλλά από το δένδρο της γνώσεως του καλού και του κακού. Δεν πρόλαβε λοιπόν να δοκιμάσει από το άλλο και επειδή δεν πρόλαβε, του προσφέρεται τώρα το ξύλον του Σταυρού και εις τον ίδιον, όπως θα δούμε, προσέξατε, και εις τον ίδιον, όπως θα δούμε, όταν ο Χριστός κατήλθε εις τον Άδη. Διότι το μυστήριο του Σταυρού ενεργείται εις τον Άδη. Είναι καταπληκτικόν, καταπληκτικόν. Και εκεί ο Αδάμ σώζεται. Εις τον Άδην σώζεται. Αλλά είναι όμως η γεύσις των καρπών του δένδρου της ζωής, που είναι ο Σταυρός, δια τους απογόνους πλέον του Αδάμ.

        Γι’ αυτό και οι Πατέρες της Εκκλησίας μας, τον Σταυρόν, που τον ταυτίζουν με το δένδρον της ζωής, που ήτο φυτευμένο εις το μέσον του Παραδείσου, τον λέγουν τον Σταυρόν «Ξύλον» (είπαμε ξύλον θα πει δένδρον) Σωτηρίας. Ξύλον ζωής αιωνίου, Ξύλον αφθαρσίας, Φυτόν Αναστάσεως, Ξύλον ζωηρόν, Ξύλον ζωηφόρον, Ξύλον ζωοποιόν κ.ο.κ.

       Όσοι αγωνισθούν και εισέλθουν εις την Βασιλεία του Θεού, εκεί θα γεύονται από τους καρπούς του δένδρου της ζωής ες αεί, πάντοτε. Αυτό μας το λέγει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης εις το βιβλίον της Αποκαλύψεως ως εξής: 22,1-2 και 14. Μας περιγράφει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης την Βασιλεία του Θεού και εκεί ο άγγελος όταν την δείχνει, βλέπει ο Ιωάννης, «ποταμόν ὕδατος ζωῆς λαμπρόν ὡς κρύσταλλον, ἐκπορευόμενον ἐκ τοῦ θρόνου τοῦ Θεοῦ και τοῦ ἀρνίου». Τώρα δεν βγαίνει από κει ποτάμι πύρινο, αλλά ποταμός ζωής. «ἐν μέσῳ τῆς πλατείας αὐτῆς(ποίας αὐτῆς; τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Που εικονίζεται με την πόλιν Ιερουσαλήμ). Καί τοῦ ποταμοῦ ἐντεῦθεν καί ἐκεῖθεν ξύλον ζωῆς». Δένδρο ζωής. Να το λοιπόν, το δένδρο της ζωής. Είναι εις τον νέον Παράδεισον. Παραμένει εκεί. Και αναμένει τους πιστούς. Φυσικά οι καρποί του… οι καρποί του εδώ στη γη ποιοι είναι; Είναι το σώμα και το αίμα του Χριστού! Αυτό είναι το ξύλον της ζωής. Οι καρποί του ξύλου της ζωής. Είναι το σώμα και το αίμα του Χριστού. Οι καρποί. Το δένδρον είναι ο Σταυρός! Αλλά και εκεί εις την Βασιλείαν του Θεού θα υπάρχει αυτή η γεύσις. Ποια; πώς; Ο Θεός γνωρίζει.

       Το δένδρον της ζωής είναι εκείνο το «ποιοῦν καρπούς δώδεκα, κατά μῆνα ἕκαστον ἀποδιδοῦν τόν καρπόν αὐτοῦ». Γιατί λέγει ένας καρπός κάθε μήνα; Δώδεκα μήνες, άρα αειθαλλότης, θα πει πάντοτε καρποφορία. Δεν υπάρχει ποτέ περίπτωση να μην καρποφορεί, δηλαδή δεν υπάρχει διάλειμμα εις την ζωήν. Καί (14) «μακάριοι οἱ ποιοῦντες τάς ἐντολάς αὐτοῦ, (τοῦ Χριστοῦ) ἳνα ἔσται ἡ ἐξουσία αὐτῶν ἐπί τό ξύλον τῆς ζωῆς και τοῖς πυλῶσιν εἰσέλθωσιν εἰς την πόλιν».

        Ευτυχισμένοι εκείνοι που τηρούν τον νόμο του Θεού και θα είναι η εξουσία τους στο ξύλο της ζωής, δηλαδή θα ζήσουν αιωνίως. Και θα εισέλθουν εις την αιωνίαν πόλιν, εις την αιωνίαν κατάπαυσιν, εις την Βασιλείαν του Θεού.

      Άλλη προτύπωσις του Τιμίου Σταυρού, αλλά και των παθών του Κυρίου, αλλά και καταλλαγή με τον Θεόν, αλλά και ενέργεια, παρακαλώ, του μυστηρίου του Σταυρού, ευρίσκομε εις την θυσίαν του Ισαάκ. Και θα αναφέρω και αυτό και όσος χρόνος μας επιτρέψει, διότι είναι πάρα πολλά τα σημεία εκείνα, που δεν μπορεί κανείς να τα βρει όλα μέσα στην Π.Δ. Όχι δεν μπορώ εγώ να τα βρω, δεν μπορεί κανείς να τα βρει. Είναι τόσα πολλά. Όταν μάλιστα η θεολογία διαρκώς βγάζει από μέσα, βγάζει συνεχώς σε βαθμό απίθανο και καταπληκτικό. Θα σας πω μόνο ένα παράδειγμα και, όταν το διάβασα στον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη, έμεινα κατάπληκτος. Και άμα το ακούσετε και εσείς, θα πείτε: «ε, πράγματι είναι ανεξάντλητη η Π.Δ. εις προτυπώσεις, αλλά και εις καταλλαγήν από το σημείο του Σταυρού, από το μυστήριον του Σταυρού.

        Όταν ο Προφήτης Ηλίας πήγε εις τα Σαρεπτά της Σιδωνίας, και βρήκε εκείνη την χήρα, της λέγει: «θέλω να με φιλοξενήσεις». Και λέγει εκείνη η χήρα: «δεν έχω να σου δώσω  τίποτα άνθρωπέ μου, δεν έχω τίποτα να σου δώσω. Έχω μόνο λίγο αλευράκι, λίγο λαδάκι και βγήκα να μαζέψω δυο ξυλάρια, για να ψήσω το αλεύρι, να το φάω εγώ και τα παιδιά μου και να πεθάνω». «Θα πας να φτιάξεις πρώτα ένα δικό μου, θα μου το φέρεις να το φάω και μετά θα φτιάξεις και για τον εαυτό σου και για τα παιδιά σου». Και επίστευσε η γυναίκα εις τον λόγον του Προφήτου Ηλιού. Θέλετε; Δεν ήτο Ιουδαία. Δεν ήτο Ισραηλίτες. Δεν είχε επαγγελίας, δεν είχε υποσχέσεις. Δεν ήτο καν λάτρης του αληθινού Θεού. Το ακούτε παρακαλώ; Και όμως επίστευσε η γυναίκα αυτή. Και τι ενήργησε εις το να μην τελειώσει το λάδι της και το αλεύρι της μέχρι που τελείωσε ο λιμός. Τι υπήρχε; Το άκτιστον μυστήριον του Σταυρού. Πώς λέγει ο Άγιος Νικόδημος, εκείνα τα δύο ξυλάρια ήταν ο τύπος του Σταυρού! Ε, πέστε μου σας παρακαλώ, εάν τώρα το θέμα του μυστηρίου του Σταυρού εξαντλείται μέσα εις την Π.Δ. Δεν εξαντλείται. Δεν είναι δυνατόν.

      Αλλά ας έλθωμε εις το προκείμενο θέμα μας, που είναι η θυσία του Ισαάκ, η οποία είναι κάτι που προεξέχει. Και να, και είπε ο Θεός στον Αβραάμ: «λάβε τόν Υἱόν σου τόν ἀγαπητόν, ὃν ἠγάπησας, τόν Ἰσαάκ, καί πορεύθητι εἰς τήν γῆν τήν ὑψηλήν καί ἀνένεγκον αὐτόν ἐκεῖ εἰς ὁλοκάρπωσιν ἐφ’ ἕν τῶν ὀρέων, ὧν ἄν σοι εἲπω». Πάρε τον υιόν σου, τον Ισαάκ, τον οποίον ηγάπησας και πήγαινε εις υψηλόν μέρος και πρόσφερε αυτόν εκεί  εις ολοκαύτωσιν, εις εν των ορέων όπου θα σου δείξω, πού θα σου πω. Προσέξτε τώρα. Ο Ισαάκ τι είναι; Ο υιός ο αγαπητός του Αβραάμ. Ο Ιησούς Χριστός τι είναι; Είναι οΥιός ο αγαπητός. Όταν είπε «αὐτός εἶναι ὁ Υἱός μου ὁ ἀγαπητός ἐν ᾧ εὐδόκησα». Το ίδιο στόμα δηλαδή θα πει και εις τον Αβραάμ «ὁ υἱός ὁ ἀγαπητός», αλλά και δια τον ιδικόν του τον Υιόν, τον Θεόν Λόγον που ενανθρωπίζει «Υἱόν Του ἀγαπητόν» θυσία προτείνεται και εις τον Αβραάμ αλλά και εις τον Ιησούν Χριστόν.

        Ποιος είναι αυτός ο υψηλός τόπος; Κατά την παράδοσιν των Εβραίων είναι ο λόφος Μορία. Ο Μορίας δηλαδή, και ήτο πλησίον του Γολγοθά. Ήτο ένας εκ των 7 λόφων της Ιερουσαλήμ, πλησίον του Γολγοθά. Και πράγματι βλέπομε ότι εις κορυφήν, εις λόφον, εις ύψωμα, καλείται να προσφέρει την θυσία του ο Αβραάμ, εις ύψωμα προσεφέρθη και ο Χριστός. Είναι αξιοπαρατήρητον ότι ουδέποτε ο Θεός επέδειξεν τόπον θυσίας. Υποδεικνύει εδώ τόπον θυσίας δια να τονισθεί το ιδιάζον της θυσίας αυτής. Ο Αβραάμ ακόμα πλήρως υποταγείς, ταυτίζει το θέλημά του με το θέλημα του Θεού. Και ενεργεί ο Αβραάμ, όπως ενήργησε ο Θεός Πατήρ δια τον Υιόν Του. Ακόμη ο Αβραάμ ανέβηκε με τον Ισαάκ έχοντας ένα ονάριο, ένα γαϊδουράκι. Αλλά και ο Ιησούς Χριστός, εισήλθε εις την πόλιν του μαρτυρίου Του επάνω εις ένα γαϊδουράκι.

         Ο Αβραάμ με δύο δούλους επορεύθη διά την θυσίαν. Αλλά και ο Χριστός οδηγήθηκε εις τον Σταυρόν μαζί με δύο ληστάς. Ο Αβραάμ έστησε ξύλα διά την θυσίαν, αλλά και οι απόγονοι του Αβραάμ έστησαν ξύλα διά να κατασκευάσουν το όργανο της θυσίας του Χριστού, τον Σταυρόν. «ἔλαβε δε Ἁβραάμ τά ξῦλα τῆς ὁλοκαρπώσεως και ἐπέθηκεν Ἰσαάκ τῷ υἱῷ αὐτοῦ·» Επήρε από το σπίτι του, από την σκηνή του, επήρε τα ξύλα και τα εφόρτωσε επάνω εις τον Ισαάκ. Δεν τα εφόρτωσε εις το γαϊδουράκι, αλλά τα εφόρτωσε επάνω εις τον Ισαάκ. Και ο Χριστός εσήκωσε τον Σταυρόν Του διά να φθάσει εις τον Γολγοθά.

       Ακόμη ο Αβραάμ είχε μαζί του πυρ και μάχαιρα. Και το πυρ συμβολίζει την αγάπη του σταυρωθέντος Σωτήρος, το δε μαχαίρι την λόγχην του στρατιώτου. «Εἶπε δέ Ἰσαάκ πρός Ἀβραάμ τόν πατέρα αὐτοῦ· πάτερ. ὁ δέ εἶπε· τί ἐστί, τέκνον; εἶπε δέ· ἰδού τό πῦρ καί τά ξῦλα· ποῦ ἐστι τό πρόβατον τό εἰς ὁλοκάρπωσιν; Εἶπε δέ Ἁβράμ· ὁ Θεός ὄψεται ἑαυτῷ πρόβατον εἰς ὁλοκάρπωσιν τέκνον.» ένας δραματικός διάλογος, αλλά δεν είναι της ώρας να αναλύσω την δραματικότητά του.

       Λέγει ο Ισαάκ εις τον Αβραάμ τον πατέρα του:-Πατέρα. –Τι είναι, παιδί μου; -Την φωτιά την έχομε, τα ξύλα τα έχομε, πού είναι το πρόβατον που θα θυσιάσωμε; Και εκείνος είπε: Ο Θεός γνωρίζει διά τον εαυτό Του τι πρόβατο θα θυσιασθεί.

       Αλλά, γιατί παρακαλώ, είπε ο Ισαάκ «πρόβατον»; Είναι γνωστό ότι δεν εθυσιάζοντο μόνο πρόβατα. Εθυσιάζοντο και άλλα ζώα. Γιατί λοιπόν λέγει ο Ισαάκ «πρόβατο»; Είναι προφητική η φωνή αυτή του Ισαάκ. Και όταν ο Αβραάμ λέγει «ο Θεός γνωρίζει ποιον πρόβατον θα είναι» και αυτό είναι προφητική φωνή. Διότι πράγματι περί αμνού επρόκειτο. Περί προβάτου. Εις τύπον του Ιησού Χριστού!

       Ακόμα «καί συμποδίσας Ἰσαάκ τόν υἱόν αὐτοῦ,ἐπέθηκεν αὐτόν ἐπί τό θυσιαστήριον ἐπάνω τῶν ξύλων. Καί ἐξέτεινεν Ἁβραάμ τήν χεῖρα αὐτοῦ λαβεῖν τήν μάχαιραν σφᾶξαι τόν υἱόν αὐτοῦ ».

        Ο Ισαάκ παρ’ όλη την κίνηση του πατρός του, μένει άφωνος. Δεν βλέπουμε πουθενά καμία διαμαρτυρία. Να πει: «Πατέρα, τρελλάθηκες, πατέρα; Θα με σφάξεις εμένα;» Ενώ τον δένει, δένει τα πόδια, τον δένει για να μη φύγει, για να τον σφάξει, δεν ερωτά ο Ισαάκ, «γιατί πατέρα με δένεις; Τι συμβαίνει;» Πλήρης τύπος του Ιησού. Απλούστατα ο Ισαάκ μένει άφωνος, διότι ο Ιησούς επί του Σταυρού μένει χωρίς γογγυσμόν. Να πει: «Πατέρα μου, γιατί θέλεις να σταυρωθώ; Δεν μπορώ.» Δεν λέγει τέτοιο πράγμα ο Χριστός επάνω εις τον Σταυρόν.

         Ο Ισαάκ συνεποδίσθη. (συμποδίζω θα πει δένω τα πόδια· ακόμη θα πει «βάζω τρικλοποδιά», αν το θέλετε). Αλλά, αφού δέθηκαν τα πόδια του Ισαάκ, αλλά και ο Ιησούς εκαρφώθη επί του Σταυρού. Ο Ισαάκ ηπλώθη επί των ξύλων που θα άναβε ο Αβραάμ για να θυσιάσει τον Ισαάκ και μετά να κάψει, εις ολοκάρπωσιν, να γίνει θυσία και με τη φωτιά. Αλλά και ο Ιησούς ηπλώθη επί του Σταυρού. Επί του ξύλου του Σταυρού.

       «Καί ἀναβλέψας Ἁβραάμ τοῖς ὀφθαλμοῖς αὐτοῦ εἶδε καί ἰδού κριός εἷς κατεχόμενος ἐν φυτῷ Σαβέκ τῶν κεράτων· καί ἐπορεύθη Ἁβραάμ καί ἔλαβε τόν κριόν καί ἀνήνεγκεν αὐτόν εἰς ὁλοκάρπωσιν ἀντί Ἰσαάκ τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ».

         Αναβλέψας ο Αβραάμ, λέγει, σήκωσε τα μάτια του και είδε από πίσω του ένα κριάρι, που ήταν πιασμένα τα κέρατά του επάνω σ’ ένα φυτό Σαβέκ· και τότε πήγε ο Αβραάμ, επήρε το κριάρι και θυσίασε αυτό αντί του παιδιού του του Ισαάκ.

         Εδώ αγαπητοί μου, είναι το κυριότατον σημείον. Προσέξατέ το. Όπως σας διηγούμαιτα πράγματα, τι φαίνεται; Ότι όπισθεν της θυσίας του Ισαάκ κρύπτεται η θυσία του Ιησού. Γι’αυτό ο Αβραάμ είδε πίσω του. Πού πίσω του; Εκείνο το γεγονός που έρχεται. Ποιο; Η σταύρωσις του Χριστού! Είδε πίσω του· και κοιτάζοντας πίσω, τι είδε; Ένα παράδοξο θέαμα. Ένα κριάρι που ήταν πιασμένα τα κέρατά του από ένα φυτόν Σαβέκ. Αυτός είναι ο εσταυρωμένος. Αυτός είναι και ο Σταυρός. Ιδού πώς. Το κατακόρυφον στέλεχος του φυτού είναι το κατακόρυφον στέλεχος του Σταυρού. Και τα κλαδιά του είναι πάντα οριζόντια, όπως ανοίγει έτσι το δένδρο, είναι το οριζόντιο τμήμα του Σταυρού. Επάνω λοιπόν εις τα οριζόντια τμήματα του Σταυρού, του Σαβέκ ήταν πιασμένα τα κέρατα του κριού. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι τα δύο αυτά κέρατα, που αντιστοιχούν με τα δύο χέρια του κρεμασμένου Ιησού, ήταν πιασμένο από τις κεραίες του Σταυρού, έτσι λέγονται, από τις οριζόντιες κεραίες του Σταυρού.

      Αλλά ένας πατήρ, ο Μελίτων ο Σάρδεων, αναφέρει ότι το Εβραϊκόν και το Συριακόν κείμενον, έχουν αντί της λέξεως «κατεχόμενος», που παραθέτουν οι Ο’, έχουν την λέξη «κρεμάμενος», που είναι εξαιρετικά χαρακτηριστικό. Ότι ο κριός εκρέματο από τα κλαδιά του φυτού Σαβέκ. Ήταν κρεμασμένα τα κέρατά του, κρεμόταν. Αλλά και το «κατεχόμενος» αντιλαμβάνεσθε, αυτό σημαίνει, εκρατείτο. Αλλά είναι πιο ισχυρό το ρήμα «εκρέματο», εφόσον υπάρχει αυτό στο Εβραϊκό κείμενο.

      Αλλά και κάτι ακόμη. Δεν είναι αμνός, είναι κριός. Που δείχνει ότι ο Ισαάκ ήτανε παιδί, ήτανε νέος· και θα αντιστοιχούσε δι’ αυτόν ένας αμνός. Αλλά γιατί κριός; Διότι εκείνος που θα εθυσιάζετο θα ήτο τέλειος άνδρας. Ο Ιησούς Χριστός. Είναι γνωστό ότι με το  33^ο έτος της ηλικίας εις τους Εβραίους υπήρχε η πλήρης ενηλικίωσις.

      Αλλά ο Αβραάμ επήρε το κριάρι αυτό και το θυσιάζει αντί του Ισαάκ. Βεβαίως. Ο κριός τότε θυσιάστηκε αντί του Ισαάκ. Και ο Ιησούς Χριστός εθυσιάστηκε αντί του Ισαάκ και αντί ολοκλήρου της ανθρωπότητος.

     Και τέλος τι σημαίνει φυτό Σαβέκ; Αν ψάξομε ολόκληρη την Παλαιά Διαθήκη και την Καινή Διαθήκη και τη θύραθεν γραμματεία και τους εκτός Αγίας Γραφής συγγραφείς, πουθενά δεν θα βρούμε να υπάρχει φυτόν με το όνομα Σαβέκ. Απλούστατα, διότι Σαβέκ θα πει άφεσις. Συνεπώς, φυτόν Σαβέκ θα πει φυτόν αφέσεως, δηλαδή συγχωρήσεως, απελευθερώσεως, εξαγοράς και απολυτρώσεως.

     Είναι γνωστό ότι η Αγία Γραφή, ότι η Παλαιά κυρίως Διαθήκη πολλάκις ονομάζει ένα τόπο ή ένα αντικείμενο εκ του γεγονότος. Ακόμη και η Καινή Διαθήκη. Όπως ενθυμείσθε, όταν αγόρασαν τον αγρόν του κεραμεώς, ενθυμείσθε πώς τον  αγόρασαν τον αγρόν του κεραμεώς; Με τα χρήματα που επέταξε πίσω ο Ιούδας, τα τριάκοντα αργύρια. Τα χρήματα εκείνα ήταν χρήματα αίματος. Και ονομάσθηκε, μας λέγει ο Ευαγγελιστής, μέχρι σήμερα εκείνος ο αγρός, αγρός αίματος. Ώστε εξ ενός γεγονότος ονομάζεται ένας τόπος ή ένα αντικείμενο. Έτσι και εδώ. Δεν ενδιαφέρει τι φυτόν ήταν. Ήταν ένα φυτό. Ενδιαφέρει την ονομασία που θα πάρει εξαιτίας ενός γεγονότος. Και η ονομασία αυτή είναι Σαβέκ που σημαίνει άφεσις. Και πραγματικά, αγαπητοί μου, αυτό το πράγμα συμβαίνει. Ότι ο σταυρός του Χριστού είναι το σύμβολο της αφέσεως, της εξαγοράς, της απολυτρώσεως, της απελευθερώσεως.

     Και τέλος βλέπομε ότι ο Αβραάμ με αυτή την υπακοή του, την αγάπη του και την πίστη του εδέχθηκε το μυστήριο της ακτίστου ενεργείας του σταυρού και κατηλλάγη τῷ Θεῷ. Πώς κατηλλάγη; Πολύ πιο μπροστά, πολύ δε παραπάνω τώρα, που κάνει την θυσία του παιδιού του, αλλά πολύ πιο μπροστά όταν έφυγε από την πατρίδα του, αφού επίστευσε στο λόγο του Θεού, τι; Επίστευσεν ο Αβραάμ εις τον Θεόν και ελογίσθη αυτώ εις δικαιοσύνη! Λογαριάστηκε, παρακαλώ, η πίστη αυτή του Αβραάμ, αλλά και η αγάπη, αλλά και η υπακοή, τι ελογίσθη; Εις αρετήν, εις δικαιοσύνη. Είναι γνωστόν ότι ο Αβραάμ και φίλος Θεού εκλήθη. Τι βλέπομε με αυτό; Ότι ο Αβραάμ κατηλλάγη τῷ Θεῷ. Κατηλλάγη. Να, λοιπόν, πως ενεργεί ο σταυρός εις την Παλαιά Διαθήκη. Τι έμεινε διά τον Αβραάμ; Έμεινε ο ιστορικός σταυρός. Είναι αυτό που σας είπα προηγουμένως, στην αρχή της ομιλίας ότι επερίμενε ο Αβραάμ εις τον Άδη. Τι επερίμενε; Την ενανθρώπιση του Υιού του Θεού. Την είδε και χάρηκε. Είπε «δόξα τῷ Θεῷ, τώρα θα πάρω και το χαμένο μου σώμα, τώρα θ’ αναστηθώ». Διότι ήλθε και ο ιστορικός σταυρός, απέθανε ο Υιός του Θεού επί του σταυρού ως άνθρωπος, ανεστήθη και γίνεται ο πρωτότοκος αδελφός μας που αναστήνεται και θα αναστηθούμε κι εμείς πάντες, χωρίς πλέον να ξαναπεθάνουμε.

     Ακόμη, ο σταυρός του Χριστού ενεργεί και σε ένα άλλο τύπο. Δύο, τρείς τύπους, τέσσερις έχω στην αγάπη σας, διαλέξει για όσο ο χρόνος θα επαρκέσει. Ενθυμείσθε εκείνο το περιστατικόν του πολέμου των Ισραηλιτών στην έρημο με τους Αμαληκίτας. Στο βιβλίο της Εξόδου 17^ο κεφ. 8-16 χωρία. Σας διαβάζω: Οι Αμαληκίται είναι οι πρώτοι που επιτίθενται εναντίον των άοπλων και αγύμναστων Εβραίων που φεύγουν από την έρημο. Είναι οι πρώτοι που επιτίθενται. «Ἦλθε δέ Ἀμαλήκ (οι ‘Αμαληκίται δηλαδή) καί ἐπολέμει Ἰσραήλ ἐν Ραφιδείν. Εἶπε δε Μωυσῆς τῷ Ἰησοῦ του Ναυή) ἐπίλεξον σεαυτῷ ἄνδρας δυνατούς καί ἐξελθών παράταξαι τῷ Ἀμαλήκ αὔριον καί ἰδού ἐγώ ἔστηκα ἐπί τῆς κορυφῆς τοῦ βουνοῦ καί ἡ ράβδος τοῦ Θεοῦ ἐν τῇ χειρί μου». Πήγαινε, διάλεξε δυνατούς άνδρας. Τον καθιστά στρατηλάτην τον Ιησού του Ναυή. Πήγαινε αύριο να πολεμήσεις τους Αμαληκίτας. Εγώ θα είμαι εις την κορυφή του βουνού και θα κρατώ την ράβδον του Θεού. Ποια ήταν αυτή η ράβδος του Θεού; Ήταν βεβαίως κατ’αρχάς μια κοινή ράβδος. Εκείνη που κρατούσε όταν έβοσκε τα πρόβατα του πεθερού του, του Ιοθόρ εις την γη Μαδιάμ. Κι εκεί του λέγει ο Θεός: «Τι κρατάς στα χέρια σου;» «Μία ράβδο» λέει ο Μωυσής. «Πέταξέ την κάτω». Την πετάει κάτω και γίνεται φίδι, κ.ο.κ. Να μην πολυπραγμονώ, τα γνωρίζετε από την Ιερά Ιστορία. Γι’αυτό την ονομάζει τώρα ράβδον του Θεού. Και λέγει ο Θεός: «Με το ραβδί σου αυτό θα κάνεις πολλά». Όπως και την Ερυθρά Θάλασσα που έσχισε κ.ο.κ. Κι εκεί τύπος Σταυρού, διότι, προσέξτε, εδώ κάνω μια διακοπή, μια παρένθεση. Χτυπάει την Ερυθρά Θάλασσα κάθετα και χωρίστηκε. Μετά όταν πέρασαν από την άλλη μεριά πώς εκτύπησε; Πάλι έτσι κτύπησε; Δεν χτύπησε έτσι. Αλλά κτύπησε εγκαρσίως. Γιατί; Για να κλείσουν τα νερά. Προηγουμένως έτσι για να χωρίσουν και τώρα έτσι για να κλείσουν. Το πρώτο λοιπόν χτύπημα έτσι και το άλλο χτύπημα έτσι. Και έγινε τύπος Σαυρού. Αυτόν τον τύπον του Σταυρού, «Σταυρόν χαράξας Μωυσής» λέει εκεί και ο ειρμός, Σταυρόν χαράξας Μωυσής κ.τ.λ. Με την δύναμη του Σταυρού άνοιξε και έκλεισε η Ερυθρά Θάλασσα. Με την δύναμη του Σταυρού, βεβαίως. Λοιπόν τώρα, αυτή τη ράβδο κρατάει ο Μωυσής. Την ράβδο του Θεού. Και τι λέγει; Εγώ θ’ανεβώ στο βουνό και θα κρατώ την ράβδο του Θεού. Πώς κρατούσε την ράβδο του Θεού, ξέρετε; Την κρατούσε με ανοιχτά τα χέρια. Είχε τα χέρια ανοιχτά εις τύπον Σταυρού και είχε το ραβδί από το ένα του χέρι στο άλλο του χέρι. Πλήρης Σταυρός. Και παρετηρήθη το εξής: Αφού ανέβηκε με τον αδελφό του τον Ααρών και τον Ωρ, παρετηρήθη ότι, όταν πολεμούσαν οι Εβραίοι τους Αμαληκίτας και είχε τα χέρια του εκεί απλωμένα ο Μωυσής, νικούσαν οι Εβραίοι. Αλλά άνθρωπος ήταν και δεν μπορούσε να έχει όλη μέρα τα χέρια εκεί. Πήγε να τα κατεβάσει να ξεκουραστεί. Εχαλούσε λοιπόν το σχήμα του Τιμίου Σταυρού. Και αμέσως άρχισαν να νικούν οι Αμαληκίτες. Και τότε ξαναβάζει πάλι τα χέρια, αφού παρετηρήθη αυτό, κρατώντας το ξύλον, τη ράβδο και έδειχνε πλήρη Σταυρό, όπως σας είπα, και τότε έρχονται ο Ωρ και ο Ααρών, παίρνουν μια πέτρα, βάζουν να καθίσει εκεί ο Μωυσής, ήτο ηλικιωμένος άνθρωπος, και του κρατούσαν ο ένας από τη μια του μεριά το ένα του χέρι και ο άλλος από την άλλη μεριά το άλλο του χέρι. Για να κρατιούνται τα χέρια του εκεί, να διατηρείται ο τύπος του Σταυρού, με τη ράβδο με το ξύλο, βλέπετε; Και το ξύλο στη μέση, όχι μόνο τα χέρια, αλλά και το ξύλο∙ και τελικά ενίκησαν κατά κράτος τους Αμαληκίτας οι Εβραίοι.

         Υπάρχει πλήρως παρακαλώ εδώ ο συμβολισμός, αλλά τι να πω; «Και ἐγίνετο ὅταν ἐπῆρε Μωυςῆς τάς χεῖρας, κατίσχυεν Ἰσραήλ∙ ὅταν δέ καθῆκε τάς χεῖρας, κατίσχυεν Ἀμαλήκ». Και τελειώνει ως εξής: «Καί ὠκοδόμησε Μωυσῆς θυσιαστήριον(μετά τη νίκη) Κυρίῳ καί ἐπωνόμασε τό ὄνομα αὐτοῦ (το θυσιαστήριο) Κύριος καταφυγή μου». Έτσι ονόμασε το θυσιαστήριο: «Κύριος καταφυγή μου». Και πραγματικά, ο Σταυρός είναι η καταφυγή του κάθε ανθρώπου.

          Θα’λεγε κανείς το εξής: Παρακαλώ προσέξτε αυτό το σημείο το πάρα πολύ σημαντικό. Κατά τι διαφέρει η προσευχή ενός Χριστιανού και ενός οποιουδήποτε, ειδωλολάτρου, ή ενός μωαμεθανού; Είναι γνωστό ότι όλοι προσεύχονται. Όλοι οι άνθρωποι που προϋπήρξαν επί της γης προσεύχονταν. Εάν πάτε σε μια χώρα αγρίων ανθρώπων θα τους δείτε πάλι να προσεύχονται. Να σηκώνουν τα χέρια. Να γονατίζουν, κ.λ.π. Τι είναι εκείνο που διαφέρει η προσευχή του Χριστιανού από την προσευχή οιουδήποτε ανθρώπου; Ένα σημείον. Το σημείον του Σταυρού! Ο Χριστιανός κάνει τον Σταυρόν του. Αυτό είναι εκείνο που θα νικήσει. Και οφείλομε πραγματικά να κάνωμε ορθά και μετά πίστεως το σημείον του Σταυρού. Εκείνο το καταπληκτικό που κάποτε ένας Πολωνός, όταν συνελήφθη από τους Ρώσους, τότε με τον Ρωσοπολωνικόν πόλεμον, είναι γνωστό, τότε η Γερμανία από τη μια χτυπούσε την Πολωνία και η Ρωσία από την άλλη χτυπούσε την Πολωνία, την χωρίσανε στη μέση και την φάγανε. Τα θυμόσαστε αυτά. Και τότε συνελήφθη ένας αξιωματικός Πολωνός. Και ετοιμάζεται ένας Ρώσος αξιωματικός να τον τουφεκίσει. Και ο Πολωνός αξιωματικός ανοίγει το πουκάμισό του παλληκαρίσια και λέει «χτύπα». Και όπως άνοιξε το πουκάμισό του εφάνηκε ο Σταυρός. Παρέλυσε το χέρι του Ρώσου και λέει «Δεν μπορώ να σε χτυπήσω». Λέει «Γιατί;» «Με εμποδίζει, λέει, εκείνο που κρέμεται από το λαιμό σου!» Εάν αυτό το λέγει ένας άνθρωπος, πολύ παραπάνω οι δαίμονες, των οποίων η κεφαλή συνετρίβη αγαπητοί μου, από τον Σταυρόν του Χριστού. Είναι φοβερή η δύναμις του Σταυρού. Είναι φοβερή η δύναμις του Σταυρού. Εκείνο λοιπόν που διακρίνει τον πιστόν είναι το σημείον του Σταυρού. Ευτυχώς που οι Χιλιασταί δεν κάνουν τον Σταυρό τους. Ευτυχώς. Γιατί; Είναι ενδεικτικότατον, τι λέγω ενδεικτικότατον; Είναι αποδεικτικότατον, ότι επειδή δεν έχουν Πνεύμα Θεού, δεν έχουν Χριστόν, γι’αυτό δεν κάνουν τον Σταυρό. Που σημαίνει είναι διαβολοκρατούμενοι. Είναι δαιμονοκρατούμενοι οι Χιλιασταί. Γι’αυτό δεν κάνουν τον Σταυρό τους. Τους δένει ο διάβολος τα χέρια να μην κάνουν τον Σταυρό για να λυτρωθούν. Κι όταν λέγουν εκείνοι «γιατί κάνετε τον Σταυρό σας, αφού είναι το ξύλον, ξύλον ατιμωτικόν;» Ναι, ατιμωτικόν, αλλά όταν ο Χριστός είπε: «Τώρα ο Υιός του ανθρώπου εδοξάσθη», σε τι είπε; Ετοιμαζόμενος να πάει στον Σταυρόν. Είναι το σημείον της δόξης. Κι όταν ο Χριστός θα έλθει ξανά, θα έλθει ξανά, μας το είπε ο ίδιος, θα προβληθεί του Χριστού, θα σταθεί μπροστά από τον Χριστόν, το σημείον του Υιού του ανθρώπου, που είναι ο Σταυρός! Εάν λοιπόν ήταν το σημείον της ατιμώσεως μόνον και όχι της δόξης, τότε μάλιστα. Αφού όμως είναι το σημείον που περνά από την ατίμωσιν στην δόξα και ενεργεί ό,τι ενεργεί, τότε δεν θα κάνω τον Σταυρό μου; Τόσοι τύποι, τόσες προεικονίσεις του Τιμίου Σταυρού και της ενεργείας Του στην Π.Δ., θα μας άφηναν ασυγκινήτους; Αλλά αφήστε τους αιρετικούς να είναι εις την απώλειά τους. Ένα μόνο παρακαλώ. Να προσέχουμε τους αιρετικούς∙ μη φθάνομε κι εμείς εις το σημείο εκείνο, να μη κάνομε το Σταυρό του Χριστού.     

        Όπως αντιλαμβάνεσθε, τι ήταν εκείνο που ενίκησε; Ήταν, ήταν παρακαλώ , και ενίκησαν οι Εβραίοι ε; και εγλύτωσαν. Ήταν η άκτιστος ενέργεια του μυστηρίου του Σταυρού, πριν ακόμη από τον ιστορικόν Σταυρόν.

       Αλλά ακόμη έχομεν και τον χάλκινον όφιν. Είναι γνωστό ότι ολιγοψύχησε ο λαός εις την έρημον, διότι δεν είχε αρκετά να φάει, ενόμισε έτσι κ.τ.λ., ενόμιζε. Ενώ ονόμασε το «μάννα», πώς το ονόμασε; «Άρτον διάκενον», κούφιο ψωμί. Τιποτένιο ψωμί. Μας έφερες λέει εδώ για να φάμε αυτό το… «ἐν τῷ ἄρτῳ τούτῳ τῷ διακένῳ» λέγει εδώ. «καί προσώχθησε ἡ ψυχή ἡμῶν ἐν τῷ ἄρτῳ τούτῳ τῷ διακένῳ». Μπούχτησε η ψυχή μας, δεν μπορούμε να φάμε πια αυτό το ψωμί. Και τότε έπεσαν τα φίδια τα φαρμακερά. Ω, αγαπητοί μου, τα φίδια τα φαρμακερά, τα «ιοβόλα», εκείνα που εδάγκωναν τους ανθρώπους και πέθαιναν σωρηδόν. Και τότε είπε ο Θεός εκείνο το καταπληκτικόν. Όταν ο λαός μετενόησε και ευλόγησε. Τι είπε; «Ποίησον σεαυτῷ ὄφιν…», να’χαμε χρόνο, αγαπητοί μου, να τα αναλύσομε όλα αυτά∙ αλλά ενδεικτικώς μόνο σας τα λέγω. Λέγει εις τον Μωυσήν: «Πάρε ένα φίδι χάλκινο και βάλε το επάνω σ’ένα σημείο,σ’ένα κοντάρι. Και όποιος δαγκωθεί από φίδι και δει το χάλκινο φίδι, αυτός θα ζήσει». Υπάρχει παράδοσις εις τους Πατέρες, ότι το φίδι δεν ήταν όπως το ζωγραφίζομε έτσι ελισσόμενον επάνω εις τον κοντόν, στο κοντάρι. Αλλά ήτο ευθύγραμμο. Και τοποθετήθηκε εγκαρσίως του καθέτου κοντού. Δηλαδή είναι ο κάθετος κοντός, το κοντάρι και εμπήκε ψηλά εγκαρσίως το χάλκινο φίδι. Και απετέλεσε, παρακαλώ, Σταυρό. Τώρα γιατί ο Χριστός  ονομάζεται εδώ φίδι, είναι άλλο θέμα που δεν θέλω να μείνω σήμερα. Το γεγονός είναι ότι και εκεί νίκησε το σημείο του Σταυρού. Και απόδειξις, απόδειξις, ότι ο Χριστός ο ίδιος ερμήνευσε το θέμα. Όπως ο Μωυσής, λέγει εις το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο, «ὕψωσε τόν ὄφιν ἐν τῇ ἐρήμῳ, οὕτω δεῖ ὑψωθῆναι…». Ξέρετε γιατί είπε «ὑψωθῆναι» ο Χριστόςκαι δεν είπε «καρφωθῆναι»; Διότι το «ὑψωθῆναι» είναι «ὕψωσις», που σημαίνει δόξα! Γι’αυτό είπε ὑψωθῆναι κι όχι καρφωθῆναι, διότι ο Σταυρός είναι Δόξα.

      Αλλά και ένα ακόμη τελευταίον καταπληκτικό, πραγματικά καταπληκτικό. Είναι το όραμα του Ιεζεκιήλ στο 9^ο  κεφ.  Να πάτε σπίτι σας αγαπητοί μου, αυτό να το διαβάσετε, θα μείνετε κατάπληκτοι. Ο Ιεζεκιήλ βρίσκεται εις την Βαβυλώνα μαζί με τους αιχμαλώτους Εβραίους. Και τότε ο Θεός τον αρπάζει εν πνεύματι ή εν σώματι, Κύριος εἶδεν και τον μεταφέρει εις τα Ιεροσόλυμα. Και τότε είδε τα ανομήματα του λαού, είδε ειδωλολατρία, ό,τι σήμερα λέμε «Μασωνισμός». Να μη πολυπραγμονώ. Ό,τι σήμερα λέμε «Μασωνισμός», εκεί είδε παρακαλώ, ο Ιεζεκιήλ είδε εκείνα τα φοβερά πράγματα να κάνουν οι Εβραίοι μέσα στα Ιεροσόλυμα. Και τότε είδε έξι άνδρας. Και ένας εξ αυτών ήτο σε καταπληκτική φόρμα, σαν εκείνη που είδε ο Ευαγγελιστής Ιωάννης εις την Αποκάλυψίν του. Ένδοξος ανήρ, με λευκές τρίχες, λάμπον πρόσωπο κλπ. Και λέγει μια φωνή εις αυτό το εξέχον πρόσωπο «δίελθε μέσην τήν Ἱερουσαλήμ καί δός τό σημεῖον ἐπί τά μέτωπα τῶν ἀνδρῶν τῶν καταστεναζόντων καί τῶν κατωδυνωμένων ἐν πάσαις ταῖς άνομίαις ταῖς γινομέναις ἐν μέσῳ αὐτῆς». Δώσε, λέγει, το σημάδι στα μέτωπα των ανδρών εκείνων που στενάζουν για τα δεινά, τα βρώμικα πράγματα που γίνονται μέσα εις την πόλιν, αλλά δεν μπορούν να κάνουν τίποτα. Ποιο σημάδι; Το σημάδι εκείνο που όταν θα μπει στα μέτωπά τους, κατόπιν θα έρθουν οι άλλοι πέντε με τα πελέκια, τα τσεκούρια, να σφάξουν όλους τους ανθρώπους που δεν θα έχουν το σημάδι αυτό εις τα μέτωπά τους. Και ποιο είναι το σημάδι αυτό; Το εβραϊκόν κείμενον, αγαπητοί μου, δεν λέει «σημείον», που μεταφράζουν οι Ο΄, αλλά λέγει το σημείον Τ. Προσέξατε, λέει το σημείον Τ. «Και σημειώσεις Τ ἐπί τά μέτωπα». Είναι δε γνωστόν ότι το σημείον Τ είναι το τελευταίον γράμμα του εβραϊκού αλφαβήτου και είναι γνωστό ακόμη ότι και παρ’ ἡμῖν, στην λατινική γλώσσα διατηρείται με την πάνω κεραία. Το μικρό ( t ) το λατινικό ή το γαλλικό κλπ. Είναι σταυρός! Σημαίνει λοιπόν θα βάλεις το σημείον Τ, δηλαδή θα βάλεις το σημείον του σταυρού! Γιατί όμως το μεταφράζουν οι Ο΄ «σημείον»; Έχει βαθύτερο χαρακτήρα και σημασία. Αυτός ο Κύριος αποκαλεί το σταυρό Του «σημείον», διότι έχει βαθύτερο χαρακτήρα. Και λέγει: «τότε φανήσεται τό σημεῖον τοῦ Υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου ἐν τῷ οὐρανῷ.» Ματθ. 24, 30. Και είναι γνωστές οι εκφράσεις των Πατέρων και της Αγίας Γραφής «τό σημεῖον τοῦ σταυροῦ» ή «ἡ σφραγίς τοῦ σταυροῦ». Και τότε έπεσε καταστροφή στην πόλιν, αλλά δεν έπαθαν τίποτε εκείνοι που είχαν το σημείο του σταυρού.

     Τι βλέπομε με όλα αυτά; Ότι το σημείον του σταυρού, αγαπητοί μου, ενεργούσε και εις την Παλαιά Διαθήκη. Είναι το άκτιστον μυστήριον της ενεργείας του σταυρού! Που έχει πηγή τον Πατέρα, τον Υιόν και το Πνεύμα το Άγιον! Ο ιστορικός σταυρός δεν μας έδωσε τίποτε άλλο παρά την νίκη κατά του Άδου και την νίκη κατά του θανάτου.

Δοξασμένος ο Θεός που σταυρώθηκε για την σωτηρία μας.