1. Οι Ερινύες
του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου
Οι Ερινύες της πλούσιας ελληνικής Μυθολογίας ήταν χθόνιες [της γης] θεότητες, που καταδίωκαν όσους είχαν διαπράξει εγκλήματα κατά της φυσικής και ηθικής τάξης των πραγμάτων. Είναι κατά κάποιον τρόπο η προσωποποίηση των τύψεων της συνείδησης. Είναι γνωστές ακόμη και ως Ευμενίδες1. Μάλιστα με τον τίτλο αυτό παρουσιάστηκε ένα μέρος της τριλογίας “Ορέστεια” από τον Αισχύλο. Όσοι έχουν διαβάσει την αριστουργηματική αυτή τραγωδία θα γνωρίζουν ότι η υπόθεσή της πραγματεύεται την καταδίωξη του Ορέστη, γιου του Αγαμέμνονα, από τις Ερινύες, εξαιτίας του φόνου της μητέρας του, Κλυταιμνήστρας που είχε ο ίδιος κάνει, για να εκδικηθεί το φόνο του πατέρα του κατά την επιστροφή του από την Τροία.
ΑΝΑΦΟΡΕΣ: Ο Ησίοδος [Θεογονία, 178-184] ισχυρίζεται ότι οι Ερινύες γεννήθηκαν από το αίμα του θεού Ουρανού, που έστειλε ο ίδιος για να εκδικηθεί τον ευνουχισμό του από τον ίδιο του το γιο τον Κρόνο. Ο Αισχύλος πίστευε ότι αυτές ήταν κόρες της Νύκτας, ενώ κατά το Σοφοκλή της Γης και του Σκότους. Ο αριθμός τους δεν είναι ακριβής, τουλάχιστον κατά την Ομηρική εποχή. Ο Αισχύλος εισήγαγε ολόκληρο χορό Ερινύων, ενώ ο μεταγενέστερος Ευριπίδης, αντίθετα, αναφέρει τρεις, με ονόματα που έδωσαν μεταγενέστεροι [Βιργίλιος, Οβιδιος, Υγίνος, κ.ά.]. Τα ονόματα αυτά ήταν: Αληκτώ, που συμβόλιζε την οργή και τη μανία, Μέγαιρα, που συμβόλιζε το μίσος και το φθόνο και Τισιφόνη, που συμβόλιζε την εκδίκηση για φόνο.
Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥΣ: Τα κεφάλια των Ερινύων ήταν τυλιγμένα με φίδια, εικόνα που θυμίζει τη Μέδουσα Γοργώ, ενώ η γενικότερη εμφάνισή τους ήταν φρικιαστική και απωθητική. Συνήθως απεικονίζονται με άγριο βλέμμα, μαύρες στην όψη, να βγάζουν απ' το στόμα τους φωτιά και στα φτερά τους να έχουν μαύρες εσθήτες. Κατοικία τους είχαν τον κάτω κόσμο, τον Άδη, απ΄ όπου ανέβαιναν όταν αναλάμβαναν την εκτέλεση των ποινών που έθεταν οι κριτές του Άδη (Αιακός και Μίνως) αλλά και η Δίκη στους ανθρώπους. Η καταδίωξη των τιμωρημένων εξακολουθούσε συχνά ακόμα και πέραν του τάφου τους. Στα χέρια τους έφεραν συνήθως αναμμένες δάδες για να διαλύουν τα σκότη που ευνοούσαν ή κάλυπταν τα διαπραχθέντα εγκλήματα καθώς και μαστίγιο με φίδια ως όπλο κατά των δραστών. Στη μέση τους έφεραν ζώνη δίνοντας την όψη Μαινάδων και γι αυτό επίσης ονομάζονταν και "Βάκχες τoυ Άδη".
Η ΔΡΑΣΗ ΤΟΥΣ: Από τις πιο γνωστές καταδιώξεις των Ερινύων αναφέρεται εκείνη κατά του μητροκτόνου Ορέστη, που προαναφέραμε. Η δίωξη του Ορέστη από τα “τέρατα” αυτά της δικαιοσύνης σταμάτησε όταν εκείνος, ερχόμενος στην Αθήνα δικάστηκε από τον Άρειο Πάγο ως φονεύς έχοντας συνήγορό του τον θεό Απόλλωνα, ενώ στην προεδρία του δικαστηρίου ήταν η θεά Αθηνά2. Τότε, στην ισοψηφία που ακολούθησε, η Αθηνά έδωσε τη (διπλή) ψήφο της υπέρ της αθώωσης του ήρωα. Εν συνεχεία αναφέρεται πως οι Ερινύες οργίστηκαν και κατά της Αθηνάς και κατά της πόλης της Αθήνας. Μάλιστα, για να εξευμενίσουν τις Ερινύες οι Αθηναίοι ίδρυσαν ένα "Ιερό Ευμενίδων" κοντά στον Άρειο Πάγο. Αλλά στην αρχαία Αθήνα υπήρχε και άλλο ιερό για τις Ερινύες που βρισκόταν στον "Ίππιο Κολωνό". Στο ιερό αυτό όταν ήρθε ο τυφλός πια Οιδίποδας, έπαψε να διώκεται από τις Ερινύες και βρήκε τον ποθούμενο πανδαμάτορα θάνατο.
Konsatntinosa.oikonomou@gmail.com www.scribd.com/oikonomoukon
1. Στην Μακεδονία υπήρχαν παρόμοιες θεότητες που τις ονόμαζαν Αραντίδες.
2. Η παραπάνω δίκη του Ορέστη αποτέλεσε και την υπόθεση του δράματος Ευμενίδες που με τον «Αγαμέμνονα» και τις «Χοηφόρες» συγκροτούσαν τη περίφημη τριλογία του Αισχύλου "Ορέστεια". Βέβαια με αφορμή την υπόθεση αυτή ο μεγάλος τραγικός εξαίρει το τότε δικαστήριο του Αρείου Πάγου χαρακτηρίζοντάς το με φράσεις του όπως: "άθικτο κερδών", "εγρήγορο", "φούρημα της χώρας", "σεμνότατο", κ.ά. κάτι που συνηθίζεται μέχρι και σήμερα προκειμένου οι αποφάσεις κατά κατηγορουμένων να τύχουν ευμενείς (Ευμενίδες).
