ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΕΛΩΝΟΥ ΚΑΙ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥ [:Λουκ. 18, 9-14]
O ΙΕΡΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΤΑΝΟΙΑ ΤΟΥ ΤΕΛΩΝΗ
«...Ἔχεις ὅμως καὶ τρίτo δρόμο ποὺ φέρνει στὴ μετάνοια. Καὶ σοῦ παρουσίασα πολλές ὁδούς μετάνοιας, γιὰ νὰ σοῦ κάνω μὲ τὴν ποικιλία τους εὔκολη τὴ σωτηρία. Ὅμως ποιά εἶναι αὐτὴ ἡ τρίτη ὁδός; Ἡ ταπεινοφροσύνη. Ἔχε ταπεινό φρόνημα καὶ ἐξάλειψες τὸ πλῆθος τῶν ἁμαρτιῶν σου. Καὶ ἔχεις καὶ γι᾿ αὐτὸ ἀπόδειξη ἀπὸ τὴν Ἁγία Γραφή, ἀπὸ τὴν ἀνάγνωση τῆς παραβολῆς τοῦ Τελώνη καὶ τοῦ Φαρισαίου [:Λουκᾶ 18, 10-14 ].
«Ἄνθρωποι δύο ἀνέβησαν εἰς τὸ ἱερὸν προσεύξασθαι, ὁ εἷς Φαρισαῖος καὶ ὁ ἕτερος τελώνης (:Δύο ἄνθρωποι ἀνέβηκαν στὸ ἱερὸ γιὰ νὰ προσευχηθοῦν˙ ὁ ἕνας ἦταν Φαρισαῖος καὶ ὁ ἄλλος τελώνης)», λέγει· καὶ ἄρχισε ὁ Φαρισαῖος νὰ ἀπαριθμεῖ τίς ἀρετές του: «Ὁ Θεός, εὐχαριστῶ σοι ὅτι οὐκ εἰμὶ ὥσπερ οἱ λοιποὶ τῶν ἀνθρώπων, ἅρπαγες, ἄδικοι, μοιχοί, ἢ καὶ ὡς οὗτος ὁ τελώνης (:Σ᾿ εὐχαριστῶ, Θεέ μου, διότι δὲν εἶμαι σὰν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους, ποὺ εἶναι ἅρπαγες, ἄδικοι, μοιχοί, ἢ καὶ σὰν αὐτὸν ἐκεῖ τὸν τελώνη. Ἐνῶ δηλαδὴ ὅλοι οἱ ἄλλοι εἶναι ἔνοχοι καὶ ἀξιοκατάκριτοι, ἐγὼ εἶμαι ὁ μόνος ἀνένοχος. Σ᾿ εὐχαριστῶ λοιπόν, διότι δὲν βλέπω στὸν ἑαυτό μου τίς τόσες κακίες ποὺ ἔχουν οἱ ἄλλοι. Ἔχω ὅμως καὶ ἀρετές: Δὲν εἶμαι ἐγὼ ὅπως ὅλος ὁ κόσμος, οὔτε ὅπως αὐτὸς ὁ Τελώνης)».
Ἄθλια καὶ ταλαίπωρη ψυχή, ὅλη τὴν οἰκουμένη τὴν καταδίκασες, γιατί λύπησες καὶ τὸν πλησίον σου; Δὲν σοῦ ἄρκεσε ἡ οἰκουμένη, κι ἔφτασες νὰ καταδικάσεις καὶ τὸν Τελώνη; Ὅλους λοιπόν τοὺς κατηγόρησες καὶ δὲν λυπήθηκες οὔτε τὸν ἕνα αὐτὸν ἄνθρωπο; ''Δὲν εἶμαι ἐγὼ ὅπως ὅλος ὁ κόσμος, οὔτε ὅπως αὐτὸς ὁ Τελώνης''. Καὶ συνεχίζει: «Νηστεύω δὶς τοῦ Σαββάτου, ἀποδεκατῶ πάντα ὅσα κτῶμαι (:Νηστεύω δύο φορές τὴν ἑβδομάδα, δίνω τὸ δέκατο ἀπὸ τὰ ὑπάρχοντά μου στοὺς φτωχούς)». Εἶπε δηλαδὴ λόγια ἀλαζονικά. Ἄθλιε ἄνθρωπε, καλά ὅλη τὴν οἰκουμένη τὴν καταδίκασες, γιατί κατηγόρησες καὶ τὸν πλησίον σου Τελώνη; Δὲν χόρτασες μὲ τὴν κατηγορία τῆς οἰκουμένης, ἀλλὰ κατέκρινες κι ἐκεῖνον ποὺ ἦταν μαζί σου;
Τί ἔκαμε λοιπόν ὁ Τελώνης; Ὅταν τὰ ἄκουσε αὐτὰ δὲν εἶπε: «Ἐσὺ ποιός εἶσαι ποὺ λὲς αὐτὰ ἐναντίον μου; Ἀπὸ ποῦ γνωρίζεις τὸν βίο μου; Δὲν μὲ συναναστράφηκες. Δὲν ἔμεινες μαζί μου. Δὲν ζήσαμε μαζί. Γιατί ὑπερηφανεύεσαι τόσο πολύ; Ποιός εἶναι μάρτυρας τῶν δικῶν σου ἀγαθοεργιῶν; Γιατί παινεύεις τὸν ἑαυτό σου; Γιατί κάνεις χάρη στὸν ἑαυτό σου;» Ὅμως τίποτε ἀπ᾿ αὐτὰ δὲν εἶπε ὁ Τελώνης, ἀλλά, ἀφοῦ ἔσκυψε, προσκύνησε τὸν Θεὸ καὶ εἶπε: «Θεέ μου, συγχώρεσέ με τὸν ἀμαρτωλό», καὶ μὲ τὴν ταπεινοφροσύνη ποὺ ἔδειξε ὁ Τελώνης, δικαιώθηκε. Ἀντίθετα ὁ Φαρισαῖος κατέβηκε ἀπὸ τὸ ναὸ στερημένος τὴ δικαίωση, ἐνῶ ὁ Τελώνης κατέβηκε πετυχαίνοντας τὴ δικαίωση. Κι ἔτσι τὰ λόγια νίκησαν τὰ ἔργα. Γιατί ὁ ἕνας ἔχασε τὴ δικαίωση ἀπὸ τὰ ἔργα, ἐνῶ ὁ ἄλλος μὲ τὸν ταπεινό λόγο καὶ λογισμό πέτυχε τὴ δικαίωση. Ἄν καὶ βέβαια οὔτε ταπεινοφροσύνη ἦταν ἐκεῖνο· γιατί ταπεινοφροσύνη εἶναι ὅταν κανείς, ἐνῶ εἶναι μεγάλος, ταπεινώνει τὸν ἑαυτό του. Αὐτὸ ποὺ εἶπε ὁ Τελώνης δὲν ἦταν λόγος ταπεινοφροσύνης, ἀλλὰ ἦταν ἡ ἀλήθεια· γιατί ἦταν ἀληθινὰ τὰ λόγια· ἦταν πραγματικά ἀμαρτωλός.
Πραγματικά πές μου, τί ὑπάρχει χειρότερο ἀπὸ τὸν Τελώνη; Εἶναι ἔμπορος ξένης σοδειᾶς, καὶ καρπώνεται καρποὺς ἀπὸ ξένους κόπους. Καὶ τὸν κόπο βέβαια δὲν τὸν προσέχει, ἐνῶ τὸ κέρδος τὸ μοιράζεται. Ὥστε ἡ ἀμαρτία του Τελώνη εἶναι ἡ χειρότερη. Γιατί τίποτε ἄλλο δὲν εἶναι ὁ Τελώνης, παρά σκέτοος ἐκβιασμός. Ἐκβιασμός χωρίς φόβο, ἀμαρτία νόμιμη, εὔσχημη πλεονεξία. Πραγματικά τί ὑπάρχει χειρότερο ἀπὸ τὸν Τελώνη ποὺ κάθεται στὸν δρόμο καὶ τρυγάει τοὺς ξένους κόπους; Ὅταν εἶναι ἡ ὥρα τῶν κόπων, καμιά φροντίδα ἐκ μέρους του, ὅταν ὅμως φτάνει ἡ στιγμὴ τοῦ κέρδους, ἀπὸ ἐκεῖνα ποὺ δὲν κόπιασε παίρνει τὴ μερίδα. Ὥστε, ἐὰν ὁ Τελώνης, ἐνῶ ἦταν ἀμαρτωλός, πέτυχε τόση μεγάλη δωρεά μὲ τὴν ταπεινοφροσύνη του, πόσο πιὸ μεγάλη δὲν θὰ ἐπιτύχει ἐκεῖνος ποὺ εἶναι ἐνάρετος καὶ ζεῖ ταπεινά; Ὥστε, ἂν ἐξομολογηθεῖς τίς ἁμαρτίες σου καὶ ταπεινωθεῖς, γίνεσαι δίκαιος.
Θέλεις νὰ μάθεις καὶ ποιός εἶναι ταπεινόφρονας; Πρόσεχε τὸν Παῦλο τὸν δάσκαλο τῆς οἰκουμένης, τὸν πνευματικό ρήτορα, τὸ σκεῦος τῆς ἐκλογῆς, τὸ λιμάνι τὸ ἀκύμαντο, τὸν πύργο τὸν ἀσάλευτο, ἐκεῖνον ποὺ μὲ τὸ μικροκαμωμένο σῶμα του περικύκλωνε τὴν οἰκουμένη καὶ σὰν κάποιος φτερωτὸς περιέτρεξε αὐτήν. Πρόσεχε ἐκεῖνον ποὺ ἔχει ταπεινό λογισμό, τὸν ἀμαθὴ καὶ φιλόσοφο, τὸν φτωχό καὶ πλούσιο. Ἐκεῖνον ὀνομάζω πραγματικό ταπεινόφρονα, ἐκεῖνον ποὺ ὑπέμεινε ἀμετρήτους κόπους, ποὺ ἔστησε ἀμέτρητα τρόπαια κατά τοῦ διαβόλου, ποὺ κήρυττε καὶ ἔλεγε:
«Χάριτι δὲ Θεοῦ εἰμι ὅ εἰμι· καὶ ἡ χάρις αὐτοῦ ἡ εἰς ἐμὲ οὐ κενὴ ἐγενήθη, ἀλλὰ περισσότερον αὐτῶν πάντων ἐκοπίασα, οὐκ ἐγὼ δέ, ἀλλ᾿ ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ ἡ σὺν ἐμοί (:Μέ τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ ὅμως εἶμαι ὅ,τι εἶμαι τώρα, δηλαδὴ Ἀπόστολος, ἴσος μὲ τοὺς ἄλλους. Καὶ ἡ χάρη ποὺ μοῦ ἔδωσε ὁ Κύριος δὲν ἔμεινε ἄκαρπη καὶ χωρὶς ἀποτέλεσμα, ἀλλὰ περισσότερο ἀπὸ ὅλους αὐτοὺς κοπίασα. Καὶ τὸ ἔργο μάλιστα αὐτὸ δὲν τὸ ἐργάστηκα ἐγώ, ἀλλὰ ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ ποὺ εἶναι μαζί μου καὶ μὲ ἐνισχύει)» [Α' Κορ. 15, 10]. Ἐκεῖνος ποὺ ὑπέμεινε φυλακές καὶ πληγές καὶ μαστιγώματα, ἐκεῖνος ποὺ σαγήνευσε μὲ ἐπιστολές τὴν οἰκουμένη, ἐκεῖνος ποὺ κλήθηκε μὲ οὐράνια φωνή. Ἐκεῖνος ταπεινοφρονεῖ, λέγοντας:
«Ἐγὼ γὰρ εἰμι ὁ ἐλάχιστος τῶν ἀποστόλων, ὃς οὐκ εἰμὶ ἱκανὸς καλεῖσθαι ἀπόστολος, διότι ἐδίωξα τὴν ἐκκλησίαν τοῦ Θεοῦ (:γιατὶ ἐγὼ εἶμαι ὁ πιὸ ἀσήμαντος, ὁ κατώτερος ἀπ᾽ ὅλους τοὺς ἀποστόλους, καὶ δὲν εἶμαι ἱκανὸς νὰ ὀνομασθῶ ἀπόστολος, διότι κατεδίωξα τὴν Ἐκκλησία τοῦ Θεοῦ)» [Α' Κορ. 15, 9].
Εἶδες μέγεθος ταπεινοφροσύνης, εἶδες τὸν Παῦλο ποὺ ταπεινοφρονεῖ, ποὺ ὀνομάζει ἐλάχιστο τὸν ἑαυτό του; Γιατί λέγει: «Ἐγὼ εἶμαι ὁ πιὸ ἀσήμαντος ἀπὸ τοὺς ἀποστόλους, καὶ δὲν εἶμαι ἱκανὸς νὰ ὀνομασθῶ ἀπόστολος». Γιατί αὐτὸ πραγματικά εἶναι ταπεινοφροσύνη, τὸ νὰ ταπεινώνεται σὲ ὅλους καὶ νὰ ὀνομάζει τὸν ἑαυτό του ἐλάχιστο. Σκέψου ποιός ἦταν αὐτὸς ποὺ ἔλεγε αὐτὰ τὰ λόγια. Ἦταν ὁ Παῦλος, ὁ πολίτης τοῦ οὐρανοῦ, αὐτὸς ποὺ σωματικὰ ἴσα-ἴσα ποὺ ζοῦσε, τὸ στήριγμα τῶν ἐκκλησιῶν, ὁ ἐπίγειος ἄγγελος, ὁ οὐράνιος ἄνθρωπος.
Γι᾿ αὐτὸ εὐχαρίστως ἀσχολοῦμαι μὲ τὸν ἄνδρα αὐτὸν καὶ τὸν ἐνθυμοῦμαι, ἐπειδὴ βλέπω τὴν ὀμορφιὰ τῆς ἀρετῆς του. Δὲν μοῦ εὐφραίνει τόσο τὰ μάτια ὁ ἥλιος, ὅταν ἀνατέλλει καὶ σκορπᾷ τίς λαμπρές του ἀκτῖνες, ὅσο μοῦ φωτίζει τὴ σκέψη τὸ πρόσωπο τοῦ Παύλου. Γιατί ὁ ἥλιος φωτίζει τὰ μάτια, ὁ Παῦλος ὅμως σοῦ δίνει φτερὰ καὶ σὲ ἀνεβάζει σὲ οὐράνια ὕψη, καθὼς σοῦ κάνει τὴν ψυχὴ ψηλότερη ἀπὸ τὸν ἥλιο καὶ ἀνώτερη ἀπὸ τὴ σελήνη. Τέτοια εἶναι ἡ δύναμη τῆς ἀρετῆς. Κάνει ἄγγελο τὸν ἄνθρωπο, δίνει φτερὰ στὴν ψυχὴ καὶ τὴν ἀνυψώνει στὸν οὐρανό. Αὐτὴν τὴν ἀρετή μᾶς διδάσκει ὁ Παῦλος. Ἄς προθυμοποιηθοῦμε λοιπὸν καὶ ἂς φροντίσουμε νὰ γίνουμε ζηλωτὲς τῆς ἀρετῆς του.
Ἀλλὰ δὲν πρέπει νὰ ξεφύγουμε ἀπὸ τὸ θέμα μας. Σκοπός μας ἦταν νὰ ὑποδείξουμε ὡς τρίτο δρόμο τῆς μετάνοιας τὴν ταπεινοφροσύνη καὶ ἀκόμη πὼς ὁ τελώνης οὔτε κἂν ἔδειξε ταπεινοφροσύνη, ἀλλὰ ἁπλῶς ὁμολόγησε τὴν ἀλήθεια φανερώνοντας τὰ ἁμαρτήματά του. Καὶ δικαιώθηκε ὁ τελώνης χωρὶς νὰ πληρώσει χρήματα, χωρὶς νὰ διανύσει πέλαγα, χωρὶς νὰ βαδίσει δρόμους μακρινούς, χωρὶς νὰ περάσει θάλασσες ἄπειρες, χωρὶς νὰ προσκαλέσει φίλους, χωρὶς νὰ καταναλώσει χρόνο πολύ, ἀλλὰ διὰ τῆς ταπεινοφροσύνης δικαιώθηκε καὶ ἀξιώθηκε νὰ κερδίσει τὴ βασιλεία τῶν οὐρανῶν, τὴν ὁποία εἴθε ὅλοι μας νὰ κερδίσουμε μέ τὴ χάρη καὶ τὴ φιλανθρωπία τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, στὸν ὁποῖο ἀνήκει ἡ δόξα καὶ ἡ δύναμη στοὺς αἰῶνες τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,
ἐπιμέλεια κειμένου: Ἑλένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
ΠΗΓΕΣ:
• https://greekdownloads3.files.wordpress.com/2014/08/de-paenitentia.pdf
[σελίδες 10-12].
• Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, Οἱ ἐννέα λόγοι περὶ μετανοίας, ἀπόσπασμα ἀπὸ τὴν ὁμιλία Β', Ἀποστολικὴ Διακονία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, σειρὰ Ἡ Φωνὴ τῶν Πατέρων μας, Ἀθήνα 1998, σελ. 49-52.
• Ἁγ. Ἰωάννου Χρυσοστόμου Ἅπαντα τὰ ἔργα, πατερικὲς ἐκδόσεις «Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς»(ΕΠΕ),ἐκδ. οἶκος «Τὸ Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 1987, τόμος 30, Ὁμιλίες Κατηχητικές- Ἠθικές, Λόγοι «Περὶ μετανοίας», ἐπιλογὲς ἀπὸ τὴν ὁμιλία Β΄, σελίδες 126-133.
• Βιβλιοθήκη τῶν Ἑλλήνων, Ἅπαντα τῶν ἁγίων Πατέρων, Ἰωάννου Χρυσοστόμου ἔργα, τόμος 9, σελίδες 31-34(ἢ 13- 15 του PDF).
• http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient greek/tools/liddell-scott/index.html
• Π. Τρεμπέλα, Ἡ Καινὴ Διαθήκη μὲ σύντομη ἑρμηνεία (ἀπόδοση στὴν κοινὴ νεοελληνική), ἐκδόσεις ἀδελφότητος θεολόγων «Ὁ Σωτήρ», ἔκδοση τέταρτη, Ἀθήνα 2014.
• Ἡ Καινὴ Διαθήκη, Κείμενον καὶ ἑρμηνευτικὴ ἀπόδοσις ὑπὸ Ἰωάννου Κολιτσάρα, ἐκδόσεις ἀδελφότητος θεολόγων «Ἡ Ζωή», ἔκδοση τριακοστὴ τρίτη, Ἀθήνα 2009.
• http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia Diathikh/Biblia/Palaia Diathikh.htm
• http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh Diathikh/Biblia/Kainh Diathikh.htm
__________________________________
Πολυτονισμὸς ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΣ
«Πᾶνος»
