γράφει η Φανούλα Αργυρού*
Η Τουρκία ετοιμαζόταν για εισβολή για αλλαγή του στάτους Ανεξαρτησίας στη Κύπρο για επιβολή γεωγραφικής ομοσπονδίας/διχοτόμησης από την δεκαετία του 1960. Όπως το 1963, 64, 67, ήταν στα σχέδιά της. Στόχος της πάντα η κατάληψη ολόκληρης της Κύπρου βάση σχεδίου Δρ. Νιχάτ Ερίμ.
Το γνώριζαν στο βρετανικό Φόρειν ΄Οφις. Εξού και τον Φεβρουάριο του 1964 το Τμήμα Σχεδιασμού του με επικεφαλής τον Σερ Κρίσπιν Τίκελ μελετούσε πως να προετοίμαζαν το ‘έδαφος’ 10 χρόνια μπροστά, για εισβολή. Αποκόπτοντας τις σχέσεις Κύπρου/Ελλάδας αφενός και αφετέρου…ότι θα έπρεπε να χρησιμοποιούσαν πέραν του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού και τον 6ον Αμερικανό Στόλο (δηλαδή να έφερναν μέσα και τους Αμερικανούς όπως και έκαναν) για να παρεμπόδιζαν βοήθεια από Ελλάδα προς Κύπρο. Για να εισέβαλε η Τουρκία ανεμπόδιστη. Και σχέδια υποδοχής ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ στις βάσεις…Γι΄αυτό η εκδίωξη της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ που ήταν η ΑΜΥΝΑ της Κύπρου, απαίτηση της Τουρκίας με συμμάχους Λονδίνο και Μόσχα…
Η Τουρκία δεν ετοιμάστηκε για εισβολή στο άψε-σβήσε τον Ιούλιο του 1974.
Και η κυπριακή κυβέρνηση γνώριζε πολύ καλά με κάθε λεπτομέρεια τις τουρκικές προετοιμασίες. Με τη μόνη διαφορά το 1964 δεν ήταν ακόμα σε θέση εισβολής, προετοιμαζόταν. Το 1974 όμως ήταν, και εισέβαλε με αφορμή το ηλίθιο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974…
Εκείνο που επιτεύχθηκε στις 17 Ιουλίου 1974 και σφράγισε τη μοίρα της Κύπρου ήταν η ΤΕΛΙΚΗ ΣΥΝΕΝΝΟΗΣΗ μεταξύ του Τούρκου πρωθυπουργού Μπουλέντ Ετσεβίτ και της κυβέρνησής του με τη βρετανική κυβέρνηση Χάρολτ Γουίλσον και της κυβέρνησής του στο 10 Downing Street για να εισβάλει μόνος του. Καθώς οι Βρετανοί αρνήθηκαν να εισέβαλαν μαζί, λόγω των ιδιαίτερων συμφερόντων τους στη Κύπρο (βάσεις και όχι μόνο). Όμως του υποσχέθηκαν να βοηθήσουν εμποδίζοντας ελληνική βοήθεια να φθάσει στη Κύπρο όπως και έκαναν και όπως ήταν και το σχέδιο του Φόρειν ΄Οφις του Φεβρουαρίου 1964 με υπογραφή Σερ Κρίσπιν Τίκελ…
Κυπριακή Κυβέρνηση και Χούντα είχαν ενημερωθεί
Συνταγματάρχης G. Stocker – Μια ‘περίεργη’ βρετανική προσέγγιση
Το 1972 στην βρετανική Υπ. Αρμοστεία στη Λευκωσία ανέλαβε ως Σύμβουλος επί Αμυντικών Θεμάτων ο Συνταγματάρχης G. Stocker ο οποίος προέβη σε μια περίεργη ενέργεια ενημερώνοντας το ΓΕΕΦ (Γενικό Επιτελείο Εθνικής Φρουράς) στη Λευκωσία ότι η Τουρκία προτίθετο να εισβάλει στο νησί.
Στις 27 Μαρτίου 1973 έδωσε λεπτομερέστατες πληροφορίες για το τουρκικό σχέδιο εισβολής το οποίο μεταβιβάστηκε στον Αρχηγό Ενόπλων Δυνάμεων στην Αθήνα από τον Αρχηγό του ΓΕΕΦ στη Λευκωσία Στρατηγό Χαραλαμπόπουλο.
Στις 30 Ιουλίου 1973 ο Stocker επανήλθε στο ΓΕΕΦ και έδωσε φωτοτυπία Σχεδίου Εισβολής των Τούρκων που εξασφάλισε από τον συνάδελφό του στην Άγκυρα.
Στις 5 Αυγούστου 1973 ο Αρχηγός του ΓΕΕΦ στην Λευκωσία ενημέρωσε το υπ. Εσωτερικών και Άμυνας της Κύπρου. Ο Stocker ζήτησε η επαφή του να κρατηθεί μυστική. Στα συμπεράσματά του ο Stocker τόνισε ότι οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν επρόκειτο να επέμβουν προς παρεμπόδιση ενός τοιούτου σχεδίου.
Με την ενημέρωση Stocker είναι πλέον αντιληπτό ότι τόσο η χουντική κυβέρνηση των Αθηνών όσο και η κυβέρνηση Μακαρίου, ήταν ενήμερες των τουρκικών προθέσεων με σχέδια και σε τρομερή λεπτομέρεια.
Στις 28 Αυγούστου 1973 και ο Αμερικανός Στρατιωτικός Ακόλουθος της πρεσβείας στη Λευκωσία Συντ. Whitley, συναντήθηκε με τον Διοικητή της ΕΛΔΥΚ (Ελληνική Δύναμη Κύπρου – βάση των Συμφωνιών του 1960) για να πει ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν τους βοηθούσε, δεν αποκήρυττε το Γρίβα και τους οπαδούς του όπως της ζητήθηκε, η Αμερική υποστήριζε μια ανεξάρτητη Κύπρο και ότι οι ενωτικοί Κύπριοι έπρεπε να άλλαζαν το πιστεύω τους αλλιώς θα υπέφεραν.
(Βιβλίο Χρ. Βενιαμίν πρώην Υπουργού Άμυνας και Εσωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας, ‘Τα Δύσκολα Χρόνια αναμνήσεις μιας ζωής’ Τόμος Α’.)
Σχέδιο Αφροδίτη 3 – Μετά από τις πληροφορίες Stocker προς ΓΕΕΦ, βρίσκουμε ότι ετοιμάστηκε το Σχέδιο Αφροδίτη 3 για αντιμετώπιση τουρκικής εισβολής. Αναφορά από το βιβλίο «Πολεμικό Ημερολόγιο 1974 – 286 ΜΤΠ (Μηχανοκίνητο Τάγμα Πεζικού» από σελ. 554.)
Γιατί δεν εφαρμόστηκε το σχέδιο αυτό το 1974; Διαβάστε το βιβλίο «Οι άγνωστοι στρατιώτες της ΕΛΔΥΚ, του 211 Τ.Π. και λοιπής Εθνοφρουράς, 1974» Αθανάσιου Χρυσάφη.
Μια εξήγηση για την ‘περίεργη’ ενέργεια του Συνταγματάρχη G. Stocker. Ίσως γιατί ως ‘εγγυήτρια δύναμη’ η Βρετανία, η οποία δεν επρόκειτο να επέμβει σε περίπτωση εισβολής, έπρεπε τουλάχιστον να κάνει το ‘καθήκον’ της και να ενημερώσει για τα τουρκικά σχέδια.
1972 – Ρωσικές υποσχέσεις προς Μακάριο
Παράλληλα το 1972, μια πολύ ενδιαφέρουσα έκθεση από την βρετανική πρεσβεία στην Αθήνα ημερ. 14 Φεβρουαρίου 1972 αναφέρεται σε δημοσίευμα της εφημερίδας ‘Εστία’ Αθηνών. Το οποίο έλεγε ότι η εισαγωγή οπλισμού από την Τσεχοσλοβακία στη Κύπρο διοργανώθηκε από τον Μακάριο κατά την επίσκεψη του στη Μόσχα τον περασμένο Ιούνιο. Τα όπλα να εστέλλονταν από Γιουγκοσλαβία. Τρείς Ρώσοι στρατιωτικοί σύμβουλοι στάλθηκαν στην Κύπρο να εκπαιδεύσουν τις ένοπλες δυνάμεις του Λυσσαρίδη στον χειρισμό των τσεχοσλοβακικών όπλων ενώ άλλοι Κύπριοι χειριστές όπλων στάλθηκαν στην Πράγα για εκπαίδευση. ΄Όταν έκλεισε η συμφωνία, οι Ρώσοι είπαν στον Μακάριο ότι η Σοβιετική Ένωση μπορούσε να επέμβει σε υποστήριξη της κυβέρνησης της Λευκωσίας αλλά μόνο αν υπήρχε στρατιωτική επέμβαση από έξω, δηλαδή μια τουρκική απόβαση. Σε περίπτωση εσωτερικών ταραχών ο Μακάριος θα έπρεπε να ξεκαθαρίσει με τους αντιπάλους του και να απαλλαγεί από την ελληνική επιρροή με τις δικές του προσπάθειες και με την βοήθεια των συνεργατών του. Η βοήθεια της Μόσχας περιοριζόταν στα όπλα και στους σύμβουλους.
Η Εστία επίσης έγραψε, πως την ‘προεδρική φρουρά’ που ο Μακάριος είχε δημιουργήσει υποτίθεται έπρεπε να ηγούνταν οι «Κύπριοι συνταγματάρχες» Αζίνας και Μυριανθόπουλος πρώην αξιωματικοί του ελληνικού στρατού που βρίσκονταν στην Κύπρο…. Τα όπλα κόστισαν ένα εκατομμύριο λίρες. Πληρώθηκαν μέσω συμφωνιών με το σιδηρούν παραπέτασμα, και δόθηκαν από την Αρχιεπισκοπή Κύπρου και το Μοναστήρι του Κύκκου. (Ο Δρ. Βάσος Λυσσαρίδης ήταν ο προσωπικός γιατρός του Μακαρίου και αργότερα ιδρυτής του Σοσιαλιστικού Κόμματος ΕΔΕΚ στην Κύπρο.)
Η Μόσχα, όμως το 1974, αντιθέτως έδωσε και εκείνη το πράσινο φώς στον Ετσεβίτ να εισβάλει όπως έκανε το Λονδίνο στις 17 Ιουλίου 1974…
Πηγές Βρετανικό Εθνικό Αρχείο – βιβλίο της γράφουσας «Διζωνική vs Δημοκρατία 1955-2019».
«κατά την έναρξη της τουρκικής απόβασης, ο Μακάριος και ο Ζήνων (Ρωσσίδης) κοιμούνταν, έχοντας λάβει διαβεβαιώσεις από τον Σοβιετικό επιτετραμμένο ότι η επιχείρηση θα ήταν «ήπια»…»
12.8.2025 Συνέντευξη Κ. Περαίου στον «Εθνικό Κήρυκα» Νέας Υόρκης https://www.ekirikas.com/o-kostas-peraios-gia-ti-syndesi-tou-nti/
*Ερευνήτρια/δημοσιογράφος
ΠΗΓΗ:ΣΗΜΕΡΙΝΗ 24/8/2025