«Οταν μαζεύονται οι
μάγοι, οι πυρολάτρες, οι Προτεστάντες, ένα σωρό - άκρη δεν βρίσκεις - για νά
φέρουν την ειρήνη στον κόσμο, πως να βοηθήσουν; Ο Θεός να με συγχωρέση αυτά
είναι κουρελούδες του διαβόλου. Γίνεται ειρήνη με αμαρτωλό συνεταιρισμό»;
(Λόγοι,
Τόμος Β’ σελ. 355)
«Θα έλθουν ημέρες, οπότε οι χριστιανοί θα προσθέτουν
και θα αφαιρούν και θα μεταβάλουν τας βίβλους των αγίων
Ευαγγελίων»
Ο αββάς Παμβώ, έστειλε κάποτε τον μαθητήν αυτού εις την
Αλεξάνδρειαν, διά να πωλήση τα εργόχειρα τα οποία είχον αμφότεροι κατεργασθή.
Ο μαθητής επήγεν εις την πόλιν και έμεινε δέκα έξ ημέρας· εκοιμάτο δε τας νύκτας μέσα εις
τον νάρθηκα της εκκλησίας του αγίου αποστόλου Μάρκου. Εκεί παρηκολούθησε την
ακολουθίαν της εκκλησίας, έμαθε μάλιστα και τροπάρια.
Όταν επέστρεψεν εις το Ασκητήριον, ακούει τον Γέροντα Παμβώ
να του λέγει:
- Τέκνον μου, σε βλέπω να είσαι ταραγμένος. Μήπως σου συνέβη
κανένας πειρασμός εις την πόλιν;
Απεκρίθη ο μαθητής και λέγει:
- Γέροντα, μου φαίνεται ότι εκακοσυνηθίσαμεν εδώ πέρα εις την
ερημίαν και χάνομεν τας ημέρας μας και αμελούμεν, διότι μήτε κανόνας ψάλλομεν,
μήτε τροπάρια. Εις την Αλεξάνδρειαν όπου επήγα, είδα τα τάγματα της εκκλησίας
πώς ψάλλουν και έκτοτε με συνεπήρε πολλή θλίψις επειδή εμείς δεν ψάλλομεν.
Λέγει εις αυτόν ο Γέρων:
- Ουαί και αλλοίμονόν μας, τέκνον! Έφθασαν πλέον αι ημέραι
κατά τας οποίας οι μοναχοί θα αφήσουν την στερεάν τροφήν, καθώς είπε το Άγιον
Πνεύμα, και θα καταγίνονται με τα άσματα.
Αλλά ποία κατάνυξις και ποία δάκρυα προέρχονται από τα μελωδήματα αυτά, την στιγμήν οπού οι ψάλλοντες στέκονται μέσα εις την εκκλησίαν, ή εις τας αίθουσας και σηκώνουν την φωνήν των ωσάν τα βόδια; Όταν ευρισκώμεθα ενώπιον του Θεού, οφείλομεν να παραστέκωμεν με μεγάλην κατάνυξιν και όχι εν μετεωρισμώ. Διότι οι μοναχοί δεν εξήλθαν εις την έρημον διά να διαχύνωνται ή να μελωδούσιν άσματα, ή να ρυθμίζουν ήχους, ούτε διά να σείουν τα χέρια των και να μετακινούν τα πόδια των. Παρά μόνον χρεωστούμεν με φόβον και τρόμον Θεού, με δάκρυα και με στεναγμούς, με ευλαβικήν και κατανυκτικήν και μετρίαν και ταπεινήν φωνήν να προσφέρωμεν τας προσευχάς προς τον Θεόν. Σου λέγω ακόμα και τούτο, τέκνον μου, ότι θα έλθουν ημέρες, οπότε οι χριστιανοί θα προσθέτουν και θα αφαιρούν και θα μεταβάλουν τας βίβλους των αγίων Ευαγγελίων και των Αγίων Αποστόλων και των Θεσπεσίων Προφητών και των Ιερών Πατέρων και θα μαλακώνουν τας Αγίας Γραφάς και θα γράφουν τροπάρια και άσματα και λόγους τεχνολογικούς. Και ο νους των θα ξεχυθή εις αυτούς, θα απομακρυνθή δε από τα Θεϊκά Πρότυπα. Και διά τούτον τον λόγον οι Άγιοι Πατέρες είχαν προαναγγείλλει ότι οι μονασταί της ερήμου πρέπει να γράφουν τους βίους των Πατέρων όχι επάνω εις μεμβράνας, αλλά επάνω εις χάρτινους διφθέρας, διότι η ερχομένη γενεά θα τους μεταβάλη σύμφωνα με την ιδικήν των αρέσκειαν. Όθεν το κακόν οπού μέλλει να προέλθη θα είναι φρικτόν.
Αλλά ποία κατάνυξις και ποία δάκρυα προέρχονται από τα μελωδήματα αυτά, την στιγμήν οπού οι ψάλλοντες στέκονται μέσα εις την εκκλησίαν, ή εις τας αίθουσας και σηκώνουν την φωνήν των ωσάν τα βόδια; Όταν ευρισκώμεθα ενώπιον του Θεού, οφείλομεν να παραστέκωμεν με μεγάλην κατάνυξιν και όχι εν μετεωρισμώ. Διότι οι μοναχοί δεν εξήλθαν εις την έρημον διά να διαχύνωνται ή να μελωδούσιν άσματα, ή να ρυθμίζουν ήχους, ούτε διά να σείουν τα χέρια των και να μετακινούν τα πόδια των. Παρά μόνον χρεωστούμεν με φόβον και τρόμον Θεού, με δάκρυα και με στεναγμούς, με ευλαβικήν και κατανυκτικήν και μετρίαν και ταπεινήν φωνήν να προσφέρωμεν τας προσευχάς προς τον Θεόν. Σου λέγω ακόμα και τούτο, τέκνον μου, ότι θα έλθουν ημέρες, οπότε οι χριστιανοί θα προσθέτουν και θα αφαιρούν και θα μεταβάλουν τας βίβλους των αγίων Ευαγγελίων και των Αγίων Αποστόλων και των Θεσπεσίων Προφητών και των Ιερών Πατέρων και θα μαλακώνουν τας Αγίας Γραφάς και θα γράφουν τροπάρια και άσματα και λόγους τεχνολογικούς. Και ο νους των θα ξεχυθή εις αυτούς, θα απομακρυνθή δε από τα Θεϊκά Πρότυπα. Και διά τούτον τον λόγον οι Άγιοι Πατέρες είχαν προαναγγείλλει ότι οι μονασταί της ερήμου πρέπει να γράφουν τους βίους των Πατέρων όχι επάνω εις μεμβράνας, αλλά επάνω εις χάρτινους διφθέρας, διότι η ερχομένη γενεά θα τους μεταβάλη σύμφωνα με την ιδικήν των αρέσκειαν. Όθεν το κακόν οπού μέλλει να προέλθη θα είναι φρικτόν.
- Ώστε λοιπόν, Γέροντα, πρόκειται να αλλάξουν αι παραδόσεις
και τα έθιμα των χριστιανών; μήπως δεν θα υπάρχουν πλέον ιερείς εις την
Εκκλησίαν αφού θα βάδιση προς αυτό το κατάντημα;
Τότε ο αββάς εσυνέχισεν·
- Εις τους καιρούς εκείνους πλέον θα κρυώση η αγάπη του
Θεού από τις περισσότερες ψυχές και θα πέση θλίψις μεγάλη εις τον κόσμον. Το
ένα έθνος θα ρίχνεται εναντίον του άλλου. Οι λαοί θα μετακινούνται από τους τόπους
των. Οι άρχοντες θα ανακατωθούν, οι ιερωμένοι θα το ρίξουν εις την αναρχίαν, οι
δε μοναχοί θα ξεκάνουν εις την αμέλειαν. Οι εκκλησιαστικοί ηγέται θα θεωρούν
ανάξιον πράγμα να φροντίζουν διά την σωτηρίαν τόσον της ιδικής των ψυχής, όσον
και του ποιμνίου των και θα περιφρονούν παντελώς ένα τοιούτον ζήτημα. Όλοι θα
δείχνουν προθυμίαν και δραστηριότητα προ πάντων διά τα τραπέζια και διά τας
ορέξεις των. Θα είναι οκνηροί εις τας προσευχής και πρόχειροι εις τας
κατακρίσεις. Τους βίους και τας διδαχάς και τα παραδείγματα των άγιων Πατέρων
δεν θα ενδιαφέρωνται μήτε να τα μιμηθούν, μήτε καν να τα ακούσουν, αλλά μάλλον
θα κατηγορούν και θα λέγουν ότι, εάν εζούσαμεν και εμείς εις τα χρόνια εκείνα,
έτσι θα συμπεριφερώμεθα. Οι δε Αρχιερείς θα υποχωρούν εμπρός εις τους ισχυρούς
της γης. Και θα λύνουν τις διάφορες υποθέσεις, βγάζοντες από πολλές μεριές δώρα
και απολαυές λογιών λογιών διά λογαριασμόν των. Τον πτωχόν δεν θα τον
υπερασπίζουν εις το δίκαιον του, θα θλίβουν τας χήρας γυναίκας και θα
καταπονούν τα ορφανά. Αλλά και εις αυτόν τον λαόν θα εισχώρηση ασωτεία. Οι
περισσότεροι δεν θα πιστεύουν εις τον Θεόν, θα μισούνται αναμεταξύ των και θα
αλληλοτρώγωνται ωσάν τα θηρία, θα κλέπτη ο ένας τον άλλον και θα μεθύουν και θα
περπατούν ωσάν τυφλοί.
Τέλος ξαναερωτά ο μαθητής:
- Τί λοιπόν πρέπει να κάμη κανείς εις εκείνην την περίστασιν;
Και ο Γέρων Παμβώ απεκρίθη:
- Τέκνον μου, εις εκείνους πλέον τους καιρούς, όποιος
ημπορέση να σώση την ψυχήν του, και παρακινά και τους άλλους διά να σωθούν,
αυτός θα ονομασθή μέγας εις την βασιλείαν των Ουρανών.